Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 lutego 2022 r. w Warszawie

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o kapitał początkowy

na skutek odwołania A. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 15 czerwca 2021 r., znak: (...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia z dnia 15 czerwca 2021 r., znak: (...) (...) w ten sposób, że ustala wartość kapitału początkowego odwołującego A. M. na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 166.012,88 zł.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 2 lipca 2021 r. A. M. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 15 czerwca 2021 r., znak: (...) (...) w sprawie odmowy ponownego ustalenia kapitału początkowego.

Odwołujący wskazał, że 8 czerwca 2021 r. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ponowne ustalenie kapitału początkowego, do wniosku załączył pismo Archiwum Państwowego w W. z dnia 28 maja 2021 r. oraz kartę ewidencyjną potwierdzającą zatrudnienie odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. w okresie od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. W związku z powyższym odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania poprzez zmianę decyzji organu rentowego (odwołanie, k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy, wskazał, że z załączonego przez odwołującego pisma Archiwum Państwowego w W. wynika, że potwierdzona kserokopia sporządzona została dla celów emerytalnych na podstawie akt (...) Przedsiębiorstwa (...) w Z.. Organ rentowy podniósł, że dokument ten nie zawiera pieczęci i podpisu osoby, która je sporządziła w imieniu pracodawcy. Wobec tego okres wynikający z tego dokumentu nie został uwzględniony przez organ rentowy. W ocenie organu rentowego zaskarżona decyzja została wydana prawidłowo, a odwołanie jest bezzasadne (odpowiedź na odwołanie, k. 11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. A. M. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. jako pracownik fizyczny i wykonywał obowiązki zataczaka surówki. Jego praca polegała na wwozie surowca do pieca i wypalanie cegły, dziennie normą było wypalenie i wwiezienie 1500 sztuk cegły. Prace wykonywał przez 6-7 godzin dziennie od poniedziałku do piątku, a także w soboty. Wynagrodzenie było wypłacane wg stawek godzinowych, od 23 sierpnia 1971 r. wynosiło 5,40 zł za godzinę, a od 1 września 1971 r. 6,30 zł za godzinę (umowa o pracę z dnia 23 sierpnia 1971 r., karta zatrudnienia, angaż z 30 sierpnia 1971 r., wypowiedzenie umowy o pracę z 13 stycznia 1973r. – akta osobowe, k. 14 a.s., zeznania A. M., k. 37 a.s.).

W dniu 25 listopada 2019 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę z 25 listopada 2019 r., k. 1 – 5 a.r.). W dniu 28 listopada 2019 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...) (...), w której ustalił kapitał początkowy odwołującego na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 158.562,50 zł. Do ustalenia kapitału początkowego został uwzględniony okres składkowy w ilości 25 lat, 7 miesięcy i 19 dni. Do obliczenia przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.599,61 zł, obliczoną według wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 77,29 %, do którego ustalenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych (decyzja ZUS z 28 listopada 2019 r., k. 26 a.k.). W dniu 29 listopada 2019 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...) o przyznaniu emerytury w myśl art. 26 ustawy emerytalnej, której wysokość wyniosła 3.600,17 zł (decyzja ZUS z 29 listopada 2019 r., k. 7 a.r.).

W dniu 8 czerwca 2021 r. A. M. złożył w ZUS wniosek o ponowne obliczenie emerytury i przyjęcie do obliczenia świadczenia wynagrodzenia minimalnego za okres pozostawania w stosunku pracy, za który nie udokumentował zarobków. Do wniosku ubezpieczony dołączył pismo Archiwum Państwowego w W. z dnia 28 maja 2021 r. oraz kartę ewidencyjną potwierdzającą zatrudnienie odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. w okresie od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. (wniosek z 8 czerwca 2021 r. wraz z załącznikami, k. 12-15 a.r.).

W dniu 15 czerwca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) (...), którą odmówił ubezpieczonemu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., ponieważ okres zatrudnienia od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. nie został wystarczająco udowodniony (decyzja ZUS z 15 czerwca 2021 r., k. 28 a.r.).

Wskazany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych dokumentów, które w zakresie, w jakim dotyczą zatrudnienia A. M. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. oraz zeznań ubezpieczonego, które były spójne, a zarazem wiarygodne. Stanowisko organu rentowego, odmawiające uwzględnienia okresu zatrudnienia u ww. pracodawcy od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. opierało się na braku pieczęci i podpisu osoby, która je sporządziła w imieniu pracodawcy, dołączone do akt sprawy oryginały ww. dokumentów zawierały natomiast pieczęci i podpisy osób je wystawiających. Organ rentowy poza zwróceniem uwagi, że dokumenty dotyczące zatrudnienia nadesłane przez Archiwum Państwowe w W. są wystawione na nazwisko M. i M., nie podważał autentyczności karty zatrudnienia i umowy o pracę, angaży i dokumentu wypowiedzenia umowy o pracę wystawionych przez pracodawcę nadesłanych przez Archiwum Państwowe w W., ani tego, co z nich wynika. W zakresie dotyczącym błędów w nazwisku ubezpieczonego na wystawionych przez (...) Przedsiębiorstwo (...) w Z. dokumentach, Sąd miał na względzie, że są to oczywiste omyłki, a biorąc pod uwagę, że pozostałe dane w nich zawarte były prawidłowe, to należało uwzględnić te dokumenty w całości.

Sąd zatem, mając na uwadze powyższe nie znalazł podstaw do kwestionowania tych dokumentów. Z uwagi na to, że są spójne, zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. M. podlegało uwzględnieniu.

Analizując stanowiska stron procesu, w pierwszej kolejności należy wskazać, że w myśl art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze
nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3).

Spór w przedmiotowej sprawie powstał wobec nieuwzględnienia przez organ rentowy przy ustalaniu kapitału początkowego okresu zatrudnienia A. M. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. Z wyjaśnień organu rentowego zamieszczonych w uzasadnieniu odwołania wynika, że przyczyną tego był brak pieczęci i podpisu osoby, która je sporządziła w imieniu pracodawcy w dokumentacji ubezpieczeniowej, będącej w posiadaniu ZUS.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, że A. M. składając wniosek o ponowne obliczenie emerytury w czerwca 2021 r. przedstawił kserokopie dokumentów – karty zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. poświadczonych za zgodność z oryginałem. Z tego dokumentu wynika, że w okresie od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. A. M. był zatrudniony w ww. zakładzie. Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie zakwestionował ten dokument z uwagi na brak pieczęci i podpisu osoby, która je sporządziła w imieniu pracodawcy.

Zasady określające sposób postępowania przed organem rentowym oraz dowody wymagane w tym postępowaniu określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę,
wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Wymaga przy tym zaznaczenia, że w postępowaniu sądowym w sprawach
o świadczenia emerytalno-rentowe sąd nie jest związany takimi ograniczeniami
w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu administracyjnym. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt, może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007r., I UK 111/07). Pogląd wyrażony w cytowanym wyżej orzecznictwie jest uzasadniony tym, że z uwagi na upływ lat ubezpieczeni wnioskujący o przyznanie im prawa do świadczenia emerytalnego lub jego przeliczenie mogą napotkać pewne trudności w należytym udokumentowaniu nie tylko przebiegu zatrudnienia czy też faktu otrzymywania konkretnych składników wynagrodzeń bądź ich wysokości, lecz również samej okoliczności zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Praktyka orzecznicza zna zresztą wiele przypadków, w których dostęp ubezpieczonych do pełnych akt osobowych jest problematyczny. Przyczyną tego stanu rzeczy najczęściej jest likwidacja zakładu pracy, w którym ubezpieczony przed laty pracował, zagubienie dokumentacji w związku z krótkim termin jej obowiązkowej archiwizacji czy przejęciem zakładu pracy przez inny podmiot, lecz również niestaranne prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej przez byłego pracodawcę. Ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu okresów składkowych czy też wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny jednak obciążać wyłącznie ubezpieczonych, przy czym nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić w całości na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, z tym że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r., II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007r., I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013r., III AUa 269/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 marca 2006r., III AUa 1096/05).

Kierując się powyższym Sąd ocenił, że zgromadzone w przedmiotowej sprawie dowody pozwalały na rozstrzygnięcie zgodnie z żądaniem ubezpieczonego. W ocenie Sądu z materiału dowodowego, obejmującego przede wszystkim dokumenty w postaci karty zatrudnienia i umowy o pracę, angaży i dokumentu wypowiedzenia umowy o pracę, a także z zeznań ubezpieczonego, wynika fakt rzeczywistego zatrudnienia A. M. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. w spornym okresie. Wprawdzie analizowane w sprawie dokumenty cechują się pewnymi rozbieżnościami w nazwisku ubezpieczonego, które zostało wpisane w dokumentach: M. i M., co akcentował organ rentowy.

Omówione okoliczności mogą budzić pewne zastrzeżenia co do wartości dowodowej wymienionych umów, niemniej jednak zdaniem Sądu nie przekreślają ich wiarygodności. Należy podkreślić, że błędy te stanowią jedynie literówki w nazwisku, zaś pozostałe dane w nich zawarte są prawidłowe, wobec tego w ocenie Sądu należało uwzględnić te dokumenty w całości. Ponadto Sąd miał na uwadze, że dokumenty te zostały podpisane i opatrzone pieczęciami zakładu pracy, wobec tego należało uznać je za dokumenty w znaczeniu powszechnej na gruncie prawa cywilnego definicji dokumentu sformułowanej w art. 773 k.p.c. Dokumentem w znaczeniu materialnego, ale i procesowego prawa cywilnego, jest każdy nośnik, który umożliwia zapoznanie się z zawartą na nim informacją (art. 773 k.c.). Mogą nim być zatem również kserokopie, o ile tylko zawarta jest w nich myśl ludzka (takie znaczenie ustawowemu pojęciu "informacji" użytemu w art. 773 k.c. słusznie nadaje się w doktrynie; patrz: red. A. Marciniak, K. Piasecki. Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1-366. Wydanie 7. 2016 r. - art. 2431, pkt 1, Legalis; dalej: "Kometarz.K. Piasecki"). Jeżeli nadto znajduje się w nich tekst i jest możliwe ustalenie osoby, od której on pochodzi (określonej przez ustawodawcę jako "wystawcę dokumentu). Naturalnie zasada ta nie rozciąga się na normę z art. 245 k.p.c., bowiem z uwagi na brak formy pisemnej lub elektronicznej, nie można przyjąć, że osoba, której podpis widnieje na kserokopii złożyła oświadczenie w niej zawarte. Ustalenie autorstwa dokumentu nie może w takich przypadkach zostać poczynione w oparciu o domniemanie, lecz o ogólne reguły dowodowe obowiązujące w procedurze cywilnej.

W rozważanym przypadku dowody potwierdzające zatrudnienie ubezpieczonego w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. to nie tylko wspomniane dokumenty, ale także zeznania ubezpieczonego, które wraz z dokumentami dają spójny obraz przebiegu zatrudnienia i okresu trwania stosunku pracy.

W oparciu o wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie A. M. zasługuje na uwzględnienie, a żądane przez niego uwzględnienie spornego okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. przy ustalaniu kapitału początkowego i w konsekwencji przy obliczaniu wysokości emerytury jest możliwe w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody. Mimo pewnych rozbieżności natury formalnej, jaką cechowały się przedłożone w sprawie dokumenty, Sąd ocenił, że informacje wynikające z akt osobowych były spójne i treściowo zbieżne w stopniu pozwalającym na precyzyjne ustalenie aspektów spornego zatrudnienia.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący wykazał zasadność swojego stanowiska w zakresie podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego dodatkowo okresu od 23 sierpnia 1971 r. do 27 stycznia 1973 r. Powyższe skutkowało koniecznością przeliczenia kapitału początkowego i ponownego ustalenia wartości parametrów służących do jego ustalenia. W tym też zakresie Sąd Okręgowy zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych do hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego odwołującego z uwzględnieniem spornego okresu zatrudnienia na podstawie wystawionych przez ww. pracodawcę dokumentów.

Uwzględnienie powyższego okresu zatrudnienia odwołującego prowadziło do ustalenia hipotetycznej wysokości jego kapitału początkowego w kwocie 166.012,88 zł.

Na obliczenie tej wartości złożyły się:

‒

okresy składkowe – 27 lat, 0 miesięcy i 25 dni (324 miesiące),

‒

średnie dalsze trwanie życia – 209 miesięcy,

‒

współczynnik proporcjonalny – 79,47%,

‒

wysokość 24 % kwoty bazowej – 293,01 zł,

‒

podstawa wymiaru kapitału początkowego – 1.599,61 zł.

Zmieniając zaskarżoną decyzje i orzekając co do istoty sprawy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjął powyższe wyliczenia do ustalenia wysokości kapitału początkowego odwołującego, o czym orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSO Renata Gąsior