Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Marcin Rak

Protokolant Martyna Springer

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2022 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

przeciwko M. B. i W. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 26 września 2019 r., sygn. akt I C 521/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 120 zł (sto dwadzieścia złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje adwokat M. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zabrzu 120 zł (sto dwadzieścia złotych) z tytułu wynagrodzenia za pełnienie czynności kuratora pozwanych w postępowaniu odwoławczym.

SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 1540/19

UZASADNIENIE

Pozwem z 19 lipca 2017 roku powódka Zarząd (...) sp. z o.o. w Z. domagała się zasądzenia solidarnie od pozwanych W. B. i M. B. 393,20 zł z ustawowymi za opóźnienie od 321,37 zł od 31 maja 2017 roku i od 71,83 zł od dnia wniesienia pozwu. Dochodzone pozwem należności związane były z naliczeniem przez powódkę odszkodowania za zajmowanie do przez pozwanych bez tytułu prawnego lokalu położonego w Z. przy(...), który to lokal został oddany powódce w użytkowanie. Na dochodzoną pozwem sumę złożyła się należność główna za luty i marzec 2015 roku w wysokości 54,23 zł, a także koszty monitów wynoszące 17,60 zł.

Kurator, ustanowiony dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych, wniósł o oddalenie powództwa. Zarzucił, że powódka nie wykazała aby pozwani korzystali z lokalu w okresie objętym żądaniem pozwu oraz, że roszczenie uległo przedawnieniu z upływem roku od zdania lokalu, co miało miejsce najpóźniej w kwietniu 2015 roku. Zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości.

Powódka odnosząc się do zarzutu przedawnienia wywodziła, że objęte pozwem roszczenie odszkodowawcze dochodzone jest na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 – dalej jako u. o o.l.) przedawniają się w terminie trzyletnim, przewidzianym w art. 118 k.c. dla roszczeń o świadczenia okresowe.

Wyrokiem z 26 września 2019 roku Sąd Rejonowy w Zabrzu uwzględnił powództwo w całości, obciążył pozwanych bliżej określonymi kosztami procesu, przyznał kuratorowi wynagrodzenie w wysokości 90 zł i orzekł o zwrocie uiszczonej przez powoda zaliczki.

Wyrok ten zapadł po dokonaniu następujących ustaleń faktycznych:

Powódka zawarła z pozwanymi w dniu 4 kwietnia 2007 roku, umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy (...). Po skutecznym wypowiedzeniu umowy najmu pismem z 27 lutego 2012 roku, Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem z 16 lipca 2012 roku orzekł eksmisję pozwanych z tego lokalu wstrzymując jej wykonanie do czasu złożenia przez Gminę Miejską Z. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Pismem z 10 grudnia 2013 roku powódka zawiadomiła pozwanych, iż od dnia 1 stycznia 2014 roku odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu wynosić będzie 303,72 zł miesięcznie.

Pismem z 30 listopada 2015 roku powódka wezwała pozwanych do zapłaty 491,49 zł.

Wysokość odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu położonego
w Z. przy (...) na dzień 11 maja 2017 roku wynosiła 393,20 zł.

W dniu 26 marca 2015 roku lokal mieszkalny położony w Z. przy (...) został odebrany na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.

Pozwani byli zameldowani w tym lokalu w okresie od 12 czerwca 2007 roku do 13 maja 2016 roku.

Zważywszy na te ustalenia Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie ze stanowiącymi podstawę żądania art. 18 ust. 1-3 u. o o.l. osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie, którego wysokość odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby zobowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Dalej Sąd Rejonowy odwołując się do poglądów orzecznictwa wywiódł, że obowiązek comiesięcznego uiszczania odszkodowania świadczy o okresowym charakterze zobowiązania, co przesądza o trzyletnim terminie jego przedawnienia, zgodnie z art. 118 k.c. Wobec tego zgłoszony przez kuratora pozwanych zarzut przedawnienia roszczenia uznał za nieuzasadniony. Pozew został bowiem złożony 19 lipca 2017 roku, a powódka dochodziła należności za luty i marzec 2015 roku.

Ocenił też Sąd Rejonowy, że sposób wyliczenia dochodzonego pozwem odszkodowania wynikał z wykazu zalęgłości, zaś wysokość odszkodowania wskazana została w zawiadomieniu dla zajmujących lokal bez tytułu prawnego. Zawiadomienie potwierdzone zostało podpisem pozwanej. Pozwani zatem znali wysokość stawki i nie kwestionowali jej wysokości. Z materiału sprawy wynikało, że lokal został odzyskany przez powódkę 26 marca 2015 roku, a pozwani byli tam zameldowani aż do 13 maja 2016 roku. Świadczyło to o wykazaniu faktu zajmowania przez nich lokalu w okresie objętym żądaniem pozwu, w lutym i marcu 2015 roku.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał roszczenia pozwu za zasadne. Wyliczenie wysokości skapitalizowanych odsetek nie przy tym budziło zastrzeżeń, zaś kwota żądana za koszty monitów nie była wygórowana, a nadto kurator pozwanych nie zgłaszał zarzutów co do tych kwot.

O dalszych odsetkach ustawowych za opóźnienie orzekł na podstawie art. 481§1 i 2 k.c., zasądzając je zgodnie z żądaniem powoda.

O kosztach orzekł na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c

Uzasadniając rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu kuratora wskazał na nakład pracy kuratora, stopień skomplikowania sprawy oraz wartość przedmiotu sporu. Odwołał się do mających zastosowanie w sprawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej. Wynagrodzenie tego nie podwyższył o podatek VAT albowiem cytowane rozporządzenie takiego podwyższenia nie przewiduje.

Apelację od tego wyroku złożył kurator pozwanych zarzucając naruszenie art. 229 k.c. w zw. z art. 230 k.c. poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji zasądzenie roszczenia, które przedawniło się z upływem roku od zwrotu lokalu.

W uzasadnieniu wywodził, że wskazane w apelacji przepisy, dotyczące roszczeń właściciela przeciwko posiadaczowi rzeczy, powinny być podstawą rozstrzygnięcia albowiem pozwani władali lokalem jak osoba mająca do niego prawo, za dorozumianą zgodą powoda. Nie podważając wywodu Sądu Rejonowego co do zasady przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w terminie 3 lat, zarzucał, że nie mogą być one jednak dochodzone po upływie roku od zwrotu lokalu.

Formułując te zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa oraz przyznania wynagrodzenia kuratorowi za postępowanie apelacyjne w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej, odrębnie za czynności w imieniu każdego z pozwanych.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Pomimo zmiany stanu prawnego po dacie wydania przez Sąd Rejonowy zaskarżonego wyroku rozpoznanie apelacji następowało w oparciu o regulacje obowiązujące przed nowelizacją dokonaną ustawą z 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469), co wynikało z art. 9 ust 4 tejże ustawy, zważywszy na datę wniesienia apelacji.

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym odbywało się w składzie jednoosobowym zgodnie z art. 15zzs ¹ ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1842) w zw. z art. 6 ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r., poz. 1090).

Na wstępie zaznaczenia wymaga, że kurator dla pozwanych ustanowiony został w postępowaniu pierwszoinstancyjnym z naruszeniem art. 144 k.p.c. Z regulacji tej wynika, że przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca wykaże, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W tym aspekcie w orzecznictwie wskazuje się, że dla uprawdopodobnienia o którym mowa w art. 144 § 1 k.p.c., nie wystarcza - po ujawnieniu braku możliwości doręczenia na podany przez powoda adres - poprzestanie relacjach z baz adresowych czy Krajowego Rejestru Skazanych. Konieczne może być zasięgnięcie wywiadu policyjnego oraz uzyskanie relacji osób mogących mieć informacje o miejscu pobytu strony, a w szczególności krewnych, powinowatych i innych osób bliskich (por. postanowienie Sadu Najwyższego z 15 grudnia 2010 roku, II Cz 150/10, Lex nr 738546).

Sąd przed ustanowieniem kuratora, może nakładać na wnioskodawcę określone obowiązki zmierzające do należytego uprawdopodobnienia wniosku, a w sytuacji w której ich wykonanie leży poza możliwościami wnioskodawcy powinien samodzielnie podejmować czynności, które uchronią przed nieważnością postępowania będącą następstwem przedwczesnego ustanowienia kuratora dla strony.

Odnosząc te założenia do okoliczności rozpoznawanej sprawy Sąd Okręgowy ocenił, że Sąd Rejonowy przed ustanowieniem kuratora dla pozwanych nie wyczerpał możliwości podjęcia działań które należycie uprawdopodobniłyby, że ich miejsce pobytu nie jest znane. Ograniczył się bowiem jedynie w istocie do ustalenia informacji ze zbiorów adresowych.

Skutkowało to koniecznością podjęcia czynności wyjaśniających przez Sąd Okręgowy, które po pozyskaniu dalszych relacji Policji i organów administracji, pozwoliły na przyjęcie dostatecznego uprawdopodobnienia, że dokładne miejsce pobytu pozwanych nie jest znane. Sanowało to wadliwości procedowania Sądu Rejonowego w opisanym zakresie i umożliwiało kontynuowanie postępowania bez narażenia się na zarzut jego nieważności.

Przechodząc do merytorycznej oceny środka odwoławczego wskazać trzeba, że okoliczności faktyczne sprawy istotne dla rozstrzygnięcia nie były kwestionowane w apelacji. Na etapie postępowania odwoławczego uznać je zatem należało za bezsporne. Dlatego Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia Sądu Rejonowego, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie.

Skarżący w apelacji podnosił zarzut niezastosowania przez Sąd Rejonowy regulacji art. 229 k.c. z której wynika, że roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Zasada ta, poprzez art. 230 k.c., ma zastosowanie także do stosunków miedzy właścicielem a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Wskazać zatem trzeba, że powód swoje roszczenie wywodził nie z przepisów prawa rzeczowego lecz z zapisów cytowanej ustawy o ochronie lokatorów. Jak natomiast wyjaśniono w orzecznictwie odszkodowanie przewidziane przez art. 18 ust. 1-3 u.o.o.l. zastępuje czynsz i pełni jego rolę. Powyższe cechy różnią to odszkodowanie także od wynagrodzenia, o którym mowa w art. 224§2 w zw. z art. 230 k.c., co oznacza, że nawet gdyby relacje między byłym wynajmującym i byłym najemcą opisywać jako rodzaj stosunków między właścicielem i posiadaczem zależnym rzeczy, to art. 18 ust. 1-3 u.o.o.l. będący - w świetle zastrzeżenia w art. 230 in fine k.c. - regulacją szczególną wobec przepisów kodeksu cywilnego o wynagrodzeniu za korzystanie z rzeczy, miałby do tych stosunków zastosowanie z wyprzedzeniem art. 224§2 k.c. w związku z art. 230 k.c. Roszczenie przewidziane w art. 18 ust. 1 u.o.o.l. powstaje po zakończeniu obligacyjnego stosunku prawnego, który powinien zakończyć się wydaniem jego przedmiotu wynajmującemu. Zostało ono pomyślane jako forma zrekompensowania mu sytuacji, gdy - z akceptacją ustawodawcy i ze względu na stworzone przez niego unormowania ochronne - dłużnik obowiązku opuszczenia lokalu mieszkalnego nie wykonuje i pozostaje w tym lokalu do czasu, aż zostaną spełnione przesłanki warunkujące przymusowe wykonanie ciążącego na nim obowiązku. Stąd też legitymowanym do jego dochodzenia jest nie tylko właściciel lokalu w rozumieniu prawnorzeczowym, ale także wynajmujący, który nie jest właścicielem ale ma do lokalu tytuł pozwalający na zawarcie z lokatorem umowy najmu albo innej umowy uprawniającej do używania lokalu (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 8 listopada 2019 roku, III CZP 28/19, OSNC 2020/6/49).

Skoro zatem przepisy ustawy o ochronie lokatorów stanowią regulację szczególną względem norm art. 224 i nast. k.c., to konsekwentnie uznać należy, że wyłączają szczególną regulację dotyczącą przedawnienia liczonego od dnia zwrotu rzeczy, na którą powołuje się skarżący w apelacji. Zasadność tego poglądu potęguje także nomenklatura użyta w omawianych normach. Przepis art. 229 k.c. stanowi bowiem o przedawnieniu roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, podczas gdy przepisy u. o o. l. przewidują uprawnienie do dochodzenia odszkodowania, a więc świadczenia innego rodzaju.

W rozpoznawanej sprawie, jak już wskazano, powód, który nie był właścicielem lecz swoje uprawnienie do władania przedmiotem najmu wywodził z umowy zawartej z właścicielem, dochodził od pozwanych odszkodowania nie zaś wynagrodzenia.

Roszczenie o odszkodowanie, z uwagi na jego okresowy charakter przedawniało się natomiast w terminie trzyletnim, ustalonym na podstawie art. 118 k.c. (por orzeczenia Sądu Najwyższego z 18 maja 2012, sygn. IV CSK 490/11, Lex nr 1243072, z 7 marca 2014 r., sygn. IV CNP 33/13, Lex nr 1438649, z 7 grudnia 2007 r., sygn. III CZP 121/07, OSNC 2008/12/37). Bez znaczenia w tym kontekście pozostawała data odzyskania lokalu od pozwanych. Skoro powód dochodził należności za luty i marzec 2015 roku, a pozew złożył w lipcu 2017 roku, to o przedawnieniu nie mogło być mowy.

Powód był zatem uprawniony do skutecznego dochodzenia objętych pozwem należności, których wysokość nie była ostatecznie kwestionowana.

Także rozstrzygnięcia o odsetkach, kosztach postępowania oraz wynagrodzeniu kuratora znajdowało uzasadnienie w normach prawnych prawidłowo przywołanych przez Sąd Rejonowy.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art., 385 k.p..c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105§2 k.p.c. obciążając nimi solidarnie pozwanych jako przegrywających to postępowanie. Zasądzona na rzecz powoda należność obejmowała wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej, odpowiedniej do wartości przedmiotu zaskarżenia, ustalonej na podstawie § 2 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.)).

O wynagrodzeniu kuratora Sąd Okręgowy orzekł na podstawie §1 ust 1 rozporządzenia z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 536), mającego zastosowanie zważywszy na datę ustanowienia kuratora (§3 w zw. z §5 rozporządzenia). Cytowany §1 ust 1 w zw. z §1 ust 3 rozporządzenia przy ustalaniu wynagrodzenia odsyła do przepisów rozporządzenia z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) i wskazuje, że w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy wynagrodzenie kuratora ustala się wysokości nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych, nie mniej niż 60 zł i nie więcej niż wysokość stawek minimalnych określonych rozporządzeniem, którego dotyczy odesłanie.

Mając zatem na względzie wartość przedmiotu zaskarżenia oraz nakład pracy pełnomocnika Sąd Okręgowy za zasadne uznał przyznanie wynagrodzenia w wysokości dwukrotności minimalnego wynagrodzenia kuratora (tj. 2*60 zł), która nie przekraczała przy tym wysokości stawki minimalnej za prowadzenie takiej samej sprawy w postępowaniu odwoławczym przez adwokata (§1 ust 1 w zw z §1 ust 3 cytowanego rozporządzenia o wynagrodzeniu kuratora w zw. z §2 pkt 1 w zw z §10 ust 1 pkt 1 cytowanego rozporządzenia o wynagrodzeniu adwokata). Brak było przy tym podstaw do ustalania stawki wynagrodzenia odrębnie za pełnienie czynności kuratora dla każdego z pozwanych, a to zważywszy na materialny charakter ich współuczestnictwa procesowego oraz tożsamość argumentacji przedstawionej na poparcie stanowiska. Podmiotowo-przedmiotowa kumulacja roszczeń oraz reprezentowanie pozwanych przez tego samego kuratora powoduje bowiem obniżenie kosztów, a także zmniejszenie nakładu pracy kuratora i zaoszczędzenie jego czasu. Nie musi on przygotowywać odrębnych pism procesowych wobec czego wynagrodzenie wyliczone odrębnie przy zastosowaniu obowiązujących stawek byłoby niesłuszne. Skoro kurator pozwanych był pełnomocnikiem profesjonalnym to i do niego znajdować mógł odpowiednio pogląd, zgodnie z którym takiemu pełnomocnikowi reprezentującemu współuczestników materialnych przysługuje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (por. uchwała Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2007 roku, III CZP 130/06, OSNC 2008/1/1).

SSO Marcin Rak