Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Marcin Winczewski

Sylwia Durczak - Żochowska

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej , W. B.

w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela (...) F. S. w G.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 5 stycznia 2022 r., sygn. akt XV GUp 239/21

p o s t a n a w i a: oddalić zażalenie.

Marcin Winczewski Artur Fornal Sylwia Durczak - Żochowska

Sygn. akt VIII Gz 37/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 stycznia 2022 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) wydał postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego W. B. w którym ustalił, że doprowadził on do swojej niewypłacalności, a następnie istotnie zwiększył jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa; dokonał podziału funduszy masy upadłości w kwocie 5 294,87 zł pomiędzy wymienionych tam wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, ustalając go w ten sposób, że upadły przeznaczy na zaspokojenie swoich wierzycieli łącznie kwotę 500 zł miesięcznie, uiszczając raty do 15-tego dnia każdego miesiąca przez okres 84 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się postanowienia, przy czym poszczególne raty uiszczane będą w następujący sposób:

1.  na rzecz (...) kwotę 2,81 zł;

2.  na rzecz (...) kwotę 9,64 zł;

3.  na rzecz (...) kwotę 56,17 zł;

4.  na rzecz (...) kwotę 16,06 zł;

5.  na rzecz (...) F. S. kwotę 415,32 zł;

a ponadto orzekł, że po wykonaniu przez upadłego planu spłaty jego zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 27 kwietnia 2021 r., zostaną w pozostałej części umorzone.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji wskazał, że syndyk w przedłożonym projekcie planu spłaty proponował ustalenie miesięcznej raty na kwotę 400 zł, płatną przez okres 84 miesięcy. Z tym projektem zgodził się upadły, co do zasady nie kwestionowali go również wierzyciele, z których jedynie skarżący - (...) F. S. w G., w piśmie z dnia 25 listopada 2021 r., odnośnie proponowanej raty wskazał, że nie ma on wglądu w zestawienie wydatków upadłego, na które powołał się syndyk, dlatego wnosi o ocenę zasadności ponoszenia wydatków w kwocie ponad 3 000 zł

Sąd Rejonowy ustalił, że upadłość W. B., jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, została ogłoszona postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2021 r. Upadły ma 64 lata, mieszka w B., jest osobą rozwiedzioną. W skład masy upadłości weszła jedynie ½ udziału samochodu osobowego marki S. (...) rok produkcji 2003 o wartości oszacowania wynoszącej 2 000 zł. Upadły pobiera świadczenie emerytalne w kwocie 3 880,80 zł, jest osoba schorowaną, przebył operację wycięcia śledziony, cierpi na małopłytkowość wtórną, cukrzycę typu II, chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, żylaki kończyn dolnych oraz przepuklinę pępkową i pachwinową. Upadły systematycznie przyjmuje także leki, musi poddawać się okresowym kontrolom lekarskim, zobowiązany jest przestrzegać odpowiedniej diety. Miesięczne wydatki upadłego obejmują: czynsz w kwocie 765,91 zł, należności za gaz w kwocie 40 zł, za prąd w kwocie 48 zł, na telefon komórkowy w kwocie 200 zł, na wyżywienie w kwocie 1 500 zł, na chemię gospodarczą w kwocie 150 zł, na środki czystości w kwocie 150 zł, na ubiór w kwocie 20 zł, na leczenie w kwocie 300 zł, a także na lekarstwa w kwocie 300 zł.

Jak ustalił Sąd Rejonowy zadłużenie upadłego powstało w latach 2017-2018, kiedy podupadł on na zdrowiu. Pobierając emeryturę nie był on w stanie pokryć swoich wydatków takich jak kapitalny remont mieszkania, pomoc byłej małżonce, sfinansowanie wesela syna, finansowania budowy domu oraz spłaty kredytu matki, gdzie był poręczycielem.

Z wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości wynikało, że w roku 2017 zdiagnozowano u dłużnika przepuklinę pępkową, przebył z tego powodu operację. Upadły musiał schudnąć ponad 60 kg do operacji, dlatego przeszedł na dietę, co było dla niego kosztowne. Był także trzykrotnie hospitalizowany z powodu zapalenia tkanek miękkich. W roku 2019 zdiagnozowano u niego zwyrodnienie stawu biodrowego. Dłużnik musiał poddać się oczyszczaniu, a następnie wzmacnianiu organizmu, przyjmował przez trzy miesiące kroplówki, koszt kuracji szacuje na około 9 tys. zł. Dłużnik podawał, że te problemy zbiegły się z koniecznością kapitalnego remontu mieszkania, weselem syna, budową domu, koniecznością pomocy byłej żonie i spłatą kredytu po matce, za który poręczył. Upadły prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...), której przeważającym przedmiotem była sprzedaż detaliczna pozostałych wyrobów prowadzona na straganach i targowiskach. Działalność ta była przez niego prowadzona od 8 marca 2013 r. do 26 lipca 2017 r. oraz od 8 sierpnia 2017 r. do 31 grudnia 2020 r.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy – na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy o ogłoszenie upadłości (sygn. akt XV GU 166/21), a także przedłożonej przez syndyka, której wiarygodność nie była kwestionowana i nie budziła zastrzeżeń – Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁴ ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 1228; dalej „p.u.”) po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informację, że zachodzą przesłanki do odmowy ustalenia planu spłaty (art. 491 ^14a ust. 1), bądź umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty (art. 491 ¹⁶ ust. 1 lub 2a).

Na mocy art. 491 ¹⁴ ust. 4 p.u. sąd upadłościowy ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadku, o którym mowa w art. 491 ¹⁶ ust. 1 lub 2a, umarza lub warunkowo umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u. w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty (jeżeli w postępowaniu zgromadzono takie fundusze), ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa oraz określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Nadto – w przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa – plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące (art. 491 ¹⁵ ust. 1a p.u.).

Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 2 p.u. koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa oraz inne zobowiązania masy upadłości niezaspokojone w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, chyba że możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe nie pozwalają na zaspokojenie kosztów postępowania tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa oraz innych zobowiązań masy upadłości w pełnej wysokości. Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa nieuwzględnione w planie spłaty wierzycieli albo niezaspokojone w ramach wykonania planu spłaty wierzycieli ponosi Skarb Państwa (art. 491 ¹⁵ ust. 3 p.u.). Sąd upadłościowy nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (art. 491 ¹⁵ ust. 4 p.u.).

Sąd Rejonowy wskazał, że w planie spłaty uczestniczyć będzie pięciu wierzycieli. Dokonując analizy zebranego materiału dowodowego Sąd ten doszedł do przekonania, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności, a następnie istotnie zwiększył jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa. Sąd pierwszej instancji uznał w tym zakresie, że niewypłacalność powstała wskutek nieprzemyślanych, niewłaściwych decyzji dłużnika w zakresie zaciągania swoich zobowiązań na inwestycje, które nie były niezbędne. W sytuacji pobierania świadczenia emerytalnego i borykania się z licznymi problemami zdrowotnymi, zaciąganie zobowiązań o charakterze zbytkownym, których dłużnik nie był w stanie spłacić, ocenił jako wysoce negatywnie.

W ocenie Sądu upadłościowego zebrane w sprawie dowody dają podstawę do ustalenia planu spłaty wierzycieli z miesięczną ratą w kwocie 500 zł, co pozwoli częściowo spłacić zobowiązania z kategorii II (ogółem wynoszące kwotę 260 069,36 zł).

Upadły jest osobą przewlekle chorą, niemniej jednak posiada także wysoki dochód. Niektóre wydatki upadłego Sąd ten ocenił jako nieco zawyżone, np. na telefony komórkowe w kwocie 200 zł czy też w zakresie wyżywienia w kwocie 1 500 zł dla jednej osoby. Ustalony plan spłaty pozwoli na realizację zasadniczego celu postępowania upadłościowego prowadzonego wobec konsumentów, czyli oddłużenie upadłej przy możliwie najwyższym zaspokojeniu wierzycieli.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) F. S. w G., zaskarżając to rozstrzygnięcie w części tj. w zakresie wysokości kwoty, która upadły ma comiesięcznie przeznaczać na rzecz swoich wierzycieli w ramach wykonania planu spłaty (także co do wysokości raty przypadającej na skarżącego wierzyciela), jak również co do rozstrzygnięcia dotyczącego umorzenia niezaspokojonych zobowiązań upadłego po wykonaniu planu spłaty.

Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucił naruszenie:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę przez Sąd pierwszej instancji materiału dowodowego, które wbrew zasadom logiki i doświadczenia zawodowego doprowadziło ten Sąd do ustalenia, że upadły jest w stanie wykonywać plan spłaty jedynie w wysokości 500 zł w stosunku miesięcznym, w sytuacji kiedy wysokość emerytury w kwocie 3 880,80 zł jest trzykrotnie wyższa niż minimum socjalne dla gospodarstwa emeryckiego jednej osoby,

-

brak ustaleń faktycznych w zakresie sytuacji osobistej upadłego mającej wpływ na jego zdolność do wykonywania planu spłaty w zakresie:

a)  rozmiaru partycypacji zamieszkujących wspólnie z nim osób w utrzymaniu mieszkania,

b)  uzasadnionej wysokości wydatków upadłego na jego utrzymanie,

-

art. 491 ¹⁵ ust. 4 w zw. z art. 491 ¹⁵ ust. 1 oraz w zw. z art. 2 ust. 2 p.u. poprzez nieuwzględnienie przy ustaleniu warunków planu spłaty kryterium wysokości niezaspokojonych wierzytelności i realności ich zaspokojenia w przyszłości oraz zasady zaspokojenia ich w możliwie najwyższym stopniu,

Skarżący wierzyciel wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że upadły przeznaczy na zaspokojenie swoich wierzycieli w okresie 84 miesięcy kwotę 1 200 zł, płatną do ostatniego dnia miesiąca, w formie rat rozłożonych na rzecz wierzycieli stosownie i proporcjonalnie do wysokości ich łącznej sumy niezaspokojonych wierzytelności;

-

ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania,

-

zasądzenie od upadłego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

Uzasadniając zażalenie wierzyciel podniósł, że Sąd pierwszej instancji ustalając, że upadły prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe nie zwrócił uwagi, zawierając w roku 2019 umowę pożyczki ze skarżącym podał on, że mieszka wraz z dwoma osobami. Należało więc zweryfikować czy upadły faktycznie zamieszkuje sam. Zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego prawdopodobnie mieszka z nim (przynajmniej) jego była małżonka, tym samym wydatki na utrzymanie mieszkania obciążają proporcjonalnie współdomowników. Ponadto w toku postępowania upadłościowego syndykowi z dochodów upadłego przekazywana była miesięcznie kwota 1 173 zł, ustalona zaś kwota wydatków wynosząca ogółem 3 473,61 zł, zdaniem skarżącego jest zbyt wysoka (prawie 3-krotnie wyższa niż minimum socjalne dla gospodarstwa emeryckiego jednej osoby, wynoszące 1 342,56 zł w III kwartale 2021 r., a więc znacznie przekracza minimum egzystencji i „utrzymanie się na skromnym poziomie”). Zdaniem skarżącego Sąd Rejonowy nie dokonał ustaleń w zakresie szczegółowej struktury wydatków upadłego i miesięcznych kosztów jego utrzymania. Uzasadnione jest ponadto roszczenie upadłego wobec krewnych na których spoczywa obowiązek alimentacyjny o pomoc finansową w jego bieżącym utrzymaniu.

W odpowiedzi na zażalenie syndyk wniósł o jego oddalenie. Wskazał w szczególności, że informacje podane przez upadłego we wniosku o udzielenie pożyczki w roku 2019 nie są aktualne, a domysły wierzyciela odnośnie zamieszkiwania wraz z upadłym innych osób nie są uzasadnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu drugiej instancji rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tak w zakresie jego podstawy faktycznej jak i wniosków prawnych należało podzielić.

Nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., znajdujący w niniejszej sprawie z mocy art. 229 w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd zgodnie z którym kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego, ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej oceny materiału dowodowego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136). Jeśli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena taka nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej, albo też – wbrew zasadom doświadczenia życiowego – nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Bezwzględnie konieczne jest przy tym wskazanie przyczyn dyskwalifikujących ocenę przyjętą przez sąd, w szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniach z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, a także z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136). Przedmiotowe zażalenie nie czyni tego jednak, ograniczając się do polemiki i odmiennej, subiektywnej oceny skarżącego.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie znajdują żadnego uzasadnienia domysły wierzyciela odnośnie zamieszkiwania wraz z upadłym innych jeszcze osób, które powinny partycypować w kosztach jego utrzymania. Opierając się tylko i wyłącznie na treści załącznika do wniosku upadłego (dłużnika) o przyznanie pożyczki z dnia 13 marca 2019 r. ( k. 94-95v. akt) skarżący nie zdołał podważyć prawdziwości złożonego syndykowi oświadczenia upadłego o dochodach i wydatkach z dnia 28 września 2021 r. – z którego wynika, że gospodarstwo domowe prowadzi on obecnie samodzielnie (zob. k. 32-33 akt) – którego prawdziwości w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji nie kwestionowano.

Należy uznać, że Sąd upadłościowy trafnie ocenił stan aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej upadłego na potrzeby ustalenia planu spłaty wierzycieli. Zaakcentowaną przez ten Sąd, jako istotną dla rozstrzygnięcia, trudną sytuację życiową upadłego związaną z licznymi schorzeniami, a także faktem ponoszenia koniecznych (zwiększonych w związku z tym) wydatków w określonej wysokości potwierdziły także znajdujące się w aktach sprawy dokumenty dotyczące stanu zdrowia upadłego oraz jego dochodów ( zob. k. 34-53 akt). Wbrew twierdzeniom zażalenia Sąd Rejonowy szczegółowo odniósł się również do wysokości wierzytelności uznanych i zaspakajanych w toku postępowania upadłościowego.

W sytuacji życiowej w jakiej znajduje się upadły, którą Sąd upadłościowy szczegółowo opisał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, nie jest także uzasadnione powoływanie się na kryterium minimum socjalnego. W przekonaniu Sądu Okręgowego sztywne określanie koniecznych wydatków upadłego w sposób abstrakcyjny – na najniższym możliwym poziomie – nie może być uznane za słuszne bez uwzględnienia indywidualnej sytuacji życiowej i zdrowotnej upadłego, cierpiącego przecież na liczne schorzenia. Publikowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych wskaźniki minimum socjalnego (mające w założeniu pozwolić na ustalenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych) przy ustaleniu planu spłaty mogą mieć charakter wyłącznie pomocniczy. Pozbawione podstaw byłoby ich mechaniczne stosowanie, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy.

Trzeba przy tym zauważyć, że skarżący wierzyciel – któremu syndyk doręczył projekt planu spłaty wraz z uzasadnieniem oraz zobowiązaniem do przedstawienia stanowiska (wraz z wnioskiem o wyznaczenie rozprawy) w trybie art. 491 ¹⁴ ust. 3 pkt 1 p.u. ( zob. k. 20-20v., 55-58v., 67-68 akt) – w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie odniósł się szczegółowo do stanowiska syndyka w tym zakresie, a przede wszystkim nie wnosił o przeprowadzenie rozprawy (art. 491 ¹⁴ ust. 4 p.u. a contrario). Warto wskazać, że w uzasadnieniu projektu planu spłaty syndyk podkreślał konieczność przestrzegania przez upadłego specjalnej diety, stosownej do jego stanu zdrowia, której finansowanie obciąża budżet domowy w ponadprzeciętny sposób ( zob. k. 20v. akt).

W ocenie Sądu Okręgowego podnoszenie w tej sytuacji przez wierzyciela szczegółowych zarzutów i twierdzeń w tym przedmiocie dopiero w zażaleniu należy uznać za spóźnione co pozwala na ich pominięcie (art. 381 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c., a także w zw. z art. 229 i art. 491 ² ust. 1 p.u.). W konsekwencji nie została skutecznie zakwestionowana argumentacja Sądu Rejonowego w tym zakresie. Nadmierne obciążenie upadłego obowiązkiem spłaty mogłoby skutkować tym, że zaprzestałby on realizacji planu spłaty, niwecząc tym samym podstawowy cel niniejszego postępowania jakim jest oddłużenie upadłego (art. 2 ust. 2 p.u.).

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. i art. 229, a także art. 491 ² ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe.

Marcin Winczewski Artur Fornal Sylwia Durczak-Żochowska