Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 45/22 upr.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2022 r.

Sąd Rejonowy w Jaśle I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Wanat

Protokolant: st. asyst. sędz. Alicja Szpak

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2022 r. w Jaśle

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W.

przeciwko J. R. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego J. R. (1) na rzecz powoda (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W. kwotę 1.416,96 zł (tysiąc czterysta szesnaście złotych 96/100) wraz z odsetkami umownymi
w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie za okres od 27 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od pozwanego J. R. (1) na rzecz powoda (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W. kwotę 100 zł (sto złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej od pozwu,

4.  znosi między stronami koszty zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 45/22

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Jaśle z dnia 11 kwietnia 2022 r.

Powód (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanego J. R. (1) kwoty 3.029,36 zł wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od dnia 27.08.2020 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając żądanie pozwu wskazał, że na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej w dniu 17.03.2020 r. z (...) Sp. z o. o. nabył przysługującą wobec pozwanego wierzytelność, wynikającą z umowy pożyczki nr (...). W ramach tej umowy pozwany uzyskał środki w kwocie 2.300 zł, natomiast z obowiązku zwrotu pożyczki wywiązał się tylko częściowo, dokonający spłat na kwotę 1.778 zł. Wg wyliczeń powoda, pozwany zalega
z zapłatą dalszej kwoty: 1.506,06 zł tytułem kapitału, 820,31 zł tytułem prowizji i opłat oraz 702,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym (sygn. akt (...) z dnia 26 listopada 2021 r. Sąd uwzględnił powyższe żądanie powoda w całości.

W sprzeciwie od tego nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Pozwany zarzucił brak legitymacji procesowej powoda, niewykazanie roszczenia co do zasady i wysokości oraz oparcie roszczenia o niedozwolone klauzule umowne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 29 sierpnia 2017 r. pozwany J. R. (2) zawarł z (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. umowę pożyczki o nr (...), na podstawie której miał uzyskać do dyspozycji środki pieniężne
w kwocie 2.300 zł. Pozwany, składając podpis na umowie potwierdził wypłatę pierwszej transzy pożyczki w kwocie 1.689,59 zł, natomiast druga transza miała zostać wypłacona w dniu 19 grudnia 2017 r. Jednocześnie pozwany zobowiązał się spłacić pożyczkę w 52 tygodniowych ratach po 70,96 zł. W umowie zastrzeżono, że pozwany zobowiązuje się do poniesienia kosztów udzielenia pożyczki w łącznej kwocie 1.389,59 zł, w tym opłaty przygotowawczej – 50 zł, opłaty za brak dochodzenia spłaty od spadkobierców – 299 zł, prowizji – 17,38 zł, oprocentowania – 136,83 zł.

Zgodnie z obowiązującym u pożyczkodawcy regulaminem pożyczek „opłata za brak dochodzenia spłaty P. od Spadkobiercy” to opłata za wyłączenie dochodzenia spłaty całkowitej kwoty do zapłaty pożyczki od spadkobierców pożyczkobiorcy w przypadku jego zgonu (dowód: kserokopia umowy pożyczki nr (...) wraz z regulaminem – k. 8 - 9).

Umową przelewu wierzytelności z dnia 17 marca 2020 r. powód (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty
z siedzibą w W. – jako cesjonariusz nabył od pierwotnego wierzyciela (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. – jako cedenta, pakiet wierzytelności pieniężnych, określonych szczegółowo w Załączniku nr 1 do umowy przelewu.

Pod pozycją nr (...) ujęta jest wierzytelność wobec J. R. (1), wynikająca z umowy z dnia 29.08.2017 r. o nr (...) na kwotę 3.372,71 zł,
w tym kapitał 1.734,58 zł, odsetki 77,23 zł i koszty 1.560,90 zł (dowód: kserokopia umowy przelewu w raz z wyciągiem z załącznika – k. 12 - 14).

W związku z zawartą umową przelewu pożyczkodawca skierował do pozwanego pismo z dnia 25.03.2020 r. „zawiadomienie o przelewie wierzytelności” informujące o zmianie wierzyciela (dowód: wydruk pisma –
k. 10).

Pismem z dnia 22.04.2020 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zadłużenia, wynikającego z przedmiotowej umowy pożyczki - w kwocie 3.438,96 zł (dowód: wydruk pisma – k. 11).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zaoferowanego przez powoda materiału dowodowego w postaci poświadczonych za zgodność
z oryginałem, kserokopii dokumentów prywatnych. Ich autentyczność nie nasuwała wątpliwości Sądu, tym bardziej, że strona pozwana nie zaoferowała żadnych kontrdowodów.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Powód wywodzi swoje roszczenie z faktu skutecznego nabycia wymagalnej wierzytelności przysługującej wobec pozwanego J. R. (1) pierwotnemu wierzycielowi – (...) sp. z o.o. (art. 509 k.c.). Powód zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodu, wyrażoną w art. 6 k.c. zobligowany był wykazać zarówno fakt zawarcia umowy cesji, jak i istnienie dochodzonej wierzytelności.

W ocenie Sądu powód sprostał inicjatywie dowodowej jedynie w części. Na okoliczność nabycia wierzytelności wobec pozwanego przedłożona została kserokopia umowy przelewu wierzytelności wraz z wyciągiem z załącznika do niej, zawierającym dostateczne oznaczenie nabywanej wierzytelności (oznaczenie czynności, z jakiej wynika, wskazanie daty i nr umowy, kwoty zobowiązania, danych osobowych dłużnika) oraz wymagane podpisy stron umowy cesji. Przedłożona kserokopia dokumentu prywatnego została poświadczano za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika, będącego radcą prawnym. Zwrócić należy uwagę, że poświadczony przez pełnomocnika odpis dokumentu ma charakter dokumentu urzędowego w tym znaczeniu, że potwierdza się w nim z mocą dokumentu urzędowego istnienie dokumentu „źródłowego” o treści takiej samej jak odpis (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 sierpnia 2013r.,
I ACz 973/13, L.).

Pozwany zakwestionował roszczenie powoda co do zasady i co do wysokości, jak również skuteczne zawarcie umowy pomiędzy powodem
a pożyczkodawcą.

Podniesiony zarzut braku po stronie powoda legitymacji procesowej czynnej okazał się jednak nieuzasadniony.

Zważając na treść zawartej umowy, a przy tym fakt, że skuteczność przelewu nie została obarczona warunkiem, od którego uzależniony byłby skutek rozporządzający tej czynności, Sąd zważył, że powód nabył ze skutkiem prawnym wierzytelność, opisaną w załączniku nr 1 pod poz. 2129, w granicach, w jakich przysługiwała ona zbywcy wierzytelności. Cesjonariusz nabywa bowiem w drodze przelewu tylko tyle praw, ile przysługiwało jego poprzednikowi prawnemu – cedentowi, co wynika z zasady nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet (por. wyrok SN z dnia 4 czerwca 2003 r. I CKN 428/01).

Samo istnienie wierzytelności – w ocenie Sądu – nie budzi wątpliwości
i zostało dostatecznie wykazane przez powoda. Jak wiadomo, zawarcie umowy wymaga złożenia przez obie strony zgodnych oświadczeń woli, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku umów pożyczek wymagana jest forma pisemna. Z materiału dowodowego zaoferowanego przez powoda wynika jasno, że takowe oświadczenia woli zostały złożone. Pozwany podpisał umowę osobiście. Należało zatem uznać, że zostały złożone zgodne oświadczenie woli stron umowy, warunkujące zawarcie umowy cywilnoprawnej. Co się zaś tyczy wykonania umowy, Sąd miał na uwadze, że sama pożyczka ma charakter konsensualny, zaś obowiązek wydania przedmiotu pożyczki jest pochodną zawarcia umowy. Z treści przedłożonej umowy wynika, że pożyczkobiorca pokwitował otrzymanie całkowitej kwoty pożyczki z chwilą zawarcia umowy.

Na podstawie materiału dowodowego przedłożonego przez powoda nie sposób jednak ustalić, by na rzecz pożyczkobiorcy została wypłacona II transza pożyczki w kwocie 610,41 zł. Umowa wskazuje jednoznacznie, że wypłata tej kwoty miała nastąpić dopiero w 4 miesiącu trwania umowy, a co za tym idzie pożyczkobiorca nie mógł w dniu zawarcia umowy, tj. 29.08.2017 r. pokwitować odbioru całej kwoty pożyczki. Jednocześnie powód nie dostarczył żadnych środków dowodowych na wykonanie umowy w tej części (art. 6 k.c.).

Należy pamiętać, że pozwany, od którego powód domaga się zwrotu pożyczki nie musi wykazywać zwrotu pożyczki, dopóty powód nie wykaże, że pożyczka została udzielona.

Wobec stanowczego stanowiska strony pozwanej, która zakwestionowała także wysokość dochodzonej w pozwie kwoty, rzeczą powoda domagającego się spłaty pożyczki było dowieść faktu spełnienia świadczenia pożyczkodawcy także i w tej części (610,41 zł). Powód w tym zakresie nie sprostał ciężarowi dowodowemu, mimo, iż stanowisko pozwanego – kwestionujące wysokość
i istnienie zadłużenia – było mu znane.

W dalszej kolejności, odnosząc się do zarzutów pozwanego, podnoszących abuzywność zastrzeżonych w umowie opłat związanych
z udzieleniem pożyczki Sąd zważył, że zarzuty te są częściowo uzasadnione, tj. co do „opłaty za brak dochodzenia spłaty”.

W ustalonym stanie faktycznym nie ma wątpliwości, że łączna wysokość naliczonych przez pożyczkodawcę pozaodsetkowych kosztów pożyczki mieści się w limicie określonym w art. 36a ust.1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim, co uwzględnia 52 - tygodniowy okres kredytowania. Okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie wyłącza jednak oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. (vide: uchwała SN III CZP 43/20 z 27.10.2021 r.).

W myśl art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zdaniem Sądu postanowienia w zakresie wysokości opłat pobieranych przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki nie dotyczą świadczeń głównych stron. Taka kwalifikacja odnosi się przede wszystkim do wynagrodzenia prowizyjnego i tzw. „ opłaty za brak dochodzenia spłaty”.

Zdaniem sądu, zastrzeżona w umowie opłata za brak dochodzenia spłaty od spadkobierców pożyczkobiorcy ma charakter czysto fikcyjny. Oczywistym jest, że śmierć sama przez się zwalnia dłużnika z wszelkich doczesnych zobowiązań. Zwolnienie z długu spadkobierców wymagałoby natomiast zawarcia z nimi stosownej umowy (art. 508 k.c.).

Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, że wprawdzie opłatę, o której mowa, ustalono umową stron, to jednakże pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom, w tym przede wszystkim warunkowi zgodności z prawem. Należy zauważyć, że istota omawianej opłaty kreuje niepewny warunek, którego spełnienie wiązałoby się
z niewielką korzyścią jedynie dla spadkobierców pożyczkobiorcy, a nie samego pożyczkobiorcy. Nadto w ocenie Sądu, charakter opłaty - zbliżony do swego rodzaju zabezpieczenia na wypadek śmierci pożyczkobiorcy - rodzi wątpliwości, czy pożyczkodawca w ogóle posiada umocowanie do takiego rodzaju działalności w myśl art. 7 w zw. z 4 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej z dnia 11 września 2015 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 895 j.t.).

Powyższe zastrzeżenia uzasadniają wniosek, iż postanowienie dotyczące „opłaty za brak dochodzenia spłaty” stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, nie wiążącą pozwanego konsumenta. Jego eliminacja, przy zachowaniu pozostałych warunków umowy (art. 385 1 § 2 k.c. ), skutkuje zmniejszeniem sumy podlegającego spłacie długu o 299 zł.

W tym zakresie zatem, jak też w zakresie kwoty 610, 41 zł (z przyczyn wskazanych wyżej) powództwo podlegało oddaleniu, jako bezzasadne.

Dalszą konsekwencją powyższego było stwierdzenie braku podstaw do uwzględnienia żądania pozwu co do kwoty 702,99 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w spłacie pożyczki. Skoro wiążąca konsumenta kwota zobowiązania z umowy pożyczki była niższa o 909,41 zł, to tym samym nie było podstaw do kapitalizacji odsetek od kwoty 2.326,37 zł, jak wyliczył powód. Nadto, z uwagi na brak jakichkolwiek dokumentów pozwalających ustalić termin wymagalności zadłużenia, dochodzona tytułem odsetek kwota nie poddawała się jakiejkolwiek weryfikacji Sądu (art. 6 k.c.). Tym samym powództwo podlegało oddaleniu także co do kwoty 702,99 zł.

W pozostałej części Sąd uwzględnił powództwo na podstawie art. 720 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c.

O kosztach postanowiono przy zastosowaniu zasady stosunkowego ich rozdzielenia (art. 100 k.p.c.), mając na uwadze, że strony uległy w swych żądaniach w ok. 50 %. Wobec faktu, że obie strony poniosły porównywalne koszty postępowania, na które złożyło się przede wszystkim wynagrodzenie pełnomocnika, stąd też takie rozstrzygnięcie (zniesienie kosztów zastępstwa procesowego) jest uzasadnione (pkt 4 wyroku).

Wynik sprawy uzasadniał natomiast zwrot przez pozwanego na rzecz powoda połowy poniesionej opłaty sadowej od pozwu.