Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 356/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Anna Polak (spr.)

Sędziowie:

SSA Barbara Białecka

SSA Urszula Iwanowska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2014 r. w Szczecinie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 grudnia 2012 r. sygn. akt VII U 2102/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 356/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 września 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił K. S. prawa do emerytury uznając, że ubezpieczony udowodnił jedynie 19 lat, 6 miesięcy i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych zamiast 25 lub 20 lat wymaganych ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; „dalej jako ustawa o emeryturach i rentach ”). Ponieważ ubezpieczony pobiera świadczenie emerytalne z KRUS, przy ustalaniu którego do stażu zaliczono okresy pracy w gospodarstwie rolnym, zatem w ocenie organu rentowego do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczeń nie można K. S. doliczyć okresu pracy od 1 kwietnia 1996 r. do 31 marca 1993 r. [powinno być: do 31 grudnia 1997 r.] w Kole (...) w T., albowiem ubezpieczony nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego. Ponadto świadectwo pracy wystawione za ten okres nie zostało opatrzone imienną pieczątką pracodawcy lub osoby działającej w jego imieniu.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wskazał, że organ rentowy bezzasadnie obarczył go odpowiedzialnością za brak zgłoszenia przez pracodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i za brak opłacania składek na ubezpieczenie oraz nieprawidłowościami związanymi z wystawieniem świadectwa pracy. Do przedmiotowego odwołania skarżący przedłożył PIT-11 wystawiony za 1997 rok.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie K. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 20 września 2011 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że K. S. (ur. w (...) roku) ma przyznane prawo do emerytury rolniczej. Do ustalenia wysokości świadczenia Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyjął następujące okresy:

- od 18 maja 1962 r. do 31 sierpnia 1963 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców,

- od 1 września 1963 r. do 31 sierpnia 1966 r. – w oparciu o świadectwo pracy z Wojewódzkiego Zakładu (...) w S.,

- od 26 kwietnia 1966 r. do 18 kwietnia 1968 r. – służba wojskowa,

- od 1 czerwca 1968 r. do 2 listopada 1982 r. – w oparciu o świadectwo pracy z (...) w P.,

- od 3 listopada 1982 r. do 14 maja 1985 r. – praca w gospodarstwie rolnym rodziców,

- od 15 maja 1985 r. do 31 marca 1994 r. – praca we własnym gospodarstwie rolnym.

Ubezpieczony posiada ogółem 19 lat, 6 miesięcy i 12 dni okresów składkowych i nieskładkowych (na które składają się okresy: od 15 listopada 1962 r. do 31 sierpnia 1963 r., od 1 września 1963 r. do 25 kwietnia 1966 r., od 26 kwietnia 1966 r. do 18 kwietnia 1968 r., od 1 czerwca 1968 r. do 30 czerwca 1976 r., od 29 września 1976 r. do 5 sierpnia 1979 r., od 27 sierpnia 1979 r. do 26 października 1982 r.).

Ubezpieczony od 1 kwietnia 1996 r. do 31 grudnia 1997 r. był zatrudniony w Kole (...) w T. jako strażnik łowiecki. Brak dowodów na to by w powyższym okresie pracodawca odprowadzał za K. S. składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 10, art. 27 i art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie. Dokonane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaliczenie okresów wymienionych w piśmie z 3 czerwca 2011 r. (k. 41 akt ZUS) do świadczenia przyznanego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników spowodowało automatycznie, iż niemożliwym jest zaliczenie tych okresów w systemie ubezpieczenia powszechnego. Tożsame okresy owej pracy nie mogą być uwzględniane podwójnie. Na poparcie swego stanowiska sąd pierwszej instancji przytoczył stanowiska innych sądów w tym Sądu Najwyższego.

W ocenie Sądu Okręgowego dokonanie przez ubezpieczonego wyboru, co do zaliczenia wskazanego okresu do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu w innym systemie (art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Z tych względów brak było w ocenie sądu pierwszej instancji podstaw zaliczenia do ogólnego stażu pracy, okresów uwzględnionych uprzednio przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W tej sytuacji uwzględnienie wskazywanego przez odwołującego okresu zatrudnienia w Kole (...) w T. od 1 kwietnia 1996 r. do 31 grudnia 1997 r. nie miałoby wpływu na wynik przedmiotowej sprawy, ponieważ wnioskodawca w tej sytuacji i tak nie legitymowałby się wymaganym okresem ubezpieczenia, o którym mowa w art. 27, względnie art. 28 ustawy emerytalnej. Z tego względu Sąd Okręgowy oddalił odwołanie K. S..

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżył powyższy wyrok w całości i wniósł o jego uchylenie oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Zarzucił Sądowi Okręgowemu błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez nie zaliczenie do stażu pracy okresu od 01.04.1996 r. do 31.12.1997 r., pracy w Kole (...) w T.. Podniósł, że brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego, jak również brak imiennej pieczątki pracodawcy były przez niego niezawinione.

W uzasadnieniu apelacji apelujący wskazał, że w dniu(...)ukończył 16 lat i jako małoletni od 19 maja 1962 r. do 14 listopada 1962 r. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, od 15 listopada 1962 r. do 25 kwietnia 1966 był uczniem praktycznej nauki zawodu w (...) w S.; od 26 kwietnia 1966 r. do 18 kwietnia 1968 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową; od 19 kwietnia 1968 r. do dnia 31 maja 1968 pracował w gospodarstwie rolnym rodziców; od 1 czerwca 1968 r. do 2 listopada 1982 r. pracował w przedsiębiorstwie (...) w P.; od 3 listopada 1982 r. do dnia 31 grudnia 1982 r. i od 1 stycznia 1983 r. do 14 maja 1985 r. ponownie pracował na gospodarstwie rodziców; zaś od 15 maja 1985 r. rozpoczął pracę we własnym gospodarstwie rolnym. Od dnia 2 marca 1993 r. K. S. został uznany przez biegłych lekarzy sądowych za osobę całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym i pobierał rentę inwalidzką z ogólnego stanu zdrowia. Od dnia 1 kwietnia 1996 r. do dnia 31 grudnia 1997 r., podjął pracę na 3/4 etatu w Kole (...) w T. jako strażnik łowiecki.

Zdaniem K. S. wyliczenie przez ZUS 19 lat, 6 m-cy i 12 dni okresów składkowych i nie składkowych jest błędne. W ocenie ubezpieczonego doliczenie do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w kole łowieckim oraz okresu pracy na gospodarstwie rodziców od 19 maja 1962 r. do 14 listopada 1962 r. ; od 19 kwietnia 1968 r. do dnia 31 maja 1968; od 3 listopada 1982 r. do dnia 31 grudnia 1982 r. spowoduje powiększenie okresu składkowego o okres wymagany ustawą do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu emerytalnego.

Brak zaliczenia okresu pracy w kole łowieckim jest w ocenie K. S. nieuzasadniony i krzywdzący. To pracodawca dokonał zaniedbań. Ubezpieczony nie powinien być obarczony odpowiedzialnością za brak zgłoszenia pracownika przez pracodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i brak opłacania obowiązujących składek ZUS oraz brak imiennej pieczęci na wydanym świadectwie pracy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja K. S. okazała się nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe w oparciu o art. 382 k.p.c. i na podstawie wyjaśnień ubezpieczonego, zeznań świadków J. B., W. K. oraz J. K. ustalił, że K. S. od 1 kwietnia 1996 r. do dnia 31 grudnia 1997 r., pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy (3/4 etatu) w Kole (...) w T. jako strażnik łowiecki. Jednocześnie K. S. pobierał w tym samym okresie rentę jako osoba całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym. Pracodawca nie odprowadzał za ubezpieczonego składki na ubezpieczenie społeczne, a jedynie pobierał zaliczkę na podatek dochodowy. W dniu 18 maja 2011 r. K. S. nabył prawo do emerytury rolniczej. Jako wdowiec pobiera obecnie rentę rodzinną po zmarłej w dniu 14 lipca 2012 r. żonie z ZUS.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że w dacie zawierania umowy o pracę z kołem łowieckim obowiązywała ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 25, poz. 137 z 1989r. tekst jednolity), która w art. 4 ust. 1 stanowiła, że z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę związany jest obowiązek ubezpieczenia społecznego oraz obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Wnioskodawca nie należał do grupy osób, które nie podlegały ubezpieczeniu społecznemu określonemu w ustawie z art. 4 ust. 2. Na podstawie art. 33 ust. 1 składki na ubezpieczenie społeczne opłacał pracodawca z własnych środków. Pracownik nie miał (podobnie jak nie ma obecnie) wpływu na wywiązywanie się pracodawcy z tego obowiązku.

Obecnie obowiązująca ustawa 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w art. 6 ust. 1 pkt 2 stanowi, że okresami składkowymi są okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Tym niemniej w orzecznictwie przyjmuje się, że „dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne” (tak też w bogatym orzecznictwie sądowym, m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2007 r., sygn. II UK 185/06, OSNP 2008/9-10/143). Zdaniem judykatury uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim stanie prawnym za okres składkowy od opłacenia przez pracodawcę składek, kłóciłoby się z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz prowadziłoby do zróżnicowania pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych a nie wszystkich pracowników. Warunki uzyskania prawa do świadczeń lub ich wysokości nie mogą być zróżnicowane w stosunku do pracowników w zależności od wielkości zatrudniającego ich zakładu pracy. W konsekwencji dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy emerytalnej za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.

Innymi słowy okoliczność, że zatrudniające K. S. Koło (...) w T. nie odprowadzało za niego obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne nie stanowi przeszkody do tego, aby wobec faktycznego wykonywania przez K. S. obowiązków pracowniczych, okres ten traktować jako okres składkowy wymagany ustawą do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu emerytalnego. Okoliczność ta jednak nie była wystarczająca do przyznania skarżącemu żądanego świadczenia.

Przesadzające dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazało się bowiem to, że wnioskodawcy przy ubieganiu się w KRUS o świadczenie emerytalne, zostały zaliczone następujące okresy:

I. 18.05.1962 – 31.08.1963 r. – praca w gospodarstwie rolnym rodziców,

II. 01.09.1963 – 31.08.1966 r. – (...) w S.,

III. 26.04.1966 – 18.04.1968 r. – służba wojskowa,

IV. 01.06.1968 – 02.11.1982 r. – (...) w P.,

V. 03.11.1982 – 14.05.1985 r. – praca w gospodarstwie rolnym rodziców,

VI. 15.05.1985 – 31.03.1994 r. – praca we własnym gospodarstwie rolnym.

Natomiast podczas rozpatrywania wniosku o emeryturę z powszechnego sytemu ubezpieczeń ZUS uwzględnił okresy:

I.  15.11.1962 – 31.08.1963 r.

II.  01.09.1963 – 31.08.1966 r. – (...) w S.,

III.  26.04.1966 – 18.04.1968 r. – służba wojskowa,

IV.  01.06.1968 – 30.06.1976 r. – (...) w P.,

V.  29.09.1976 – 05.08.1979 r. – budowa,

VI.  27.08.1979 – 26.10.1982 r. – budowa.

RAZEM: 19 lat, 6 m-cy, 12 dni

Oznacza to, że okresy zatrudnienia zaliczone na potrzeby obliczania świadczeń przez ZUS i KRUS w zasadniczej mierze pokrywają się. Rolniczy organ rentowy zaliczył K. S. całość zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w P., mimo że ubezpieczony przebywał na urlopach bezpłatnych w okresach 01.07. – 28.09.1976 r. oraz 06-26.08.1979 r. ZUS również przewidywał zaliczenie pracy w tym przedsiębiorstwie, ale z odliczeniem urlopów bezpłatnych. Całkowicie pokrywają się natomiast okresy służby wojskowej oraz pracy w ramach praktycznej nauki zawodu w (...) w S. i (...).

Ustawodawca przewidział, że ubezpieczony mający niewystarczający staż do uzyskania emerytury w danym systemie, ma jednak możliwość uzyskania świadczenia przez doliczenie stażu ubezpieczenia z drugiego systemu. Wybór ubezpieczonego co do systemu ubezpieczeń społecznych, z którego chce pobierać świadczenie, decyduje jednak o dalszych konsekwencjach. Uzyskanie emerytury w systemie pracowniczym modelowo wyklucza już dalsze ubezpieczenie emerytalne w systemie ubezpieczenia społecznego rolników (art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Ubezpieczony po takiej decyzji nie uzyska więc już dalszych okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jako samodzielnej podstawy ubezpieczenia do uzyskania emerytury w tym systemie. Tak samo wybranie sytemu rolniczego z doliczaniem stażu pracy wypracowanego w systemie powszechnym wyklucza ponowne zaliczanie okresów uzupełniających przy obliczaniu emerytury pracowniczej (tak Sąd Najwyższy wyroku z 8 maja 2007 r., sygn. II UK 164/06, OSNP 2008/11-12/172). Art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach nie wyłącza możliwości uwzględnienia okresów pracy rolniczej w stażu składkowym, które nie zostały zaliczone do nabycia prawa do emerytury lub renty rolniczej. Nie oznacza to, że te same okresy zaliczać można dwa razy do różnych świadczeń. Te okresy, które zostały wnioskodawcy zaliczone do nabycia prawa do renty nie mogą bowiem zostać zaliczone do okresu, od którego zależy nabycie prawa do emerytury pracowniczej (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 4 listopada 2009 r., sygn. I UK 168/09, LEX nr 570124).

Podsumowując Sąd Apelacyjny stwierdza, że po odjęciu ze stażu ubezpieczeniowego K. S. okresów uwzględnionych pierwotnie przez KRUS przy przyznawaniu prawa do świadczenia z ubezpieczenia rolniczego, skarżący nie posiada 19 lat, 6 m-cy, 12 dni okresów ubezpieczenia, co błędnie wskazywał w swej decyzji organ rentowy. Tym samym ewentualne doliczenie okresu pracy K. S. od 1 kwietnia 1996 r. do 31 grudnia 1997 r. w Kole (...) w T., nie spowoduje spełnienia wymogu przewidzianego w art. 28 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach, tj. co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Mając powyższe na względzie sąd drugiej instancji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację K. S. jako bezzasadną.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka