Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 483/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2022 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. S. i M. S.

przeciwko O.-K. Bankowi Spółdzielczemu w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 22 marca 2021 r., sygn. akt I C 1373/20

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanego 135 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 483/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. S. i M. S. wnieśli o zasądzenie od O.-K. Banku Spółdzielczego w K. 1200 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 listopada 2019 r. wraz z kosztami procesu, gdyż uiszczając pozwanemu taką kwotę nie wiedzieli, że jego roszczenie jest przedawnione.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów solidarnie na jego rzecz kosztów procesu, gdyż brak podstaw do zwrotu spełnionego świadczenia.

Wyrokiem z 22 marca 2021 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach oddalił powództwo (pkt 1.), a kosztami postępowania obciążył powodów i z tego tytułu zasądził od nich solidarnie na rzecz pozwanego 270 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2.).

Apelację tego wyroku złożyli powodowie, zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie art. 411 pkt 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że spełnienie świadczenia w celu zadośćuczynienia przedawnione mu roszczeniu wyłącza możliwość zwrotu także wtedy, gdy osoba spełniająca działała w błędnym przekonaniu, że roszczenie nie uległo jeszcze przedawnieniu, podczas gdy prawidłowa interpretacja tej regulacji prowadzi do wniosku, iż znajduje ona zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy osoba spełniająca świadczenie działała w sposób intencjonalny, to jest chciała dobrowolnie spełnić przedawnione roszczenie.

Przy tak postawionym zarzucie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami za opóźnienie.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powodów solidarnie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd rozpoznawał sprawę w postępowaniu uproszczonym, gdyż dotyczy żądania zasadzenia świadczenia, które nie przekracza 20000 zł (art. 505 1 § 1 k.p.c.).

Sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym, gdyż rozpoznanie jej na rozprawie nie było konieczne, a strony nie wnosiły o przeprowadzenie rozprawy (art. 374 k.p.c.).

Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie powinno zawierać jedynie wyśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 13 § 2 k.p.c.).

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje za własne. Nie były one też kwestionowane w apelacji.

Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, a po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, lecz zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (art. 117 § 1 i 2 k.c.). Oznacza to, że roszczenie przedawnione, przy podniesieniu zarzutu przedawniania przez dłużnika, może zostać oddalone przez sąd, chyba że zajdą przesłanki do nieuwzględnienia takiego zarzutu (por. art. 5 k.c., art. 117 1 k.c.). Po upływie terminu przedawnienia roszczenie istnieje nadal, ale przekształca się w zobowiązanie niezupełne (naturalne), co oznacza brak możliwości jego przymusowej realizacji (por. N. Rycko [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 2 (art. 56–125), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, t. 11. do art. 117.).

Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405 k.c.).

Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 2 k.c.).

Nie można żądać zwrotu świadczenia: (1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej; (2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego; (3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu; (4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna (art. 411 k.c.).

Apelujący powołują się na orzecznictwo, wskazując że – ich zdaniem – spełnienie świadczenia, które jest przedawnione, gdy spełniający o tym nie wie, stanowi podstawę do zwrotu takiego świadczenia. Nic jednak bardziej błędnego. Przywołane przez apelujących orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 sierpnia 2018 r. wskazuje na zupełnie inną sytuację, gdy solvens spełnił świadczenie w wykonaniu prawomocnego wyroku, czyli uniknięcia przymusu; dlatego też rozróżniono czy to spełnienie świadczenia miało na celu zadośćuczynienie przedawnionemu roszczeniu (art. 411 pkt 3 k.c.) czy też cel był inny (art. 411 pkt 1 k.c.). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Apelacyjny wyraźnie to wyjaśnił, przywołując treść wyroku i uzasadnienia Sądu Najwyższego z 28 października 2014 r., sygn. akt I PK 54/14, który Sąd Okręgowy także akceptuje, a wynika z niego, że upływ terminu przedawnienia skutkuje powstaniem sytuacji materialnoprawnej, która jest definitywnie ukształtowana i gdy po takim terminie uregulowano świadczenie, to w konsekwencji kwota ta nie podlega rozliczeniu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Dlatego też regulacja art. 411 pkt 3 k.c. jest zbyteczna, na co też wskazuje doktryna (por. R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, t. 16. i 17. do art. 411), przywołana zresztą przez Sąd Rejonowy.

W tym miejscu należy jeszcze podkreślić, że przywołana przez apelujących literatura także odwołuje się do ww. orzeczenia Sądu Najwyższego, niemniej jednak apelujący nie przytaczają tej literatury w całości, a teza 17. do art. 411 k.c. wskazuje na to, że nie ma możliwości rozliczenia takiego świadczenia, które zostało spełnione po terminie przedawnienia (D. Fuchs, A. Malik [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, t. 15., 16. i 17. do art. 411).

Dlatego też, zdaniem Sądu Okręgowego, brak jest w tej sprawie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, a co za tym idzie także nie ma możliwości zadania pytania prawnego Sądowi Najwyższemu (por. art. 390 § 1 k.p.c.), gdyż sprawa jest jasna
i nie zachodzą w niej istotne wątpliwości. Apelujący wskazują na wątpliwości, ale wynikają one – jak można oceniać na podstawie uzasadnienia apelacji – z przytoczenia tylko części wywodów interpretatorów.

Spełnienie świadczenia, które jest przedawnione, a więc zobowiązania naturalnego, nie podlega zwrotowi na podstawie regulacji art. 411 k.c., czy też przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Chodzi bowiem o to, że wykonanie takiego zobowiązania znajduje swoją podstawę prawną, brak więc ziszczenia się przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia; nie jest to bowiem świadczenie nienależne, ono się należy, ale jest pozbawione możliwości dochodzenia go ramach przymusu państwowego. Dlatego też spełnienie przedawnionego roszczenia przez powodów, nawet w sytuacji ich przekonania, że nie uległo ono przedawnieniu wyłącza możliwość żądania jego zwrotu na podstawie art. 411 pkt 3 k.c. (por. R. Trzaskowski [w:]: op. cit., t. 17. i przywołana tamże literatura, a także G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2022, t. 7. do art. 411).

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja prawna jest prawidłowa, a powodowie nie wykazali, aby przysługiwał im zwrot uregulowanej pozwanemu kwoty (art. 6 k.c.).

Dlatego też zarzut apelacji jest bezzasadny.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 505 10
§ 1 k.p.c.
, należało orzec jak w punkcie 1. sentencji, oddalając bezzasadną apelację.

O kosztach postępowania odwoławczego (pkt. 2. sentencji) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265) oraz §10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, gdyż powodowie sprawę przegrali i powinni zwrócić pozwanemu koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Roman Troll