Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

sprawy z odwołania (...) Przedsiębiorstwa (...)

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 25 czerwca 2018 r. nr (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmE 260/18

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany) decyzją z dnia 25 czerwca 2018r. nr (...), na podstawie art. 56 ust. 2 i art. 56 ust. 3a w zw. z art. 11 i 11d ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2018 r., poz. 755 z późn. zm., dalej: Pe) w zw. z § 5 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. z 2007 r. nr 133, poz. 924, dalej: Rozporządzenie w sprawie ograniczeń) oraz na podstawie art.104 k.p.a. w zw. z art.30 ust.1 Pe orzekł, że:

1. (...) Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. (Przedsiębiorca, powód, Spółka, Odbiorca) w dniach 10-12 sierpnia 2015 r. w odniesieniu do obiektu zlokalizowanego w K., ul. (...), naruszył obowiązek stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wynikający z art. 11 i art. lid ust. 3 ustawy - Prawo energetyczne, co podlega karze pieniężnej określonej w art. 56 ust. 1 pkt 3a tej ustawy.

2. Za działanie wymienione w punkcie 1 wymierzył (...) Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. karę pieniężną w kwocie 14 991zł.

(...) Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w złożonym odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa URE w części tj. w odniesieniu do pkt 2 decyzji. Powód zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie:

1.  art. 7 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 Pe poprzez pominięcie i błędną wykładnię szeregu przepisów prawa, szczegółowo wymienionych w uzasadnieniu odwołania, co stanowi pogwałcenie zasady praworządności oraz niepodjęcie wszystkich niezbędnych czynności w sprawie i tym samym nie wyjaśnienie w sposób dogłębny i wnikliwy wszystkich okoliczności faktycznych mających wpływ na wysokość wymierzonej kary, jak i możliwość odstąpienia od wymierzania kary, co narusza w tym postępowaniu interes powoda,

2.  art. 12 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 Pe poprzez brak działania w sprawie w sposób wnikliwy oraz szybki, co przejawiało się nieuzasadnionym przedłużaniem terminu załatwienia sprawy, brakiem rozpoznania części wniosków dowodowych powoda, jak i brakiem wynikowości w ocenie zebranego materiału dowodowego,

3.  art. 77 § 1 k.p.a. i art. 78 § 1 k.p.a. w związku z art. 30 ust. 1 Pe poprzez brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego w sprawie, a polegającego na braku odniesienia się do szeregu dowodów z dokumentów określających rodzaj prowadzonej działalności i jej wagę w zakresie ochrony środowiska oraz funkcjonowanie obiektu przeznaczonego do wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska, a także całkowite pominięcie i zignorowanie wniosków dowodowych powoda zawartych w piśmie z dnia 2 października 2017 r. w zakresie zobowiązania Operatora Systemu Dystrybucyjnego do przedstawienia dowodów na okoliczność podnoszonych przez niego twierdzeń, iż faktycznie na swojej stronie internetowej na bieżąco zamieszczał i ogłaszał oraz aktualizował informacje o obowiązujących i planowanych do wprowadzenia stopniach zasilania, a także wyjaśnienia czy takie komunikaty w godzinach wskazanych w przepisach Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. były ogłaszane w programie (...),

4.  art. 56 ust.6 Pe poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż na stopień szkodliwości czynu oraz stopień zawinienia miała wpływ okoliczność niedostosowania się znacznej liczby innych odbiorców do wprowadzonych ograniczeń, co wskazuje na wprowadzenie dodatkowego kryterium w postaci odpowiedzialności zbiorowej,

5.  naruszenie art. 56 ust.6 Pe poprzez jego niezastosowanie i brak odstąpienia od wymierzenia kary w sytuacji kiedy stopień szkodliwości czynu był znikomy a powód zaprzestał naruszenia prawa i podjął czynności mające na celu dostosowanie się w przyszłości do takich ograniczeń,

6.  art. 16 b ust. 1 Pe poprzez jego niezastosowanie i pominięcie w okolicznościach niniejszej sprawy, iż operator systemu przesyłowego realizuje w pierwszej kolejności działania niezbędne w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, ochrony interesów odbiorców i ochrony środowiska,

7.  § 3 ust. 4 pkt. 2 lit. g Rozporządzenia w sprawie ograniczeń poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, iż przepis ten ma wyłącznie zastosowanie na etapie planowania, a nie realizacji planów ograniczeń, chociaż z jego treści jednoznacznie wynika, iż ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej nie mogą powodować zakłóceń w funkcjonowaniu obiektów przeznaczonych do wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska,

8.  zasady praworządności przez pozwanego poprzez oparcie się na przepisach Rozporządzenia w sprawie ograniczeń, które w ocenie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nie przystają do obecnych czasów i wymagają zmiany, a także w sytuacji kiedy Prezes pozwanego wyraźnie stwierdził, iż rynek energii elektrycznej nie był przygotowany do sytuacji powstałej w sierpniu 2015 r.

Na podstawie powyższych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uchylenie nałożonej kary pieniężnej oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania powód przyznał, że w niewielkim stopniu naruszył obowiązek stosowania się do ograniczeń z poborze energii elektrycznej jednak nie zgadza się z wymierzoną mu karą. Jego zdaniem Prezes URE winien był odstąpić od wymierzenia kary.

Powód nie zgodził się z oceną, iż pomimo przyjęcia w ustawie Prawo energetyczne modelu odpowiedzialności obiektywnej stopień zawinienia ze strony powoda nie stanowi normatywnej przesłanki odpowiedzialności i że uwzględnił podjęte przez powoda działania do jak najszybszego dostosowania się do wprowadzonych ograniczeń. Wskazał, że stopień szkodliwości jego czynu był znikomy. Dopuścił się przekroczenia tylko w niewielkim stopniu na początku okresu wprowadzonych ograniczeń tj. w dniach od 10 sierpnia 2015 r. do 12 sierpnia 2015 r. Podjął także dalsze działania w celu niedopuszczenia do takiej sytuacji w przyszłości. Ponadto (...) w ogóle nie przypomniał o obowiązku ograniczenia poboru mocy, co nie pozwoliło powodowi przygotować się do sytuacji. (...) w sierpniu 2015 r. nie zapewnił żadnego systemu powiadamiania, co uczynił dopiero później. Te okoliczności winny być wzięte pod uwagę przez pozwanego przy uwzględnianiu stopnia szkodliwości czynu powoda. W ocenie powoda cele wszczętego postępowania zostały osiągnięte bez konieczności wymierzania kary.

Ponadto pomimo złożonych wniosków dowodowych ze strony powoda w piśmie z dnia 2 października 2017 r. pozwany nie zgromadził w aktach sprawy dowodów wskazujących, iż (...) faktycznie na swojej stronie internetowej na bieżąco zamieszczał i ogłaszał oraz aktualizował informacje o obowiązujących i planowanych do wprowadzenia stopniach zasilania, a także nie wyjaśnił czy takie komunikaty w godzinach wskazanych w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r, były ogłaszane w programie (...). Pozwany nie odniósł się także do rodzaju działalności wykonywanej przez powoda i roli jego obiektu dla potrzeb ochrony środowiska. Powód jako spółka komunalna realizuje zadania o charakterze użyteczności publicznej na rzecz społeczności lokalnej, a prowadzona działalność służy celom ochrony środowiska gdyż za jej pomocą dokonuje się przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Powód zwrócił uwagę na § 3 ust. 4 pkt. 2 lit. g Rozporządzenia w sprawie ograniczeń, który stanowi, iż ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej nie mogą powodować zakłóceń w funkcjonowaniu obiektów przeznaczonych do wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska. Powód nie zgodził się z oceną pozwanego, iż przepisy rozporządzenia mają zastosowanie jedynie na etapie planowania, a nie realizacji planów. Ponadto, w ocenie powoda, przepisy wskazanego rozporządzenia są niedostosowane do sytuacji kryzysowej jaka zaistniała w sierpniu 2015 r., więc zgodnie z zasadą praworządności oraz demokratycznego państwa prawa nie powinny być brane pod uwagę przy wymierzaniu kary. Ponadto powód nie zgadza się z oceną pozwanego, iż stopień szkodliwości czynu powoda powinien uwzględniać fakt, że do ograniczeń nie dostosowała się znaczna liczba innych odbiorców. Taki wniosek nie ma żadnego uzasadnienia i wskazuje na zastosowanie wobec powoda odpowiedzialności zbiorowej.

Prezes URE w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Podkreślił, że wymiar kary był skrupulatnie miarkowany w oparciu o wytyczne ustawowe . Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej uwzględnił wszystkie przesłanki, które w świetle art. 56 ust. 6 Pe winny mieć wpływ na wymiar tej kary. Wskazał, że uwzględnienie okoliczności łagodzących znajduje wyraz w bardzo niskim wymiarze kary względem przychodu powoda i maksymalnego dopuszczalnego poziomu kary. Pozwany nie zgodził się, że stopień szkodliwości czynu był znikomy, bo powód przekroczył ograniczenia aż o 4,997100 MW. Wobec braku przesłanki znikomej szkodliwości czynu nie było możliwe odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 56 ust.6a Pe. Powód nie podlegał także ochronie przed wprowadzanymi ograniczeniami na mocy § 6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ograniczeń. Nie zasługują więc na aprobatę wywody powoda o specyfice prowadzonej działalności. Pozwany nie zgodził się z twierdzeniami powoda o „odpowiedzialności zbiorowej”. 10 i 11 sierpnia 2015 r. to newralgiczny czas, w którym suma zbyt wielu niewielkich przekroczeń mogła wywołać tzw. blackout. W ocenie pozwanego znaczny stopień szkodliwości czynu powoda wyraża się w bezpośrednim wpływie popełnionego przez powoda czynu na bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego, a co się z tym wiąże w sprowadzeniu realnego zagrożenia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej w całym kraju. Zaznaczył, że taką samą metodologię wyliczania wysokości kary przyjął wobec wszystkich podmiotów, które dopuściły się przekroczeń, w celu zapewnienia równego traktowania tych podmiotów. W ocenie pozwanego zatem wymiar kary jest prawidłowy. Podtrzymał wyrażone w decyzji stanowisko, że przesłanki z § 3 rozporządzenia należy brać pod uwagę przy ustalaniu planów wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, a nie przy ich realizacji. Zauważył, że w analizowanym przypadku (...) nie miał obowiązku dodatkowego „przypomnienia" powodowi o ograniczeniach, gdyż zgodnie z § 12 Rozporządzenia w sprawie ograniczeń, ograniczenia w poborze energii elektrycznej są realizowane przez odbiorców stosownie do komunikatów operatorów o obowiązujących stopniach zasilania. Natomiast dodatkowe systemy powiadomień, powstałe po doświadczeniach z ograniczeń z sierpnia 2015 r., to działania wspierające na przyszłość. W ocenie pozwanego na uwzględnienie nie zasługują także zarzuty powoda natury proceduralnej. Zdaniem Prezesa URE przedmiotowe postępowanie przeprowadzone zostało w sposób rzetelny, a Prezes URE działał w granicach swoich ustawowych kompetencji, przy czym stan faktyczny sprawy został prawidłowo ustalony. Ponadto pozwany wskazał na nieskuteczność podnoszenia w postępowaniu odwoławczym prowadzonym przez SOKiK zarzutów dotyczących naruszenia k.p.a. Powołał się też na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017r., sygn. akt III SK 65/15.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Przedsiębiorstwo (...) w K. ( (...)) jest spółką komunalną, której głównym przedmiotem działalności jest szeroko rozumiana gospodarka odpadami, w tym zwłaszcza ich przetwarzanie, odzyskiwanie i unieszkodliwianie. Powód prowadzi działalność w obiekcie położonym w K. ul. (...). (bezsporne, k.32-33 akt adm).

W dniu 15 kwietnia 2013r. powód zawarł z (...) S.A. Umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej nr (...). do obiektu przy ul. (...) w K.. Zgodnie z § 3 ust. 5 tej umowy Odbiorca zobowiązany jest do ograniczenia poboru mocy w przypadku wprowadzenia ograniczeń na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów. (k.12-17 akt adm.)

Informacje o wielkości danych dotyczących Odbiorcy wynikające z Planu wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które obowiązywały Odbiorcę w okresie od 10 do 31 sierpnia 2015 r., zostały przekazane Odbiorcy drogą pocztowa przez (...) pismem z dnia 15 lipca 2014 r. sygn. (...). (k.23 akt adm.) Zgodnie z obowiązującym na dzień 10 sierpnia 2015 r. Planem wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej moc umowna Odbiorcy określona została na poziomie 1,400 MW w godzinie , a zatem powyżej wskazanej w § 5 pkt 1 rozporządzenia w sprawie wprowadzania ograniczeń wielkości 300 kW. Moc bezpieczna – 20 stopień zasilania – wyniosła 0 MW.

Na etapie ustalania planu ograniczeń powód nie zgłaszał do (...) konieczności zwiększenia wartości określonych planie. Nie zgłaszał także przed sierpniem 2015 r., iż nie powinien być objęty planem ograniczeń ze względu na specyfikę prowadzonej działalności.(bezsporne)

(...) S.A. z siedzibą w K. jako Operator Systemu Przesyłowego (dalej: (...) lub OSP), w związku z obniżeniem dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości określonych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowych (IRiESP), spowodowanych m. in. sytuacją pogodową i hydrologiczną (wyjątkowo wysokimi temperaturami i niskimi stanami wód w zbiornikach wodnych i rzekach) oraz wynikającego z niej ograniczenia w pracy części elektrowni, stwierdził wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w rozumieniu art. 3 pkt 16d Pe i - na podstawie art. 11c ust. 2 pkt 2 Pe - wprowadził od godz. 10:00 dnia 10 sierpnia 2015 r. ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które obowiązywały do godziny 24:00 dnia 11 sierpnia 2015 r.

Dnia 10 sierpnia 2015 r. OSP, działając w oparciu o art. 11c ust. 3 Pe, zgłosił właściwemu ministrowi oraz Prezesowi URE konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7 Pe, tj. w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, przewidującego na czas oznaczony, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części, ograniczenia w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej i ciepła.

Komunikaty o obowiązujących stopniach zasilania, wprowadzonych jako obowiązujące w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na następne 12 godzin, były ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych w programie (...) o godzinie 7:55 i 19:55 oraz na stronach internetowych operatorów. (fakty powszechnie znane, również znane Sądowi z urzędu.)

Rada Ministrów w dniu 11 sierpnia 2015 r. wydała rozporządzenie w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które przewidywało te ograniczenia w okresie od 11 sierpnia 2015 r. od godz. 24:00 do 31 sierpnia 2015 r. do godz. 24:00 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla odbiorców energii elektrycznej o mocy umownej powyżej 300 kW. (fakty znane Sądowi z urzędu.)

Na wezwanie Prezesa URE (...) S.A. ( (...)) do której sieci powód jest przyłączony, pismem z dnia 10 maja 2016 r., o znaku: TD/ (...) (...) przedstawił zbiorcze dane wskazujące na stopień niedostosowania się odbiorców ujętych w Planie wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej obowiązującym w dniach od 10 do 31 sierpnia 2015 r. do wprowadzonych ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Na podstawie powyższych danych zostały wygenerowane informacje wskazujące na stopień niedostosowania się Odbiorcy do wprowadzonych w dniach 10 - 31 sierpnia 2015 r. ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w odniesieniu do punktu poboru energii elektrycznej zlokalizowanego w K., ul. (...) . (k.7-8 akt adm.)

Z informacji przedstawionych Prezesowi URE przez (...) wskazujących na stopień niedostosowania się Odbiorcy do wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 r. ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wynika, że Odbiorca w dniach 10-12 sierpnia 2015 r. przekroczył obowiązujące go - zgodnie z Planem wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej - wartości poboru mocy w poszczególnych stopniach zasilania w dniu 10 sierpnia 2015 r. łącznie 2,9087000 (MW w godzinie), w dniu 11 sierpnia 2015 r. łącznie 1,6495000 (MW w godzinie) i w dniu 12 sierpnia 2015 r. łącznie 0,4389000 (MW w godzinie). Łącznie we wskazanym okresu Odbiorca przekroczył poziom ograniczeń o 4,9971000MW w godzinie. (k.7-8 akt adm.)

Pismem z dnia 17 maja 2017 r. o znaku (...) Prezes URE zawiadomił Odbiorcę o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej wzywając go jednocześnie do zajęcia stanowiska w sprawie, tj. w szczególności do złożenia wyjaśnień dotyczących powodów niedostosowania się przez Odbiorcę do wyprowadzonych ograniczeń, a także nadesłania kopii wszelkich dokumentów mogących stanowić dowód w sprawie. W szczególności Odbiorca został wezwany do ustosunkowania się do przekazanych mu informacji otrzymanych przez Prezesa URE od (...) wskazujących na stopień niedostosowania się Odbiorcy do wprowadzonych w dniach 10-31 sierpnia 2015 r. ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. (k.1 akt adm.)

Przedsiębiorca przedstawił swoje stanowisko w pismach z dnia 5 czerwca 2017 r. oraz 27 października 2017r. Wyjaśnił, że przekroczenia w poborze energii były nieumyślne. Wskazał, że „prowadzi działalność o charakterze użyteczności publicznej, której celem jest zaspokajanie w sposób stały i ciągły potrzeb mieszkańców gminy w zakresie zadań gminy określonych w art 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym tj. działalności polegającej na utrzymaniu czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, a także unieszkodliwiania odpadów komunalnych”. W ocenie Odbiorcy wymienione okoliczności powodują, iż z uwagi na wymogi ochrony środowiska oraz zdrowia i życia mieszkańców miasta K. musiał, także w okresie sierpnia 2015 r. realizować swoje zadania. W ramach ograniczenia poboru energii nie mógł sobie pozwolić na wstrzymanie w tym czasie działania wspomnianych instalacji oraz odbioru odpadów komunalnych z terenu miasta K., czy dostarczanych przez inne uprawnione podmioty z terenu przewidzianego w Planie gospodarki odpadami dla województwa (...), gdyż uniemożliwiały mu to wskazane powyżej przepisy prawa oraz obowiązki wynikające z zawartych umów i uzyskanych decyzji. Poza tym mogłoby dojść do zagrożenia epidemiologicznego.

W odpowiedzi na wezwanie Prezesa URE (...) S.A. w piśmie z dnia 28 lipca 2017 r. wyjaśnił, że określenie mocy bezpiecznej obowiązującej Odbiorcę nie należy do (...), gdyż wartość tej mocy jest uzależniona od aktualnego stanu infrastruktury technicznej odbiorcy. Zatem to odbiorca na własną odpowiedzialność ustala moc bezpieczną i to odbiorca powinien zadbać o powiadomienie (...) o swoich potrzebach w tym zakresie. Wniosek o zmianę mocy bezpiecznej złożony został przez powoda dopiero w dniu 15 października 2015 r. i został uwzględniony w kolejnych planach ograniczeń. (...) wskazał, że nie ma wiedzy o specyfice działalności odbiorcy, a w przepisach brak regulacji nakładających na (...) obowiązek indywidualnego informowania odbiorcy o wprowadzonych ograniczeniach. (...) S.A. oświadczył, że na bieżąco zamieszczał i aktualizował na swojej stronie internetowej informacje o obowiązujących i planowanych ograniczeniach. (k.108 akt adm.)

Pismem z dnia 17 kwietnia 2018 r. znak (...) zawiadomiono powoda o zakończeniu postępowania dowodowego i poinformowano o możliwości zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego pisma. (k.136 akt adm.)

Pełnomocnik powoda zapoznał się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w dniu 26 kwietnia 2018 r. (k.137 akt adm.)

W 2017 r. Przedsiębiorca osiągnął przychód w wysokości (...) zł. (k.134 akt adm.)

Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne jest, że powód nie dostosował się do wprowadzonych przez (...), a następnie przez Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2015r. ograniczeń poboru energii elektrycznej w dniach 10-12 sierpnia 2015r. dla obiektu zlokalizowanego w K. przy ul. (...), co podlega sankcji przewidzianej w art.56 ust.3a Pe. Powód w odwołaniu nie kwestionował okoliczności niedostosowania się do ograniczeń, zaskarżając decyzję jedynie w zakresie wymierzonej kary.

Powód jako odbiorca o mocy umownej powyżej 300 kW był objęty tzw. Planem ograniczeń. Procedura ustalania planów ograniczeń unormowana została w Rozporządzeniu z dnia 23 lipca 2007 r., a rozporządzenia Rady Ministrów są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Nie ulega wątpliwości, iż przepisy § 8 ust. 2 i ust. 3 pkt 1 oraz § 12 ust. 1 Rozporządzenia statuują obowiązek odbiorców do dostosowania się do obowiązujących ich planów ograniczeń. W § 3 ust. 4 Rozporządzenia wskazano, jakie są granice wprowadzenia ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub dostarczaniu ciepła. Między innymi, zgodnie z § 3 ust. 4 pkt.2 lit. g ograniczenia w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej nie mogą powodować zakłóceń w funkcjonowaniu obiektów przeznaczonych do wykonywania zadań w zakresie ochrony środowiska. Natomiast w myśl § 6 pkt 1 Rozporządzenia wymienieni zostali odbiorcy, którzy ze względu na wielkość mocy umownej określonej w umowach oraz swoje przeznaczenie podlegają ochronie przed wprowadzanymi ograniczeniami. Jak wynika z powyższych regulacji, niektóre podmioty mogą uwolnić się od konieczności przestrzegania ograniczeń w poborze energii elektrycznej. Na podstawie § 9 Rozporządzenia jest również możliwe ustalenie poziomów zasilania dla poszczególnych stopni ograniczeń w taki sposób, aby konieczność zmniejszenia poboru energii nie zakłóciła działalności danego podmiotu. Jednak powyższe wymaga od odbiorców współdziałania z (...) na etapie tworzenia planów ograniczeń, które są aktualizowane corocznie. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, powodowi corocznie przedstawiany był przez (...) plan ograniczeń, do którego Spółka nie zgłaszała uwag. Zaniedbania w zakresie zweryfikowania planów ograniczeń pod kątem zapotrzebowania energetycznego powoda należy uznać za szczególnie naganne w sytuacji, gdy działalność powoda jest tak istotna ze względu na konieczność ochrony środowiska i zapewnienia realizacji podstawowych potrzeb ludności do jakich należy gospodarka odpadami. W interesie powoda leżało współdziałanie z (...) w taki sposób, aby ustalony dla niego plan ograniczeń uwzględniał zapotrzebowanie energetyczne powoda i związane z nim odpowiednie wartości poboru energii dla poszczególnych stopni zasilania. (...) nie posiada bowiem wiedzy o zapotrzebowaniu odbiorców w tym zakresie. Jeśli istotnie powód nie miał możliwości ograniczenia poboru energii do wartości wskazanych w planie, powinien to zgłosić do (...) na etapie sporządzania planów ograniczeń, nie zaś w momencie gdy ograniczenia te zostały już wprowadzone. Tym bardziej, że powód nie wskazywał, aby pomiędzy ostatnim uaktualnionym planem ograniczeń a ograniczeniami wprowadzonymi w sierpniu 2015 r. zaszły jakiekolwiek zmiany okoliczności faktycznych, uzasadniające zmianę wartości mocy bezpiecznej dla punktu poboru energii, w którym powód przekroczył przewidziany w planie ograniczeń poziom poboru energii elektrycznej. Zgodnie z przepisem art. 355 § 2 k.c. od powoda jako od podmiotu profesjonalnego można wymagać podwyższonego poziomu staranności w prowadzonej działalności gospodarczej. W tej sytuacji stwierdzić należało, że powód nie weryfikując przesłanego mu planu ograniczeń, nie dochował należytej staranności jakiej należy wymagać od podmiotu gospodarczego. Podkreślić należy, iż wbrew twierdzeniom powoda, nie jest możliwe powołanie się na przepisy Rozporządzenia chroniące niektóre podmioty przez wprowadzonymi ograniczeniami już po wprowadzeniu ograniczeń na podstawie Planów. Wynika to z przebiegu procedury tworzenia Planów ograniczeń, która została opisana § 8 Rozporządzenia. Zgodnie z §8 ust. 2 Rozporządzenia plany podlegają corocznej aktualizacji do dnia 31 sierpnia danego roku. Brak możliwości aktualizacji planu już po wprowadzeniu ograniczeń wynika także ze specyfiki zdarzeń, które generują konieczność wprowadzenia ograniczeń, tak jak miało to miejsce w sierpniu 2015 r. Zwykle do zastosowania tak drastycznych środków prowadzą zdarzenia nieprzewidziane, a konieczność wprowadzenia ograniczeń powstaje nagle. Nie ma więc wówczas możliwości prowadzenia procedury zmiany Planów ograniczeń dla poszczególnych odbiorców. Zmiana planu ograniczeń może nastąpić w trakcie okresu, na który plan został wprowadzony, ale tylko na uzasadniony wniosek odbiorcy. W odwołaniu powód jednak nie wskazał, aby podejmował jakiekolwiek działania prowadzące do zmiany ustalonego dla niego planu ograniczeń na okres 1 września 2014 r. - 31 sierpnia 2015 r. Mimo, iż brak jest regulacji prawnej nakładającej na odbiorców obowiązek aktualizacji planu ograniczeń, to powód, mając świadomość występujących w odniesieniu do należącego do niego obiektu okoliczności, powinien we własnym interesie podejmować działania w celu dostosowania planu ograniczeń do zapotrzebowania na energię użytkowników jego obiektu. W przypadku zaniedbania kwestii weryfikacji planu ograniczeń powód ponosić bowiem będzie konsekwencje przewidziane w art. 56 ust. 1 pkt 3a Pe.

Warto w tym miejscu wskazać, że głównym zadaniem (...) jest bilansowanie systemu elektroenergetycznego, w tym równoważenie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną z dostawami tej energii w krajowym systemie elektroenergetycznym. Stąd w przypadku ograniczeń w dostawach energii (wynikających ze zmniejszonej produkcji energii) konieczne jest także wprowadzenie przez (...) ograniczeń w jej poborze (ograniczenie zużycia). (...), w oparciu o indywidualne plany ograniczeń, takie jak ten, który został przedstawiony powodowi, otrzymuje od każdego z operatorów tworzone przez nich zbiorcze plany ograniczeń. Na ich podstawie (...) decyduje, jaki poziom ograniczenia mocy może zostać osiągnięty przy każdym z wprowadzanych stopni zasilania. Może więc w oparciu o te dane, w sposób adekwatny dostosować wprowadzane ograniczenia w poborze mocy (ustalić właściwy stopień zasilania adekwatny do stwierdzonych ograniczeń w produkcji energii) do poziomu produkcji energii (zazwyczaj ograniczonego w przypadku wprowadzanych ograniczeń). To ograniczenie poboru powinno być każdorazowo dostosowane do poziomu faktycznych mocy wytwórczych i aby dokonać zbilansowania systemu w takich sytuacjach, konieczne jest precyzyjne określenie do jakiego poziomu ograniczenia poboru mocy, może doprowadzić każdy z wprowadzonych stopni zasilania. Jeśli wystarczające jest ograniczenie poboru mocy, jakie jest przewidywane na poziomie 15 stopnia zasilania, to nie ma potrzeby wprowadzać skrajnego ograniczenia na poziomie 20 stopnia zasilania. Dlatego tak ważna jest dbałość odbiorców o to, aby Plan ograniczeń odpowiadał ich zapotrzebowaniu na energię, gdyż niedostosowanie się do ograniczeń już po ich wprowadzeniu prowadzić może do istotnych zagrożeń i zakłóceń w pracy krajowego systemu elektroenergetycznego. Z tych względów zarzut naruszenia § 3 ust. 4 pkt 2 lit. g Rozporządzenia w sprawie ograniczeń nie zasługuje na uwzględnienie.

Sposób informowania odbiorców o wprowadzonych ograniczeniach reguluje ogólnie §12 ust. 2 Rozporządzenia, zgodnie z którym komunikaty operatorów o obowiązujących stopniach zasilania, o których mowa w § 9, wprowadzanych jako obowiązujące w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na następne 12 godzin, są ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych w programie (...) o godzinie 7.55 i 19.55 oraz na stronach internetowych operatorów i przedsiębiorstw energetycznych, które obowiązują w czasie określonym w tych komunikatach. Odnośnie zarzutu powoda, iż (...) nie przypomniał mu o obowiązku ograniczenia poboru mocy w dniu wprowadzenia ograniczeń, wskazać należy, iż powód miał obowiązek dostosować się do ograniczeń w wysokości podawanej w komunikatach radiowych i nie zostały dla niego ustalone żadne szczególne warunki, które wymagałyby z mocy § 12 ust.3 Rozporządzenia w sprawie ograniczeń, indywidualnego poinformowania go przez (...). Odnośnie zarzutu, że Prezes URE nie wyjaśnił okoliczności, czy komunikaty w (...) oraz na stronie internetowej (...) faktycznie były ogłaszane, Sąd wskazuje, że zgodnie z art. 77 § 4 k.p.a. oraz art. 228 § 1 k.p.c. fakty te jako powszechnie znane, nie wymagają dowodu.

Odnośnie twierdzenia powoda, iż przepisy Rozporządzenia w sprawie ograniczeń nie przystają do obecnych czasów i wymagają zmiany wskazać należy, że wynikające z obowiązujących przepisów okoliczności dotyczą wszystkich działających podmiotów i nie mogą stanowić uzasadnienia dla stwierdzonego naruszenia. Rolą Sądu jest ocena, czy zaskarżona decyzja została wydana w granicach i na podstawie obowiązujących w danym momencie przepisów prawa, do których należy także obowiązujące powoda w sierpniu 2015 r. Rozporządzenie w sprawie ograniczeń. Podobnie organy administracji, w tym Prezes URE nie mają kompetencji do samowolnego zaniechania stosowania przepisów prawa. Z określonego w dyspozycji art. 56 ust.1 pkt 3 Pe obiektywnego i niezależnego od winy przedsiębiorcy charakteru odpowiedzialności karno-administracyjnej wynika, że Prezes URE nie może samowolnie zaniechać stosowania tego przepisu, na przykład, ze względu na niski stopień zawinienia przedsiębiorcy lub jego przekonanie, że przepisy Rozporządzenia są przestarzałe i jest zobowiązany do nałożenia kary w każdym przypadku stwierdzenia naruszenia.

W niniejszej sprawie brak również podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art.56 ust.6a Pe. Zgodnie z tym przepisem Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. Zgodnie z literalną wykładnią tego przepisu odstąpienie od wymierzenia kary stanowi uprawnienie Prezesa URE w przypadku łącznego spełnienia wymienionych w nim przesłanek. Skoro więc przepis art. 56 ust. 6a Pe nie ma charakteru obligatoryjnego, nie można czynić pozwanemu zarzutu, iż nie skorzystał z określonego w uprawnienia. Jednoznaczne stanowisko w tym zakresie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r. sygn. akt I NSK 95/18. Niezależnie od powyższego Sąd nie dopatrzył się w sprawie spełnienia przesłanek do odstąpienia przez Prezesa URE od wymierzenia, ponieważ szkodliwość społeczna stwierdzonego naruszenia nie była znikoma. W przypadku przekroczenia ograniczeń poboru energii elektrycznej, o stopniu szkodliwości decyduje sam charakter czynu i jego znaczenie dla zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w skali całego kraju. Należy bowiem mieć na uwadze, że energia elektryczna we współczesnym świecie jest niezbędna dla funkcjonowania wszystkich obszarów aktywności zarówno państwa jak i każdego z członków społeczeństwa i nietrudno sobie wyobrazić, jak katastrofalne mogą być skutki niekontrolowanych blackoutów, spowodowanych przekroczeniami krytycznych wartości podstawowych parametrów technicznych pracy systemu elektroenergetycznego na znacznym obszarze kraju. Stąd tak konieczna jest eliminacja zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, do jakiego prowadzi skumulowanie jednostkowych przekroczeń mocy przez wielu odbiorców. Przekroczenie dopuszczalnego poziomu poboru energii przez jednego z odbiorców jest wprawdzie często jedynie niewielkim elementem całkowitego przekroczenia. Jednak w ostateczności może ono doprowadzić do przeciążenia systemu elektroenergetycznego i jego niekontrolowanych wyłączeń, niemniej jednak w takich sytuacjach nie sposób określić, który z odbiorców dopełnił krytycznego przekroczenia. Skutkiem działania każdego z odbiorców niestosującego się do wprowadzonych ograniczeń, w tym powoda, może być zatem wystąpienie rzeczywistego zagrożenia w pracy całego systemu. Uwzględnienie tej okoliczności mylnie zatem ocenione zostało przez powoda, jako przyjęcie zbiorowej odpowiedzialności, zwłaszcza, że nałożona na powoda kara została ustalona w sposób adekwatny do przekroczeń jakich konkretnie powód się dopuścił.

Ze względu na powyższe, z punktu widzenia celu, jakiemu mają służyć ograniczenia w poborze mocy, należy przyjąć, że każde, nawet niewielkie przekroczenie mocy nosi w sobie znaczny stopień szkodliwości. Tym samym w ocenie Sądu, w przypadku przekroczenia przez przedsiębiorcę poboru mocy nawet w nieznacznym zakresie, nie można uznać, że istnieją podstawy do odstąpienia od wymierzania kary w oparciu o przepis art. 56 ust 6a Pe, gdyż stopień szkodliwości czynu nie jest znikomy.

Powód podniósł również zarzut naruszenia z art. 16b ust.1 Pe, zgodnie z którym operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego realizuje w pierwszej kolejności działania niezbędne w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, ochrony interesów odbiorców i ochrony środowiska. Przepis ten ma charakter klauzuli generalnej, formułującej priorytetowe zadania OSP, jednak powód nie sprecyzował w jaki sposób Prezes URE naruszył ten przepis wydając zaskarżoną decyzję.

Odnośnie podniesionych w odwołaniu zarzutów naruszenia przepisów postępowania administracyjnego wskazać należało, że w ocenie Sądu Prezes URE w sposób wszechstronny i wyczerpujący przeanalizował zebrany materiał dowodowy, przedstawiając istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty i wyjaśniając przyczyny ich uwzględnienia bądź pominięcia. Ponadto wskazać należało, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego. W prowadzonym postępowaniu odwoławczym SOKiK nie ogranicza się wyłącznie do badania legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. SOKiK zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu obowiązujących w postępowaniu cywilnym zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązków stron w postępowaniu dowodowym. W świetle powyższego nawet gdyby przyjąć, iż w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych to, o ile nie stanowią one podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji, nie mogą one prowadzić do uchylenia decyzji i nie mogą być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 roku sygn. akt III CRN 120/91 OSNC 1992 Nr 5, poz. 87; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 roku sygn. akt I CKN 265/98 OSP 2000 Nr 5 poz. 68; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 roku sygn. akt 351/99 OSNC 2000 Nr 3 poz. 47; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 roku sygn. akt I CKN 1036/98 LEX Nr 52708; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 roku, sygn. akt III SZP 2/05 OSNP 2006/19-20/312).

W ocenie Sądu Prezes URE prawidłowo uwzględnił kryteria ustalania wysokości kary określone w art. 56 ust.6 Pe. Wysokość nałożonej zaskarżoną decyzją kary jest w istocie niska, zwłaszcza w konfrontacji z wysokimi przychodami powoda, które w 2017 r. wyniosły ponad 81 mln. zł. Wystarczy wskazać, że nałożona kara została ustalona z uwzględnieniem rzeczywistego poziomu przekroczenia przez powoda obowiązujących ograniczeń, a jej wymiar odpowiada ok. (...)przychodu Przedsiębiorcy. W ocenie Sądu kara pieniężna w wysokości ustalonej w decyzji nie przekracza możliwości finansowych powoda, mieści się w granicach określonych w art. 56 ust. 3 Pe i będzie oddziaływać na powoda zapobiegając podobnemu zachowaniu w przyszłości.

Z uwagi na dokonane ustalenia Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął zgłoszone przez powoda dowody w zakresie przekraczającym informacje znajdujące się w aktach postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji, jako dotyczące faktów bezspornych lub nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Po zapoznaniu się ze stanowiskami stron, Sąd uznając, że w świetle przytoczonych przez strony twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne, na podstawie art.148 ¹ § 1 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy, wobec braku podstaw do uwzględnienia oddalił odwołanie, jako bezzasadne - art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c., stosownie do wyniku sporu, ustalając wysokość należnych pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 720 zł, na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz