Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1027/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2022 r. w Gliwicach na rozprawie zdalnej

sprawy z powództwa T. P. (P.)

przeciwko E. M. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 16 lipca 2019 r., sygn. akt II C 923/18

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rybniku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Roman Troll

Sygn. akt: III Ca 1027/20

UZASADNIENIE

Powód T. P. wniósł pozew przeciwko E. M. (1), domagając się zasądzenia na jego rzecz 20133 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu oraz zwrotu kosztów postępowania z tytułu nakładów z majątku wspólnego, które czynił wraz z żoną E. M. (2), na nieruchomość pozwanej; domagał się zwrotu połowy wartości poniesionych nakładów.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o odrzucenie pozwu i zasądzenie na jej rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania, gdyż wszystkie nakłady poczynione na jej nieruchomość pochodziły z majątku wspólnego, a jej córka nie wyraża zgody na prowadzenie postępowania o zapłatę przeciwko matce; po stronie powodowej zachodzi współuczestnictwo konieczne, co stanowi negatywną przesłankę procesową. Ostatecznie wniosła o oddalenie powództwa.

W trybie art. 195 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy zawiadomił E. M. (2) o toczącym się postępowaniu i pouczył, że w terminie 14 dni może ona przystąpić do sprawy w charakterze powoda, ale na rozprawie 16 lipca 2019 r. oświadczyła ona, że do sprawy nie przystępuje.

Wyrokiem z 16 lipca 2019 r. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo (pkt 1.)
i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 3617 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 2.).

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: powód pozostaje w związku małżeńskim z E. M. (2), z którą wspólnie zamieszkiwał na nieruchomości stanowiącej własność pozwanej, wówczas poczynili oni szereg nakładów na tą nieruchomość, finansując je ze środków należących do ich majątku wspólnego. Pomiędzy powodem, a E. M. (2) toczy się obecnie postępowanie w sprawie o rozwiązanie małżeństwa, od wyroku Sądu Okręgowego wniesiona została apelacja, a wg stanu na 16 lipca 2019 r, rozprawa nie została jeszcze wyznaczona.

Przy tak dokonanych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy, przywołując regulacje art. 35 k.r.o., art. 72 § 2 k.p.c. i art. 195 § 2 k.p.c., uznał powództwo za niezasadne z uwagi na brak legitymacji czynnej, bo w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej nie może żądać podziału majątku wspólnego, rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku; a wierzytelność z tytułu nakładów dokonanych przez małżonków na rzecz należącą do osoby trzeciej jest objęta, jako składnik majątku wspólnego, postępowaniem o podział tego majątku. Dlatego, zdaniem Sądu Rejonowego, powód nie miał możliwości samodzielnego jego dochodzenia, gdyż jest to wspólność łączna, czyli do niepodzielnej ręki, co znaczy, że udziały w tej wspólności nie są określone w czasie jej trwania - aż do chwili ustania. Powód nie miał zaś samodzielnie legitymacji czynnej do dochodzenia tej wierzytelności, a małżonka powoda oświadczyła wprost przed sądem, że nie będzie do sprawy przystępować w charakterze powoda.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości i zarzucając mu: nierozpoznanie istoty sprawy przez brak merytorycznego orzeczenia o żądaniu powoda oraz zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania pozwu; naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę materiału dowodowego i uznanie, że nakłady były dokonywane wyłącznie z majątku wspólnego, podczas gdy żaden dowód w tym zakresie nie został przeprowadzony; nierozpoznanie wniosku dowodowego o przesłuchanie stron.

Przy tak postawionych zarzutach wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów procesu.

Z ostrożności procesowej wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozpoznania przez Sąd Apelacyjny w Katowicach apelacji w sprawie o rozwód. Tenże wniosek na rozprawie apelacyjnej 13 stycznia 2022 r. wycofał, wnosząc o dopuszczenie dowodu z odpisu wyroku Sadu Apelacyjnego w Katowicach z 19 grudnia 2020 r. w sprawie o sygn. akt
V ACa 38/19 na okoliczność ustania wspólności, wnosząc także o zwrócenie się o akta tego Sądu /k.106-106v., 00:05:47-00:19:11/.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Ponadto wniosła o pominięcie wniosku dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469), Sąd Okręgowy rozpoznając apelacje stosuje regulacje proceduralne w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła w życie 7 listopada 2019 r. Apelacja bowiem wpłynęła przed tym terminem.

Orzeczenie zapadło w składzie jednego sędziego po przeprowadzeniu rozprawy zdalnej z uwagi na regulację art. 15zzs 1 pkt. 1 i 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz. U. poz. 1842 ze zm. w brzmieniu nadanym wskazaną niżej ustawą z 28 maja 2021 r.) i art. 6 ust. 1 i 2 ustawy z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1090); ta regulacja obowiązuje od 3 lipca 2021 r.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo wskazując na brak legitymacji czynnej powoda
z uwagi na to, że wierzytelność wchodzi w skład majątku wspólnego powoda i jego małżonki, która nie przystąpiła do procesu po stronie powodowej; uzasadnił to regulacją art. 35 k.r.o.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda zgłoszony w postępowaniu odwoławczym, gdyż nie miał on znaczenia dla rozpoznania sprawy (art. 227 k.p.c. w związku z art. 391
§ 1 k.p.c.
), o czym niżej.

Niewątpliwie małżonkowie, co do przedmiotu lub prawa stanowiącego ich majątek wspólny, mogą się stać współuczestnikami materialnymi sporu (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.). Nie oznacza to jednak, że w tej sprawie są współuczestnikami koniecznymi (art. 72 § 2 k.p.c.) po stronie powodowej.

Sąd Rejonowy nie zwrócił uwagi na regulację art. 36 § 1 i 2 k.r.o., z której wynika, że oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, udzielać sobie wzajemnych informacji o jego stanie, a także samodzielnie – każdy z małżonków – może zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe (art. 37 i następne k.r.o.) stanowią inaczej. Zarząd obejmuje czynności zmierzające także do zachowania majątku, a co za tym idzie zachowania wspólnego prawa, a takim jest wierzytelność – dochodzenie, w formie pieniężnej, zwrotu nakładu poczynionego z majątku wspólnego na majątek osoby trzeciej stanowi czynność zachowawcą, zmierza bowiem do zachowania wspólnego prawa.

Niewątpliwe jest, że wierzytelność z tytułu nakładów wchodzi w skład majątku wspólnego, wynika to samego pozwu oraz z tego, że strona pozwana temu nie przeczy,
a wręcz wskazuje na to. Powód dopiero w apelacji wskazuje, że część wierzytelności, którą dochodzi pochodzi z jego majątku odrębnego, ale w toku procesu przed Sądem Rejonowym na to nie wskazywał.

W literaturze podnosi się, że czynnie legitymowany do wystąpienia z powództwem
o zasądzenie, gdy chodzi o roszczenia wynikające z wierzytelności należących do majątku wspólnego, jest każdy z małżonków (por. B. Kubica [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, t. 16. do art. 36). Jest to bowiem czynność zmierzająca do zachowania wspólnego prawa, a nie jak wskazał Sąd Rejonowy żądanie podziału lub rozporządzanie udziałem w majątku wspólnym. Ponadto podnosi się też, że współuczestnictwo procesowe czynne jest niezwykle rzadkie (por. M. Jędrzejewska, K. Weitz [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V, red. T. Ereciński, Warszawa 2016, t. 21. do art. 72.).

W tej sprawie brak też jakiegokolwiek sprzeciwu małżonki powoda co do zgłoszonego żądania, a jako taki trudno traktować brak jej wstąpienia do procesu po stronie powodowej /k. 31v./ - nie ma tam słowa o sprzeciwie co do zgłoszonego żądania, nie kwestionuje ona także poczynienia samych nakładów ani zasadności powództwa (por. E. Skowrońska-Bocian [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014, t. 18.do art. 36 i przywołane tamże orzecznictwo). Dlatego też nie ma potrzeby bliższej analizy tego czy taki ewentualny taki sprzeciw były skuteczny. Jest to zaś sprawa o świadczenie w zamian za poczynione nakłady z majątku wspólnego, a więc związana z czynnością zachowawczą; inna rzecz, że powód nie dochodzi całości nakładów, lecz ich części; ograniczenie powództwa jest jednak możliwe.

Dlatego też Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, bo oddalił powództwo
z uwagi na okoliczność, która nie miała znaczenia dla jej rozpoznania. Powód mógł bowiem dochodzić, także w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, od pozwanej (osoby trzeciej) zwrotu nakładów objętych wspólnością majątkową małżeńską – a tym bardziej ich części.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy oceni wnioski dowodowe stron, ustali wysokość poczynionych nakładów, a następnie wyda orzeczenie co do istoty sprawy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 108
§ 2 k.p.c.
, należało orzec jak w sentencji.

SSO Roman Troll