Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 sierpnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - III Oddział w W. stwierdził, że M. U. u płatnika składek (...) spółki z o.o.:

⚫

podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowy, wypadkowemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia od 1 stycznia 2021 r.

⚫

nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik od 15 marca 2021 r.

(decyzja w aktach ZUS)

M. U. odwołała się od powyższej decyzji, podnosząc, że pracując na podstawie umowy zlecenia miała potrącaną składkę chorobową, przepracowała całą ciążę. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującej kosztów procesu według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie k. 4-5)

Płatnik składek nie zajął żadnego stanowiska w sprawie. (niesporne)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W 2020 r. (...) spółka z o.o. z siedzibą w S., zajmująca się sprzedażą szczoteczek elektrycznych i odżywek, poszukiwała pracowników, miała otwarty proces rekrutacji na stanowiska telemarketerów i do obsługi biurowej. Ogłaszała to na portalu pracuj.pl oraz na portalu (...), a także na innych branżowych forach. Zasięgała informacji na temat telemarketerów w innych podmiotach m.in. w firmie (...), gdzie była zatrudniona M. U.. Firma (...) realizuje podobne projekty telemarketingowe do tych jakie prowadziła spółka będąca płatnikiem. Zapytano tę firmę o to czy ktoś z jej pracowników byłby chętny przejść do (...) spółki z o.o. Zgłosiła się wnioskodawczyni. To nie było żadne formalne przejęcie pracownika. (zeznania świadka R. S. – e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r., zapis na płycie CD k 63)

Od 1 stycznia 2021 r. wnioskodawczyni została przyjęta do pracy w (...) spółce z o.o. z siedzibą w S. na umowę zlecenia, na podstawie której powierzono jej pracę telemarketera na czas określony – do dnia 14 marca 2021 r. z wynagrodzeniem 18,50 zł za każdą godzinę pracy. (umowa zlecenia w aktach ZUS)

W ramach zlecenia wnioskodawczyni była rozliczana z czasu pracy w systemie informatycznym, do którego się logowała. Sporadycznie pojawiała się także w biurze spółki.

W tym czasie spółka będąca płatnikiem nie zatrudniała nikogo na podstawie umowy o pracę. Były tylko umowy zlecenia, na tamten czas zawarte z co najmniej 8 osobami.

W trakcie trwania zlecenia Prezes Zarządu płatnika – R. S. (2) albo wskazana przez niego osoba wydawali wnioskodawczyni polecenia służbowe. Prezes egzekwował ich wykonanie. W biurze pracował Prezes oraz zleceniobiorcy, którzy w danym dniu zostali oddelegowani do biura. (zeznania świadka R. S. – e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r., zapis na płycie CD k 63)

W trakcie trwania umowy zlecenia wnioskodawczyni wykonywała swoje obowiązki w godzinach 9-17.

W ramach tej umowy wnioskodawczyni powierzono także archiwizację dokumentów spółki oraz obsługę korespondencji, odbiór zwrotów, korespondencję mailową, przeprowadzanie szkoleń dotyczących nowych produktów.

(przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. – płyta CD k 63 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 22 lutego 2022 r. – płyta CD k 46)

Wcześniej tymi dodatkowymi obowiązkami zajmował się Prezes Zarządu płatnika oraz księgowa prowadząca sprawy spółki. (przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. – płyta CD k 63 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 22 lutego 2022 r. – płyta CD k 46)

Wnioskodawczyni w chwili nawiązania umowy zlecenia była w ciąży. (niesporne)

W dniu 15 marca 2021 r. M. U. podpisała z (...) spółką z o.o. umowę nazwaną „umową o pracę”, na podstawie której miała zostać zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownika obsługi biura, konsultanta telefonicznego za wynagrodzeniem 2.800 zł miesięcznie. Miejscem wykonywania pracy miał być Ł., ul. (...) oraz S., ul. (...). (umowa o pracę k 56 akt ZUS)

Wnioskodawczyni nie przeszła wówczas żadnego szkolenia BHP ani badania lekarskiego dopuszczającego ją do pracy. (przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. – płyta CD k 63 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 22 lutego 2022 r. – płyta CD k 46)

Od 15 marca 2021 r. odwołująca nie wykonywała żadnych obowiązków pod adresami wskazanymi w „umowie o pracę”, jeździła tak jak wcześniej do biura znajdującego się w S. na ul. (...). (przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. – płyta CD k 63 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami – e-protokół rozprawy z dnia 22 lutego 2022 r. – płyta CD k 46)

Od 25 marca 2021 r. M. U. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży, na zwolnieniu pozostała do dnia porodu - 20 kwietnia 2021 r.. (niesporne)

W trakcie trwania zwolnienia lekarskiego wnioskodawczyni oraz w okresie nieobecności w pracy po porodzie, dotychczas wykonywane przez nią obowiązki biurowe w dużej części zostały scedowane na firmę zewnętrzną – biuro rachunkowe, a korespondencję obsługiwał ówczesny Prezes, który przed zatrudnieniem wnioskodawczyni też się tym zajmował.

Na stanowisku odwołującej nikt wcześniej nie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Kwestie marketingowe w okresie nieobecności wnioskodawczyni były przekazane innym telemarketerom zatrudnionym na podstawie umów zleceń. Na miejsce wnioskodawczyni w okresie jej nieobecności spowodowanej zwolnieniem lekarskim i w okresie po porodzie, aż do dnia rozprawy zamykającej postępowanie w niniejszej sprawie, nikt nie został zatrudniony. (zeznania świadka R. S. – e-protokół rozprawy z dnia 28 kwietnia 2022 r., zapis na płycie CD k 63)

Płatnik składek utworzył dla wnioskodawczyni akta osobowe, prowadził listy obecności oraz listy płac. (niesporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania, częściowo także na podstawie zeznań świadka R. S. (2) – pełniącego w spornym okresie funkcję Prezesa Zarządu spółki będącej płatnikiem oraz w oparciu o przesłuchanie wnioskodawczyni – w takim zakresie w jakim dowody te korelują ze sobą, tworząc logiczną, spójną całość.

Sąd uznał, że zeznania świadka i przesłuchanie wnioskodawczyni co do faktów ustalonych przez Sąd są wiarygodne.

Czym innym jest natomiast kwestia kwalifikacji prawnej umowy zawartej pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem w dniu 15 marca 2021 r., o czy mowa będzie w rozważaniach.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021r., poz. 423) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby fizyczne, będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Oznacza to, że warunkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym jest posiadanie statusu pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 1 omawianej ustawy, który to przepis stanowi, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. W konsekwencji powyższego, decydujące znaczenie dla powstania stosunku ubezpieczeniowego ma uprzednie istnienie stosunku pracy.

W świetle art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Na tle cytowanego przepisu zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie określone zostały konstytutywne cechy stosunku pracy, odróżniające go od innych stosunków prawnych. Należą do nich: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 roku, I PK 110/06, Lex nr 207175).

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy organ rentowy podnosił, iż zakwestionowana umowa o pracę zawarta została między stronami dla pozoru, w celu skonstruowania okoliczności świadczących o istnieniu stosunku pracy pomiędzy płatnikiem i ubezpieczoną.

Stanowisko to znajduje oparcie w dowodach zebranych w sprawie.

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę. Pozorność jest zatem wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej, niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Pozorne oświadczenie woli ma miejsce wówczas gdy jest skierowane do adresata. Wada tego oświadczenia polega na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz (art. 83 § 1 kodeksu cywilnego).

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego taka umowa o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o "fikcyjne" zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (por. wyroki SN z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, OSNAPiUS rok 2000, Nr. 9, poz. 36; z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, OSNAPiUS rok 2002, Nr. 20, poz. 496; z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, OSNAPiUS rok 1997, Nr. 15, poz. 275; z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04,OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, OSNAPiUS rok 2005, Nr. 15, poz. 235, str. 712).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy, a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

W niniejszej sprawie stosunek prawny, w ramach którego wnioskodawczyni od początku współpracy z płatnikiem (tj. od 1 stycznia 2021 r,) świadczyła pracę na stanowisku telemarketera, jednocześnie zajmując się (także od samego początku) pracami biurowymi, nie spełnia cech stosunku pracy określonych w powołanym wyżej przepisie art. 22 § 1 k.p.

W świetle całokształtu dowodów zgromadzonych w sprawie uznać należy, że podjęta przez M. U. praca na rzecz płatnika składek od początku aż do dnia poprzedzającego zwolnienie lekarskie, a zatem od 1 stycznia do 24 marca 2021 r. nie różniła się w żaden sposób w sposobie jej wykonywania. Od początku bowiem skarżąca, podlegając Prezesowi Zarządu spółki będącej płatnikiem, wykonywała zarówno pracę telemarketera jak i zajmowała się pracami biurowymi, świadcząc pracę głównie zdalnie (poprzez zalogowanie się do systemu) jak i w biurze, do którego kilka razy w tygodniu dojeżdżała położonym w S. przy ul. (...), nie zaś – jak wynikać to miało z umowy o pracę - w innych miejscach (w Ł., na ul. (...) oraz w S., na ul. (...)).

W sprawie niesporne pozostaje także, że spółka będąca płatnikiem nie zatrudniała w spornym okresie żadnej osoby na podstawie umowy o pracę, wszyscy telemarketerzy byli zatrudnieni na podstawie umów zleceń.

Bezsporne pozostaje także, że przed zatrudnieniem wnioskodawczyni pracami biurowymi zajmował się bezpośrednio Prezes zarządu spółki będącej płatnikiem i częściowo księgowa z zewnętrznego biura księgowego. Tak samo została rozdzielona praca wnioskodawczyni po wystąpieniu u niej niezdolności do pracy. Wynika stąd, że stanowisko pracy, które miała rzekomo objąć M. U. na podstawie umowy o pracę, wcześniej ani później nie było obsadzone, a zatem utworzone zostało wyłącznie na potrzeby zapewnienia dla niej pracowniczego tytułu ubezpieczenia społecznego.

Brak szkolenia BHP czy badań lekarskich dopuszczających odwołującą do pracy w ramach stosunku pracy, w zestawieniu z nieodległą od porodu datą podpisania „umowy o pracę” (w 8 miesiącu ciąży) potwierdza dodatkowo pozorność przedmiotowego zatrudnienia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, trudno jest zatem przyjąć, aby strony kierowały się zamiarem rzeczywistego podjęcia zatrudnienia i świadczenia przez skarżącą pracy w oparciu o nawiązany stosunek pracowniczy.

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń trzeba zatem uznać, że umowa o pracę została zawarta jedynie dla pozoru celem uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z pracowniczego ubezpieczenia społecznego i jako taka jest nieważna.

Przedmiotowa umowa o pracę zmierzała zatem do obejścia prawa. Czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 listopada 2004 r. (I PK 42/04. OSNP 2005, nr 14. poz. 209), stwierdził, że "czynności mające na celu obejście ustawy (in fraudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem" (por. również wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04. OSNP 2005. nr 15, poz. 235).

Reasumując - Sąd uznał, że całokształt ustalonych przedmiotowej sprawie okoliczności w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości wskazuje, że wnioskodawczyni zawierając sporną umowę o pracę miała dalej zamiar świadczyć pracę na niezmienionych warunkach, tj. na podstawie umowy zlecenia i rzeczywiście dalej na jej podstawie wykonywała na rzecz płatnika składek umówione czynności.

W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu umowa ta była czynnością „fikcyjną”.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 265).