Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III RC 38/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2022r.

Sąd Rejonowy w Świnoujściu III Wydział Rodzinny i Nieletnich w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Wioletta Paprotna

Protokolant sekretarz sądowy Marta Korzeniewska

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2022r. w Świnoujściu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. W.

przeciwko S. W. (1)

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

I.  Ustala, że obowiązek alimentacyjny powoda W. W. wobec pozwanej S. W. (1) ustalony w kwocie 500 (pięciuset) złotych wyrokiem Sądu Okręgowego w S. (...) z dnia (...). ((...)) wygasł z dniem 01 maja 2005r.

II.  Odstępuje od obciążania pozwanej kosztami sądowymi.

Sygn. akt III RC 38/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 marca 2022 r. powód W. W., reprezentowany przez r.pr. A. O. wniósł o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny powoda, określony wyrokiem Sądu Okręgowego w (...)z dnia (...). w sprawie o sygn. akt(...)w stosunku do pozwanej S. W. (1) wygasł z dniem 1 czerwca 2005 r. Ponadto wniósł o zwolnienie powoda z kosztów sądowych w całości. Wniósł również o udzielenie zabezpieczenia powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) R. J. pod sygn. akt II (...)z wniosku wierzyciela S. W. (1) oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału I w W. Inspektoratu w K. przeciwko W. W., do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy oraz określenie, że w tym czasie powód nie jest zobowiązany do płacenia pozwanej S. W. (1) alimentów w kwocie 500 zł zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) (...)z dnia (...)

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód zawarł z pozwaną związek małżeński w dniu (...). Na mocy wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia(...). małżeństwo zostało rozwiązane prze rozwód bez orzekania o winie. W pkt. II wyroku Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej alimenty w kwocie po 500 zł miesięcznie. Krótko po rozwodzie pozwany popadł w problemy finansowe i nie był w stanie wywiązywać się z obowiązku alimentacyjnego. Po dziś dzień toczy się w związku z tym postępowanie egzekucyjne a dług alimentacyjny urósł do kwoty przeszło 100.000 zł. Jednakże z mocy prawa obowiązek alimentacyjny wygasł w dniu 17 marca 2005 r. z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. W sprawie nie został wydany żaden późniejszy wyrok przedłużający wymieniony termin. Niestety wciąż wszczynane po sobie egzekucje komornicze ciążyły na powodzie do tego stopnia, że popadł on w ruinę emocjonalną jak i ekonomiczną. Co gorsza względem powoda toczy się postępowanie karne gdzie przedstawiono mu zarzut uchylania się od obowiązku alimentacyjnego. Uzasadniając wniosek o udzielenie zabezpieczenia powód wskazał, że nieudzielenie zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego uniemożliwi wykonanie zapadłego w niniejszej sprawie orzeczenia a pozwana dochodzi od powoda świadczenia nienależnego w ramach obowiązku alimentacyjnego, który ustał z mocy prawa. Dalsze egzekwowanie nienależnej sumy może mieć negatywne konsekwencje dla powoda, który w jej wyniku nie jest w stanie opłacać należnych składek ZUS oraz zapewnić utrzymania swojej rodzinie oraz sobie samemu (pozew k. 3-6).

Postanowieniem z dnia (...) r. Sąd Rejonowy w (...) na podstawie art.100 ust. 2 i art.102 ust. 1 u.k.s.c. zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości (postanowienie k.28).

Postanowieniem z dnia (...) r. Sąd Rejonowy w (...) na podstawie art.755 § 1 pkt 3 k.p.c. na czas trwania postępowania udzielił zabezpieczenia powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego R. J. przy Sądzie Rejonowy w sprawie (...)z wniosku S. W. (1). W pkt 2 Sąd oddalił wniosek w pozostałym zakresie (postanowienie k.29).

W odpowiedzi na pozew pismem z dnia 15 kwietnia 2022 r. pozwana S. W. (1), reprezentowana przez adw. R. R. uznała powództwo , co do uchylenia obowiązku alimentacyjnego z datą wniesienia pozwu oraz wniosła o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie. Wniosła ponadto o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz o odstąpienie od obciążania pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda, w trybie art. 102 k.p.c. W uzasadnieniu wskazała, że uznaje że obowiązek alimentacyjny powoda wygasł, lecz z datą wniesienia pozwu. Powód błędnie określił datę powstania obowiązku alimentacyjnego i upływu 5-letniego terminu. Wskazała, że w przypadku zasądzenia alimentów na rzecz byłych małżonków w wyroku rozwodowym biegną one od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, tak jak w przypadku alimentów na rzecz dziecka. Powód obowiązku swojego nie wykonywał dobrowolnie, a egzekucja była bezskuteczna. Powód narażał tym samym pozwaną na brak możliwości zaspakajania jej podstawowych potrzeb a podstawą orzeczenia alimentów na jej rzecz było stwierdzenie przez sąd niedostatku pozwanej. Od 1996 r. pozwana leczy się psychiatrycznie, a niedostatek, bieda w jakiej się pozwana znalazła na skutek rozwodu, pogłębiana na skutek nie wykonywania przez powoda obowiązku alimentacyjnego spowodowała dalszy rozstrój jej zdrowia. Powód nigdy nie wzywał pozwanej do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego a nic nie stało na przeszkodzie, aby ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego dokonać w drodze zawezwania do próby ugodowej (odpowiedź na pozew k.41-43).

W piśmie procesowym z dnia 11 maja 2022 r. powód sprecyzował żądanie ,że obowiązek alimentacyjny ustał z dniem 1 maja 2005 r. a nie dzień 1 czerwca 2005 r. (pismo procesowe powoda k.51-52).

Na rozprawie w dniu 14 lipca 2022 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że podtrzymuje żądanie pozwu w całości, a pełnomocnik pozwanej oświadczył, że wnosi jak w odpowiedzi na pozew (protokół rozprawy k.64).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia (...) wydanym w sprawie o sygn. akt (...) Sąd Okręgowy w (...) (...) (...)rozwiązał przez rozwód małżeństwo S. W. (2) z domu Ż. i W. W., zawarte 11 września 1993 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w Ś. i wpisane do księgi małżeństwa pod (...) – bez orzekania o winie. W pkt II wyroku Sąd zasadził od W. W. na rzecz S. W. (1) alimenty w kwocie po 500 zł miesięcznie, płatne do 30 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności. Wyrok uprawomocnił się dnia 8 kwietnia 2000 r.

Bezsporne, a nadto : wyrok SO w (...) nie z dnia 17 marca 2000 r. – k.11;- zarządzenie o prawomocności w aktach I(...)– k.48.

W czasie orzekania o obowiązku alimentacyjnym względem byłej żony powód miał 35 lat. Strony małżeństwem były od (...) r. Powód był współwłaścicielem spółki cywilnej (...) zajmującej się remontem statków. W momencie orzekania od 4 miesięcy nie osiągał żadnych dochodów i miał zadłużenia z poprzedniej działalności a utrzymywał się z pożyczek. W marcu 2000 r. miał zacząć remonty zgodnie z profilem działalności spółki. Za rok 1999 r. osiągnął dochód przed opodatkowaniem z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w wysokości 13.428,84 zł. Z powódką nie mieli dzieci. Na rozprawie w dniu 17 marca 2000 r. pozwany oświadczył, że wyraża zgodę na płacenie alimentów na powódkę w wysokości 500 zł.

Pozwana S. W. (3) miała wówczas 40 lat z zawodu technolog żywienia zbiorowego. Nie pracowała. Leczyła się psychiatrycznie z powodu zaburzeń depresyjnych z częstymi zaostrzeniami. Posiadała orzeczenie o inwalidztwie i została zaliczona do drugiej grupy inwalidzkiej. Powódka była na rencie i dostawał świadczenie 450 zł miesięcznie. Ponosiła koszty swojego utrzymania w wysokości: czynsz 205 zł, prąd 116 zł na dwa miesiące, gaz 50 zł, telefon 90 zł, tv 14 zł, 40 zł ubezpieczenia kwartalnie. Na leki łącznie z wizytami u lekarza wydawała 150 zł miesięcznie. Mieszkała z synem z poprzedniego związku , który nie pracował .

Dowody: dokumenty w aktach sprawy Sądu Okręgowego sygn. akt (...)- odpis skrócony aktu małżeństwa k.7; - wysłuchanie pozwanego k.44-45; - zaświadczenie z US w Ś. k.43; - zaświadczenia lekarskie k.16,18,21; - orzeczenie o zaliczeniu do drugiej grupy inwalidztwa k.17; - wysłuchanie powódki k.31-33.

Powód po rozwodzie nie płacił alimentów. Do czasu kiedy zamieszkiwali razem po rozwodzie dawał żonie pieniądze. Mieszkali w mieszkaniu spółdzielczym należącym do pozwanej. Żona wymeldowała go z jej mieszkania w 2000 r. i w październiku tego roku wyprowadził się. Od tamtej pory nie pomaga żonie finansowo. Pozwana składała wniosek o egzekucje alimentów do Komornika. Egzekucje prowadzona były od 2001 r. Komornik początkowo nie ściągnął od dłużnika żadnych kwot. Otrzymywała alimenty z funduszu alimentacyjnego. Czasami korzystała z pomocy (...). W lutym 2020 r. pozwana złożyła do Prokuratury Rejonowej w (...) zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa opisanego w art.209 kk dotyczącego uporczywego uchylania się od alimentacji przez W. W.. Powód był wzywany w tej sprawie na przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) R. J. w sprawie (...) na wniosek S. W. (1) wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko W. W. o zapłatę sum alimentów bieżących od maja 2021 r. w wysokości 500 zł plus 89,12 zł opłaty. Alimenty zaległe na rzecz wierzyciela to kwota 105.962 zł a odsetki do 12 maja 2021 r. to kwota 66.150,74 zł. Postanowieniem z dnia 22 listopada 2021 r. Komornik podjął postępowanie egzekucyjne zawieszone na wniosek wierzyciela w dniu 16 czerwca 2021 r. Podczas trwania egzekucji od 17 marca 2020 r. do kwietnia 2022 r. została wyegzekwowana łącznie kwota 11.382 zł na rzecz wierzyciela.

Dowody: przesłuchanie powoda– k.64v-65; przesłuchanie pozwanej – k.65; zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa – k.53; wezwanie – k.12; postanowienie – k.13; zawiadomienie o zajęciu rachunku i zakazie wypłat – k.14; zajęcie wierzytelności – k.15; zaświadczenie o dokonanych wpłatach – k.46;

Obecnie powód W. W. ma 57 lat. Z zawodu jest monterem kadłubów okrętowych. Obecnie pracuje w Stoczni (...). Prowadzi działalność gospodarczą jako monter. Obecną działalność prowadzi o 2 lat . Płaci składki na podatek do Urzędu Skarbowego 86 zł oraz ZUS 630 zł. Składki płaci nieregularnie. Osiąga dochody w wysokości około 1.300 zł miesięcznie. Wcześniej prowadził działalność gospodarczą z przerwami i okresowo nie pracował. Jest w związku konkubenckim. Konkubina nie pracuje ale otrzymuje 1.000 zł alimentów na syna, który ma 13 lat. Nie ma z obecną partnerka wspólnych dzieci. Mieszkają w wynajmowanym mieszkaniu. Koszt wynajmu wynosi 1.000 zł. Od 4 lat choruje na arytmię serca i ma zwyrodnienie kolan. Jest pod stałą opieka lekarską. Bierze zastrzyki na kolana i leki na serce. Koszt miesięczny leków to 300 zł. Po opłaceniu wszystkich kosztów utrzymania pozostaje mu kwota 400-500 zł .

Dowody: przesłuchanie powoda -k. 64v-65; zestawienie operacji- k.16-17.

Obecnie pozwana S. W. (1) ma obecnie 63 lata. Obecnie od 3 lat jest na emeryturze, którą pobiera w wysokości 1290 zł. Do 1996 r. pracowała jako recepcjonistka w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) a od tej pory była na rencie chorobowej. Cały czas choruje na depresje i jest pod stałą opieką lekarza psychiatry. Wizyty ma raz na dwa miesiące a koszty leków to 300 zł miesięcznie. Poza tym od 2015 r. leczy się na serce. W 2003 roku przeszła udar mózgu i jest pod stałą opieką neurologiczną. Jej 43 letni syn nie pracuje i mieszka osobno w swoim mieszkaniu. Pozwana za swoje mieszkanie płaci 400 zł miesięcznie. Na wyżywienie wydaje 500 zł. Nie ma żadnych zobowiązań finansowych. Nie ma też oszczędności i żyje na bieżąco.

Dowody : przesłuchanie pozwanej- k.65; zaświadczenie lekarskie - k.45; zaświadczenie o wysokości emerytury - k. 47.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo J. W. przeciwko S. W. (1) o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego jako uzasadnione należało uwzględnić.

Zgodnie z treścią art.60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Stosownie zaś do § 3 cytowanego artykułu obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Przesłanką konkretyzacji zwykłego obowiązku alimentacyjnego jest ustalenie przez sąd stanu niedostatku małżonka uprawnionego. W orzecznictwie przyjmuje się, że niedostatek w ujęciu obowiązku alimentacyjnego to wystąpienie takiej sytuacji, w której domagający się alimentów nie ma w ogóle lub dostatecznych środków na własne utrzymanie i nie jest w stanie ich zdobyć samodzielnie, pomimo dokładania wymaganej staranności. W ujęciu szerszym w orzecznictwie przyjęto, że stan niedostatku należy rozumieć jako niemożność czynienia wydatków pozwalających na zaspokojenie potrzeb na godziwym poziomie, a nie tylko na poziomie minimum socjalnego, adekwatnym do zindywidualizowanych cech materialnych i niematerialnych określonej osoby. Określając kryteria istotne dla przyjęcia stanu niedostatku, SN w uzasadnieniu wyroku z 7.09.2000 r., I CKN 872/00 , LEX nr 530682, przyjął, że uprawniony pozostaje w takim stanie wówczas, gdy nie może zaspokoić własnymi siłami swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, za które należy uznać normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku. W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje, że w momencie orzekania o rozwodzie stron oraz alimentacji na rzecz pozwanej znajdowała się ona w niedostatku z uwagi na swój stan zdrowia i niewielkie dochody w postaci renty zdrowotnej. Również sam powód podczas rozprawy rozwodowej uznał, że będzie płacił byłej żonie po 500 zł miesięcznie i początkowo to czynił.

Istotna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest podnoszona w pozwie kwestia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, jak ciążył na powodzie w wyniku orzeczenia rozwodowego. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu zawsze wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Dodatkowo gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin 5-letni. Przedłużenie 5-letniego terminu przewidzianego w art.60 § 3 k.r.o. może nastąpić tylko wtedy, gry wyjątkowe okoliczności, wymienione w tym przepisie, powstały przed upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. Brak jest ustawowej definicji „wyjątkowych okoliczności” o których mowa w tym przepisie, jednakże przyjmuje się że są to takie okoliczności jak długotrwałość pożycia małżonków, znaczne dysproporcje w ich statusie materialnym po rozwodzie, obiektywne przyczyny uniemożliwiające lub ograniczające zarobkowanie a także możliwość pomocy ze strony innych członków rodziny (por. orz. SN z 31 października 1973 r., III CZP 58/73, OSNCP 1974, Nr 5, poz. 85 oraz z 16 kwietnia 1975 r., III CZP 22/75, (...) 1976, Nr 3, poz. 36).

Co istotne pozwana w niniejszej sprawie nigdy nie występowała o przedłużenie trwania obowiązku alimentacyjnego, jaki ciążył na jej mężu, należy zatem uznać, że obowiązek ten wygasł z mocy prawa po upływie 5-letniego okresu od uprawomocnienia się orzeczenia. Poza sporem pomiędzy stronami pozostaje fakt, że zobowiązany nie wywiązywał się ze swojego obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanej. Przekazywał jej pieniądze do czasu gdy mieszkali jeszcze razem a później z różnych przyczyn zaprzestał to robić. Konsekwencją tego było wszczynanie postępowań egzekucyjnych w wyniku których początkowo nie wyegzekwowano od obowiązanego żadnych kwot a w okresie od 17 marca 2022 r. do kwietnia 2022 r. wyegzekwowano łącznie kwotę 11.382 zł. Nie było jednak uzasadnione dalsze prowadzenie egzekucji co do bieżących rat alimentów z powodów o jakich wspominano. Zasadnym było zatem udzielenie w sprawie zabezpieczenia na czas trwania postępowania i zawieszenie prowadzonego postępowania egzekucyjnego.

Ustalony powyżej stan faktyczny oparty został na całokształcie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności na dołączonych dokumentach, zeznaniach powoda oraz pozwanej, którym Sąd dał wiarę. Przedłożone dokumenty nie budziły zastrzeżeń co do ich autentyczności ani co do zawartej w nich treści. Zastrzeżenia Sądu w przypadku zeznań stron budziły jedynie stwierdzenia powoda, że nie płacił alimentów na byłą żonę bo mieli taki układ aby nie płacić komornikowi oraz twierdzenia pozwanej, że nie korzystała z pomocy (...) poza dwoma sytuacjami bo musiałaby podać męża a alimenty a nie chciała tego robić. Zdaniem Sądu pozwana musiała zdawać sobie sprawę, że bezzasadne było występowanie o alimenty od byłego męża po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Występowała przy tym konsekwentnie o wszczęcie postępowań egzekucyjnych a w 2020 r. także do Prokuratury Rejonowej w Świnoujściu z zawiadomieniem o możliwości popełnienia przestępstwa uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego przez powoda.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd w pkt I wyroku ustalił, że obowiązek alimentacyjny powoda W. W. wobec pozwanej S. W. (1) ustalony w kwocie 500 zł wyrokiem Sądu Okręgowego w (...)z dnia (...) r. (sygn. (...)) wygasł z dniem 1 maja 2005 r.

Powód postanowieniem z dnia 23 marca 2022 r. na podstawie art.100 ust. 2 i art.102 ust. 1 u.k.s.c. został zwolniony od kosztów sądowych w całości. Na podstawie art.113 ust 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art.102 k.p.c. oraz z uwagi na charakter sprawy i sytuacje materialną pozwanej Sąd w pkt II wyroku odstąpił od obciążania pozwanej kosztami sądowymi.

sędzia Wioletta Paprotna