Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2022 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości A. S. (1)

przeciwko A. S. (2)

o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne

I uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości A. S. (1) umowę darowizny z dnia 06 listopada 2018 r. zawartą w formie aktu notarialnego, Rep. A Nr 6139/2018, sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w O., przed notariuszem B. M., na podstawie której A. S. (1):

a)  darowała pozwanemu własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie, prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...),

b)  darowała pozwanemu własność nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w K., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...),

II. uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości A. S. (1)

a)  umowę sprzedaży pojazdu z dnia 13 listopada 2018 r. – samochodu osobowego marki C. (...) nr rej. (...), objętej fakturą nr (...),

b)  umowę sprzedaży pojazdu z dnia 07 listopada 2018 r. samochodu osobowego marki B. (...), nr rej. (...), objętej fakturą nr (...),

III. w pozostałym zakresie oddala powództwo,

IV. zasądza od pozwanego na rzecz Syndyka Masy Upadłości A. S. (1) kwotę 10.817 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

V. ustala, że koszty zastępstwa procesowego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej wyniosły 10.800 zł,

VI. nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie kwotę 32.259 zł tytułem kosztów sądowych.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 860/21

UZASADNIENIE

W dniu 24 sierpnia 2021 r. powód Skarb Państwa reprezentowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł pozew przeciwko A.
S. o:

I. uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny z dnia 6 listopada 2018 r., zawartej aktem notarialnym (Rep. A nr 6139/2018) przed notariuszem B. M., na podstawie której A. S. (1):

a)  darowała pozwanemu własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...)

b)  darowała pozwanemu własność nieruchomości gruntowej stanowiącej
działkę (...), położonej w K., gmina P., powiat (...) o powierzchni 0,1523 ha, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...),

II. uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnych zawartych pomiędzy pozwanym i A. S. (1) w postaci:

a)  umowy sprzedaży pojazdu z dnia 13.11.2018 r. – samochód osobowy C. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...)

b)  umowy sprzedaży pojazdu z dnia 13.11.2018 r. – samochód osobowy C. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...)

c)  umowy sprzedaży z dnia 7.11.2018 r. pojazdu – samochód osobowy B. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...)

- wszystkie w celu ochrony przysługującej Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w O. wierzytelności wobec A. S. (1) (dłużnika) z tytułu zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług za trzeci i czwarty kwartał 2014 r. określonych decyzją Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O. z dnia 28 listopada 2018 r. nr (...)- (...). (...).1.33.2017.101 – których łączna wysokość na dzień 10.05.2021 r. wynosiła 645.169,42 zł wraz z dalszymi należnymi odsetkami za zwłokę, kosztami upomnień i kosztami egzekucji.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dłużniczka A. S. (1) w dniu zawierania kwestionowanych umów była w pełni świadoma istnienia swojego zadłużenia wobec Skarbu Państwa, gdyż doręczono jej protokół z badania ksiąg podatkowych wskazujący na nieprawidłowości w ustaleniach objętych kontrolą. P. brała czynny udział w czynnościach kontrolnych - składała wyjaśnienia, zapoznawała się z zeznaniami i wyjaśnieniami świadków. Co więcej, podatniczce zarzucane jest posługiwanie się „pustą fakturą” zatem należy przyjąć, że mogła przewidywać ryzyko ujawnienia tego procederu przez organy podatkowe niezależnie od tego czy podejmowano czynności kontrolne. W toku postępowania kontrolnego, dłużniczka zawarła z pozwanym – swoim mężem – umowy darowizny nieruchomości oraz sprzedaży pojazdów. W zakresie czynności odpłatnej, powód wskazał, że opiera się na domniemaniu wiedzy pozwanego o działaniu podatniczki ze szkodą dla powoda z uwagi na stosunek bliskości i tożsamości prowadzonych działalności gospodarczych pozwanego i podatniczki. Powód stoi na stanowisku wyzbycie się wyżej wymienionych składników majątku przez dłużnika miało na celu wyłącznie uniknięcie odpowiedzialności za istniejące zobowiązania podatkowe i ochronę majątku przed przymusowym dochodzeniem przez wierzyciela swojej należności. Wobec powyższych czynności, dłużniczka stała się niewypłacalna. Z uwagi na nieodpłatny charakter darowizny, wiedza obdarowanego o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, zgodnie z art. 528 k.c. pozostaje bez znaczenia. Niezależnie od tego, zastosowanie w tej sprawie znajduje również domniemanie określone w art. 527 § 3 k.c., gdyż kwestionowane czynności zostały zawarte pomiędzy osobami bliskimi. Ponadto pozwany uczestniczył w czynnościach kontrolnych i składał wyjaśnienia, gdyż organizował pracę i kierował działalnością podatniczki (pozew k. 4-17).

Pozwany A. S. (2) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu wskazał, że pozew jest niezasadny a strona powodowa nie ma pełnej wiedzy o rzeczywistej wartości rynkowej składników majątku objętych kwestionowanymi umowami, przez co wierzyciel wadliwie doszedł do wniosku o jego pokrzywdzeniu w skutek tych umów. Pozwany podał, że nieruchomości na dzień zawarcia umowy jak i obecnie są w bardzo złym stanie technicznym. Ponadto nieruchomości obciążone są hipoteką na rzecz banków. Zgodnie z operatem szacunkowym z dnia 28 listopada 2017 r. wartość rynkowa spółdzielczego prawa do lokalu wyniosła 225.000 zł. Mieszkanie zostało zakupione z kredytu udzielonego przez (...) Bank (...) S.A. Na wrzesień 2021 r. pozostała do spłaty kwota 108.637,67 zł. Odnosząc się do drugiej nieruchomości, pozwany wskazał, że zakup działki był dokonany w celu wybudowania na niej budynku mieszkalnego. W banku (...) S.A. został zaciągnięty kredyt hipoteczny w kwocie 437.600 zł. Pojazdy będące przedmiotem kwestionowanych umów były w bardzo złym stanie i nie przedstawiały wartości rynkowej. Samochód C. (...) o nr rej. (...) został przekazany na złom do demontażu. Pozwany wskazał, że zadłużenie w bankach zmniejszyło się efektem jego działań, ponadto doprowadził do wzrostu standardu i wartości mieszkania, które wyremontował w 2020 r. Skierowanie zaś niniejszej sprawy wobec niego odbędzie się na jego szkodę i stanowi naruszenie art. 5 k.c. Podniósł również, że nie współpracował z dłużniczką w celu uniknięcia przez nią odpowiedzialności za długi (odpowiedź na pozew k. 188 – 193).

Pismem z dnia 25 lutego 2022 r. Syndyk A. S. (1) wstąpił do niniejszego postępowania w miejsce powoda oraz zmodyfikował powództwo wnosząc o:

1) uznanie za bezskuteczną w całości w stosunku do masy upadłości A. S. (1) umowy darowizny zawartej dnia 6 listopada 2018 r. przed notariuszem B. M. w Kancelarii Notarialnej w O. (Rep. A nr 6139/2018) zawartej przez upadłą A. S. (1) z A. S. (2), której przedmiotem było:

a) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) przy ul. (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...)

b) prawo własności nieruchomości położonej w K., gmina P., powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0,1523 ha, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...),

2) zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, że postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 19 stycznia 2022 r. sygn. akt V GU „of” 355/21, została ogłoszona upadłość dłużnika A. S. (1) jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Syndykiem masy upadłości została wyznaczona A. H.. Na podstawie art. 133 § 1 prawa upadłościowego, syndyk może wstąpić w miejsce powoda w sprawie wszczętej przez wierzyciela, który zaskarżył czynność upadłego. Zgodnie z treścią art. 132 ust. 1 prawa upadłościowego, jedynie syndyk jest legitymowany do wystąpienia z roszczeniem w tym zakresie. Dalej w uzasadnieniu wskazał, że A. S. (1) na dzień złożenia wniosku o upadłość posiadała zobowiązania pieniężne w wysokości 1.239.858,59 zł wobec co najmniej 4 wierzycieli. Zgodnie z oświadczeniem upadłej, wysokość wierzytelności wynosiła: Bank (...) Spółka Akcyjna – 427.574,57 zł, (...) Bank (...) S.A. – 65.897,09 zł, (...) Bank (...) S.A. – 110.846,30 zł, (...) Oddział w O. – ogółem 22.913,62 zł, Urząd Skarbowy w O. – 611.963,65 zł. Następnie powód podniósł, że łączna wartość darowizn już w chwili ich dokonania była znacznie wyższa. Podał, że nieruchomości są obciążone hipotekami, jednakże upadła złożyła oświadczenie, że regularnie spłaca należności. Powód zaś nie ma informacji o aktualnym stanie wierzytelności obciążonych nieruchomości. (wstąpienie syndyka do postępowania - k. 291 – 294).

Pismem z dnia 9 marca 2022 r. powód zmodyfikował pierwotne powództwo w zakresie dotyczącym ruchomości w ten sposób, że wniósł o uznanie za bezskuteczne w całości w stosunku do masy upadłości A. S. (1):

1. umowy sprzedaży objętej fakturą VAT upadłej nr (...) z dnia 13.11.2018 r., której przedmiotem był samochód osobowy C. (...) nr rej. (...) r.

2. umowy sprzedaży objętej fakturą VAT upadłej nr (...) z dnia 8.11.2018 r., której przedmiotem był samochód osobowy B. (...) nr rej. (...) r.

Ponadto wskazał, że wobec demontażu pojazdu C. (...), powództwo w tym zakresie jest bezprzedmiotowe. Ponadto poinformował, że w postępowaniu upadłościowym zgłosiło się 4 wierzycieli a suma zgłoszonych roszczeń wynosi 854.716,95 zł. (pismo z dnia 9 marca 2022 r. – k. 364).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 13.07.2011 r. do 09.06.2021 r. A. S. (1) miała zarejestrowaną działalność gospodarczą pod firmą (...). Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2017 r. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w O. postanowił wszcząć z urzędu postępowanie kontrolne wobec A. S. (1) w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług za poszczególne okresy rozliczeniowe od października 2013 r. do grudnia 2014 r. Postanowienie zostało doręczone dłużnikowi w dniu 02 lutego 2017 r.

(dowód: wydruk z (...) k. 343, postanowienie z dnia 25 stycznia 2017 r. – k. 106, potwierdzenie odbioru – k. 107)

Dnia 5 stycznia 2018 r. A. S. (1) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarła z (...) Bank (...) S.A. umowę pożyczki na kwotę 130.000,00 zł z przeznaczeniem na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej. Spłata pożyczki została zabezpieczona hipoteką do kwoty 195.000,00 zł, ustanowioną na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonym w O. przy ulicy (...) lok. 100, dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...).

( dowód: umowa pożyczki – k. 223-230)

Dnia 16 stycznia 2018 r. A. S. (1) zawarła z Bankiem (...) S.A. w W. umowę mieszkaniowego kredytu budowlano-hipotecznego, w której bank udzielił jej kredytu w kwocie 437.600,00 zł na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego na działce gruntu nr (...) położonej w K., gmina P.. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiono hipotekę umowną do kwoty 875.200,00 zł na nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0,1523 ha, położonej w K., gminie P. dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...). Aneksem z dnia 2 kwietnia 2019 r. strony ustaliły, że do długu, na wniosek kredytobiorcy, przystępuje A. S. (2).

( dowód: umowa kredytu – k. 234-247, aneks na 2 do umowy kredytu – k. 249-251)

Dnia 24.10.2018 r. pozwany zawarł z A. S. (1) umowę wyłączającą ustrój ustawowej wspólności majątkowej, w której postanowili, że po zawarciu przez nich związku małżeńskiego obowiązywać ich będzie ustrój rozdzielności majątkowej. Następnie, dnia 3.11.2018 r. A. S. (2) i A. S. (1) zawarli małżeństwo.

(dowód: akt notarialny rep. A nr (...) – k. 71, kserokopia odpisu skróconego aktu małżeństwa – k. 86)

W toku czynności kontrolnych, w dniu 6.11.2018 r. A. S. (1) darowała swojemu mężowi A. S. (2) (pozwanemu):

- własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położone w budynku nr (...) przy ulicy (...) w O. dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...), obciążone hipoteką umowną do kwoty 195.000,00 zł, na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W.

- nieruchomość, stanowiącą działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0,1523 ha, położonej w K., gminie P. dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...), obciążoną hipoteką umowną do kwoty 875.200,00 zł na rzecz Bank (...) S.A. w W..

Wartość darowizn strony określiły na łączną kwotę 330.000,00 zł. Ponadto A. S. (1) oświadczyła, że:

-zadłużenie z tytułu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na nieruchomości objętej Kw Nr (...) wynosi 277.365,57 zł,

-zadłużenie z tytułu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na nieruchomości objętej Kw Nr (...) wynosi ok. 130.000 zł,

(dowód: akt notarialny Rep. A (...) k. 72-74, odpisy kw – k. 78-85)

W dniu 07 listopada 2018 r. A. S. (1) zawarła z pozwanym umowę sprzedaży pojazdu – samochodu osobowego B. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...) za cenę 7.000 zł.

Następnie w dniu 13 listopada 2018 r. pomiędzy małżonkowie zawarli:

- umowę sprzedaży pojazdu – samochodu osobowego C. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...) za cenę 6.000 zł,

- umowę sprzedaży pojazdu z dnia 13.11.2018 r. – samochodu osobowego C. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...)

(dowód: faktury VAT – k. 75-77 v., zeznania pozwanego – k. 467v., pismo z Urzędu Miasta O. z dnia 04.03.2022 r. – k. 373) )

Decyzją z dnia 28 listopada 2018 r. Naczelnik (...)- (...)Skarbowego w O. określił zobowiązanie podatkowe A. S. (1) w podatku od towarów i usług:

- za III kwartał 2014 r. w wysokości 54.452,00 zł oraz

- za IV kwartał 2014 r. w wysokości 378.761,00 zł.

W kontrolowanym okresie, na podstawie złożonych dokumentów ustalono, że A. S. (1) dokonywała sprzedaży usług budowlanych i dekarskich od których zastosowała 23% stawkę VAT oraz montażu bram segmentowych w budynkach mieszkalnych stosując stawkę 8% VAT. Postępowanie kontrolne wykazało, że firma (...) zaewidencjonowała faktury zakupu usług budowlanych, które nie dokumentowały faktycznie wykonanych usług. Postanowieniem z dnia 11 marca 2019 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności, w związku z czym, w dniu 11 marca 2019 r. wystawiony został tytuł wykonawczy numer (...). (...).723. (...).2019.

A. S. (1) złożyła odwołanie od decyzji Naczelnika (...)- (...)Skarbowego. Dyrektor I. Administracji Skarbowej w O., decyzją z dnia 7 maja 2019 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. wyrokiem z dnia 14 listopada 2019 r. oddalił skargę A. S. (1) na decyzję z dnia 7 maja 2019 r.

(dowód: decyzja Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O. – k. 23-54, postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. – k. 55- 56, tytuł wykonawczy – k. 19- 20, decyzja Dyrektora I. Administracji Skarbowej w O. z dnia 7 maja 2019 r. - k 57-69, wyrok WSA w Olsztynie z dnia 14 listopada 2019 r. – k. 70)

Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. postanowieniem z dnia 16.09.2020 r. umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi na podstawie tytułów wykonawczych. Organ egzekucyjny nie ustalił majątku zobowiązanej A. S. (1), z którego można byłoby prowadzić postępowanie egzekucyjne.

(dowód: postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego – k.99)

Pozwany – A. S. (2) – w latach 2009 – 2019 pracował w
(...) (w latach 2010 – 2015 zatrudniony
był na podstawie umowy o pracę). Pozwany kierował działalnością dłużniczki, zatrudniał pracowników, rozliczał umowy. Pozwany wiedział o toczącej się kontroli podatkowej wobec jego żony. W 2017 r. składał zeznania jako świadek. Ponadto pomagał żonie w sporządzaniu pism.

( dowód: przesłuchanie pozwanego – k. 467v., protokół przesłuchania świadka w (...)- (...) Urzędzie C.-Skarbowym w O. – k. 108 – 110, protokół z 16.10.2018 r. – k. 118 - 155)

W dniu 13 lipca 2019 r. Z. K. wystawił zaświadczenie o demontażu pojazdu C. (...) nr rej. No (...). Na zaświadczeniu jako właściciel pojazdu, podpis złożyła A. S. (1). Pojazd został wyrejestrowany w dniu 06 września 2021 r.

(dowód: zaświadczenie – k. 252, wydruk z (...) k. 266-267)

Na dzień 10 maja 2021 r. suma zaległości A. S. (1) z tytułu podatku VAT wynosiła 645.169,42 zł.

(dowód: lista zaległości na dzień 10 maja 2021 r. – k. 21)

W dniu 23 maja 2021 r. (...) Bank (...) S.A. w W. (następca prawny (...) Bank S.A.) wskazał, że zadłużenie z tytułu pożyczki z dnia 05 stycznia 2018 r., zabezpieczonej hipoteką umowną na nieruchomości, objętej Kw Nr KW (...) wyniosło na dzień 21 maja 2021 r.: kapitał niewymagalny: 110.602.97 zł, odsetki niewymagalne 171,33 zł, natomiast na dzień 06 listopada 2018 r. kapitał niewymagalny wynosił 129.074,33 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 268, aneks do umowy pożyczki – k. 391-392)

Bank (...) S.A. w W. w dniu 20 lipca 2021 r, wystawił zaświadczenie, z którego wynikało, że zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego na dzień 05 listopada 2018 r. wynosiło 277.126,21 zł, natomiast zadłużenie na dzień 19 lipca 2021 r. wynosiło 426.873,84 zł. W chwili darowizny z dnia 06 listopada 2018 r., działka gruntu nr (...) była zabudowana budynkiem w stanie surowym otwartym. Środki z kredytu w całości zostały przeznaczone na budowę domu mieszkalnego, położonego na w/w działce gruntu.

(dowód: zaświadczenie – k. 270, przesłuchanie powoda – k. 468 v. - 469)

Wnioskiem z dnia 8 listopada 2021 r. A. S. (1) wniosła o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W jego treści wskazała, że nie posiada żadnych składników majątku, wykazała należności względem innych podmiotów oraz podała spis wierzycieli i wysokość wierzytelności, m.in.:

- Bank (...) S.A. – 427.574,57 zł,

- (...) Bank (...) S.A. – 65.560 zł,

(...) Bank (...) S.A. – 110.846,30 zł,

- (...) Oddział w O. – 22.913,62 zł,

- Urząd Skarbowy w O. – 611.963,65 zł.

Ponadto A. S. (1) podała, że kredyty w Banku (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. są płacone na bieżąco i brak jest zaległości. Wynagrodzenie za pracę określiła w wysokości 1.187,41 zł netto miesięcznie a w zakresie kosztów ponoszonych na utrzymanie wskazała, że opłaca je mąż – A. S. (2) – z którym ma ustanowioną notarialnie rozdzielność majątkową małżeńską. W uzasadnieniu podała, że utraciła zdolność do wykonywania swoich zobowiązań i nie jest w stanie ich pokryć ze swoich dochodów. Pozostaje na utrzymaniu męża, który również spłaca kredyty zaciągnięte w Banku (...) S.A. (...) Bank (...) S.A.

Postanowieniem z dnia 19 stycznia 2022 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie V Wydział Gospodarczy sygn. akt V GU „of” 355/2, postanowił ogłosić upadłość dłużnika A. S. (1). Syndykiem upadłości wyznaczył A. H.. (dowód: wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – k. 300 – 305, postanowienie SR w Olsztynie V GU „of” 355/21 z dnia 19 stycznia 2022 r. – k. 287)

W postępowaniu upadłościowym zgłosiło się 4 wierzycieli a suma zgłoszonych roszczeń wyniosła 854.716,95 zł, w tym jeden wierzyciel hipoteczny (...) Bank (...) S.A., który podał kwotę wierzytelności 102.433,44 zł (stan na dzień 08.02.2022 r.)

(dowód: zgłoszenie wierzytelności – k. 366-372)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle ustalonych okoliczności faktycznych sprawy, powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zasadniczej części.

Swoje rozstrzygniecie Sąd oparł na przedłożonych w sprawie dokumentach, których wiarygodność nie została skutecznie podważona przez strony. Sąd uwzględnił zeznania pozwanego w zakresie, w którym znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

W niniejszej sprawie z uwagi na ogłoszenie upadłości A. S. (1) (k. 287), zastosowanie znajduje przepis art. 133 § 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 z późn. zm.). Przepis ten reguluje wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania cywilne, których przedmiotem jest skarga pauliańska w rozumieniu art. 527 i n., wszczęte przed datą ogłoszenia upadłości przez poszczególnych wierzycieli. Norma omawianego przepisu realizuje wyrażaną w art. 132 ust. 1 prawa upadłościowego zasadę, że wyłącznie legitymowanym do wniesienia powództwa tego rodzaju jest syndyk. Ta zasada dotyczy również postępowań cywilnych, w których do wniesienia pozwu doszło przed ogłoszeniem upadłości. Jeżeli więc pozew został wniesiony przed ogłoszeniem upadłości, to może go kontynuować na podstawie przywołanego przepisu jedynie syndyk.

Reasumując tę część rozważań wskazać należy, że przed ogłoszeniem upadłości – uprawnionym do wniesienia powództwa był Skarb Państwa- Naczelnik Urzędu Skarbowego w O., natomiast po ogłoszeniu upadłości legitymowany czynnie po stronie powodowej jest syndyk.

Niewątpliwie wierzytelności A. S. (1) wynikające z decyzji Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O. z dnia 28 listopada 2018 r. z tytułu podatku od towarów i usług: za III kwartał 2014 r. w wysokości 54.452,00 zł oraz za IV kwartał 2014 r. w wysokości 378.761,00 zł powstały w 2014 r. Wskazać należy, że w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku od towarów i usług, podatnik obowiązany jest sam obliczyć i odprowadzić podatek, przepisy prawa podatkowego wyznaczają termin do dokonania wpłaty. Zgodnie z art. 47 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r Ordynacja podatkowa jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić. W świetle art. 21 § 1 powołanej ustawy, zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa przez ziszczenie się zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże taki skutek. Oznacza to, że jeżeli w postepowaniu podatkowym organ stwierdzi, że podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji albo powstałego zobowiązania nie wykazano – organ wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego (§ 3). Tym samym decyzja z dnia 28 listopada 2018 r. określała jedynie w sposób prawidłowy wysokość zobowiązań dłużnika, które powstały w 2014 r.

Z uwagi zatem na charakter roszczenia zgłoszonego przez powoda, istota niniejszego postępowania sprowadzała się w rozpoznawanej części do dokonania oceny, czy zachodziły przesłanki do uznania za bezskuteczną czynności prawnej w postaci darowizny na rzecz pozwanej, jako noszącej cechy czynności fraudacyjnej (art. 527 k.c.)

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Stosownie do § 2 omawianego artykułu, czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Nadto, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenie wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.).

W tych warunkach należało w pierwszej kolejności ocenić, czy wskutek czynności prawnej, dokonanej przez dłużnika:

- A. S. (2), jako osoba bliska uzyskał korzyść majątkową;

- czy czynność prawna dłużnika została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli,

- czy dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Rozstrzygając o żądaniu pozwu, należy pamiętać o regulacji zawartej w art. 528 k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, jeżeli wskutek czynności dokonanej przez dłużnika, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik dział ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Powyższy przepis uwalnia wierzyciela od obowiązku wykazania istnienia po stronie osoby trzeciej wiedzy odnośnie działania przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia. Zaś udowodnienie przez osobę trzecią, że nie wiedziała i mimo zachowanie najwyższej staranności – nie mogła się dowiedzieć o działaniu z pokrzywdzeniem wierzyciela – nie rodzi zwolnienia jej z odpowiedzialności wobec wierzyciela. Wiedza osoby trzeciej jest w tym wypadku całkowicie obojętna i pozostaje poza zakresem badania przez sąd przy rozpoznawaniu sprawy wszczętej na skutek skargi pauliańskiej w zakresie czynności nieodpłatnych.

Ponadto zostało wykazane istnienie przesłanek warunkujących możliwość skorzystania przez powoda z ochrony pauliańskiej w zakresie umowy sprzedaży pojazdu z dnia 13.11.2018 r. – samochód osobowy C. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...) i umowy sprzedaży z dnia 7.11.2018 r. pojazdu – samochód osobowy B. (...) nr rej. (...) – objętej fakturą (...). Oczywistym przy tym jest, że dłużniczkę i jej męża - łączą „bliskie stosunki”, o jakich mowa w treści przepisu art. 527 § 3 k.c. Należy przyjąć, że pozwany wiedział, że jego żona działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Okoliczności tej powód nie musiał udowadniać, albowiem zastosowanie znajduje tu przepis art. 527 § 3 k.c. ustanawiający stosowne domniemanie. Domniemanie ustanowione w art. 527 § 3 k.c. jest domniemaniem usuwalnym i może być wzruszone przez dowód przeciwny. Stąd też osoba trzecia może wykazywać, że mimo bliskiej relacji z dłużnikiem nie wiedziała o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć. Domniemania tego pozwany nie zdołał jednak obalić. Pozwany przesłuchany przez organ podatkowy wskazał, że zajmował się wszystkim sprawami związanymi z działalnością gospodarczą żony, w tym rozmową z klientami, rozliczaniem umów, zatrudnianiem pracowników - vide. k 108 v.,). Ponadto brał udział w postępowaniu kontrolnym. Wskazane okoliczności przemawiają za uznaniem, że pozwany dysponował wiedzą na temat zobowiązań żony.

W przedmiotowej sprawie wierzyciele utracili możliwość zaspokojenia się z majątku dłużnika, albowiem A. S. (1) wyzbyła się w zasadzie całego swojego majątku. Zatem dłużnik pogłębił swoją niewypłacalność wskutek dokonania umowy darowizny oraz umów sprzedaży. Ponadto Naczelnik Urzędu Skarbowego w O. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi, które nie doprowadziło do wyegzekwowania wierzytelności. Następnie ogłoszono upadłość dłużnika. Stan niewypłacalności dłużnika został zatem wykazany w sposób nie budzący wątpliwości.

Zgodnie z przyjętym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem, pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia, oraz że wiążąca się z pokrzywdzeniem wierzyciela niewypłacalność dłużnika musi istnieć zarówno w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd o zawartym w niej żądaniu uznania czynności prawnej za bezskuteczną (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00, nie publ., z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 299/01, nie publ. lub z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, nie publ.).

Niewątpliwie dłużniczka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, albowiem wyzbywając się majątku, takie pokrzywdzenie przewidywała. Świadomość pokrzywdzenia nie musi dotyczyć konkretnego wierzyciela, wystarczy świadomość pokrzywdzenia któregokolwiek z wierzycieli. Dłużniczka zawierając umowę darowizny z dnia 6 listopada 2018 r. i umowy sprzedaży pojazdów posiadała wiedzę, że deklarowane przez nią dane co do zobowiązania podatkowego nie znajdują potwierdzenia w rzeczywiście dokonanych transakcjach handlowych. W 2017 r. wszczęto wobec niej postępowanie kontrolne co do podatku od towarów i usług za 2013 i 2014 r. Dłużniczka brała czynny udział w czynnościach kontrolnych –składała wyjaśnienia, zapoznawała się z zeznaniami świadków – jej kontrahentów oraz składała odwołania i zarzuty. (por. uzasadnienie decyzji z dnia 28 listopada 2018 r. k. 23-54). Dłużniczce można przypisać działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, albowiem miała wiedzę, że istnieją zobowiązania, bez względu na to czy były one sporne. Dłużniczka nie czekając na wynik postępowania kontrolnego, przeniosła nieodpłatne na swojego męża spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i własność nieruchomości, choć musiała się liczyć z tym, że będzie obowiązana do zwrotu podatku.

Dodatkowo w art. 529 k.c. ustanowiono domniemanie, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Strona pozwana nie obaliła powyższego domniemania.

W kontekście powyższego wskazać należy, że w wyniku dokonania w dniu 6 listopada 2018 r. nieodpłatnej czynności prawnej oraz w dniu 07 listopada 2018 r i 13 listopada 2018 r. sprzedaży pojazdów, dłużniczka wyzbyła się majątku. W takiej zaś sytuacji zachodziły słuszne podstawy by uznać, że działanie dłużniczki nastawione było na pomniejszenie jej majątku w celu uczynienia niemożliwym zaspokojenie wierzyciela, albo ograniczenia takiej możliwości.

Zdaniem Sądu nie ulega wątpliwości, że pozwany w wyniku wykonania wskazanej umowy uzyskał korzyść majątkową, uzyskał ona bowiem, pod tytułem darmym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i własność nieruchomości . W niniejszej sprawie pozwany podniósł, że zaskarżona czynność nie może być uznana za krzywdzącą wierzyciela, albowiem własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego oraz nieruchomość obciążone są hipotekami zabezpieczającymi wierzytelności z tytułu kredytów.

Niewątpliwie pokrzywdzenie musi prowadzić do niemożności zaspokojenia się wierzyciela wyłącznie na skutek wyzbycia się majątku na rzecz osoby trzeciej. Przesłanka ta nie zachodzi, gdy do zaspokojenia wierzyciela, nie doszłoby z uwagi na zakres obciążenia nieruchomości hipotekami o wartości przewyższającej wartość nieruchomości oraz przewidzianą w art. 1025 k.p.c. kolejność zaspokajania wierzycieli (por. wyrok SNz z dnia 26 marca 2015 r., V CSK 320/14)

Jak wynika ze zgłoszenia wierzytelności przez (...) Bank (...) S.A., wierzytelność zabezpieczona hipoteką, ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu na dzień 08.02.2022 r. wynosiła 102.433,44 zł. Niewątpliwie jest, że wartość rynkowa tego prawa jest wyższa niż wysokość obciążenia, biorąc pod uwagę ceny rynkowe nieruchomości.

Z zaświadczenia Banku (...) S.A. w W. wynika, że zadłużenie z tytułu kredytu hipotecznego na dzień 05 listopada 2018 r. wynosiło 277.126,21 zł, natomiast zadłużenie na dzień 19 lipca 2021 r. wynosiło 426.873,84 zł. Jak wynika z zeznań pozwanego raty kredytu są regularnie spłacane. Pozwany zaś nie wykazał, jakie jest aktualne zadłużenie z tytułu kredytu. Strona nie zaoferowała dopuszczalnego w świetle przepisów dowodu w tym zakresie. Bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową wyłącznie w sprawach określonych w art. 105 ustawy prawo bankowe. Powołany przepis nie przewiduje możliwości udzielenia informacji przez w niniejszej sprawie. Dlatego na podstawie art. 235 ² §1 pkt 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek pozwanego o wystąpienie do banków z żądaniem udzielenia informacji (pkt 2 i 3 pisma pozwanego z 23 marca 2022 r.).

Biorąc pod uwagę wartości nieruchomości kształtujące się na rynku nieruchomości, wskazać należy, że wysokość zobowiązania jest niższa niż wartość nieruchomości. Postępowanie dowodowe wykazało, że w chwili darowizny działka gruntu nr (...) była zabudowana budynkiem w stanie surowym otwartym. Środki z w/w kredytu w całości zostały przeznaczone na budowę domu mieszkalnego. Zatem niewątpliwe jest, że wartość nieruchomości, objętej księgą wieczystą Kw Nr (...) wzrosła o wartość budowy.

Powyższe prowadzi do wniosku, że zaskarżone czynności krzywdzą wierzycieli, którzy mogliby zaspokoić przynajmniej część swojej wierzytelności.

Powyższych ustaleń nie podważa okoliczność, że pozwany spłaca raty kredytu i pożyczki. W takiej sytuacji, pozwanemu może ewentualnie przysługiwać roszczenie regresowe wobec dłużnika. Podnieść również należy, że obowiązek spłaty kredytu zaciągniętego w (...) S.A. obciąża pozwanego.

Sąd uznał za zbędne przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości, w związku z czym na podstawie art. 235 ² §1 pkt. 2 k.p.c. postanowił je pominąć. Okoliczności na które miałyby być dopuszczone dowody nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać bowiem na dzień zaskarżenia czynności jak i na dzień orzekania, a nie na dzień dokonania darowizny.

Nie są trafne zarzuty pozwanego dotyczące sprzeczności roszczenia powoda z zasadami współżycia społecznego. W ocenie Sądu w niniejszej sprawienie nie zachodzą wyjątkowe okoliczności, które usprawiedliwiałyby zastosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego.

Z uwagi na demontażu pojazdu C. (...) , powództwo o uznanie za bezskuteczną umowy sprzedaży w.w. pozjazdu zostało oddalone.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd na podstawie powołanych przepisów uznał za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości A. S. (1) umowę darowizny z dnia 06 listopada 2018 r. zawartą w formie aktu notarialnego, Rep. A Nr 6139/2018, sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w O., przed notariuszem B. M., na podstawie której A. S. (1):

c)  darowała pozwanemu własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie, prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...),

d)  darowała pozwanemu własność nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w K., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą Kw Nr (...) (pkt I wyroku).

Ponadto Sąd uznał za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości A. S. (1) umowę sprzedaży pojazdu z dnia 13 listopada 2018 r. – samochodu osobowego marki C. (...) nr rej. (...), objętej fakturą nr (...) i umowę sprzedaży pojazdu z dnia 07 listopada 2018 r. samochodu osobowego marki B. (...), nr rej. (...), objętej fakturą nr (...) (pkt II wyroku)

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Powód nieznacznie uległ żądaniu pozwu i dlatego pozwany jako przegrywający sprawę zobowiązany jest zapłacić na rzecz Syndyka Masy Upadłości A. S. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 10.817 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Powyższe koszty obejmują wynagrodzenie pełnomocnika i opłatę skarbową od pełnomocnictwa (pkt IV wyroku).

Ponadto, Sąd ustalił, że koszty zastępstwa procesowego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej koszty zastępstwa procesowego wynosiły 10.800 zł. Zaspokojenie powyższych kosztów jest realizowane z mienia odzyskanego od dłużnika w postępowaniu upadłościowym na podstawie art. 133 ust. 2 ustawy prawo upadłościowe (pkt V wyroku).

O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustawy w zw. z art. 100 k.p.c. Koszty sądowe obejmują opłatę sądową od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód był zwolniony i wynoszą 32.259 zł. Pozwany w zasadniczej części przegrał proces i dlatego zobowiązany jest uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie powyższe koszty sądowe.

sędzia Ewa Oknińska