Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w Ś. w sprawie z wniosku Z. B. przy udziale W. B. o podział majątku wspólnego i o zniesienie współwłasności:

I. ustalił, że w skład majątku wspólnego /dorobkowego/ uczestników wchodzą:

1/ prawo użytkowania wieczystego działki nr (...), zabudowanej garażem w Ś. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą KW (...), o wartości 20.000,-zł,

2/ prawo użytkowania wieczystego działki nr (...), zabudowanej garażem w Ś. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą KW (...), o wartości 20.000,-zł,

3/ spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś., a także komplet mebli kuchennych, o wartości 212 000,-zł,

4/ środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży przez uczestnika jego udziałów w (...) Serwis spółce z o.o. w Ś., w wysokości 10.000,-zł,

5/ środki pieniężne uzyskane przez wnioskodawczynię tytułem jej udziału spółce cywilnej po rozwiązaniu tej spółki, w wysokości 3.000,-zł,

6/ środki pieniężne w kwocie 41.822,42,-zł (wpłacone przez wnioskodawczynię tytułem zakupu nieruchomości przy ul. (...) w Ś., dokonanego po ustaniu wspólności majątkowej),

7/ meble (...) o wartości 10.000,-zł,

8/ komplet mebli (...)o wartości 3.000,-zł,

9/ pozostałe meble i sprzęt (...) z lokalu przy ul. (...).

a/ meble sypialniane /200,-zł/,

b/ komodę z sypialni /200,-zł/,

c/ meble z jadalni /1.000,-zł/

d/ meble z łazienki /500,-zł/,

e/ meble z przedpokoju /500,-zł/,

f/ sprzęt AGD, tj. pralka, lodówka kuchenka gazowa i pochłaniacz /1.000,-zł/;

7/ równowartość nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. w kwocie 75.841,42,-zł;

II. ustalił że udziały byłych małżonków w majątku wspólnym są równe;

III. oddalił żądania rozliczenia środków w kwocie 63.700,-zł z tytułu sprzedaży maszyny do wyrobu metaloplastyki, a także żądanie uczestnika o rozliczenie środków z tytułu likwidacji funduszu U.;

IV. oddalił wnioski o rozliczenie:

1/ uczestnika:

a) równowartości prawa dzierżawy lokalu przy ul. (...) w Ś.,

b) pożytków z prawa dzierżawy jak w ppkt a,

c) nakładów wnioskodawczyni na remont lokalu jak w ppkt a,

d) nakładów na samochód V. (...),

e) nakładów w postaci jego pracy osobistej w nieruchomości w K.,

f) wynagrodzenia za uniemożliwienie korzystania z nieruchomości w K.,

g) pożytków z sadu w K.,

h) nakładów wnioskodawczyni na lokal przy ul. (...) I-go w Ś.,

2/ wnioskodawczyni:

a) dojazdów do K.,

b) kosztów zarządu nieruchomością jak w ppkt a,

c) wydatków na nieruchomość jak w ppkt a - w całości za okres do końca III 2004r. oraz od IV 2004r. z tytułu mediów;

V. ustalił, że uczestnicy poczynili nakłady i wydatki z majątku osobistego na majątek wspólny, tj. nieruchomości w:

a) K.:

1/ wnioskodawczyni – w kwocie 18.100,28,-zł z tytułu ubezpieczenia (4.708,-zł), podatków (8.279,80,-zł) i remontów (5.112,24,-zł),

2/ uczestnik – 6.974,88,-zł,

b) Ś. przy ul. (...) – uczestnik, w kwocie 991,23,-zł (270,-zł - ubezpieczenie i 721,23,-zł - czynsz),

c) Ś. przy ul. (...) – wnioskodawczyni w kwocie 919,58,-zł,

d) Ś. przy ul. (...) – uczestnik, w kwocie 1.988,60,-zł;

VI. dokonał podziału majątku wspólnego uczestników w ten sposób, że :

a/ prawo użytkowania wieczystego nieruchomości zabudowanych garażami przy ul. (...) i przy ul. (...) (pkt I.1 i I.2), w obu przypadkach o wartości 20.000,-zł, przyznał na wyłączną własność uczestnika,

b/ spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś., a także komplet mebli kuchennych, o wartości 212 000,-zł, (pkt I. 3) przyznał na wyłączną własność uczestnika,

c/ komplet mebli (...) o wartości 3.000,-zł (pkt I. 8), meble sypialniane o wartości 200,-zł (pkt I. 9 a), meble z łazienki o wartości 500,-zł (pkt I. 9 d) i meble z przedpokoju o wartości 500,-zł (pkt I. 9 e) oraz sprzęt AGD, tj. pralka, lodówka kuchenka gazowa i pochłaniacz o wartości 1.000,-zł (pkt I. 9 f) przyznał na wyłączną własność uczestnika,

d/ środki pieniężne w wysokości 10.000,-zł (pkt I. 4) przyznał na wyłączną własność uczestnika,

e/ środki pieniężne w wysokości 3.000,-zł (pkt I. 5) oraz w kwocie 41.822,42,-zł (pkt I. 6) przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni,

f/ meble (...) (pkt I. 7) o wartości 10.000,-zł, komodę z sypialni o wartości 200 zł (pkt I. 9 b) i meble z jadalni o wartości 1.000,-zł ł (pkt I. 9c) przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni,

g/ równowartość środków wskazanych w pkt I.7 w kwocie 75.841,42,-zł przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni,

i zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 72.200,66,-zł tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym;

VII. ustalił, że uczestnicy są współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś. o wartości 168.000,-zł, w udziałach po ½, a wnioski uczestników o ustalenie nierównych udziałów we współwłasności tego prawa oddalił;

VIII. ustalił, że uczestnik poczynił wydatki z majątku osobistego na majątek opisany w pkt VII, w kwocie 480,06,-zł;

IX. dokonał zniesienia współwłasności prawa opisanego w pkt VII w ten sposób, że przyznał je na wyłączną własność wnioskodawczyni i zasądził od niej na rzecz uczestnika tytułem spłaty kwotę 84.240,03,-zł.

X. oddalił wniosek uczestnika o rozliczenie kosztów budowy lokalu opisanego w pkt VII;

XI. ustalił, że koszty postępowania uczestnicy ponoszą we własnym zakresie;

XII. nakazał uczestnikom uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ś., tytułem wydatków na opinie biegłego T. R.:

1/ wnioskodawczyni kwotę 2.101,53,-zł,

2/ uczestnikowi kwotę 1.034,23,-zł.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik postępowania W. B. zaskarżając postanowienie w punktach I.6, III, IV 1a,f, VI, IX

Uczestnik postępowania zaskarżając postanowienie zarzucił:

1)  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny z naruszeniem zasady wszechstronnego rozważenia całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym obowiązku dokonania ustalenia składu majątku wspólnego przez sąd z urzędu na skutek:

a)  przyjęcia, że brak jest podstaw do rozliczenia w niniejszym postępowaniu równowartości prawa dzierżawy nieruchomości przy ul. (...) mimo tego, że składnik ten wchodził do majątku wspólnego w chwili ustania wspólności, a został rozdysponowany przez wnioskodawczynię bez udziału uczestnika i bez uzyskania przez niego ekwiwalentu z tego tytułu,

b)  braku uwzględnienia w ramach ustalania wartości środków przeznaczonych przez wnioskodawczynię na zakup nieruchomości przy ul. (...) kosztów czynności notarialnej w wysokości 3.138,40,-zł mimo, iż odległość czasowa między datą rozdzielności majątkowej, a umową sprzedaży, tj.13 dni wskazuje w sposób oczywisty, że kwota ta również pokryta została ze środków wchodzących do majątku wspólnego,

c)  braku uwzględnienia w podziale majątku rozliczenia kwoty pochodzącej ze sprzedaży maszyny do metaloplastyki mimo, iż jak wynika z materiału dowodowego, to wnioskodawczyni zajmowała się finansami uczestników i ich inwestowaniem i rozdysponowała tymi środkami bez wiedzy i udziału uczestnika,

d)  braku uwzględnienia w podziale majątku rozliczenia kwoty pochodzącej z likwidacji funduszu U. mimo, iż dowody zebrane w sprawie wskazują, że środki na założenie wskazanej lokaty pochodziły z majątku wspólnego uczestników (wobec braku możliwości wnioskodawczyni do zgromadzenia takich środków w okresie późniejszym), a zostały zlikwidowane i rozdysponowane jedynie przez wnioskodawczynię z pominięciem osoby uczestnika,

2)  naruszenie przepisu art. 618 § 1 k.p.c. na skutek oddalenia żądania zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w K. przez wnioskodawczynię ponad swój udział z wyłączeniem osoby uczestnika,

3)  naruszenie przepisu art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. na skutek uznania, że jedną z przyczyn nieuwzględnienia żądania rozliczenia prawa majątkowego w postaci równowartości prawa dzierżawy nieruchomości przy ul. (...) jest brak podjęcia przez uczestnika inicjatywy dowodowej celem wykazania wartości tego prawa w sytuacji, gdy wartość składników majątku wspólnego winien ustalać sąd z urzędu, a nadto wskazany przez sąd zakres zagadnień związanych z wyliczeniem wartości tego prawa wymaga wiadomości specjalnych, tj. uzyskania opinii biegłego,

4)  naruszenie przepisu art. 235 ² § 1 pkt. 5 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. na skutek oddalenia złożonych przez uczestnika wniosków dowodowych w postaci opinii biegłych celem ustalenia wartości równowartości prawa dzierżawy nieruchomości przy ul. (...) oraz wartości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w K. przez wnioskodawczynię ponad przysługujący jej udział, w sytuacji gdy wskazane opinie są niezbędne dla ustalenia wartości wskazanego składnika oraz wysokości żądania z tytułu wynagrodzenia,

5)  naruszenie przepisu art. 206 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. na skutek ich niezastosowania i uznania, iż stan faktyczny ustalony w niniejszym postępowaniu nie daje podstaw do zasądzenia wynagrodzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika za korzystanie z nieruchomości w K. ponad swój udział z wyłączeniem osoby uczestnika wobec braku doznania uszczerbku przez uczestnika w sytuacji gdy wskazane przepisy w ocenie skarżącego nie uzależniają możliwości dochodzenia wynagrodzenia od zaistnienia wskazywanego przez sąd uszczerbku, a nadto uznać należy, iż uszczerbkiem po stronie uczestnika był sam fakt pozbawienia go możliwości korzystania z rzeczy wspólnej czego się uczestnik od wnioskodawczyni domagał,

6)  naruszenie przepisu art. 212 § 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie i brak zasądzenia odsetek od kwoty ujętej w pkt. IX postanowienia, w ramach którego zasądzono spłatę od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika równowartości jego udziału w nieruchomości stanowiącej współwłasność uczestników,

7)  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść rozstrzygnięcia polegający na ustaleniu, iż uczestnik akceptował wypłaty dokonywane przez wnioskodawczynię z jego rachunku bankowego w sytuacji gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dowodzi takiej tezy.

Formułując powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonym zakresie poprzez:

1.  ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi:

a)  równowartość prawa dzierżawy lokalu przy ul. (...) o wartości ustalonej w toku postępowania, a wskazywanej przez uczestnika na 140.000,-zł

b)  środki ze sprzedaży maszyny do metaloplastyki w kwocie 63.700,-zł

c)  środki z tytułu likwidacji funduszu U. w kwocie 167.559,42,-zł

i przyznanie w/w składników majątkowych na wyłączną własność wnioskodawczyni z zasądzeniem stosownej dopłaty na rzecz uczestnika,

2.  podwyższenie kwoty wskazanych w pkt. I.6 środków pieniężnych z kwoty 41.822,42,-zł do kwoty 44.960,82,-zł (stanowiącej łączną wysokość środków pieniężnych przeznaczonych na zakup nieruchomości przy ul. (...) w postaci ceny zakupu 41.822,42,-zł i kosztów związanych z czynnością sprzedaży 3.138,40,-zł) i przyznanie tego składnika majątkowego w podwyższonej kwocie na wyłączną własność wnioskodawczyni z zasądzeniem stosownej dopłaty na rzecz uczestnika,

3.  zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika wynagrodzenia za korzystanie w nieruchomości w K. ponad przysługujący jej udział, tj. z wyłączeniem uczestnika w kwocie ustalonej przez biegłego, a wskazywanej przez uczestnika na 90.000,-zł;

4.  stosowną zmianę rozstrzygnięcia w zakresie rozliczeń w wyniku podziału majątku w przypadku uwzględnienia zarzutów apelacyjnych,

5.  zasądzenie odsetek za opóźnienie od uprawomocnienia się postanowienia w sprawie od kwoty ujętej w pkt. IX postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła także wnioskodawczyni Z. B. zaskarżając postanowienie w części, tj.

1.  w części pkt. I.7, tj. w zakresie ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi równowartość nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. w kwocie 75.841,42,-zł,

2.  w części pkt. IV.2.a) do c), tj. w zakresie oddalenia roszczeń wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów tytułem dojazdu do K., kosztów zarządu nieruchomością jak w ppkt a (K.) oraz wydatków na nieruchomość w K. na okres do końca marca 2004 r. oraz od kwietnia 2004 z tytułu mediów,

3.  w części pkt. V.a)1, tj. w zakresie braku orzeczenia w zakresie obowiązku uczestnika zapłaty na rzecz wnioskodawczyni poprzez zasądzenie od niego na rzecz wnioskodawczyni kwoty łącznie 18.100,16,-zł tytułem zwrotu połowy nakładów wskazanych w pkt. V.a)1,

4.  w części pkt. V.2.b), tj. w zakresie ustalenia, że uczestnik poczynił nakłady i wydatki na nieruchomość przy ul. (...) w kwocie 991,23,-zł,

5.  w części pkt. VI.g), tj. w zakresie dokonania podziału majątku wspólnego uczestników poprzez przyznanie na wyłączną własność wnioskodawczyni równowartości środków wskazanych w pkt. I.7 w kwocie 75.841,42,-zł i braku zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dalszej kwoty 54.299,34,-zł ponad zasądzoną kwotę 72.200,66,-zł tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym (tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym uczestnik winien zapłacić na rzecz wnioskodawczyni kwotę 126.500,-zł),

6.  w części pkt. VII., tj. w zakresie ustalenia, że uczestnicy są współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś. o wartości 168.000,-zł w udziałach po ½,

7.  w części pkt. IX, tj. w zakresie zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 84.240,03,-zł tytułem spłaty jego udziału w prawie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w Ś.,

8.  w części pkt. XI, tj. w zakresie orzeczenia o kosztach postępowania z pominięciem orzeczenia o obowiązku uczestnika zapłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 1.000,-zł tytułem połowy opłaty od wniosku o podział majątku wspólnego (500,-zł) oraz wniosku o zniesienie współwłasności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) Ś. (500,-zł).

Wnioskodawczyni zaskarżając postanowienie zarzuciła:

1)  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego polegające na:

a)  błędnym ustaleniu przez sąd pierwszej instancji, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi równowartość nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. w kwocie 75.841,42,-zł, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw takim ustaleniom,

b)  błędnym ustaleniu przez sąd pierwszej instancji, że w roku 1984 strony nabyły pawilon handlowy w Ś. przy ul. (...) na kwotę ówczesnych 500.000,- zł, podczas gdy za kwotę te strony nabyły przedsiębiorstwo, tj. sklep wraz z pełnym wyposażeniem meblowym oraz towarem

c)  błędnym ustaleniu przez Sąd I instancji wartości nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. na kwotę 75.841,42,-zł w sytuacji gdy brak jest potwierdzenia wartości tych nakładów w zebranym w sprawie materiale dowodowym, co przekłada się na dowolność w ustaleniu w/w kwoty;

d)  błędnym ustaleniu przez Sąd I instancji, że uczestnik dokonał nakłady na nieruchomość przy ul. (...) w Ś. w kwocie 991,23,-zł, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw takim ustaleniom;

e)  błędnym ustaleniu przez Sąd I instancji, że uczestnicy są współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) w Ś. przy ul. (...) w częściach po ½, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia ustalenie, że udział wnioskodawczyni w w/w prawie wynosi (...), zaś uczestnika (...);

f)  błędnym pominięciu przez Sąd I instancji ustalenia, że wnioskodawczyni poczyniła nakłady na nieruchomość – lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w Ś. w kwocie 3.860,-zł w roku 2003 (wymiana okien), podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawę takim ustaleniom, a nadto uczestnik uznał w/w roszczenia wnioskodawczyni;

g)  błędnym pominięciu przez Sąd I instancji ustalenia, że w latach 2001-2003 wnioskodawczyni poczyniła nakłady na nieruchomość w K. w łącznej kwocie 18.579,79 zł, podczas gdy okoliczność ta wynika z zaoferowanych przez wnioskodawczynię dowodów zakupowych potwierdzających poczynione na nieruchomość wydatki

h)  błędnym ustaleniu przez Sąd I instancji, że wymieniając zamki w domu w K. wnioskodawczyni pozbawiła uczestnika możliwości zarządu przedmiotową nieruchomością, podczas gdy zebrane w sprawie dowody nie uzasadniają tej oceny, a brak wykonywania przez uczestnika zarządu w/w nieruchomością w okresie od 2004 - lutego 2017 r. wynikał jedynie z jego zaniechania, nie zaś działań wnioskodawczyni (uczestnik nawet nie twierdzi, że chciał wykonywać zarząd)

i)  naruszenie przepisu art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45 i 46 k.r.i.o. poprzez objęcie zakresem podziału majątku wspólnego stron składnika majątkowego w postaci równowartości nakładów na nieruchomość zabudowaną pawilonem handlowym, położoną w Ś. przy ul. (...) w kwocie 75.841,42,-zł, podczas gdy składnik ten nie istnieje w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego stron, a nadto nie został on bezprawnie zbyty przez wnioskodawczynię po ustaniu pomiędzy stronami ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej

j)  naruszenie przepisu art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45 i 46 k.r.i.o. poprzez pominięcie rozliczeniem nakładów oraz wydatków wnioskodawczyni na nieruchomość położoną w K. tytułem dojazdów do nieruchomości z miejsca zamieszkania celem utrzymania nieruchomości w stanie niepogorszonym (zarząd nieruchomością); kosztów zarządu nieruchomością przy ustalanej przez biegłego sądowego kwocie należnego wnioskodawczyni wynagrodzenia w wysokości 48.550,-zł; wydatków na w/w nieruchomość w okresie od marca 2004 r. oraz poniesionych przez wnioskodawczynię kosztów mediów w tej nieruchomości za okres od kwietnia 2004 w sytuacji nakładów na nieruchomość – lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś. w kwocie 3.860,-zł (wymiana okien), w sytuacji kiedy w/w wydatki oraz nakłady zostały przez wnioskodawczynię poniesione;

k)  naruszenie przepisu art. 325 k.p.c. w zw. z art. 321 a contrario k.p.c. poprzez brak orzeczenia w zakresie żądań wnioskodawczyni i zasadzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty łącznie 18.100,16,-zł tytułem zwrotu połowy nakładów wskazanych w pkt. V.a)1

l)  naruszenie przepisu art. 207 k.c. w zw. z art. 46 k.r.i.o. i art. 1036 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do nieuwzględnienia roszczeń wnioskodawczyni z tytułu nakładów oraz wydatków na nieruchomość położoną w K., wydatków na w/w nieruchomość w okresie do marca 2004 r. oraz poniesionych przez wnioskodawczynię kosztów mediów w tej nieruchomości za okres od kwietnia 2004 w sytuacji kiedy w/w wydatki oraz nakłady zostały przez wnioskodawczynię poniesione

m)  naruszenie przepisu art. 208 k.c. w zw. z art. 46 k.r.i.o. i art. 1036 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do nieuwzględnienia roszczeń wnioskodawczyni z tytułu sprawowanego zarządu nad wspólną nieruchomością stron, położoną w K. w sytuacji ustalenia przez Sąd I instancji, że wnioskodawczyni w istocie zarząd ten sprawowała w okresie od marca 2004 do lutego 2017

n)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 197 k.c. w zw. z art. 195 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie sprowadzające się do błędnego przyjęcia, że domniemanie równych udziałów stron w prawie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ś. przy ul. (...), nie zostało skutecznie obalone poprzez wykazanie dowodów wpłat na poczet zakupu w/w prawa, które to wpłaty wprost potwierdzają nierówny udział stron w spornym prawie;

o)  naruszenie przepisu art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. poprzez orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania z pominięciem zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 1.000,-zł tytułem zwrotu połowy opłaty od wniosku o podział majątku wspólnego oraz połowy opłaty sądowej od wniosku o zniesienie współwłasności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) w Ś. przy ul. (...) w sytuacji kiedy obie strony były w równym stopniu zainteresowane wynikiem sprawy.

Formułując powyższe zarzuty, wnioskodawczyni wniosła o

1)  zmianę orzeczenia w pkt. 1.7 poprzez ustalenie składu majątku wspólnego stron z pominięciem składnika majątkowego w postaci równowartości nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. w kwocie 75.841,42,-zł,

2)  zmianę orzeczenia w pkt. IV.2.a do c) poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni:

- kwoty 3.918,56,-zł tytułem dojazdów do nieruchomości w K. celem wykonania zarządu oraz utrzymania nieruchomości w stanie niepogorszonym,

- kwoty 48.550,-zł tytułem należnego wnioskodawczyni wynagrodzenia za sprawowany zarząd nieruchomością w K.,

- kwoty 18.579,79,-zł tytułem poczynionych przez wnioskodawczynię nakładów na nieruchomość w K. w latach 2001 – 2003 w związku z przeprowadzanymi pracami remontowymi oraz konserwacyjnymi,

- kwoty 3.212,-zł tytułem poniesionych przez wnioskodawczynię wydatków na nieruchomość w K. tytułem poniesienia kosztów mediów (woda 807,07,- zł oraz energii elektrycznej 2.405,89,-zł)

3) zmianę orzeczenia w pkt. V a) 1 poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 18.100,16,-zł tytułem poczynionych przez nią nakładów wskazanych w pkt. V a) 1 sentencji;

4) zmianę orzeczenia w pjkt. V.2.b) poprzez oddalenie roszczeń uczestnika tytułem nakładów na nieruchomość przy ul. (...) ponad kwotę 270,-zł

5) zmianę orzeczenia w pkt. VI.g. poprzez pominięcie orzeczenia w zakresie przyznania na wyłączną własność wnioskodawczyni równowartości nakładów na zakup pawilonu handlowego przy ul. (...) w Ś. w kwocie 75.841,42,-zł oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dalszej kwoty 54.299,34,-zł, ponad zasądzoną kwotę 72.200,66,-zł tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym (tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym uczestnik winien zapłacić na rzecz wnioskodawczyni kwotę 126.500,-zł)

6) zmianę orzeczenia w pkt. VII poprzez ustalenie, że uczestnicy są współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w Ś. w udziałach wnioskodawczyni (...) %, zaś uczestnik (...)

7) zmianę orzeczenia w pkt. IX poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 56.613,-zł (w miejsce 84.240,03,-zł) tytułem spłaty udziału uczestnika w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) w Ś. przy ul. (...)

8) zmianę orzeczenia w pkt. XI poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 1.000,-zł tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej od wniosku o podział majątku oraz połowy opłaty sądowej od wniosku o zniesienie współwłasności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) w Ś. przy ul. (...)

9) orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych

ewentualnie o

1)  uchylenie orzeczenia w części zaskarżonej oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

2)  orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacje okazały się zasadne, a uwzględniając podniesione w nich zarzuty – w szczególności w apelacji uczestnika postępowania - musiały prowadzić do stwierdzenia, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Podstawę wydania przez Sąd Okręgowy orzeczenia kasatoryjnego stanowił przepis art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Na wstępie należy przypomnieć, że pojęcie nierozpoznania istoty sprawy interpretowane jest jako wadliwość rozstrzygnięcia, polegająca na wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu zbadania przez ten Sąd materialnej podstawy żądania albo oceny merytorycznych zarzutów strony przy bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (zob.m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 Nr 1, poz. 22; z dnia 2 lipca 2015 r., V CZ 39/15, nie publ., wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 Nr 3, poz. 36 oraz z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Wskazuje się, że przyczyna zaniechania zbadania istoty sprawy może tkwić zarówno w pasywności sądu, jak i w błędnym - co pokaże dopiero kontrola odwoławcza - przyjęciu przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie, tj. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo zatrzymania itd. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi również w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. W takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron, wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16, nie publ.).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że apelacja uczestnika W. B. słusznie zarzuca, że Sąd poprzez oddalenie żądania zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w K. przez wnioskodawczynię ponad swój udział z wyłączeniem osoby uczestnika, dopuścił się obrazy art. 618 § 1 k.p.c., a zarazem oddalając wnioski dowodowe w tym zakresie dopuścił się obrazy przepisów art. 235 ² § 1 pkt 5, art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c.

Dla usystematyzowania niniejszego uzasadnienia wypada wskazać, że Sąd Rejonowy słusznie przyjął w oparciu o zaprezentowane przez zainteresowanych dowody, że uczestnik faktycznie został pozbawiony przez wnioskodawczynię dostępu do nieruchomości w K., opierając swoje ustalenia na wiarygodnych w tej mierze – również dla Sądu Okręgowego jako sądu odwoławczego – dowodach w postaci zeznań świadków J. B., H. Ł. i M. P. oraz przesłuchania uczestnika. Mimo tych niewątpliwie trafnych ustaleń, których nie podważa wersja wnioskodawczyni – prezentowana tak w jej apelacji jak i odpowiedzi na apelacje uczestnika, Sąd niewłaściwie uznał żądanie uczestnika za bezzasadne, w istocie doprowadzając do jego faktycznego nierozpoznania. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że uczestnik nie domagał się w niniejszej sprawie - jak to wskazał w uzasadnieniu Sąd I instancji – „ odszkodowania z tytułu niemożliwości korzystania z tej nieruchomości” (str. 26 uzasadnienia), skoro – jak wskazuje to dobitnie treść pisma pełnomocnika uczestnika złożonego w trakcie postępowania przed Sądem Rejonowym – zatytułowanego „ pismo procesowe z finalnym stanowiskiem w sprawie” - k.- 1359 T. VII – wskazał, że wnosi o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika wynagrodzenia za korzystanie z tych nieruchomości za okres od stycznia 2004 r do lutego 2017 r (czyli do czasu sprzedaży nieruchomości w K.), co do działek (...) w zakresie swojego udziału na 500,-zł miesięcznie, co przez wskazany okres ma dać kwotę 90.000,-zł, wskazując przy tym, że wniosek dowodowy w zakresie opinii biegłego, na powyższą okoliczność złożono w odpowiedzi na wniosek, podając tak podstawę prawną swojego roszczenia jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego dla poparcia stanowiska w sprawie.

Tymczasem, oceniając roszczenie, którego uczestnik zastępowany przez zawodowego pełnomocnika w istocie nie sformułował, (na wskazanej w uzasadnieniu Sądu Rejonowego do zaskarżonego postanowienia karcie nr (...) nie ma zgłoszenia roszczenia o odszkodowanie, lecz faktycznie o wynagrodzenie z tytułu korzystania przez wnioskodawczynię z nieruchomości z jego wyłączeniem), Sąd Rejonowy dość pobieżnie skwitował, iż to uczestnik nie wykazał, aby w wyniku niemożliwości korzystania z nieruchomości doznał jakiegokolwiek uszczerbku tj. mimo zamiaru korzystania z nieruchomości i chęci użytkowania jej na potrzeby własne, czego w wyniku działań byłej żony został pozbawiony. Z niezrozumiałych dla Sądu Okręgowego przyczyn - bo nie wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia - roszczenie to zostało zinterpretowane przez Sąd I instancji jako odszkodowawcze oraz ocenione jako noszące znamiona działania instrumentalnego. Taka – w istocie niepogłębiona, a w części niemerytoryczna – ocena, nie mieści się w ustalonych faktach, stanowiących podstawę innego roszczenia, niż przypisane przez Sąd Rejonowy, a ponadto i przede wszystkim błędnie i bezpodstawnie zrekonstruowane roszczenie przez Sąd I instancji, jest w istocie pozbawione analizy prawnej, gdyż nie odnosi się do żadnej z podstaw materialnoprawnych, nawet na gruncie błędnie przyjętego reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej. Bez znaczenia przy tym pozostają dalsze oceny Sądu Rejonowego wskazujące na hipotetyczne możliwości żądania podziału quoad usum dla samego roszczenia o wynagrodzenie, opartego na sprecyzowanych przez uczestnika i wyeksplikowanych przez jego pełnomocnika podstawach materialnoprawnych.

Przy tej okazji należy przypomnieć, że w judykaturze, charakteryzując należne właścicielowi wynagrodzenie od samoistnego posiadacza za korzystanie z rzeczy, podkreśla się, że nie jest ono odszkodowaniem, lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10.02.2016 r I ACa 1496/15 LEX nr 2005580). Inaczej ujmując: przedmiotowe wynagrodzenie jest odpowiednikiem tego, co uzyskałby właściciel, gdyby oddał rzecz w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Wbrew wywodom, zawartym w zaskarżonym postanowieniu Sądu I instancji, wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakąkolwiek szkodę, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść, a także od tego, czy posiadacz efektywnie korzystał z rzeczy (tak np. wyrok SA w Warszawie z 16.09.2015 r., VI ACa 1575/13, LEX nr 1936789; wyrok SN z 18.03.2008 r., IV CSK529/07, LEX nr 376397).

Sąd Najwyższy podkreślił, że wystarczy, iż obiektywnie rzecz nadaje się do wykorzystania i przedstawia określoną wartość (por. wyrok SN z 14.11.2012 r., II CSK 188/12, LEX nr 1267163). Ponadto – na co wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 16.09.2015 r., VI ACa 1575/13, LEX nr 1936789 - wysokość wynagrodzenia jest niezależna od rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza, przy czym skuteczność roszczenia o wynagrodzenie nie zależy od tego, czy posiadacz samoistny był w zwłoce z wydaniem rzeczy właścicielowi. Wysokość wynagrodzenia oblicza się, biorąc pod uwagę stawki rynkowe za korzystanie z określonej rzeczy oraz czas wykonywania posiadania od chwili powstania roszczenia o wynagrodzenie. W orzecznictwie przyjmuje się także, że wynagrodzenie takie powinno swą wysokością odpowiadać dochodowi, jaki właściciel mógłby uzyskać na podstawie ważnego stosunku prawnego, np. umowy najmu czy dzierżawy (por. wyrok SA w Łodzi z 10.02.2016 r., I ACa 1496/15, LEX nr 2005580; wyrok SA w Łodzi z 16.07.2015 r., IACa1715/14, LEX nr 1789961). Natomiast do ustalenia wysokości wynagrodzenia, o którym mowa w art. 224 § 2 k.c., nie znajduje zasada ustalania wysokości odszkodowania wynikająca z art. 363 § 2 k.c. Wynagrodzenie powinno być zatem obliczone na podstawie cen bieżących, obowiązujących w poszczególnych okresach gospodarczych (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 4.09.2014 r I ACa 557/14 Lex nr 1511725). Dodatkowo należy zaznaczyć, że w orzecznictwie i w nauce w zasadzie nie budzi wątpliwości możliwość zastosowania przepisu art. 322 k.p.c. w przypadku, gdy udowodnienie żądania zapłaty wynagrodzenia jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

Mając zatem na uwadze powyższe, należy uznać, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał zgłoszonego roszczenia, a pomijając zgłoszone przez uczestnika środki dowodowe, naruszył przepisy prawa formalnego tj. art. 618 § 1 k.p.c. Zgodnie z powołanym przepisem, który ma zastosowanie również w sprawie o podział majątku – na podstawie art. 567 § 3 w zw. z art. 688 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Do roszczeń wzajemnych należy zaliczyć kwestię rozpoznania zgłoszonego przez jednego ze współwłaścicieli roszczenia o wynagrodzenie z rzeczy wspólnej, nawet jeśli doszło do jej zbycia w trakcie postępowania o zniesienie współwłasności. Roszczenie to bowiem może być przeniesione przez właściciela na inną osobę, lecz w niniejszej sprawie brak jest okoliczności by doszło do jego zbycia wraz z nieruchomością w K. lub na podstawie innej czynności prawnej. W konsekwencji naruszenia art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c. i 278 § 1 k.p.c., Sąd Rejonowy nie rozpoznał żądania wniosku o wynagrodzenie, czym w istocie doprowadził nie tylko do obrazy ww. przepisów, lecz także do obrazy przepisów prawa materialnego. W szczególności oddalając wnioski dowodowe związane z pozyskaniem opinii biegłego, Sąd Rejonowy wskazał że zmierzały one jedynie do przedłużenia postępowania (tego dotyczy wymieniona w postanowieniu z dnia 5.05.2021 r podstawa prawna - k.-1388 T. VII). Tymczasem wnioski w tej mierze zostały zgłoszone znacznie wcześniej przez uczestnika, z podaniem materialnoprawnej podstawy prawnej, której Sąd Rejonowy w ogóle – a przez to błędnie - nie rozważał w zaskarżonym orzeczeniu.

Wbrew zatem stanowisku Sądu Rejonowego, wniosek dowodowy w tej części żądania nie zmierzał do przedłużenia postępowania, lecz do wyjaśnienia istotnej części zgłoszonego roszczenia. Wypada przy tym zasygnalizować, choć jest to kwestia typowo materialnoprawna, iż w uchwale z 13.03.2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009/4, poz. 53, Sąd Najwyższy odstąpił od dotychczasowego stanowiska, że podstawę roszczeń wzajemnych współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy wspólnej stanowi art. 207 k.c., i przyjął, że współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z tej rzeczy z naruszeniem art. 206 k.c. w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 k.c.

Wprawdzie zatem, podzielając pogląd Sądu Najwyższego (post. SN z 7.12.2017 r II CSK 159/17), że roszczenie przewidziane w art. 206 w związku z art. 225 i 224 § 2 k.c. nie jest objęte integralnością orzeczenia wydawanego w sprawie o podział majątku wspólnego, dział spadku lub zniesienie współwłasności, nie zmienia to faktu, że w sprawie niniejszej Sąd Rejonowy rozpoznał inne roszczenie niż faktycznie zgłoszone, a przez to trudno jest przyjąć aby w tej części rozpoznał sprawę, co w ocenie Sądu Okręgowego, mając na względzie pozostałe uchybienia opisane w dalszej części uzasadnienia, prowadzi do wydania orzeczenia kasatoryjnego.

Słuszne okazały się również zarzuty dotyczące braku przyjęcia przez Sąd I instancji podstaw do rozliczenia w niniejszym postępowaniu równowartości prawa dzierżawy nieruchomości przy ul. (...) w Ś.. Mimo dokonywania przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności i podstaw nabycia prawa dzierżawy przez zainteresowanych oraz zaliczania tego składnika majątku do majątku wspólnego oraz nieuwzględnienia stanowiska wnioskodawczyni w tym zakresie (str.(...)uzasadnienia zaskarżonego postanowienia) i rozważań ukierunkowanych na rozliczenie tego składnika w ramach toczącego się postępowania o podział majątku, trudne do zaakceptowania jest stanowisko co do braku podstaw rozliczenia dzierżawy gruntu bez oddzielnego rozliczenia nakładów na zakup pawilonu. Nie można bowiem zaakceptować poglądu, nawet na gruncie niniejszej sprawy i dotychczasowych ustaleń, że czynność ta jest w istocie niemożliwa, skoro Sąd pierwszej instancji rozważa w dalszej części uzasadnienia możliwe sposoby obliczenia równowartości tego prawa, a ponadto zupełnie pozbawione podstaw jest uznanie, że „ dzierżawa wyłącznie gruntu bez pawilonu, po prostu traci sens”. Rozumowanie to nie mieści się w realiach rynkowych, zwłaszcza że wymieniony grunt nie był położony na terenach pozbawionych znaczenia gospodarczego (jest to centrum średniej wielkości miasta, w ciągu innych pawilonów od lat wykorzystywanych na działalność handlowo - usługową), a zatem już z tej przyczyny poddawanie w wątpliwość sensowności dzierżawy bez pawilonu (czy to w kategorii ekonomicznej czy prawnej) nie może znaleźć uznania sądu odwoławczego. W chwili ustania wspólności - w dniu (...) r - niewątpliwie prawo dzierżawy gruntu istniało, a zostało rozdysponowane przez wnioskodawczynię bez udziału i uzyskania przez uczestnika ekwiwalentu z tego tytułu. Słusznie zatem uczestnik wskazał w apelacji, że innego rodzaju prawem majątkowym pozostaje prawo dzierżawy, a innego nakład poczyniony na zakup pawilonu wzniesionego na gruncie będącym przedmiotem dzierżawy.

Z tego względu za słuszne należy uznać zarzuty odnoszące się do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., co miało wpływ na treść zapadłego orzeczenia. Niezależnie bowiem od aktywności zainteresowanego, która jednak jest pożądana również w sprawach działowych (por. np. teza 2 w postanowieniu SN z 27.08.2020 r IV CSK 140/20 lex nr 3057396) – Sąd powinien sam ustalić – choć nie prowadzi w tej mierze z urzędu dochodzeń – co wchodzi w skład majątku oraz jaka jest jego wartość. Co do składu majątku, w istocie Sąd I instancji nie tyle - jak wynika z jego rozważań - miał dotychczas wątpliwości czy prawo dzierżawy wchodziło w skład majątku wspólnego, ile poddawał – choć niesłusznie - możliwość oddzielnego jego rozliczenia bez nakładów na zakup pawilonu oraz zarzucał brak wskazania podstaw opiniowania przez zawodowego pełnomocnika. Tymczasem wniosek złożony przez zawodowego pełnomocnika, co do potrzeby powołania biegłego sądowego, był wystarczającą podstawą do przeprowadzenia tego dowodu, natomiast sformułowanie zlecenia biegłemu w oparciu o wskazaną już metodykę wyliczeń – zaprezentowaną w cytowanym przez Sąd Rejonowy orzeczeniu SN – mieściło się w powinnościach sądu, wynikających z ww. przepisów. Oddalenie wniosku w tej mierze i nieustalenie ww. wartości uchybiło przepisom art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., co stanowi kolejną przesłankę do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do jej ponownego rozpoznania. Przedmiotem sprawy, w której zapadło skarżone orzeczenie, był podział majątku wspólnego. W tego typu sprawach rozstrzygane są kwestie nie tylko związane z ustaleniem składu majątku, podziałem poszczególnych składników majątkowych i rozliczeniem finansowym w postaci dopłat czy spłat, ale także rozpoznawane są zgłoszone przez uczestników roszczenia dotyczące nakładów na majątek wspólny z majątków odrębnych (obecnie osobistych) małżonków oraz ich żądania wynikające z nakładów na te majątki z majątku wspólnego i korzystania z niego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.). Zgodnie z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku ulegającego podziałowi. Z tymi kwestiami powiązana jest ściśle problematyka sposobu podziału, dopłat i spłat (art. 46 k.r.i.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 211- 212 k.c.). Wobec tego integralność postanowień co do istoty w tego rodzaju sprawach powoduje, że w razie uznania zasadności zarzutów w ramach kontroli instancyjnej, w sytuacji w której wadliwe orzeczenie w zaskarżonej części wpływa na sposób podziału i ostateczne rozliczenia, zachodzi podstawa do uchylenia postanowienia sądu pierwszej instancji w całości (por. też postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1999 r., III CKN 63/98, nie publ., z dnia 9 maja 2008 r., III CZP 26/08, OSNC 2009, Nr 6, poz. 90).

W zakresie zarzutów dotyczących braku rozliczenia kosztów czynności notarialnej związanej z zakupem nieruchomości przy ul. (...) w Ś., należy również uznać podniesione w apelacji uczestnika zarzuty za usprawiedliwione. Sąd Rejonowy czyniąc w tej mierze ustalenia faktyczne wskazał, że do nabycia przedmiotowej nieruchomości doszło w dniu 11 stycznia 1999 roku za cenę 41.822,42,-zł, która to należność - jak wynika z treści aktu notarialnego - została zapłacona przed jego podpisaniem, a w tym celu w dniu 17 grudnia 1998 r wnioskodawczyni wpłaciła na konto U. (...) w Ś. 38.322,42,-zł tytułem wykupu nieruchomości przez zbywcę (J. P.), przy czym uczestnik nie brał udziału w tej transakcji. Z dalszych ustaleń Sądu I instancji wynika, że zainteresowani umową z dnia (...) roku ustanowili z tym dniem przed notariuszem rozdzielność majątkową, a jednocześnie omawiając kwestię nabycia lokalu przy ul. (...) w Ś. Sąd I instancji przyjął, że (…) „ Pomimo ustania wspólności majątkowej uczestników trwał zatem ciąg istotnych zdarzeń i rozporządzeń gospodarczych dokonywanych wspólnie, co może wskazywać na dalsze wspólne ich gospodarowanie oraz koniunkturalne ujmowanie rozdzielności, a w efekcie wątpliwości co do rzeczywistej woli nabycia ww. lokalu w udziałach nierównych.(…) (str. (...) uzasadnienia). Przyjęcie zatem takiego modelu, w tym ocena „ koniunkturalnego ujmowania rozdzielności”, sprawia że uzasadnienie zaskarżonego postanowienia jest wewnętrznie nielogiczne, gdyż z tego samego w istocie okresu, zapłata za czynność notarialną z tytułu zakupu nieruchomości przy ul. (...) w wysokości 3.138,40,-zł została już potraktowana przez Sąd jako nie podlegająca rozliczeniu, „ bowiem wnioskodawczyni poniosła ją po ustaniu wspólności majątkowej” (str. (...) uzasadnienia). Jest to zatem faktycznie ocena dowolna – naruszająca zasady logiki i doświadczenia życiowego – w ocenie dowodów zaprezentowanych przez zainteresowanych, przy czym zwrócić należy uwagę na to, że czynnik logiczny związany jest z obowiązkiem sądu wyprowadzenia z zebranego materiału procesowego wniosków zgodnych z regułami logiki. Ten wymóg dotyczy wyprowadzenia wniosków po ocenie każdego dowodu z osobna, ale nadto powiązania wszystkich wniosków w jedną logiczną całość. Mimo zatem, że Sąd prawidłowo ustalił, że nabycie do majątku osobistego wnioskodawczyni nieruchomości przy ul. (...) /hala przy ul. (...)/ pochodziło z majątku wspólnego byłych małżonków - a to na podstawie relacji wnioskodawczyni - błędnie i w istocie bez uzasadnienia prawnego, z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, ocenił wydatek związany z transakcją nabycia w postaci ww. kosztów i opłat notarialnych. Słusznie apelujący uczestnik zarzuca, że pomiędzy czynnością, na podstawie której doszło do ustanowienia rozdzielności majątkowej, a czynnością sprzedaży ww. nieruchomości upłynęło zaledwie (...) dni, toteż w kontekście ww. dalszej oceny okresu małżeństwa po (...) r, konstatacja iż opłata notarialna nie podlega rozliczeniu, razi dowolnością i przez to musi prowadzić do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 684 k.p.c. Przeprowadzona przez Sąd Rejonowy ocena dowodów została zatem w tej części skutecznie podważona przez apelującego uczestnika ze względu na brak logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, przy czym wnioskowanie sądu wykracza tu poza schematy logiki formalnej i nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy biorąc powyższe pod uwagę, ustali jednolite kryteria oceny okresu (z uwzględnieniem zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c.), który rzeczywiście wskazuje na dowolne traktowanie przez zainteresowanych faktu zawarcia umowy o rozdzielności, nie zmieniając w istocie modelu, w którym dochodziło do wspólnych przesunięć majątkowych i rozliczeń, mających ostatecznie wpływ na ich wzajemne roszczenia przy podziale majątku wspólnego.

Wobec powyższego, przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w szczególności rozpozna zgłoszone roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w K. we wskazanym przez uczestnika okresie, zbada materialnoprawne podstawy tego roszczenia (czego dotychczas w ogóle nie rozważał), a w konsekwencji przesłanki tego roszczenia, w oparciu o wskazane wyżej przepisy kodeksu cywilnego oraz dorobek orzeczniczy sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, a w razie stwierdzenia, że zachodzą ku temu podstawy, przeprowadzi dalsze postępowanie dowodowe, mające na celu przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych, nie wyłączając w razie zaistnienia szczególnych okoliczności, zastosowania art. 322 k.p.c..

Przy ocenie skuteczności ww. żądania, Sąd I instancji nie pominie także zbadania i oceny zarzutów wnioskodawczyni zgłaszanych w trakcie dotychczasowego postępowania. Ponadto w ramach ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy dokona wnikliwej, prawnej analizy roszczenia związanego z rozliczeniem prawa dzierżawy nieruchomości przy ul. (...) w Ś., zbada w ramach zgłoszonych już wniosków, wartość tego prawa, przy czym uprzednio – wobec wyrażanych wątpliwości – zobowiąże pełnomocników zainteresowanych, do zajęcia stanowiska co do ewentualnej metodyki ustalenia wartości tego prawa, nie wyłączając badania konsekwencji wynikających z faktu, że dzierżawa zawarta na czas nieokreślony w okresie wspólności majątkowej, w istocie umożliwiła nieodpłatne nabycie prawa użytkowania wieczystego na okres (...) lat ( w (...) r) udziału wynoszącego (...) na działce nr (...) o powierzchni (...) m ^{( 2 )}przy ul. (...) w Ś. już po ustanowieniu przez zainteresowanych rozdzielności majątkowej (w (...) r). Wymagałoby to zatem zbadania także czy w sprawie zachodzi ewentualny przypadek preferencyjnego nabycia prawa w oparciu o obowiązujące przepisy w dacie jego nabycia (nie wyłączając w tym zakresie prawa powszechnie obowiązującego jak i uchwał rady miejskiej) – do których odwołuje się umowa użytkowania wieczystego i przeniesienia prawa własności lokalu użytkowego z dnia (...) r (k.- (...)), nie wykluczając – choć obecnie z braku stosownych dowodów nie można tego ocenić - czy należałoby ów przypadek rozpatrywać w kontekście ekspektatywy. W przypadku bowiem ewentualnego ustalenia, że w sprawie zachodziła ekspektatywa, należy pamiętać, że przy podziale majątku wspólnego należy uwzględnić zarówno ekspektatywę prawa, jak i samo prawo nabyte w wyniku realizacji ekspektatywy, już po ustaniu wspólności majątkowej. Okoliczności te jednak powinny być wyjaśnione i przeanalizowane przez Sąd Rejonowy w dalszym toku postępowania i to przed podjęciem decyzji co do ewentualnego rozliczenia prawa dzierżawy – o co wnosił dotychczas uczestnik postępowania.

Wobec uchylenia zaskarżonego postanowienia, bezprzedmiotowym pozostaje zarzut naruszenia art. 212 § 3 k.c. dotyczący jego niezastosowania i braku zasądzenia odsetek od kwoty wskazanej w pkt IX zaskarżonego orzeczenia, w ramach którego zasądzono spłatę od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika równowartości jego udziału w nieruchomości stanowiącej ich współwłasność. Tym nie mniej przy tej okazji należy wskazać, że w istocie Sąd Rejonowy w zaskarżonym orzeczeniu nie oznaczył ani terminu ustalonej spłaty ani też nie wskazał wysokości i terminu uiszczenia odsetek. Zgodnie natomiast z brzmieniem art. 212 § 3 k.c. działanie w tej mierze Sąd podejmuje z urzędu, niezależnie od wniosków zainteresowanych, choć oczywiście, powinien od nich odebrać i rozważyć opinie w tym zakresie, co do kwestii mającej istotne znaczenie dla ich interesów. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje ponadto, że jeżeli okoliczności sprawy za tym przemawiają, art. 212 § 3 k.c. nie stoi na przeszkodzie zasądzeniu dopłaty lub spłaty bez odsetek (por. postanowienie SN z 11.01.2019 r V CSK 524/17 LEX nr 2618527).

Powyższy brak w zaskarżonym orzeczeniu jednak – wbrew apelacji uczestnika – nie może być usunięty w drodze środka zaskarżenia jakim jest apelacja, lecz wyłącznie poprzez wniosek o uzupełnienie postanowienia podziałowego na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 351 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2004 r IV CK 324/03 i tamże cytowane wcześniejsze orzecznictwo SN Lex nr 585862). Mimo zatem kasatoryjnego orzeczenia Sądu II instancji, zarzut ten nie mógłby odnieść skutku, lecz przy ponownym rozpoznaniu sprawy, ustalając ewentualne spłaty, Sąd Rejonowy zastosuje wynikającą z przepisu art. 212 § 3 k.c. normę.

Przechodząc już do dalszych kwestii poruszonych w apelacji uczestnika - wprawdzie orzeczeniem niniejszym Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone orzeczenie, lecz w ramach rozpoznania niniejszej sprawy i dla toku dalszego postępowania - należy wskazać, że bezzasadne pozostają jego zarzuty dotyczące rozliczenia środków ze sprzedaży maszyny do metaloplastyki. W istocie zarzuty w tej mierze oparte o naruszenie przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 i art. 684 k.p.c. (pkt I 1c apelacji) sprowadzają się do polemiki z ustaleniami i oceną Sądu pierwszej instancji oraz przedstawienia korzystnej i subiektywnej oceny w tym zakresie, która jednak nie może konkurować z oceną swobodną Sądu, skoro nie wykazuje w tym zakresie jakichkolwiek okoliczności, by zastosowane rozumowanie i ocena Sądu wykraczała poza zasady wynikające z powołanych przepisów formalnych.

W szczególności za pozbawione podstaw, w świetle materiału dowodowego, jest twierdzenie, że maszyna do metaloplastyki stanowiła majątek wspólny zainteresowanych, tak jak środki pochodzące z jej sprzedaży. Słusznie Sąd Rejonowy zauważył, co w istocie wyklucza rozliczenie środków pochodzących ze sprzedaży ww. przedmiotu, że własności tej rzeczy żadna z zainteresowanych stron nie wykazała (za niewystarczające pozostaje w tej mierze oświadczenie stron, a to w świetle sporu co do tego komu ostatecznie miałaby przypaść równowartość ze sprzedaży maszyny, bo w istocie nie o maszynę tu idzie, lecz o środki z jej sprzedaży), a własność środków pieniężnych pochodzących ze sprzedaży maszyny jest mocno wątpliwa aby należała do zainteresowanych. Jest tak po pierwsze ze względu na udokumentowany czas operacji tj. 2 lata po ustaniu wspólności małżeńskiej, po drugie treści dokumentu sprzedaży, z którego wynika tytuł własności osób trzecich, a po trzecie braku wykazania poniesienia środków na zakup tej rzeczy, a zatem by w ogóle środki ze sprzedaży rzeczy – co wymaga podkreślenia po ustaniu wspólności małżeńskiej – kiedykolwiek wchodziły w jej skład. Tymczasem w postępowaniu o podział majątku, Sąd ustala skład tego majątku i jego wartość powstałego w okresie tej wspólności, a więc od jej powstania do ustania, a przez to dla rozliczeń ewentualnych właściwa byłaby tu droga procesu, a nie postępowanie nieprocesowe. Poza tym lektura uzasadnienia Sądu I instancji w tym zakresie wskazuje na wnikliwą i trafną analizę przepływu środków na rachunku z celną uwagą, że wnioskodawczyni w owym czasie posiadała swobodę – w ramach udzielonego pełnomocnictwa - do dysponowania środkami na rachunku ulokowanymi. Właściwie zatem, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego Sąd Rejonowy powiązał fakty wynikające z ww. dokumentów z zeznaniami świadków – A. S. i E. J. – a przez to słusznie przyjął, że środki te w ogóle nie znajdują podstaw do objęcia ich postanowieniem działowym. Co więcej, Sąd wychwycił także w tym materiale sprzeczności zeznań A. S. z relacją uczestnika w zakresie jego udziału w spółce (...), a jednocześnie trafnie w tym względzie wskazał, że istnieją wątpliwości co do tego jaka w istocie kwota miałaby podlegać rozliczeniu. A zatem należy powtórzyć i przypomnieć, że Sąd rozstrzygając konkretny spór ma oczywiście obowiązek dokonania wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego ustalonego w oparciu o wszystkie prawidło przeprowadzone dowody. Nadto sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania. Naruszenia swobodnej zasady oceny dowodów statuowanej w przepisie art. 233 k.p.c. może mieć zatem miejsce wyłącznie wówczas, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych. Powyższe wyklucza naruszenie ww. reguły w przypadku, gdy z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym. Z uwagi na powyższe skuteczne podniesienie przedmiotowego zarzutu nie może ograniczyć się wyłącznie do wskazania na inny niż ustalony przez sąd stan faktyczny. Tym samym polemika strony z oceną dokonaną przez sąd, która nie jest podparta merytorycznymi argumentami, nie może stanowić podstawy do podważenia ustaleń dokonanych w danej sprawie. Podkreślana przez uczestnika w wywiedzionej apelacji kwestia zajmowania się przez wnioskodawczynię finansami zainteresowanych czy okoliczność wpływu środków na rachunek bankowy uczestnika per se nie podważa trafności ustaleń i oceny dowodów przeprowadzonej w tym zakresie przez Sąd Rejonowy, która przeczy twierdzeniom o wspólności i własności tych środków zainteresowanych. Dlatego Sąd Okręgowy zarzutu tego nie podzielił i uznał za trafne w tej mierze spostrzeżenia, ustalenia i oceny Sądu I instancji.

Nietrafne pozostają również – w kontekście ww. rozważań - zarzuty apelacji uczestnika w zakresie naruszeń prawa wskazanych w pkt I 1 d) apelacji odnośnie braku uwzględnienia w podziale majątku rozliczenia kwoty pochodzącej z likwidacji funduszu U.. Po pierwsze za niewystarczające, z punktu widzenia podważenia swobodnej oceny dowodów pozostaje ogólnikowe stwierdzenie apelacji, że „ dowody zebrane w sprawie wskazują, że środki na założenie wskazanej lokaty pochodziły z majątku wspólnego uczestników”, gdyż takie stwierdzenie w istocie nie podważa braku logiki czy poprawności w wywiedzeniu praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, którymi posłużył się sąd pierwszej instancji szeroko rozważając ww. kwestię na stronach (...)uzasadnienia, na których nie poprzestał przecież wyłącznie na samej ocenie możliwości zarobkowych i tym samym możliwości zaoszczędzenia tak znacznych kwot przez wnioskodawczynię, ale również czyni to – słusznie, skoro dotyczyć miałoby owo rozliczenie majątku wspólnego – możliwości zarobkowych uczestnika. Czyni to także mając na uwadze bezpieczną taktykę procesową wnioskodawczyni z uwagi na okres przedawnienia odpowiedzialności karno - skarbowej, zatem odwoływanie się w apelacji do zasad współżycia społecznego przez uczestnika i wywodzenie, że stanowiłoby nadużycie ze strony wnioskodawczyni, jest w świetle poczynionej oceny – której logiki wszak nie zdołała podważyć - bezpodstawne. Słusznie zresztą zwrócono uwagę w zaskarżonym orzeczeniu, że to rolą uczestnika było wykazanie jakie kwoty i kiedy były wpłacane na fundusz przez wnioskodawczynię oraz czy istnieje zależność między tymi czynnościami w zakresie oszczędności stron i wypłacie z Funduszu, którą miałaby bezprawnie przejąć wnioskodawczyni. Za daleko niewystarczające pozostawało bowiem w tym względzie ogólne dowodzenie przez uczestnika dochodów własnych i krytyka możliwości zarobkowych wnioskodawczyni. Sąd Okręgowy przy rozpoznaniu tej części apelacji uczestnika, podzielił zatem i uznał za własną ocenę wyrażoną w tej mierze przez Sąd Rejonowy, a zarzuty apelacji prawidłowości rozumowania i zastosowania ww. przepisów prawa nie zdołały podważyć. Wbrew zresztą zarzutom, Sąd nie poprzestał w tej ocenie na doświadczeniu życiowym, lecz ocenił materiał dowodowy przedstawiony przez obie strony, a jak już zaznaczono wyciągnięte z niego wnioski są pozbawione nielogiczności, zwłaszcza w aspekcie podkreślonej przez Sąd I instancji równowagi niemożności finansowych zainteresowanych z tego okresu, natomiast analiza not bankowych i historii rachunku faktycznie wykazuje, że zainteresowani nie mogli zgromadzić wspólnie środków, które następnie wnioskodawczyni przeznaczyłaby na Fundusz (...). Również bowiem w tym względzie apelacja nie podważa tej analizy rachunkowej, a przez to musi się ona ostać, jako logiczna i w konsekwencji prowadząca do wyłączenia z rozliczenia środków tego funduszu.

Przechodząc już do apelacji wnioskodawczyni za bezzasadne należy uznać jej zarzuty zawarte w pkt 1 apelacji, a odnoszące się do ustalonych jako składnik majątku wspólnego przez Sąd Rejonowy równowartości nakładów na zakup pawilonu przy ul. (...) w Ś. w wysokości 75.841,42,-zł. Wprawdzie Sąd Rejonowy pomylił w tym zakresie numerację podpunktu orzeczenia, ale w istocie nie uchybił prawidłowej kwalifikacji tego składnika. Na wstępie należy jednak od razu wyjaśnić, że wbrew apelacji wnioskodawczyni, nabycie ww. składnika majątku nie może być traktowane jako nabycie przedsiębiorstwa. Przypomnieć należy, że w dacie nabycia pawilonu, nie było na gruncie kodeksu cywilnego legalnej definicji przedsiębiorstwa, gdyż art. 55 ^{( 1)} i 55 ^{( 2)} k.c. zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego nowelą z 28 lipca 1990 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 321 ze zm.), a więc na początku transformacji ustrojowej i przemian systemowych, mających zasadnicze znaczenie dla działalności gospodarczej i wykonujących ją przedsiębiorstw. Nabycie ww. składnika majątku wspólnego – jak prawidłowo ustalono już w toku postępowania – nastąpiło w dniu 11 czerwca 1984 r, a treść umowy sprzedaży wskazuje, że jej przedmiotem było faktycznie zbycie pawilonu handlowego, a nie zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 55 ^{( 1)} k.c.). O tym, że w istocie nie można ww. nabycia traktować jako nabycie przedsiębiorstwa, świadczy - także w ocenie Sądu Okręgowego - pomijana przez wnioskodawczynię okoliczność, iż z treści jej własnego oświadczenia z 10 marca 2004 r (k.- (...) § 3 umowy) wprost wynika, że przedmiotem umowy z dnia 11 czerwca 1984 r były wyłącznie nakłady poniesione na budowę pawilonu handlowego. Dodatkowo należy wskazać, że kreowany w apelacji wnioskodawczyni zarzut, że ww. składnik nie stanowił składnika majątku wspólnego zainteresowanych, pozostaje oderwany od treści art. 31 k.r.i.o. w brzmieniu obowiązującym w dacie nabycia ww. nakładów. W tym zatem zakresie, wywód apelacji nie podważa trafnych ustaleń Sądu Rejonowego. Obecnie treść apelacji wnioskodawczyni sprowadza się do własnej interpretacji złożonego oświadczenia ww. transakcji, a nawet wykracza ona ponad osnowę zawartych umów (z (...)). Również bezpodstawne pozostają zarzuty odnoszące się do braku podstaw do określenia aktualnej wartości ww. nakładów. Przyjęta bowiem metodyka przez Sąd I instancji jest czytelna i weryfikowalna, a przez to zarzuty nie mogą odnieść zamierzonego rezultatu, bez wykazania wadliwości tej metody.

Wracając natomiast do kwestii przynależności ww. nakładów do majątku wspólnego, należy przypomnieć, że art. 31 k.r.i.o. wskazywał, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Nie zostało przy tym dotąd wykazane przez wnioskodawczynię, by nabyte nakłady zostały nabyte do majątku odrębnego (obecnie osobistego). Tym bardziej niezrozumiała pozostaje argumentacja apelacji, gdy wskazuje, „że składnikiem majątku wspólnego stron mogło być w roku 1984 r co najwyżej przedsiębiorstwo zorganizowane w spornym pawilonie, jak również w ślad za jego nabyciem, zawarta przez wnioskodawczynię umowa dzierżawy gruntu od miasta, na którym ów pawilon był posadowiony”, z dalszą konstatacją, że „ oba składniki nie wchodzą w skład podziału majątku wspólnego stron”. Pomijając brak wywodu prawnego w tej mierze, należy zauważyć, że użycie w apelacji sformułowania „ co najwyżej” jest to co najmniej nieporozumieniem, gdyż nabycie tak rozumianego przez apelującą „ przedsiębiorstwa” musiałoby być czymś więcej niż nabycie samych nakładów związanych z wybudowaniem pawilonu handlowego. Dlaczego ów składnik nie wchodzi w skład majątku wspólnego zainteresowanych, tego apelująca nie tłumaczy w sposób przekonywający, a przez to jej wywód musi być potraktowany nie inaczej jak zwykła, acz niedopuszczalna polemika z oceną Sądu Rejonowego. Nietrafne pozostają także zarzuty braku wskazania podstaw prawnych do ustalenia, że ów składnik wchodzi w skład majątku wspólnego, albowiem przeczy temu treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia na str. (...). Ponieważ wskazania tam wyrażone pozostają trafne, nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania. Zupełnie też bezpodstawne pozostają wywody apelacji odnoszące się do podstaw rozliczenia ww. nakładów, gdyż w istocie w ich miejsce wnioskodawczyni musiała otrzymać środki finansowe, które powinny w połowie przypaść uczestnikowi, przy czym wnioskodawczyni nie wykazała aby środki te zużyła w sposób usprawiedliwiony, zatem wbrew apelacji nie było podstaw do pominięcia tego składnika w dacie podziału, a przez to należy podzielić ocenę Sądu Rejonowego w tej części. Tym samym mając powyższe na uwadze bezzasadnie wnioskodawczyni zarzuca w tej mierze naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 567 § 1 w zw. z art. 618 § 1 i 45 i 46 k.r.i.o. (w pkt 1i,1ii,1 iii, oraz 2).

Kolejny zarzut wnioskodawczyni oparty został na błędnym w jej ocenie oddaleniu roszczeń o rozliczenie nakładów z tytułu dojazdów do K., kosztów zarządu nieruchomością oraz wydatków na nieruchomość w K. za okres do końca marca (...). oraz od kwietnia (...)r z tytułu mediów. Zarzuty wnioskodawczyni w zakresie faktycznego pozbawienia uczestnika możliwości korzystania z nieruchomości w K. są w ocenie Sądu Okręgowego całkowicie bezzasadne. Podzielić w tym względzie należy ustalenia Sądu I instancji, przy czym ocena w tej mierze – wbrew zarzutom apelacji - nie wykracza poza ramy wynikające z treści art. 233 § 1 k.p.c. Dodać jedynie należy, że zeznań świadków J. B. (2), H. Ł. (2) i M. P. wynikają okoliczności faktycznego pozbawienia uczestnika dostępu do ww. nieruchomości we wskazanym w apelacji okresie, przy czym zeznania świadków zawnioskowanych przez wnioskodawczynię na powyższe okoliczności niczego istotnego lub odmiennego nie wniosły, z powodu tego że świadkowie wskazani przez Z. B., zwyczajnie nie posiadali wiedzy co do przyczyn nieobecności uczestnika na terenie ww. nieruchomości, a szczątkową wiedzę oparli o relację samej wnioskodawczyni. W przeciwieństwie zatem do tego materiału, materiał dowodowy powołany na powyższe przez uczestnika, został prawidłowo oceniony przez Sąd I instancji – są to przede wszystkim świadkowie naoczni, a z ich relacji bezpośrednio wynika, że uczestnik był żywotnie zainteresowany korzystaniem ze spornej nieruchomości. Choć zatem rację ma wnioskodawczyni, że obowiązkiem uczestnika było współdziałanie w zarządzie rzeczą wspólną, to jednak nie zmienia to tej okoliczności, że powołany na potrzeby tego stwierdzenia art. 200 k.c. należy odczytywać wespół z art. 206 k.c., który odnosi się do prawa współwłaściciela. Za pozbawiony zasadności zatem należało uznać zarzut dotyczący żądania zapłaty kosztów dojazdu i zarządu wnioskodawczyni do K. w celu dbania o dom i ogród oparty o konieczność współdziałania w zarządzie. Koszty te w istocie powinny obciążać wnioskodawczynię już na tej podstawie, że żądanie ich zwrotu wobec faktycznego pozbawienia możliwości wykonywania realnego zarządu (za taki - co słusznie wskazuje uczestnik - nie może być uznane możliwość wejścia na teren okalający budynek) byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Tylko bowiem wnioskodawczyni mogła efektywnie zarząd wykonywać (wobec wymiany zamków i niedopuszczenia uczestnika do władztwa nad rzeczą), a przez to koszty dojazdu wnioskodawczyni do ww. nieruchomości i zarządu, którego pozbawiła uczestnika, nie mogą go obciążać, gdyż został faktycznie wyzuty ze współposiadania rzeczy wspólnej, a przez to faktycznego i efektywnego współzarządzania. Rozliczenie nakładów na nieruchomość objętych apelacją w zakresie kwoty 18.579,79,-zł zostało wbrew apelującej dokonane przez Sąd prawidłowo, a lektura apelacji wskazuje na to, że w istocie dochodzi do zdublowania tych kwestii. Jak bowiem wskazuje na to treść zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji, w tym uzasadnienie na str. 29 -30, w sposób szczegółowy i krytyczny oceniono zgłoszone do rozliczenia wydatki na remont, natomiast poza przedstawieniem własnej wersji, wnioskodawczyni nie zdołała skutecznie podważyć rozumowania i ustaleń Sądu I instancji. Choć sumarycznie Sąd Rejonowy popełnił (pomijalny) błąd rachunkowy i zamiast 18.100,04,-zł, przyjął do rozliczenia 18.100,28,-zł, wyraźnie wskazał jakie pozycje – z wymienieniem ich kwotowo w nawiasach - zostały uwzględnione, a w rezultacie na stronie 49 uzasadnienia ujęto ostatecznie prawidłowo ustalone nakłady, stąd w tym względzie apelacja nie jest zasadna.

Tym nie mniej nie sposób jest podzielić stanowiska Sądu I instancji co do pozostałych wydatków związanych z ww. nieruchomością. Jest bowiem rzeczą oczywistą, że koszty związane z czynnościami typowymi, jak podlewanie ogrodu, remonty bieżące - zużycie zatem w związku z tym wody czy prądu - także do utrzymania substancji nieruchomości – muszą obciążać każdego ze współwłaścicieli. Natomiast zgłoszone z tego tytułu do rozliczenia przez wnioskodawczynię wskazują (już przez swój rozmiar i zakres kosztowy), że wiązały się z zachowaniem niepogorszonego stanu nieruchomości (podlewanie, ogrzewanie czy korzystanie z prądu wymusza choćby (niezależnie od zużycia w trakcie prac konserwatorsko – remontowych) położenie geograficzne nieruchomości, zatem są to typowe wydatki obciążające właścicieli nieruchomość niezależnie od tego czy korzystają z niej czy nie), a przez to powinny być objęte podziałem. Oddalenie zatem w tej części roszczeń wnioskodawczyni (pkt IV 2c zaskarżonego postanowienia) naruszało powołane w apelacji przepisy art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 45 § 1 zd. 2 k.r.i.o.

Zasadnie też apelacja wnioskodawczyni wskazuje na błędy w ustaleniu dokonanych nakładów na nieruchomość przy ul. (...) w Ś. do kwoty 991,23,-zł. Z ustaleń Sądu I instancji wynika, że na powyższa kwotę składa się 270,-zł tytułem ubezpieczenia nieruchomości jak i 721,23,-zł tytułem czynszu. Faktycznie opierając się na stanowiskach zainteresowanych nie sposób nie zauważyć, że wnioskodawczyni nie kwestionowała nakładów poniesionych przez uczestnika na lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś. do kwoty 270 zł, jednakże odnosząc się do stanowiska uczestnika w zakresie zwrotu nakładów tytułem czynszu za zajmowany lokal mieszkalny przy ul. (...) wnioskodawczyni wskazywała, że od kwietnia 2004 roku pomiędzy stronami nastąpiła separacja faktyczna, a uczestnik zajął lokal przy ul. (...) natomiast wnioskodawczyni przy ul. (...). Na skutek zgodnych ustaleń zainteresowanych, została zatem w sposób umowy wyłączona z korzystania z tej nieruchomości i przez to kwestionowała ponoszenia przez nią nakładów co do nieruchomości przy ul. (...), a nadto zgłosiła zarzut przedawnienia tych roszczeń za okres do 20 sierpnia 2012 roku.

Nie jest przy tym kwestionowana okoliczność, ustalona już przez Sąd I instancji, że do kwietnia 2004 r. uczestnicy mieszkali razem w Ś. przy ul. (...), natomiast Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnik ponosił koszty ubezpieczenia lokalu przy ul. (...) w Ś. w okresie: IV 2012-IV 2013 w kwocie 270 zł, a także koszty czynszu za ten lokal (w IV 2003r. w kwocie 480,06 zł) oraz za lokal przy ul. (...) (w III 2003r. w kwocie 721,72 zł), tj. łącznie w kwocie 1.201,78 zł (str. (...)uzasadnienia). Ustalenie to zatem, wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, jest sprzeczne z treścią pkt (...) postanowienia, w którym czynsz określony na 721,23,-zł odnosi się do mieszkania przy ul. (...) w Ś., podczas gdy wpłata (nawet nie na powyższą kwotę) dotyczy – jak wskazuje to k. (...)- mieszkania przy ul. (...) (na 721,72,zł, przy czym w uzasadnieniu kwotę 721,23 odnosi Sąd do mieszkania przy ul. (...) a nie J. (str. (...)). Okoliczność ta sprawia, że zachodzi trudność kontroli instancyjnej tej części orzeczenia, bo nie jest jasne, którą pozycję w istocie Sąd miał na względzie, co do rozliczenia czynszu za mieszkanie przy ul. (...). Tak więc, uznając w tej części zarzuty apelacji wnioskodawczyni za usprawiedliwione, przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd przeanalizuje i ustali, która pozycja opłat czynszowych powinna być brana pod uwagę oraz rozważy, czy wobec faktycznego podziału mieszkań pomiędzy zainteresowanych (przy ul. (...) dla wnioskodawczyni a J. dla uczestnika) zachodziła potrzeba rozliczenia tej części roszczeń, przy jednoczesnej ocenie stanowiska wnioskodawczyni wyrażonego w jej piśmie z (...) r (k. (...)T.III) i jej apelacji (pkt 4 str. (...)) oraz ocenie zarzutu przedawnienia tych roszczeń (mając wszak na uwadze brzmienie art. 121 pkt 3 k.c.).

Sąd Okręgowy przy rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni w zakresie zniesienia współwłasności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w Ś., nie podzielił zarzutów w niej wskazanych. Przy rozpoznaniu zarzutu nierównych udziałów zainteresowanych we współwłasności tego majątku, należy zauważyć, że w wnioskodawczyni nie zdołała podważyć domniemania wynikającego z treści art. 197 k.c.

W nauce prawa wskazuje się, że przepis art. 197 k.c. zawiera usuwalne domniemanie równości udziałów we współwłasności. Nie znajduje ono zastosowania, jeżeli wielkość udziałów przypadających poszczególnym współwłaścicielom wynika ze zdarzenia prawnego będącego źródłem stosunku współwłasności. Bez wątpienia obaleniu tego domniemania służy bezpośrednio treść umowy, czy sentencja orzeczenia sądowego (jeżeli myślimy o takich zdarzeniach prawnych). Jednakże z braku wyraźnej regulacji umownej pomocnicze mogą być wszelkie dalsze okoliczności faktyczne świadczące o kształtujących się stosunkach pomiędzy współwłaścicielami (proporcja środków przeznaczonych na nabycie rzeczy, wielkość nakładu pracy poszczególnych współwłaścicieli itp.) (por. E. Gniewek w komentarzu do art. 197 k.c. kodeksu cywilnego ks. druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Zakamycze 2001). Wprawdzie zatem ustalona proporcja środków przeznaczonych na nabycie rzeczy mogłaby w niniejszej sprawie podważać domniemanie wynikające z omawianej normy prawa cywilnego, co rozważał już Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia (str. (...)), jednak słusznie zauważył, że dowody wpłat (jako czynność w istocie techniczna) są jedynym środkiem zaoferowanym przez wnioskodawczynię na okoliczność nierównych udziałów, lecz nawet i te nie niweczą treści dokumentów przydziałowych lokalu i treści umowy o finansowanie budowy, które wspierają trafność oceny wskazanej przez Sąd. Z dokumentów tych – zwłaszcza z dokumentu przydziału lokalu (k. (...)) - niewątpliwie wynika, że zainteresowani mieli równe prawo do lokalu – oboje występują jako główni lokatorzy, a ponadto sama umowa o finansowanie budowy nie różnicuje w żadnej mierze udziałów zainteresowanych. Stąd też, gdyby nie szereg równie istotnych pozostałych okoliczności (które wnioskodawczyni pomija w wywiedzionej apelacji) jak analizowane już gromadzenie środków z majątku osobistego przez wnioskodawczynię z przeznaczeniem ich na zapłatę ceny nabycia ww. lokalu (przy uwzględnieniu innych inwestycji w zbliżonym okresie), okoliczność rozdzielności majątkowej uczestników z (...) r. i przydziału lokalu przy ul. (...) niecałe 2 lata po rozdzielności /(...)/, fakt współzamieszkiwania w tymże lokalu do wiosny 2004 r. i wspólnego rozliczania się z podatku /tj. do (...) włącznie/, fakt nabycia nieruchomość w Ś. przy ul. (...) kilka miesięcy przed zniesieniem wspólności /(...)/, opłacanie w latach (...) przez uczestnika części należności za nieruchomość w K. , wspólne darowanie wnuczce mieszkania w Z., a zatem ciąg istotnych zdarzeń i rozporządzeń gospodarczych dokonywanych wspólnie, sprawia że same dowody wpłaty nie wystarczają – również w ocenie Sądu Okręgowego - na wzruszenie domniemania wynikającego z art. 197 k.c. a przez to należy podzielić ocenę dokonaną w tym względzie przez Sąd I instancji, który słusznie zwrócił uwagę na motywy kupna ww. lokalu i jego dalsze losy, które jako trafne (str. (...)) nie wymagają ponownego przytaczania.

W zakresie apelacji wnioskodawczyni odnoszącej się do nakładów zgłoszonych do rozliczenia w ramach niniejszego postępowania (pkt 1vi), należy zauważyć, że już we wniosku inicjującym sprawę o podział majątku, wnioskodawczyni wskazała jako nakład na lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś. (a ściślej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (...)) – koszt wymiany okien na kwotę 3.860,37,-zł – co miało mieć miejsce w sierpniu 2003 r – a więc już po ustaniu wspólności majątkowej (29.12.1998 r). Jest przy tym bezsporne, że ww. prawo do lokalu zainteresowani nabyli do majątku wspólnego w 1996 r, a przez to dla rozliczenia tego nakładu wymagany był stosowny wniosek.

Treść zaskarżonego postanowienia faktycznie wskazuje, że co do tego nakładu, Sąd Rejonowy się nie wypowiedział ani pozytywnie – choć zarazem ustalił w pkt I.3 że ww. lokal stanowi składnik majątku wspólnego - ani negatywnie i nie dokonywał ustaleń faktycznych w tym zakresie mimo stosownego wniosku – w każdym razie nie wskazuje na to treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do tej kwestii prezentowany był pogląd, że brak rozstrzygnięcia we wskazanym zakresie nie stanowi przeszkody do wniesienia apelacji, bez konieczności złożenie wniosku o uzupełnienie orzeczenia. W tego rodzaju orzeczeniach sąd zamieszcza w sentencji tylko rozstrzygnięcia pozytywne, natomiast rozstrzygnięcia negatywne zawarte są w nich w sposób dorozumiany. Za takim stanowiskiem miałaby przemawiać okoliczność, że sprawy te rozpoznawane są w postępowaniu nieprocesowym, do którego na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. mają zastosowanie przepisy o procesie stosowane tylko odpowiednio, a nie wprost (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2005 r., III CK 28/05, nie publ., z dnia 28 lutego 2013 r., III CZ 4/13, nie publ., z dnia 27 lutego 2014 r., II CZ 120/13, nie publ., 15 maja 2014 r., II CZ 15/14, nie publ. i z dnia 28 lipca 2017 r., II CZ 32/17 nie publ.). Według drugiego poglądu, jeżeli sąd nie zamieścił w orzeczeniu merytorycznym kończącym postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia negatywnego, strona powinna złożyć wniosek o uzupełnienie tego orzeczenia nie zaś apelację, która w istocie skierowana byłaby do nieistniejącego orzeczenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2014 r., III CZP 94/14, nie publ. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2002 r., V CKN 1165/00, nie publ., z dnia 14 maja 2004 r., IV CK 324/03, nie publ., z dnia 19 lipca 2006 r., I CZ 35/06, nie publ., z dnia 27 czerwca 2012 r., IV CZ 39/12, nie publ., z dnia 18 czerwca 2014 r., V CZ 39/14, nie publ., z dnia 13 sierpnia 2015 r., I CZ 58/15, nie publ., z dnia 7 kwietnia 2017 r., V CZ 30/07, nie publ. z dnia 25 maja 2017 r., II CZ 16/17, nie publ.).

W sprawach o podział majątku wspólnego byłych małżonków, drugie z powołanych stanowisk znajduje usprawiedliwienie w treści art. 684 i 567 § 2 k.p.c. oraz art. 45 § 1 k.r.o. Zgodnie z art. 684 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie w sprawie o podział majątku wspólnego (art. 567 § 2 k.p.c.), "skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd". Sąd jest zatem zobligowany do ustalenia składu i wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi, a to oznacza, że - bez względu na aktywność uczestników postępowania - musi ustalić wartość nakładów poczynionych z tego majątku na majątek osobisty. Takim obowiązkiem sąd nie jest obciążony w przypadku zgłoszenia żądania zwrotu wydatków i nakładów, które zostały poczynione z majątku osobistego na majątek wspólny. W takim duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale stwierdzającej, że w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (uchwała SN z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 148/07, OSNC 2009, Nr 2, poz. 23). Regulacje przyjęte w art. 684 i 567 § 2 k.p.c. nie są bez znaczenia dla wykładni art. 45 § 1 k.r.o. i art. 567 § 1 k.p.c. w odniesieniu do kwestii, czy sąd powinien w sentencji postanowienia podziałowego orzec o nakładach z majątku osobistego na majątek wspólny w sprawie o podział majątku wspólnego rozwiedzionych małżonków. Według art. 45 § 1 k.r.o. "każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty"; przepis ponadto przyznaje małżonkowi uprawnienie ("może żądać") do "zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny". Drugi z wymienionych przepisów, tj. art. 567 § 2 k.p.c. stanowi, że "sąd rozstrzyga (...) o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi".

Z przepisów tych wynika, że wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty sąd uwzględnia bez osobnego żądania uczestników postępowania, natomiast o zwrocie wydatków o nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek, gdyż roszczenia te nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97, nie publ. z dnia 10 stycznia 2014 r., IV CSK 418/13, nie publ. oraz z dnia 14 lutego 2018 r., I CSK 215/17, nie publ.).

W sprawie niniejszej wnioskodawczyni zgłosiła w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji żądanie rozstrzygnięcia w przedmiocie nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny. Sąd miał więc obowiązek orzec o tym zgłoszonym roszczeniu. Uchybienie Sądu polegające na nierozstrzygnięciu o nim w sentencji postanowienia podlegało usanowaniu przez złożenie wniosku o jego uzupełnienie, nie zaś przez wniesienie apelacji. Jednym z warunków dopuszczalności środka zaskarżenia jest istnienie orzeczenia podlegającego zaskarżeniu. Brak rozstrzygnięcia w omawianym zakresie oznacza, że nie istnieje orzeczenie (substrat zaskarżenia), a zatem w tym zakresie apelacja wnioskodawczyni nie mogła odnieść skutku (podobnie jak apelacja uczestnika oparta o naruszenie art. 212 § 3 k.c., o czym już była wyżej mowa).

Przy ponownym jednakże rozpoznaniu sprawy (wobec uchylenia zaskarżonego orzeczenia z innych niż omawiana przyczyn), Sąd Rejonowy ustali jakie wydatki czy nakłady w rozumieniu ww. przepisów zostały poczynione, a następnie mając na uwadze powyższe przepisy i wnioski rozliczy je, mając również na uwadze ww. zgłoszone roszczenie.

Wobec uchylenia zaskarżonego orzeczenia, za zbędne Sąd Okręgowy uznał omawianie zarzutu naruszenia art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. wskazanego w apelacji wnioskodawczyni (pkt. 8 apelacji). Dodać jednak należy, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy orzekając o kosztach postępowania będzie miał na uwadze, że zasadą w postępowaniu nieprocesowym jest to, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie a ponadto, że prawidłowe rozstrzygnięcie zgodnie z powyższą zasadą, w sytuacji gdy zgłoszony został wniosek o zwrot kosztów postępowania przez jednego z uczestników, powinno polegać na oddaleniu wniosku (postanowienie SN z 9.12.1999 r., III CKN 497/98, OSNC 2000/6, poz. 116). W uzasadnieniu wskazanego postanowienia Sąd Najwyższy podkreślił jednocześnie, że brak jest podstaw do formułowania rozstrzygnięcia jako orzeczenia o „wzajemnym zniesieniu kosztów postępowania” lub o „poniesieniu kosztów postępowania przez każdego uczestnika stosownie do jego udziału w sprawie” lub „ustalenia, że koszty postępowania uczestnicy ponoszą we własnym zakresie”, względnie pomijania orzeczenia o kosztach.

Mając zatem na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie wskazanego art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie w całości i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ś., pozostawiając temuż sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego .

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

2)  (...) (...)