Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący : sędzia Jacek Wojtycki

Sygn. akt VIII Ga 304/21

UZASADNIENIE

Powódka M. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) z siedzibą w B. kwoty 4.782,63 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dat i kwot szczegółowo wskazanych w pozwie oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 27 stycznia 2020 roku powódka zawarła z pozwanym umowę w przedmiocie najmu lokalu biurowego oraz świadczyła na rzecz pozwanego usługi kadrowo-płacowe usługi księgowe oraz wynajmowała salę. Powódka wskazała, że pomimo doręczenia pozwanemu wystawionych faktur VAT, nie uregulował on wynikające z nich obowiązku zapłaty. Ponadto powódka domagała się rekompensaty za odzyskiwanie należności.

W związku z zarządzeniem Sądu Rejonowego z dnia 4 czerwca 2021 r. w przedmiocie zwrotu pozwu, powódka cofnęła pozew w zakresie roszczeń z tytułu czynszu oraz wynajmu sali.

Powódka podtrzymała pozew w zakresie należności w kwocie 3.874,50 złotych z tytułu świadczonych usług rachunkowo-kadrowo-płacowych.

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2021 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy umorzył postępowanie w części.

Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodny z żądaniem pozwu (sygn. akt VIII GNc 1598/21).

W sprzeciwie od powyższego orzeczenia pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany zarzucił, że powódka nie przedłożyła jakichkolwiek dowodów świadczących o istnieniu zobowiązania.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 lutego 2022 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo oraz określił, że koszty postępowania ponosi powód.

Sąd I instancji ustalił, że powódka wystawiła na rzecz pozwanego (...) w B. faktury VAT z tytułu usług kadrowo-płacowych oraz księgowych o numerach:

1) 52/2/202 na kwotę 516,60 złotych z terminem zapłaty wyznaczonym na 14 marca 2020 roku,

2) 8/3/2020 na kwotę 627,30 złotych z terminem zapłaty wyznaczonym na 14 kwietnia 2020 roku,

3) 52/3/2020 na kwotę 1 845,00 złotych, z terminem zapłaty wyznaczonym na 7 kwietnia 2020 roku,

4) 11/4/2020 na kwotę 97,17 złotych, z terminem zapłaty wyznaczonym na 7 maja 2020 roku,

5) 10/4/2020 na kwotę 516,00 złotych, z terminem zapłaty wyznaczonym na 14 maja 2020 roku,

6) 10/5/2020 na kwotę 369,00 złotych, z terminem zapłaty wyznaczonym na 14 czerwca 2020 roku.

Powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 4.606,35 zł, wezwanie skierowano na adres (...) w B..

Przy tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, nie zakwestionowano prawdziwości przedłożonej dokumentacji, aczkolwiek w ocenie Sądu I instancji zgromadzony materiał księgowy był jedynie dowodem tego, iż został on sporządzony. Podano, że faktura VAT jest dokumentem księgowym, rozliczeniowym, jednym z tzw. dowodów źródłowych, mogących wprawdzie potwierdzić dokonanie danej operacji gospodarczej, ale dopiero w połączeniu z innymi dowodami, np. w postaci dokumentu WZ czy zeznań świadka. W ocenie Sądu Rejonowego umowa, na którą powołuje się powód stanowiłaby umowę o świadczenie usług. Zgodnie z art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Powódka powołała się na umowę stron w przedmiocie świadczenia usług kadrowo-płacowych oraz księgowych. Złożona do akt sprawy umowa z dnia 27 stycznia 2020 roku dotyczy stosunku najmu, a jej stroną i tak pozostaje (również według treści aneksu z dnia 30 stycznia 2020 roku) P. K.. Pozwany zarzucił, że strona powodowa nie przedstawiła dowodu świadczącego o istnieniu zobowiązania. Tymczasem zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu, spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Powódka zatem winna wykazać istnienie i treść stosunku prawnego, w oparciu o który formułuje żądania i wystawione zostały dokumenty księgowe, na które strona się powołuje. Natomiast w przedmiotowej sprawie, jak to zostało wyżej omówione, powódka nie zaproponowała Sądowi materiału dowodowego, z którego wynikałaby zgoda stron na zawarcie umowy na usługi, z której to powódka wywodziła swoje roszczenia. Same faktury VAT nie mogą - jak wskazano powyżej - stanowić wyłącznego dowodu potwierdzającego istnienie umowy stron. W takim wypadku nie udowodniono zatem również, iż pozwany nie pozostawał w opóźnieniu z zapłatą należności. Brak było zatem podstaw do naliczenia kosztów odzyskiwania należności. Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie art. 735 k.c. w związku z art. 750 k.c. w związku z art. 6 k.c. a contrario powództwo oddalił w całości. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarżając ten wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił naruszenie prawa procesowego poprzez :

1/ sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,

2/nieustalenie faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, iż powódka wykonała na rzecz pozwanego usługi kadrowo-płacowe w lutym 2020, marcu 2020, kwietniu 2020, maju 2020, usługi księgowe w marcu 2020r. w cenie określonej w wystawionych fakturach, rodzących obowiązek podatkowy

3/naruszenie art. 233 §1 kpc poprzez:

a/ niewszechstronne rozważenie materiału dowodowego, w szczególności pominięcie faktu przyznanego przez pozwanego wysłania faktur dołączonych do pozwu na ul. (...) w B., który to adres był adresem korespondencyjnym zgodnie z § 1 ust.3 i 4 umowy z dnia 27.01.2020r. na wynajem od powódki lokalu przy ul (...) w B. na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej ( wirtualne biuro), której treść w ocenia materiału dowodowego została pominięta. Jak potwierdza wydruk pełny Krajowego Rejestru Sądowego taki adres pozwanej był ujawniony w KRS do 17.11.2020r. Zatem pozwany miał wiedzę o wystawianych fakturach skoro zarówno powódka jak i pozwany prowadzili działalność pod tym samym adresem, wszelka korespondencja była kierowana na adres (...) w B., a powódka była uprawniona do odbioru korespondencji kierowanej do powoda, która to korespondencja była odbierana przez pozwaną od powódki ( co potwierdza dodatkowo dołączony do apelacji email z 3.08.2020). Pomimo takiej wiedzy pozwana nie przedłożyła w sprzeciwie żadnego dowodu dlaczego jej zdaniem faktury zostały wystawione pomimo tego iż zobowiązanie nie powstało.

b/ naruszenie zasad doświadczenia życiowego, logicznego rozumowania zgodnie z którymi najemca lokalu na prowadzenie działalności gospodarczej z pewnością niezwłocznie zakwestionowałby inne faktury otrzymywane od wynajmującego ponad treść zawartej umowy najmu, czego wyraz dałby albo zwrotem faktur albo stosowną informacją wysłaną do wystawcy faktury. Na tą okoliczność pozwany nie przedstawił w sprzeciwie żadnego dowodu a zawarte twierdzenia pozwanego w zakresie nieistnienia zobowiązania jest całkowicie gołosłowne. Niewiarygodnym jest, aby podmiot, który otrzymał 5 faktur za usługi rachunkowe, kadrowo-płacowe w miesiącach od lutego do maja 2020r. nie dokonał żadnej czynności zmierzającej do poinformowania wystawcy faktury, iż kwoty objęte fakturami są nienależne z uwagi na nieistnienie zobowiązania. Należy zauważyć, iż jak przyznał Sąd na wstępie uzasadnienia wyroku pierwotnie pozew obejmował również roszczenia z tytułu czynszu oraz wynajmu sali co oznacza, iż pozwany również nie zapłacił tych należności chociaż została ona potwierdzoną umową na piśmie. Mało realne jest, aby wynajmujący oprócz faktur za czynsz najmu za które nie otrzymywał zapłaty ( pomimo zawartej umowy na piśmie) wystawiał również co miesiąc faktury za usługi, których nie świadczył tylko po to aby wygenerować dowód księgowy, który rodzi obowiązek zapłaty podatku VAT. Zgodnie z art. 19a ust.l ustawy z dnia 11.03.2020r. o podatku od towarów i usług ( „obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania usługi”), natomiast zgodnie z art. 106b, art. 106g, art.106 i ustawy o VAT podatnik ma obowiązek wystawić fakturę VAT dokumentująca wykonanie usługi. Faktury wystawia się co najmniej w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje nabywca, a drugi zachowuje w swojej dokumentacji podatnik dokonujący sprzedaży. Fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę. Wystawienie faktury VAT ma również skutki dla pozwanego, który ma prawo pomniejszyć swoje zobowiązanie podatkowe o wartość podatku VAT wskazaną na fakturze. Zachowanie pozwanego ograniczające się do kwestionowania zobowiązania, nie regulowania innych zobowiązań ( brak zarządu spółki) ewidentnie wskazuje na świadome działanie pozwanego zmierzające do uchylenia się od płacenia zobowiązań. Wobec powyższych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie :

a/ kwoty 3874,5zł. tytułem świadczonej usługi rachunkowo- kadrowo-płacowej wraz z odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych :

- od kwoty 369,00zł. od 15.06.2020r.do dnia zapłaty

- od kwoty 516,60zł od 15.05.2020r.do dnia zapłaty

- od kwoty 1845,00zł od 8.04.2020r.do dnia zapłaty

- od kwoty 627,30zł., od 15.04.2020r. do dnia zapłaty

- od kwoty 516,60zł od 15.03.2020r.do dnia zapłaty

b/ kwoty 176,28zł. tytułem kosztów odzyskiwania należności

c/ kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego za I i II instancję. Powódka uiściła wpis od apelacji w łącznej kwocie 200zł ( w tym 100 zł opłata za uzasadnienie wyroku)

W uzasadnieniu apelacji powód dokonał rozwinięcia sformułowanych zarzutów dodatkowo podniósł, że K. J., osoba podejmująca czynności faktyczne po stronie pozwanego w kontaktach z powódką jest większościowym udziałowcem spółki (...), która od 24.02.2022r. nie podejmuje działań zmierzających do powołania zarządu spółki zgodnie z treścią odpisu zupełnego KRS. Zdaniem skarżącego nie trudno się domyśleć, iż celem stosowania takiego procederu „utraty zarządu” przez pozwany podmiot, jest doprowadzenie do obstrukcji postępowania cywilnego i odciągnięcia w czasie chwili wydania w sprawie orzeczenia. Wobec powyższego działając na podstawie art. 69 § 1 k.p.c. powód wniósł o powołanie kuratora dla pozwanej Spółki z uwagi na brak organów uprawnionych do reprezentowania Spółki. W odpowiedzi na apelację kurator pozwanej wniósł o jej oddalenie jako niezasadnej oraz o zasądzenie kosztów kuratora w związku z reprezentowaniem strony pozwanej (k. 135).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była zasadna w tym zakresie, iż zaskarżony wyrok podlega uchyleniu w całości, a sprawa przekazaniu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Niezależnie od zarzutów podnoszonych w apelacji, sąd drugiej instancji ma obowiązek z urzędu uwzględniać nieważność postępowania (art. 378 § 1 k.p.c.).

Stosownie do treści art. 379 pkt 2 k.p.c., do nieważności postępowania dochodzi, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.

Przyczyny nieważności, w odróżnieniu od przyczyn innych uchybień procesowych, mają charakter bezwzględny. Nie może mieć przy tym żadnego znaczenia subiektywne zapatrywanie strony, że nie doszło do nieważności, skoro sąd bierze z urzędu pod uwagę tę okoliczność bez względu na to, którą ze stron dotknęły skutki nieważności postępowania. Ustanowione w postępowaniu cywilnym rygory służą bowiem nie tylko interesom stron, ale chronią także interes wymiaru sprawiedliwości (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133 oraz postanowienia tego Sądu z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji wystąpił brak organu powołanego do reprezentowania pozwanej. Sąd Rejonowy rozstrzygnął sprawę na posiedzeniu niejawnym wydając wyrok w dniu 25 lutego 2022 r. Tymczasem jak wynika z odpisu KRS ( k. 90-93) jedyny członek zarządu pozwanej spółki – prezes D. K. został wykreślony wpisem z dnia 24 lutego 2022 r. Wobec tego pozwana spółka nie miała organu powołanego do jej reprezentowania, w związku z czym wystąpiła przyczyna nieważności postępowania określona w art. 379 pkt 2 k.p.c. Okoliczność ta została jednocześnie podniesiona przez skarżącego w apelacji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że brak organu powołanego do reprezentowania strony stanowi przyczynę nieważności postępowania i to niezależnie od tego, czy w jej imieniu działał pełnomocnik (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2006 r., I CSK 224/06, z dnia 11 października 2011 r., V CSK 272/18). Wobec tego, w ocenie Sądu Odwoławczego – w przedmiotowej sprawie - doszło do nieważności postępowania z przyczyny, o której mowa w art. 379 pkt 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy uwzględni zasady prawidłowego prowadzenia postępowania sądowego, w przypadku dalszego stanu braku w składzie organów pozwanej spółki wyznaczy powódce określony termin na ich usunięcie choćby poprzez zgłoszenie wniosku o ustanowienie kuratora pod rygorem zawieszenia postępowania oraz dalsze wymagane czynności – w szczególności podejmie decyzję co do ewentualnych wniosków dowodowych, jeżeli takowe zgłosi któraś ze stron- powódka zgłosiła nowe dowody w apelacji, jednak z uwagi na zaistniały stan procesowy - zachodząca przyczyna nieważności postępowania i konieczność uchylenia wyroku nie było podstaw do rozpoznania wniosku, jak i przesłanek do merytorycznego rozpoznania sformułowanych zarzutów, co byłoby nieuzasadnione i przedwczesne. W ocenie Sądu Odwoławczego, dopiero tak przeprowadzone postępowanie będzie mogło stanowić podstawę do wyrokowania. Wobec zachodzącej nieważności postępowania sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym ( art. 374 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c. jak na wstępie. W przedmiocie wynagrodzenia kuratora (punkt II wyroku), ustanowionego dla pozwanej w postępowaniu apelacyjnym, rozstrzygnięto zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z § 2 pkt 3 oraz w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych . W świetle tej regulacji kuratorowi należy się wynagrodzenie w kwocie 270 zł , jako 40 % wynagrodzenia radcy prawnego ( przy czym liczonego od 75% stawki minimalnej, gdyż kurator został powołany przed Sądem II instancji – nie reprezentował pozwanej w pierwszej instancji ; § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).