Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2022 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2022 roku w Człuchowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C.

przeciwko Z. M., J. M. (1)

o ustalenie prawa

oddala powództwo.

sygn. akt I C 192/22

UZASADNIENIE

Powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) — (...) w C. wniosła przeciwko pozwanym J. M. (1) i Z. M. pozew o ustalenie przysługiwania ograniczonego prawa rzeczowego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w zasobach powodowej spółdzielni, położonego w C., przy ul (...) 0 powierzchni użytkowej 37 rn ² wspólnie na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej. W uzasadnieniu wskazano, że spółdzielcze lokatorskie prawo do ww. lokalu mieszkalnego zostało na mocy przydziału z dnia 27 sierpnia 1979 r. przekazane J. M. (2) (członkini) oraz J. M. (2), jako współmałżonkowi członka. Następnie J. M. (2) wnioskiem z dnia 30 listopada 1989 r. zwróciła się do powodowej spółdzielni o przekształcenie przysługującego jej lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na ograniczone prawo rzeczowe spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Następstwem ww. wniosku było zawarcie w dniu 5 grudnia 1989 r. z J. M. (2) umowy dotyczącej przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Według powódki okolicznością bezsporną jest, że na mocy ówcześnie obowiązujących przepisów z dniem zawarcia ww. umowy powstało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...). Następnie pozwana Z. M. i J. M. (2) przedłożyły powodowej spółdzielni „dobrowolną umowę” zawartą w C. i datowaną na dzień 23 lipca 1992 r. Analiza treści umowy wskazuje, że strony czynności prawnej dokonały sprzedaży ww. ograniczonego prawa rzeczowego — spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, z pominięciem aktu notarialnego. Strony następnie potwierdziły tę czynność w dniu 25 sierpnia 1992r. przed reprezentantami spółdzielni. Do umowy dołączono także pokwitowanie z dnia 25 sierpnia 1992 r. potwierdzające odbiór gotówki w kwocie 70.000.000 starych złotych tytułem wpłaconego wkładu mieszkalnego przez zbywającą J. M. (2). Transakcja została potwierdzona przez zawarcie umowy przez działających reprezentantów spółdzielni w osobie L. B. i M. C. (obecnie W.) a pozwaną Z. M.. W związku z powyższymi okolicznościami strony umowy tj spółdzielnia i pozwani pozostawali w przeświadczeniu, że pozwanej przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu. Fakty te, zdaniem strony przez kolejne lata były potwierdzane np. powódka wystawiła zaświadczenie z dnia 30 grudnia 1994 r. potwierdzające, że pan J. M. (1) dokonał wykupu przedmiotowego lokalu za kwotę wskazana w umowie z dnia 25 sierpnia 1992 r. Okoliczność przysługiwania takiego prawa nie było kwestionowana, co potwierdza także zaświadczenie z dnia 28 grudnia 1999r. Ponadto w związku ze zmianami przepisów prawa ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i wynikających z nich konieczności przyjęcia w poczet członków osób, którym przysługują określone prawa (art. 3 ust 1 p. 2 tejże ustawy) spółdzielnia poinformowała pozwanego J. M. (1), że został on przyjęty w poczet członków spółdzielni, jako osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Powódka podkreśliła, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - przydzielonego pod rządami ustawy z dnia 16 września 1982 r. prawo spółdzielcze— obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny, należy wspólnie do obojga małżonków bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe. W związku z powyższym powódka domaga się ustalenia, że przedmiotowe prawo przysługuje wspólnie pozwanym J. M. (1) i Z. M.. Wyjaśniono również, że pozwani zwrócili się z wnioskiem o ustanowienie odrębnej własności przedmiotowego lokalu, co spotkało się z odmową ze strony notariusza. Według strony rozstrzygnięcie na podst. art. 189 k.p.c. jest jedyną ścieżką prawną pozwalającą ustalić faktyczny status prawny prawa do lokalu mieszkalnego.

W odpowiedzi na pozew pozwani wskazali, że zgadzają się treścią pozwu. W imieniu własnym wnieśli również o ustalenie, że pozwanym J. M. (1) i Z. M. przysługuje ograniczone prawo rzeczowe — spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w zasobach powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C., na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej .

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W zasobach powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej (...)

Własnościowej ZGODA w C. znajduje się lokal mieszkalny położony w C., przy ul (...) 0 powierzchni użytkowej 37 rn ²

bezsporne

Spółdzielcze lokatorskie prawo do ww. lokalu mieszkalnego zostało na mocy przydziału z dnia 27 sierpnia 1979 r. przekazane J. M. (2), która była członkinią oraz J. M. (2), jako współmałżonkowi członka. Wnioskiem z dnia 30 listopada 1989 r. J. M. (2) zwróciła się do powodowej spółdzielni o przekształcenie przysługującego jej lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na ograniczone prawo rzeczowe — spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Na skutek przedmiotowego wniosku zawarto w dniu 5 grudnia 1989 r. z J. M. (2) umowę dotyczącą przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W związku z powyższym powstało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), które przysługiwało J. M. (2) i J. M. (2).

Bezsporne, ponadto dowód: przydział k. 27, wniosek k. 26, pismo k. 24

W dniu 23 lipca 1992 r. w C. pozwana Z. M. i J. M. (2) zawarły, bez zachowania formy aktu notarialnego, dobrowolną umowę sprzedaży ww. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. W dniu 25 sierpnia 1992r. strony następnie potwierdziły ww. czynność przed reprezentantami spółdzielni. W tym dniu J. M. (2) otrzymała od Z. M. gotówkę w kwocie 70.000.000 starych złotych. Transakcja została potwierdzona przez zawarcie umowy przez działających reprezentantów ww. spółdzielni w osobie L. B. i M. C. (obecnie W.) a pozwaną Z. M..

Bezsporne, ponadto dowód: umowa k. 20, 22, 23, pokwitowanie k, 21,

W dniu 30 grudnia 1994 r. powódka wystawiła zaświadczenie potwierdzające, że pan J. M. (1) dokonał wykupu przedmiotowego lokalu za kwotę wskazaną w umowie z dnia 25 sierpnia 1992 r.

bezsporne, ponadto dowód: zaświadczenie k. 19

Sąd zważył co następuje:

Na wstępie należy podkreślić, ze przedmiotowe powództwo znajduje podstawę prawną w art. 189 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny istnieje tylko wtedy, gdy powód potrzebie ochrony prawnej swej sfery prawnej uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego

wyraźnie wskazano, iż powoływanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. Natomiast w przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym powodowi przysługuje roszczenie o świadczenie, wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest zdecydowanie szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przestankowego (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2013 roku, I ACa 78/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2004 roku, Il CK 125/03, OSP 2005 z. 2 poz. 23, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1993 roku, III CZP 171/93, OSNCP 1994, nr 7-8, poz. 149, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia

1995 roku, 111 CZP 179/94, OSNCP 1995, nr 5 poz. 76). Tak też sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 1990 roku (l CR 649/90, LEX nr 158145), w którym wskazuje, iž interes prawny nie istnieje wówczas, gdy jest już możliwe wytoczenie powództwa o świadczenie, chyba że ze spornego stosunku prawnego wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie w drodze powództwa o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne.

W niniejszej sprawie powódka wniosła o ustalenie przysługiwania pozwanym Z. M. i J. M. (1) ograniczonego prawa rzeczowego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w zasobach powodowej spółdzielni, położonego w C. przy ul (...) 0 powierzchni użytkowej 37 m ², wspólnie na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej. Podkreślić należy, że stan faktyczny przedstawiony przez stronę powodową jest bezsporny i nie budził wątpliwości Sądu. Pomimo to powództwo podlegała oddaleniu. W celu uwzględnienia powództwa konieczne było ustalenie, czy pozwanym przysługuje prawo opisane w pozwie. Powódka powoływała się na umowę sprzedaży prawa z lipca 1992 r. Podkreślić jednak należy, że od 15 marca 1992 r. na mocy obowiązującego wówczas art. 223 S 5 prawa spółdzielczego umowa zbycia własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta formie aktu notarialnego. W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że ww. przepis wprowadził od 15 marca 1992 r. wymóg zachowania formy aktu notarialnego przy umowie sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Biorąc pod uwagę, że dokument tj umowa na którą

powołała się strona powodowa nie ma takiego charakteru, w związku z czym umowa sprzedaży z dnia 23 lipca 1 992r.• zawarta pomiędzy J. M. (2) a pozwaną Z. M. jest nieważna na mocy art. 73 S 2 k.c. Zgodnie z ww. przepisem jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna.

Nadmienić należy, že Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 1973 r. III CRN 33/73 stwierdził, ze umowa o przeniesienie własności nieruchomości, która nie została zawarta w formie aktu notarialnego, jest nieważna (art. 158 k.c. w zw. z art. 73 S 2 k.c.). Tak zawarta między stronami umowa może być prawnie skuteczna tylko jako umowa przedwstępna, jeżeli w świetle jej postanowień czyniłaby zadość wymogom art. 389 k.c.,

W związku z powyższym biorąc pod uwagę, że pozwani Z. M. i J. M. (1) nie nabyli skutecznie przedmiotowego prawa, nie są oni jego właścicielami, brak było podstaw do uwzględniania powództwa.