Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Renata Żywicka

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2022 r. w Elblągu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania D. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 15 października 2021 r., znak: (...)

o ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej D. J. prawo do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy od dnia nabycia przez wnioskodawczynię prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu M. J., tj. od dnia 19 sierpnia 2018r.

Sygn. akt IV U 891/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 października 2021r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił D. J. uprawnionej do renty rodzinnej po zmarłym mężu M. J., prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy wskazując, że zmarłemu, w okresie zatrudnienia od (...). do (...)., nie przysługiwał taki deputat, tym samym nie przysługuje on członkom rodziny pobierającym rentę rodzinną.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca D. J. wskazała, że jej zmarły mąż pracował tylko i wyłącznie na kolei i z tego tytułu był uprawniony do świadczeń w naturze w postaci deputatu węglowego. Dlatego też skarżąca wniosła o zmianę decyzji i przyznanie jej prawa do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wskazał, że z dokumentów zebranych w aktach organu nie wynika by M. J. był uprawniony do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. Skoro zaś deputat węglowy nie przysługiwał osobie zatrudnionej na kolei, z tytułu którego powstało prawo do renty, tym samym nie przysługuje on członkom rodziny pobierającym rentę rodzinną po tej osobie.

Sąd ustalił co następuje:

Poza sporem w sprawie pozostawało, że ubezpieczony M. J. ur. (...), w okresie od (...). do (...). zatrudniony był w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...), od (...). do (...). w (...) Państwowe Spółka Akcyjna – Oddział Gospodarowania (...) w G., zaś od (...). do (...). w (...) Zakładach Usługowych. Poza sporem było również, że w latach 1982-2015 był mu wypłacany ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy. Deputat węglowy nie był mu natomiast wypłacany w okresie zatrudnienia od (...). do (...).

Ubezpieczony zmarł w dniu (...).

Decyzją z dnia 24 września 2018r. organ rentowy przyznał D. J. – żonie zmarłego, prawo do renty rodzinnej.

Wnioskiem z dnia 8 września 2021r. D. J. wystąpiła do pozwanego o przyznanie jej prawa do deputatu węglowego.

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 października 2021r. organ rentowy odmówił jej prawa do ekwiwalentu wskazując, że w świadectwie pracy oraz zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres pracy od (...) do (...). brak jest informacji o uprawnieniach i wypłacie ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy, a tym samym deputat ten nie przysługuje członkom rodziny zmarłego pobierającym po nim rentę rodzinną.

(dowód: świadectwa pracy k. 10, 12, Rp 7 k. 13, 15, 17, 18 – plik I akt ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie należało uwzględnić.

Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U. 2014r., poz. 1160), byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144, z późn. zm.) albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, z 1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 70, poz. 774, Nr 72, poz. 801 i 802 i Nr 106, poz. 1215 oraz z 2000 r. Nr 2, poz. 26, Nr 9, poz. 118, Nr 19, poz. 238 i Nr 56, poz. 678), a także członkom rodziny tego pracownika pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty (ust. 4).

Uprawnionymi do deputatu węglowego są więc pracownicy pracujący na kolei, bądź też byli pracownicy kolejowi, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę, a ponadto w trakcie zatrudnienia byli uprawnieni do tego deputatu. Nie budzi zaś wątpliwości, że nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenia emerytalnego, w oparciu o zatrudnienie wykonywane poza koleją, wyklucza skuteczne przyznanie prawa do deputatu węglowego.

W sprawie poza sporem było, że ubezpieczony M. J. był pracownikiem kolejowym. Nie budziło również wątpliwości, że w latach 1982-2015 był mu wypłacany ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy, w przeciwieństwie do ostatniego okresu zatrudnienia - od 1 lipca 2016r. do 19 sierpnia 2018r. – gdy deputat taki nie był mu wypłacany. W ocenie organu rentowego, to właśnie ta ostatnia okoliczność stała na przeszkodzie w przyznaniu wnioskodawczyni pobierającej rentę rodzinną po zmarłym ubezpieczonym, prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. Innych przesłanek negatywnych pozwany nie podnosił zarówno w zaskarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie.

Na marginesie jedynie wypada więc wskazać, że ubezpieczony M. J. prawo do emerytury z tytułu powszechnego wieku emerytalnego nabyłby w dniu 23 marca 2024r. Na dzień zgonu ((...).) spełniał on natomiast warunki do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Na ten dzień legitymował się on ponad 40 letnim okresem ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na kolei, z czego przez ponad 38 lat był mu wypłacany ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy. Pozwany nie sygnalizował by ewentualne prawo do świadczenia nie byłoby ustalane na podstawie zatrudnienia kolejowego ubezpieczonego.

Zważyć należy, że w ugruntowanym już orzecznictwie dotyczącym uprawnień ubezpieczonych do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy, zgodnie wskazuje się, że prawo to jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie. Świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. W swych początkach było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 Nr 24, poz. 902).

Dyspozycją art. 74 wyżej wskazanej ustawy z 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego, ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin), którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z trzech wymienionych aktów prawnych, a ponadto w okresie zatrudnienia na kolei mieli prawo do deputatu węglowego.

W ocenie Sądu ubezpieczony spełniał wszystkie wyżej wskazane przesłanki. Jak bowiem już wskazano, był on pracownikiem kolei, na dzień zgonu spełniał przesłanki do świadczenia rentowego ustalanego w oparciu o zatrudnienie na kolei, a nadto w okresie zatrudnienia, choć nie przypadającym bezpośrednio przed zgonem, był mu wypłacany ekwiwalent za deputat węglowy.

W świetle powyższego nie zasługiwało na uwzględnienie stanowisko organu rentowego prezentowane w zaskarżonej decyzji. Nie sposób bowiem przyjąć za pozwanym, że prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy przysługiwałby przy świadczeniu rentowym ubezpieczonego, tylko w sytuacji, gdyby taki ekwiwalent był mu wypłacany w okresie zatrudnienia na kolei przypadającym bezpośrednio przed dniem zgonu. Zdaniem Sądu regulacja ww. art. 74 jest jasna i czytelna. Gdyby zaś wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie dla osób pobierających ekwiwalent w okresie zatrudnienia na kolei przypadającego bezpośrednio przed przejściem na jedno z ww. świadczeń, dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w przepisie.

Wskazać w tym miejscu należy, że na tle wielu innych rozpoznawanych przez Sądy powszechne spraw o ekwiwalent za deputat węglowy kolejowy, można wskazać na tendencję organów rentowych do odmowy przyznania ww. uprawnienia w przypadku ustalenia, że zatrudnienie na kolei nie było ostatnim zatrudnieniem, przypadającym bezpośrednio przed nabyciem uprawnień emerytalnych bądź rentowych.

W ugruntowanym już orzecznictwie zgodnie wskazuje się jednak, że przyznanie prawa do deputatu wyklucza nie ostatnie, przed przyznaniem prawa do emerytury czy renty, zatrudnienie poza koleją, lecz nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Powyższa interpretacja ww. przepisu art. 74, znajduje pełne odzwierciedlenie między innymi w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 lutego 2019 r., sygn.. III AUa 1367/18 (LEX nr 2891822). Sąd ten wprost wskazał, że przepis art. 74 ustawy z 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego (...) nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali te uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei.

Zdaniem Sądu analogicznie należy traktować kwestię wypłaty ekwiwalentu w okresie zatrudnienia na kolei, tj. iż nie musi być on wypłacany w trakcie zatrudnienia przypadającego bezpośrednio przed nabyciem uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonego M. J. przed dniem, w którym hipotetycznie spełniał on wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do renty, nie było zatrudnienie na kolei, w czasie trwania którego był mu wypłacany deputat węglowy, nie wyklucza możliwości przyznania skarżącej prawa do ekwiwalentu wypłacanego przy pobieranej przez skarżącą renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym.

W świetle powyższego, Sąd - stosownie do art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. - uwzględnił odwołanie skarżącej, orzekając jak w wyroku.