Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VII U 4255/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2022r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2022 roku w Warszawie

sprawy E. Z.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej oraz wysokość policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek odwołania E. Z.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 26 maja 2017r., nr ewid. (...)

z dnia 26 maja 2017r., nr ewid. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 26 maja 2017r., nr ewid. (...) w ten sposób, że wysokość policyjnej emerytury E. Z. od dnia 1 października 2017 roku ustala w wysokości obowiązującej do dnia 30 września 2017 roku, tj. z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;

2.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 26 maja 2017r., nr ewid. (...) w ten sposób, że wysokość policyjnej renty inwalidzkiej E. Z. od dnia 1 października 2017 roku ustala w wysokości obowiązującej do dnia 30 września 2017 roku, tj. z pominięciem art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;

3.  zasądza od Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz E. Z. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

E. Z. w dniu 7 lipca 2017r. złożył do Sądu Okręgowego
w W. odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 maja 2017r., nr ewid. (...),
w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej, a także od decyzji z 26 maja 2017r., nr ewid. (...), w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości renty inwalidzkiej.

E. Z. wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji i o zobowiązanie Dyrektora ZER MSWiA do ponownego przeliczenia i ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej przy uwzględnieniu, że wobec jego osoby mają zastosowanie przesłanki określone w art. 8a ust. 1 pkt 1 oraz art. 8a ust. 1 pkt 2 ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r. poz. 2270 ze zm.) i w związku z tym, na podstawie art. 15 oraz art. 22 wymienionej ustawy, ubezpieczony jest uprawniony do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego w wysokości ustalonej przed wydaniem zaskarżonych decyzji. Ponadto ubezpieczony wniósł o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zarzucił zaskarżonym decyzjom naruszenie przepisów ustawy z 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin poprzez nieodpowiednie zastosowanie przepisów art. 15c oraz art. 22a omawianej ustawy, kwalifikujących do obniżenia świadczeń zaopatrzeniowych osoby, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa i w związku z tym ich świadczenie wynosi 0% podstawy wymiaru za każdy rok pełnienia takiej służby. Ponadto ubezpieczony zwrócił uwagę, iż w jego przypadku powinien być stosowany art. 8a ustawy, mówiący o nieobniżaniu świadczeń funkcjonariuszy, którzy krótkotrwale pełnili służbę przed 31 lipca 1990r. oraz rzetelnie wykonywali zadania i obowiązki po dniu 12 września 1989r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia. Powołał się przy tym na przepisy Konstytucji RP, wskazując, że uważa wydane decyzje o obniżeniu emerytury i renty za niezgodne z prawem i naruszające zasadę ochrony praw nabytych, zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę zaufania do państwa i tworzonego przez to państwo prawa, jak również zasadę prawa do zabezpieczenia społecznego (odwołanie z dnia 29 czerwca 2017r., k. 3-23 a.s.).

Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając stanowisko organu rentowego wskazał, że zaskarżone decyzje zostały wydane zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytur i rent określonymi w art. 15c i w art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonego sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej, która była wiążąca przy wydawaniu decyzji (odpowiedź na odwołanie z dnia 7 czerwca 2018r., k. 27-30 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z 24 maja
2019r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (postanowienie z dnia 24 maja 2019r., k. 63 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. Z., ur. (...) w P., w 1956r. ukończył technikum (...) w Ż. i zdał egzamin maturalny. W 1975r. został absolwentem Akademii (...) w W. ( zeszyt ewidencyjny E. Z., k. 3-4 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.).

Ubezpieczony w latach 1962-1965 kształcił się w Oficerskiej Szkole (...), którą ukończył w stopniu podchorążego. Potem służbę pełnił w III (...) Brygadzie (...). Od 21 października 1965r. do 10 czerwca 1967r. był pomocnikiem dowódcy placówki w R.. Od 11 czerwca 1967r. do 2 września 1972r. był pomocnikiem kierownika sekcji batalionu w Ż.. Po ukończeniu w 1975r. Akademii (...) pracował w Dowództwie (...). Od 3 września 1975r. do 30 czerwca 1980r. był kierownikiem oddziału KW zarządu zwiadu, a następnie od 1 lipca 1980r. do 31 lipca 1981r. był starszym pomocnikiem szefa oddziału do spraw analiz zarządu zwiadu. Od dnia 1 sierpnia 1981r. do końca służby w Ludowym Wojsku Polskim w 1990r. był starszym pomocnikiem szefa oddziału KW zarządu zwiadu. Podczas służby otrzymywał awanse na kolejne stopnie wojskowe, skończywszy na stopniu pułkownika (przebieg służby E. Z., k. 10 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; zeszyt ewidencyjny E. Z., k. 3 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s., zeznania ubezpieczonego, k. 132-133 a.s.).

W trakcie służby we wskazanym okresie ubezpieczony był odpowiedzialny za ochronę granicy kraju oraz przeciwdziałanie przemytowi granicznemu. Od początku prawidłowo wywiązywał się ze swoich obowiązków. Zadania wykonywał w sposób samodzielny, przejawiając inicjatywę własną. Według opinii służbowej z 1965r. ubezpieczonemu podczas służby w R., udało zatrzymać się dwie osoby z towarem. Ponadto pozyskiwał informacje dotyczące grup przemytniczych, wykorzystywane następnie przez swoją jednostkę pracy. Samodzielnie wytypował kandydatów na t.w. i k.p., dzięki czemu ustalono informacje na temat grup przemytniczych na terenie obsługiwanym przez ubezpieczonego w ramach praktyki. Ubezpieczony w stopniu zadawalającym radził sobie również z pracą operacyjną. Nawiązywał kontakty z ludnością cywilną. Pracował na linii (...) Towarzystwa (...). Oprócz czynności etatowych wykonywał obowiązki oficera śledczego, na co zwraca uwagę opinia służbowa z 1969r. Dobre wywiązywanie się z obowiązków polegało także na zdolności nawiązywania kontaktów dla potrzeb służby, co podniesiono jako osiągnięcie we wniosku o mianowanie na stopień wojskowy z 1972r. Sumienne wypełnianie obowiązków przez ubezpieczonego wynikało z jego ambicji, związanych z dalszym kształceniem w Akademii (...). W opinii opiekuna dydaktycznego kursu zwrócono uwagę na wysoki poziom wiedzy ogólnej i specjalistycznej E. Z., a także na cechy charakteru i umiejętności szczególnie cenione w pracy w wojsku. Praca magisterska ubezpieczonego poświęcona była wywiadowi i szpiegostwu w świetle prawa międzynarodowego. Studia ubezpieczony ukończył z ogólnym wynikiem dobrym. W trakcie pełnionej służby wniósł duży wkład pracy w zwalczanie zorganizowanej przestępczości granicznej. Został odznaczony między innymi brązowym oraz srebrnym medalem Sił Zbrojnych (...) Ochrony (...) oraz odznaką ,,10 lat w służbie narodu”, a także srebrnym krzyżem zasługi. Był cenionym oficerem zwiadu. We wniosku o mianowanie na stopień majora podkreślono osiągnięcia w ujawnianiu i zwalczaniu zorganizowanej przestępczości granicznej. Działania ubezpieczonego przyczyniały się do likwidacji zorganizowanej przestępczości granicznej, na co wskazywali jego przełożeni. Podkreślali, że ubezpieczony wykonuje zadania bezpośrednio poprawiające ochronę granicy państwowej, z dobrymi wynikami prowadzi działania operacyjne na osobach podejrzanych o przestępstwa graniczne oraz właściwie sprawuje nadzór nad podległymi sobie jednostkami zwiadu wojsk ochrony pogranicza (opinia służbowa na temat E. Z., k. 16-17 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; opinia służbowa na temat E. Z., k. 24-25 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o mianowanie E. Z. na stopień kaprala, k. 26 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; opinia opiekuna dydaktycznego kursu (...) na temat E. Z., k. 28-29 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o nadanie orderu-odznaczenia, k. 30 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o mianowanie E. Z. na stopień majora, k. 40 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o przeniesienie z 27 czerwca 1980r., k. 42 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o przeniesienie z 8 lipca 1981r., k. 51 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; wniosek o przeniesienie z 18 października 1989r., k. 72 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.).

Ubezpieczony w czasie służby w wojsku służył w jednostce podlegającej Ministrowi (...), co było sytuacją wyjątkową, gdyż pozostałe jednostki organizacyjne Ludowego Wojska Polskiego podlegały Ministrowi Obrony Narodowej. Na początku służby w (...) Brygadzie (...) był dowódcą plutonu. Odpowiadał za szkolenie rekrutów w ośrodku szkolenia, co miało miejsce do marca 1966r. Służba w charakterze pomocnika dowódcy w R. była klasyczną służbą graniczną. Polegała ona na wysyłaniu patroli granicznych w miejsca, gdzie spodziewano się zagrożenia ze względu na szczupłość sił. Placówka, w której pełnił obowiązki ubezpieczony, ochraniała granicę o długości ok. 20 km. Charakter geograficzny granicy był typowo górski. Górskie ukształtowanie terenu oraz warunki atmosferyczne w zimie sprzyjały naturalnej ochronie granicy. (...) Ochrony (...) zwalczała przestępczość graniczną, która występowała tam nielicznie. Pod pojęciem przestępczości granicznej rozumiano przemyt, a także nielegalną turystykę. Oprócz tego występowały przypadki zorganizowanych grup przestępczych, przemycających kradzione bydło lub konie zakupione na targu. Wśród mieszkańców R. nieliczne osoby zajmowały się przemytem. Jedna z takich osób wobec E. Z. kierowała groźby karalne pozbawienia życia, ale ostateczne została zatrzymana. Ubezpieczony po przeniesieniu do sekcji (...) dowództwa batalionu w Ż., od 1967r. zajmował się działalnością zwiadowczą. Do jego obowiązków należało wykonywanie czynności dochodzeniowo-śledczych, analiza materiałów i zagrożeń, jakie występowały na odcinku batalionu oraz wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych w stosunku do osób podejrzanych o dokonywanie przestępstw granicznych. Oprócz podstawowych obowiązków, ubezpieczony odbywał ćwiczenia i szkolenia wojskowe, jak również przystępował do egzaminów. Pełnił także funkcję oficera dyżurnego garnizonu. W 1972r. na krótko został przeniesiony do Wydziału(...) (...) Brygady (...), gdzie zajmował się zagrożeniami występującymi na P.. Zetknął się tam z funkcjonowaniem zorganizowanych grup przemytu, w tym z przemycaniem narkotyków, a także z przejawami korupcji wśród miejscowej milicji. W dowództwie (...) praca ubezpieczonego polegała na pełnieniu służby w zarządzie zwiadu. Został tam skierowany do oddziału kontrwywiadu, gdzie wyznaczony został na oficera kierunkowego i tak zwanego oficera analiz. Zajmował się największymi zagrożeniami granicy państwowej, jakie wówczas występowały. Jako oficer analiz przetwarzał informacje spływające do dowództwa w związku z niepożądanymi zdarzeniami występującymi na granicy. Granica południowa należała wtedy do najbardziej aktywnych pod względem przestępczości. Istniały tam kanały przerzutowe broni, narkotyków, a także handel żywym towarem. Zgodnie z zarządzeniem Ministra, wszystkie służby były zobowiązane do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa na zasadzie współdziałania. Przez to, w razie zatrzymania osoby będącej w zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa, należało dokonywać przekazania materiałów do SB. Podczas wieloletniej służby ubezpieczonego w Ludowym Wojsku Polskim, ubezpieczony nigdy nie był karany dyscyplinarnie ani sądownie. Nie zajmował się rozpracowywaniem kleru. Nie spotykał z przedstawicielami opozycji (zeznania ubezpieczonego, k. 132-133 a.s.).

W grudniu 1990r. Komendant Główny Straży Granicznej zawnioskował o zwolnienie ubezpieczonego ze służby wojskowej z powodu zgłoszenia się do podjęcia służby w Straży Granicznej. W dniu 14 grudnia 1990r. ubezpieczony przestał więc pełnić służbę w wojsku. Z dniem 15 grudnia 1990r. rozpoczął pracę funkcjonariusza w nowotworzonych strukturach Straży Granicznej. Nie stawał przed komisją w związku ze zmianą jednostki zatrudnienia. Do służby w Straży Granicznej został powołany decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych. Od 1990r. zajmował się nową sytuacją, jaka zaistniała na granicy. Opracował koncepcję ochrony granicy, która została przyjęta przez Komendanta Głównego Straży Granicznej i była realizowana przez ubezpieczonego, który pełnił funkcję dyrektora Biura (...), a następnie dyrektora Zarządu (...). Obowiązki takie wykonywał do czasu przejścia na emeryturę w 1998r. ( wniosek o zwolnienie, k. 75 kopii akt osobowych o sygn. (...) - płyta CD, k. 51 a.s.; zaświadczenie o przebiegu służby/zatrudnienia w resorcie spraw wewnętrznych i administracji dla celów emerytalnych, nienumerowane akta rentowe E. Z.; zeznania ubezpieczonego, k. 132-133 a.s.).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 11 lutego 1998r., nr ewid. (...), przyznano E. Z. prawo do emerytury policyjnej. Wypłatę emerytury zawieszono z uwagi na pobieranie rocznego uposażenia w trybie art. 121 ustawy o Straży Granicznej. Wysokość emerytury policyjnej, przysługującej ubezpieczonemu od dnia 1 lutego 1998r., ustalono na kwotę 3.994,25 zł ( decyzje Dyrektora ZER MSWIA z 11 lutego 1998r., nienumerowane akta rentowe E. Z.).

Ponadto, decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 6 kwietnia 1998r., nr ewid. (...), przyznano E. Z. prawo do policyjnej renty inwalidzkiej. Wypłatę renty zawieszono z uwagi na pobieranie rocznego uposażenia w trybie art. 121 ustawy o Straży Granicznej. Rentę ustalono w kwocie 3.727,96 zł. Następnie zawieszono wypłatę renty z uwagi na prawo do pobierania korzystniejszej emerytury. Na dzień 1 marca 2017r. wysokość renty inwalidzkiej wynosiła 8.429,99 zł (decyzje Dyrektora ZER MSWIA z 6 kwietnia 1998r., decyzja Dyrektora ZER MSWIA z 27 lutego 2017r., nienumerowane akta rentowe E. Z.).

Pismem z dnia 26 kwietnia 2017r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że E. Z. w okresie od 21 października 1965r. do 31 lipca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 27 kwietnia 2017r., nienumerowane akta rentowe E. Z.).

Po uzyskaniu informacji o przebiegu służby, organ rentowy wydał w dniu 26 maja 2017r. dwie decyzje o nr ewid. (...) i (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej. Wyjaśniając sposób ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego organ rentowy wskazał, że wynosi ono 27,30% podstawy wymiaru, tj. 3.291,11 zł, ale wobec tego, że ustalona kwota jest wyższa od przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS, to podlega zmniejszeniu do kwoty 2.069,02 zł i łącznie z dodatkiem pielęgnacyjnym, od dnia 1 października 2017r. wynosi 2.278,61 zł. Z kolei w odniesieniu do świadczenia rentowego, organ rentowy wskazał, że łączna wysokość świadczenia z tytułu zaliczenia do II grupy inwalidzkiej stanowi 0,00% podstawy wymiaru i wynosi 0,00 zł, jednak w związku z tym, że jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, podlega zwiększeniu do kwoty 1.000,00 zł. Jednocześnie też ustalono, że renta inwalidzka nie będzie wypłacana z uwagi na posiadanie prawa do korzystniejszej emerytury policyjnej. W zestawieniu dołączonym do decyzji wskazano, że ustalona na dzień 1 października 2017r. wysługa obejmuje okresy służby liczone wskaźnikiem 2,6% za okres od 20 września 1962r. do 20 października 1965r. i od 1 sierpnia 1990r. do 14 grudnia 1990r. z tytułu służby w wojsku oraz od 15 grudnia 1990r. do 15 stycznia 1998r. z tytułu służby w Straży Granicznej oraz okres służby określony w art. 13b ustawy, liczony wskaźnikiem 0,00%, przypadający od 21 października 1965r. do 31 lipca 1990r. w wymiarze 24 lat, 9 miesięcy i 11 dni. Jako podstawa wydania decyzji zostały wskazane przepisy art. 15c oraz art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 z późn. zm.) oraz otrzymana z IPN informacja z 26 kwietnia 2017r., nr (...) (zestawienie wysługi lat E. Z., decyzje dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa (...) z 26 maja 2017r., informacja o przebiegu służby z IPN - nienumerowane akta rentowe E. Z.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych ubezpieczonego. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionował zarówno ubezpieczony, jak i organ rentowy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów, należało uznać za udowodnione.

Dodatkowo podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania E. Z.. Zostały one ocenione jako spójne i logiczne, a nadto jako korespondujące z treścią dokumentów, wobec czego nie budziły wątpliwości i zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie E. Z. podlegało uwzględnieniu.

Na wstępie należy podkreślić, że ubezpieczony kwestionował możliwość uznania, by służba, jaką pełnił w okresie od 20 października 1965r. do 31 lipca 1990r., była wykonywana na rzecz państwa totalitarnego. Podnosił przy tym szereg zarzutów sprzeczności zastosowanych przepisów art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) - dalej jako ustawa zaopatrzeniowa - z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz przepisami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Powołane, zastosowane wobec ubezpieczonego, przepisy wprowadzono na mocy
art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(Dz. U. 2016r., poz. 2270), zwanej dalej ustawą zmieniającą i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytur, a teraz także rent inwalidzkich osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. Obecnie pojęcie
to zastąpiono pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego”, art. 15c wskazuje bowiem,
że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”
i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby, a poza tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa,
o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie
z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa
niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Analogiczne rozwiązania przewiduje
art. 22a w odniesieniu do ustalania wysokości rent inwalidzkich.

Należy wspomnieć, że w rozwiązaniach poprzedzających ustawę nowelizującą
z 16 grudnia 2016r., przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009r. (Dz. U. z 2009r., Nr 24, poz. 245) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%. Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010r. (Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania, jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej", będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu,
że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżone decyzje w oparciu o przepisy wprowadzone
na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach, wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających
te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydane na jej podstawie zaskarżone decyzje, zasadnie budzą wątpliwości odnośnie zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, z uwagi na ich wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury ubezpieczonej trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury policyjnej i renty inwalidzkiej miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez E. Z.. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego. Ponadto nie należy pomijać faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na ogólnych zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony wyżej przepis wskazuje, że ustawa zmieniająca wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących funkcjonariuszom służb mundurowych przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżone decyzje jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonego, sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 26 kwietnia 2017r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia świadczenia, a przecież ogranicza się on jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od dnia 21 października 1965r. do dnia 31 lipca 1990r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast, na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonego została tak zakwalifikowana. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011r. (II UZP 10/11) – który w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

W aktualnym stanie prawnym Sąd Najwyższy także wyraził swój pogląd. W sprawie o sygn. akt III UZP 1/20 podjął w składzie 7-osobowym uchwałę z dnia 16 września 2020r., w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez E. Z. służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 21 października 1965r. do 31 lipca 1990r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służy). Skoro sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby, to w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd jest zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., miejsca pełnienia służby, czy też zajmowanego stanowiska (§ 59 uchwały SN). Sąd Najwyższy w powołanej uchwale składu 7 sędziów zwrócił także uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (§ 60 uchwały SN). Przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć, jest również sam fakt weryfikacji w 1990r. (§ 92 uchwały SN).

Uwzględniając powołane wyżej poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził
w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił,
że w przypadku E. Z. nie zachodziły okoliczności pozwalające
na zakwalifikowanie jego służby w okresie od 21 października 1965r. do 31 lipca 1990r. jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, nie daje podstaw do stanowczego i jednoznacznego ustalenia, że odwołujący swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszył prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełnił jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego czy prywatnego. Ubezpieczony rzetelnie wypełniał obowiązki, związane z ochroną granicy państwowej od 1965r. do 1998r. Przeciwdziałał nielegalnemu przekraczaniu granicy, przemytowi, zwalczał przestępczość zorganizowaną. Co istotne, granica Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, którą ubezpieczony chronił, jest tożsama z granicą Rzeczypospolitej Polskiej. Niezależnie od panującego ustroju politycznego, czy gospodarczego, władza suwerenna państwa odpowiada za ochronę granic państwowych przed nielegalną migracją bądź przestępczością gospodarczą, wynikającą z przemytu. Współcześnie obowiązujący Kodeks karny oraz Kodeks karny skarbowy penalizuje tego typu zachowania. Art. 264 Kodeksu karnego stanowi o przestępstwie nielegalnego przekroczenia granicy, a art. 264a Kodeksu karnego o umożliwieniu nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ustawa z 6 czerwca 1997r. Kodeks Karny - Dz. U. z 2021r. poz. 2345). Z kolei art. 86 Kodeksu karnego skarbowego stanowi o przestępstwie przemytu ( ustawa z 10 września 1999r. Kodeks karny skarbowy - Dz. U. z 2021r. poz. 408). Ochrona granic państwowych jest obecnie realizowana przez jednostki Straży Granicznej, które zostały utworzone w następstwie zlikwidowanych (...). Wykonywane zadania, charakter obowiązków i codziennej służby jest zbliżony do funkcji spełnianych w przeszłości przez Wojska Ochrony Pogranicza. Często wojskowi służący do 1990r. w Wojskach Ochrony Pogranicza, po zmianach organizacyjnych, stali się samoistnie osobami powołanymi do służby w Straży Granicznej – tak jak i ubezpieczony. Niezależnie od panującej władzy politycznej oraz warunków ekonomicznych, zawsze strzegli granicy państwowej, która pozostała niezmieniona od 1945r. Co prawda, w przypadku ubezpieczonego, zgodnie z informacją Instytutu Pamięci Narodowej, jego służba w okresie od 21 października 1965r. do 31 lipca 1990r. była służbą na rzecz państwa totalitarnego, o której mowa w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c ustawy zaopatrzeniowej. Zgodnie treścią tego przepisu za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. m.in. w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa (...) i ich poprzedniczkach oraz ich odpowiednikach terenowych, wykonujących czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, w tym w zarządzie kontroli ruchu granicznego. Załączone do akt sprawy dokumenty z przebiegu służby nie wskazują jednak, by E. Z. w ww. okresie wykonywał jakiekolwiek czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, które miałyby być wykorzystywane do inwigilowania obywateli, zwalczania opozycji demokratycznej lub Kościoła Katolickiego. Takiego wniosku, zdaniem Sądu, nie można wyprowadzić wyłącznie z faktu pełnienia służby w Dowództwie (...). Jedyne informacje dotyczące czynności, jakie ubezpieczony miał tam wykonywać, znajdują się w opiniach służbowych oraz wnioskach personalnych i wnioskach o nadanie stopnia wojskowego. Zgodnie z tymi informacjami ubezpieczony, pracując w (...) Brygadzie (...) oraz w Dowództwie (...), wykonywał czynności polegające na ochronie granicy państwowej oraz przeciwdziałaniu przestępczości granicznej. Dotyczyło to przestępstw karanych zarówno w przeszłości, jak i współcześnie. Sam ubezpieczony zeznał, że jego praca polegała na zwalczaniu przemytu, nielegalnego przekraczania granicy, czy rozbijaniu zorganizowanych grup przestępczych, które nielegalnie przewoziły towary przez granicę oraz wprowadzały do obrotu na terenie Polski substancje zakazane.

O ile zatem można stwierdzić, że miejsce służby ubezpieczonego we wskazanym okresie jest zbieżne ze wspomnianą wyżej pozycją art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, to na tle cytowanego wcześniej orzecznictwa, zdaniem Sądu, okoliczność ta nie jest wystarczająca do zakwalifikowania tego okresu jako służby na rzecz państwa totalitarnego, skutkującego obniżeniem emerytury policyjnej oraz policyjnej renty inwalidzkiej. Prezentowane wyżej informacje, zdaniem Sądu, pozwoliły jedynie na ogólną ocenę charakteru pracy odwołującego, jako związanej z realizowaniem czynności operacyjnych i zwiadowczych na granicy państwa. Brak jest natomiast jakiejkolwiek informacji co do tego, czy praca odwołującego mogła być zakwalifikowana jako wchodząca w zakres czynności operacyjno-technicznych, które były niezbędne do działalności Służby Bezpieczeństwa, polegających na utrzymaniu w Polsce ustroju realnego socjalizmu i zwalczaniu ruchów opozycyjnych. W tym zakresie dokumenty zawierają jedynie informacje o pozytywnej ocenie pracy odwołującego. Wynika z nich, że ubezpieczony prezentował cechy osoby sumiennej, zdyscyplinowanej, o nie budzącej wątpliwości postawie politycznej i moralnej. Informacje te nie pozwalają jednak na ocenę przebiegu służby ubezpieczonego z perspektywy zaangażowania w służbie na rzecz państwa totalitarnego w ujęciu cytowanego wyżej przepisu.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności, obowiązującą
w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako
z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą, dotyczących zadań wykonywanych w latach 1965 - 1990. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującego oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa. Jednocześnie w ocenie Sądu w świetle wspomnianych wyżej rozważań prawnych i poglądów orzecznictwa nie sposób przyjąć, że do zastosowania ustawy wystarczający jest sam fakt pozostawania przez odwołującego na etacie danej jednostki, jak również potwierdzenie prawidłowości informacji o przebiegu służby w świetle ww. ustawy przez Instytut Pamięci Narodowej.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku ubezpieczonego przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej
czy bezprawnej działalności E. Z., zarzut współudziału w bezprawiu
w okresie pełnienia służby w latach 1965-1990, bez badania indywidualnej winy
i popełnionych czynów, jest bezpodstawny. Stwierdzając zatem brak przesłanek do zastosowania art. 15c oraz art. 22a ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że ustalił wysokość przysługujących ubezpieczonemu emerytury i renty inwalidzkiej od 1 października 2017r. w wysokości obowiązującej do 30 września 2017r.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800), biorąc pod uwagę, że rozpoznaniu
w toczącym się postępowaniu podlegały odwołania E. Z. od dwóch decyzji organu rentowego. Zasądzeniu podlegała więc kwota 360 zł (2 x 180 zł).