Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 lutego 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. K. jako pracownik u płatnika składek J. K. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 27 lipca 2020 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że świadczenie pracy w ramach umowy o pracę zawartej pomiędzy wskazanymi osobami nie miało miejsca i stosunek pracy nie został nawiązany, M. K. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczeń przysługujących osobie o statusie „pracownika”. Organ stwierdził, że umowa o pracę zawarta między stronami, jako zawarta dla pozoru jest nieważna. /decyzja k. 129- 133 akt ZUS/

W dniu 22 marca 2021 r. M. K. odwołała się od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i ustalenia, iż jako osoba zatrudniona u J. K. (1) na podstawie umowy o pracę, począwszy od dnia 27 lipca 2020 r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W uzasadnieniu stanowiska skarżąca podniosła, iż faktycznie pracę na rzecz płatnika wykonywała. /odwołanie k. 3-8/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie k. 35- 37/

Na rozprawie w dniu 19 października 2021 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, płatnik przyłączył się do odwołania, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. /protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 r. 00:01:55-00:05:10/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. ukończyła studia licencjackie na Uniwersytecie Medycznym w Ł., Wydziale Nauk o Zdrowiu, na kierunku dietetyka oraz studia magisterskie na Uniwersytecie Medycznym im. K. M. w P., Wydziale Lekarskim II, na kierunku dietetyka. Ma doświadczenie zawodowe na stanowisku dietetyka, m.in. w firmie (...) oraz na stanowisku dietetyka w żywieniu zbiorowym w firmach (...)". /dyplom ukończenia studiów licencjackich z 22 lipca 2011 r. oraz dyplomu ukończenia studiów magisterskich z 23 października 2013 r. k. 112, 84 akt ZUS, świadectwa pracy k. 85-89 akt ZUS, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18/

Płatnik J. K. (1), z wykształcenia kucharz, od 4 listopada 2019 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), przedmiotem której jest przygotowywanie i dostarczanie żywności dla odbiorców zewnętrznych. /wypis z (...) k. 10, wypis z (...) k. 10-11 akt ZUS, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15/

Płatnik posiada uprawnienia do przeszkolenia pracowników w zakresie BHP od 18 lipca 2020 r. /zaświadczenie k. 255 oryginał koperta k. 294, przesłuchanie płatnika e-protokół rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15/

J. K. (1) jest mężem wnioskodawczyni. Od 2015 r. razem zamieszkują i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. / przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15/

Pierwotne menu dla swojej firmy wraz z żoną płatnik przygotował w listopadzie 2019r. Do maja 2020 r. oferta diet pozostawała ta sama. /przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

W dniu 27 lipca 2020 M. K. i J. K. (1) podpisali umowę nazwaną „umową o pracę na czas nieokreślony”, w ramach której wnioskodawczyni miała świadczyć pracę na stanowisku dietetyka, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 4800 zł brutto miesięcznie. /umowa o pracę k.116 akt ZUS nadto w załączonych aktach osobowych koperta k.45 ksero k. 60-75/

M.- T.- K. została zgłoszona przez J. K. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 27 lipca 2020 r. z kodem tytułu ubezpieczenia - pracownik. Dokument zgłoszeniowy został przekazany do ZUS 29 lipca 2020 r. /bezsporne/

Bezpośrednio przed zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek J. K. (1), tj. do 27 lipca 2020 r., M. K. nie posiadała innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. W okresie od 20 marca 2019 r. do 17 marca 2020r. była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba pobierająca zasiłek macierzyński. /przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18/

M. K. w okresie od 16 kwietnia 2014 r. do 22 sierpnia 2019 r. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą oznaczoną kodem (...) 86.90.E - pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niesklasyfikowana. /wypis z (...) k. 22 akt ZUS/

W chwili zawarcia umowy wnioskodawczyni posiadała orzeczenie lekarskie nr (...) z 23 lipca 2020 r. stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku dietetyka oraz kartę szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP z 27 lipca 2020 r. /bezsporne, orzeczenie lekarskie w aktach osobowych koperta k k.45 ksero k. 60-75, dokumentacja medyczna k. 206-216/

Zawierając umowę strony nie zastanawiały się nad poprawnością stworzonego tytułu ubezpieczenia. /zeznania świadka M. Z. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:04:49-01:12:38, wyciąg z podręcznika ZUS dot. podlegania ubezpieczeniom społecznym osób współpracujących, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Płatnik zatrudniał następujące osoby w oparciu o umowy zlecenia i umowy o pracę:

- A. A. w oparciu o umowę zlecenia jako dietetyka w okresie od 18 maja 2020 r. do 18 sierpnia 2020r. i 1 września 2021 do 11 października 2021r.;

- M. C. w oparciu o umowę zlecenia w okresie od 30 marca 2020 r. do 3 kwietnia 2020r.,

- P. F. w oparciu o umowę o pracę na pełen etat za wynagrodzeniem 2800 zł w okresie 21 lipca 2020 do 21 listopada 2020r.,

- J. K. (2) jako dietetyka na umowę zlecenia w okresie od 11 lutego 2021 do 31 marca 2021r. i w oparciu o umowę o pracę na czas określony, pełen etat za wynagrodzeniem 4.413,94 zł brutto w okresie od 14 kwietnia 2021r. do 12 czerwca 2021r.,

- I. K. na umowę zlecenie w okresie od 11 lutego 2021 do 27 lipca 2020 r.

- K. M. (2) w oparciu o umowę o pracę na czas określony, na pełen etat za wynagrodzeniem 2800 brutto w okresie od 13 stycznia 2021r. do 30 listopada 2021 r.

- M. S. na stanowisku kucharza na umowę o pracę na czas określony za wynagrodzeniem 2800 brutto w okresie od 13 października 2020r. do 30 listopada 2021 r.

- M. W. na stanowisku kucharza w oparciu o umowę zlecenie od 12 października 2020r. do 28 sierpnia 2022r. i w oparciu o umowę o pracę na czas określony za wynagrodzeniem 2800 brutto w okresie od 14 kwietnia 2021r. do 28 sierpnia 2022r.

/zestawienie osób zatrudnionych k. 59, k. 254, zeznania świadka M. S. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:12:38-01:27:16, zeznania świadka M. W. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:27:16 - 01:51:55, zeznania świadka A. A. e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:53:23 -02:03:31, zeznania świadka J. K. (2) e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 02:10: (...):18:36, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymiwyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Wskazane osoby wykonywały pracę od 7.00-9.00 rano do zakończenia produkcji – do ok. 15.00, w dniach od poniedziałku do piątku i co drugą niedzielę, zaś w soboty zakład był zamknięty. /zeznania świadka M. S. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:12:38-01:27:16, zeznania świadka M. W. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:27:16 - 01:51:55, , przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18/

Zgodnie z podpisaną umowę wnioskodawczyni miała świadczyć pracę w siedzibie firmy, która mieściła się w Ł., przy ul. (...), w godzinach 8.00 - 16.00. W rzeczywistości grafik wykonywanych przez nią na rzecz płatnika czynności był bardziej elastyczny, część z nich wykonywała zdalnie. Wówczas była dostępna pod telefonem służbowym. W środę i w czwartek poświęcała więcej czasu na te czynności z uwagi na konieczność stworzenia menu aż do poniedziałku, gdyż jej mąż musiał zrobić zamówienie na produkty na weekend. Rzeczywisty czas czynności wykonywanych przez nią dla płatnika nie miał odzwierciedlenia na listach obecności. /przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18

W spornym okresie - w założonym w umowie czasie pracy - wnioskodawczyni realizowała wizyty lekarskie i dokonywała zakupów z użyciem karty płatniczej. Powyższe nie było nigdzie odnotowywane. /informacja k. 441, informacje dotyczące transakcji płatniczych k. 504 -513 przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18 /

Wynagrodzenie za czynności wykonywane przez M. K. - w lipcu i sierpniu 2020 r. zostało przekazane wnioskodawczyni przelewem bankowym, w kolejnych miesiącach - w formie gotówkowej. /listy płac k. 91 – 99akt ZUS oraz k. 358-392, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Do obowiązków wnioskodawczyni miało należeć:

- przygotowywanie menu dla 13 wersji diet w 4-5 wariantach kalorycznych przy zachowaniu zasad zdrowego odżywania oraz z uwzględnieniem specyfiki każdej z diet włącznie z rozkładem makroskładników. Potrawy menu nie mogły powtórzyć się w rozliczeniu miesięcznym

- obsługiwanie programu M., na którą składało się wprowadzanie składników tworzenie codziennej listy zakupów, receptur potraw dla kucharzy, układanie menu, tworzenie raportów diet, posiłków, wykluczeń, gramatur oraz etykiet na posiłki i torby, tworzenie rozpisów diet i gramatur na kuchnię",

- telefoniczne konsultacje dietetyczne oraz prowadzenie e-mailowej korespondencji z klientami,

- obsługiwanie zamówień,

- prowadzenie firmowych social- mediów oraz "kontrolowanie ocen posiłków na portalu dietly.pl".

/pisemny zakres obowiązków k. 114 v-115 akt ZUS/

W spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała czynności dietetyczki - tworzyła menu i wprowadzała nowe przepisy posiłków do programów. Zajmowała się obsługą zamówień, sprawdzała czy zamówienia zostały opłacone. Drukowała raporty dla kuchni, zawierające przepisy oraz wszystkie składniki niezbędne do stworzenia dania, raport wykluczenia ze wskazaniem, która dieta ma mieć jakie wykluczenia, raporty gramatur ze wskazaniem ile posiłków konkretnej kaloryczności musi zostać spakowanych. Zajmowała się także fakturami oraz drukowaniem etykiet na torby i opakowania z daniami. /podsumowania diet z 3 sierpnia 2020 r., podsumowania posiłków - śniadanie z 3 sierpnia 2020 r., raportu listy zakupów z 3 sierpnia 2020 r., raportu na kuchnię z 3 sierpnia 2020 r., raportu dostaw z wykluczeniami z 3 sierpnia 2020 r., raportu gramatur z 3 sierpnia 2020 r., przykładowych jadłospisów sporządzonych pomiędzy 27 lipca 2020 r. a 24 sierpnia 2020 r., k. 28- 83 akt ZUS k. 19 -27 zeznania świadka M. S. e- protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:12:38-01:27:16, zeznania świadka M. W. e-protokół rozprawy z dnia 19.10. 2021 zapis 01:27:16 -01:51:55, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

M. K. wcześniej (przed podpisaniem umowy) też pomagała mężowi w tworzeniu menu. /przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Wnioskodawczyni prowadziła również bieżącą korespondencję z klientami płatnika za pomocą social- mediów portali internetowych oraz z osobą obsługującą firmowe konto na F.. Prowadziła też telefoniczną obsługę klienta, korzystając z telefonu służbowego -791 070 795. Korespondencję prowadziła także w soboty i w niedziele. Tymi czynnościami wnioskodawczyni zajmowała się także przed 27 lipca 2020 r. /wydruki korespondencji k. 24- 26 akt ZUS, k. 13-18, wydruki korespondencji M. za okres 01/2020 -12/ 2020 k. 300 - 357 bilingi połączeń k. 265 -299 umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych k. 256 -164, oryginały koperta k. 294, korespondencja z firmą Agencja (...) k 432 -439, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15/

Wnioskodawczyni zawoziła także do biura księgowego dokumenty, rozmawiała z prowadzącą księgowość płatnika M. Z. przez telefon w sprawach firmowych. Do biura księgowego przyjeżdżała wraz z mężem także przed 27 lipca 2020 r. /zeznania świadka M. Z. protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 01:04:49-01:12:38/

M. K. była upoważniona do podpisywania dokumentów firmowych. Podpisała aneks do umowy o usługowe prowadzenie dla płatnika podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Miała dostęp do rachunków firmowych i dokonywała operacji na tym koncie. Była ustanowiona jako pełnomocnik płatnika w (...) od samego początku działalności. /bezsporne, aneks k. 30 przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Płatnik sporządził dokumentację kadrowo-płacową wnioskodawczyni, w której znalazły się: umowa o pracę na czas nieokreślony zawartej 27 lipca 2020 r., pisemny zakres obowiązków pracownika z 27 lipca 2020 r., orzeczenie lekarskie nr (...) z 23 lipca 2020 r. wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku dietetyk, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP z 27 lipca 2020 r., list obecności z okresu lipiec 2020 r. - październik 2020 r., szczegółowych list płac za okres od lipca 2020 r. do listopada 2020 r., kwestionariusz osobowy z 20 lipca 2020 r., świadectwa pracy M. K. z poprzednich miejsc pracy, dyplom ukończenia studiów magisterskich z 23 października 2013 r. /wymieniona dokumentacja k. 116, 112-114, 105-109, 99-103, 84 akt ZUS nadto w załączonych aktach osobowych koperta k.45 ksero k. 60-75 listy płac k. 91 – 99akt ZUS oraz k. 358-392/

Przed podjęciem przez wnioskodawczynię opisanych czynności, stanowisko dietetyka zajmowała A. A. zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej na okres od 18 maja 2020r. do 18 sierpnia 2020r., ze stawką godzinową w wysokości 16,00 zł netto oraz z innym zakresem obowiązków. Zakres obowiązków został przekazany ustnie i należało do nich przygotowywanie menu dla 13 typów diet o różnych wariantach kalorycznych oraz wprowadzanie do systemu M. przepisów potraw i ich składników. Osoba ta nie zajmowała się telefoniczną i mailową obsługa klienta. W okresie studiów nie chciała pracować na umowę pracę w pełnym wymiarze. Wnioskodawczyni brała aktywny udział w procesie jej rekrutacji do pracy. /umowa zlecenia k. 104, zeznania świadka A. A. e-protokół rozprawy z dnia 19.10. 2021 zapis 01:53:23 -02:03:31, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

M. K. od 29 października 2020 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Niezdolność do pracy trwała do dnia porodu. /dokumentacja medyczna k, 88- 117, k. 120- 145 k. 88 -117, k.120 -145 398-525, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18/

W okresie nieobecności wnioskodawczyni spowodowanej jej niezdolnością do pracy płatnik przejął jej obowiązki, a następnie na jej miejsce zatrudnił studentkę J. K. (2) - pierwotnie na umowę zlecenia na okres od 11 lutego 2021r. do 31 marca 2021r. i w oparciu o umowę o pracę na czas określony, na pełen etat, za wynagrodzeniem 4.413,94 zł brutto w okresie od 14 kwietnia 2021r. do 14 lipca 2021r. Wnioskodawczyni była obecna przy rozmowie kwalifikacyjnej jaką J. K. (2) odbyła z J. K. (3). Wnioskodawczyni pozostawała w kontakcie zawodowym z tą osobą - rozmawiała z nią na tematy związane z menu, tego co gotują, odpowiadała na jej pytania dotyczące sposobu ustalania menu i obsługi klientów. /zestawienie osób zatrudnionych k. 59 k. 254, kopia legitymacji studenckiej k. 393 zeznania świadka M. S. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:12:38-01:27:16, zeznania świadka M. W. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:27:16 -01:51:55, zeznania świadka J. K. (2) e-protokół rozprawy z dnia 19.10. 2021 zapis 02:10:26 -02:18:36, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Następnie płatnik na stanowisku dietetyka ponownie zatrudnił A. A., która kończyła studia i w firmie płatnika od 1 czerwca 2021 r do 31 sierpnia 2021 r. realizowała staż. Osoba ta w ramach stażu przygotowywała tylko menu, nie obsługiwała klientów i nie robiła list zakupów. /zestawienie osób zatrudnionych k. 59, k. 254, zaświadczenie k. 218, zeznania świadka M. S. e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:12:38-01:27:16, zeznania świadka M. W. e-protokół rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:27:16 -01:51:55, zeznania świadka A. A. e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 01:53:23 -02:03:31, przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15 /

Wnioskodawczyni nie powróciła już do pracy u męża z uwagi na fakt, iż płatnik sprzedał firmę w styczniu 2022 r. i wyrejestrował się z ubezpieczeń jako osoba prowadząca działalność . /przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 r. zapis 00:03:55-00:14:02 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z 19.10.2021 r. zapis 00:05:24-00:40:18, przesłuchanie płatnika e-protokół z rozprawy z dnia 10.05.2022 zapis 00:14:02-00:19:07 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 zapis 00:44:43 -00:59:15/

Płatnik składek złożył za M. K. imienne raporty miesięczne o należnych składkach z podstawami wymiaru składek wykazanymi w następujących wysokościach:

- za lipiec 2020 r. w wysokości 0,00 zł,

- za sierpień 2020 r. w wysokości 1043,48 zł,

- za wrzesień 2020r. w wysokości 4800,00 zł,

- za październik 2020 r. w wysokości 4800,00 zł,

- za listopad 2020 r. w wysokości 4320,00 zł

- za grudzień 2020 r.

- za styczeń 2021 r. w wysokości 0,00 zł.

/bezsporne/

W przekazanych za M. K. imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek płatnik składek wykazał od 29 października 2020 r. do 30 listopada 2020 r. wypłatę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a od 1 grudnia 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. - zasiłek chorobowy. /bezsporne/

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik osiągnął:

- w styczniu 2020 – dochód 1511,61 zł

- w lutym 2020 r. – dochód 519 zł,

- w marcu 2020 r. – dochód 12 943,27 zł

-w kwietniu 2020r. -dochód 7697,17 zł

- w maju 2020 r. – dochód 22 333,95 zł

- w czerwcu 2020 r. – stratę -5 347,74 zł

- w lipcu 2020r. – dochód 28 357,44 zł,

- w sierpniu 2020r. – dochód 10 315,44, zł

- we wrześniu 2020 r.- dochód (...),74, zł

- w październiku 2020r. stratę -8 666,70 zł

- w listopadzie 2020r. stratę -3 501,67 zł

- w grudniu 2020 stratę – 16 423,41 zł

- w styczniu 2021 – dochód 24 495,16 zł

- w lutym 2021 r. – stratę - 16985,58 zł,

- w marcu 2021 r. – dochód 2 564,74 zł

/bilans firmy na okres od 1 stycznia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r., wykaz podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT (stan na dzień 15 stycznia 2021 r.), deklaracji VAT- 7 za maj i czerwiec 2020 r. oraz zestawień przychodów i rozchodów z listopada i grudnia 2019 r. k. 12-22 podatkowa księga przychodów i rozchodów za 2019 r. koperta k. 45, ksero podatkowa księga przychodów i rozchodów za 2019 k. 46-47, bilans firmy za 2020 r. i 2021 r. 58 v.k. 49 /

W toku postępowania w dniu 13 stycznia 2022 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wydanie przez organ decyzji o stwierdzeniu podlegania przez nią obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako osoby współpracującej przy działalności pozarolniczej prowadzonej przez płatnika składek J. K. (1). Postanowieniem organu z dnia 28 marca 2022 r. postępowanie wszczęte na podstawie wskazanego wniosku zostało zawieszone do czasu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. /bezsporne wniosek k. 456, postanowienie k. 490-491/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach ZUS jak i złożonych do akt sprawy, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, w oparciu o zeznania świadków i częściowo w oparciu o przesłuchanie wnioskodawczyni i płatnika.

Sąd jedynie częściowo dał wiarę przesłuchaniu wnioskodawczyni i płatnika w zakresie w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonej i jej męża, w części w której wskazywali na realność zawartej pomiędzy nimi umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez wnioskodawczynię w reżimie stosunku pracy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany.

Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką ubezpieczona pełniła w spornym okresie u płatnika składek.

Z twierdzeń wnioskodawczyni i płatnika wynika, iż miała wykonywać ona czynności dietetyka, zajmować się obsługą klientów, a także przez telefoniczne konsultacje prowadzić firmowe social- media

Zdaniem Sądu z zebranego materiału dowodowego zwłaszcza zeznań świadków wynika, że wnioskodawczyni w istocie wskazane czynności podejmowała, jednakże powyższe nie jest jednoznaczne z faktyczną realizacją stosunku pracy na warunkach art. 22 k.p. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika, bowiem by była ona kontrolowana przez pracodawcę, by wykonywała pracę w warunkach bezpośredniego podporzadkowania w określonym czasie i miejscu.

Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawczyni i płatnika iż wnioskodawczyni zajmowała się w.w. czynnościami pod kierownictwem i wykonując bezpośrednie polecenia płatnika.

Odnosząc się do powyższego w pierwszej kolejności zauważyć należy, że wnioskodawczyni będąc żona płatnika – co sama przyznała – wykonywała wskazane czynności także w okresach wcześniejszych - gdy strony nie łączyła żadna umowa. Robiła to z chęci pomocy mężowi, by odciążyć go przy prowadzonej działalności. Posiadała też wszelkie upoważnienia do występowania w imieniu płatnika, była jego pełnomocnikiem ujawnionym w (...) od początku okresu prowadzenia działalności, miała też dostęp do firmowego konta wykonując w imieniu męża operacje finansowe. Wykonywanie tych czynności opierało się więc na relacjach partnerskich.

Co prawda natężenie ich wykonywania w świetle zaprezentowanego w sprawie materiału dowodowego uległo zwiększeniu od chwili podpisania spornej umowy, niemniej jednak brak podstaw do uznania, iż jakkolwiek zmieniły się zasady ich wykonywania.

W procesie nie wykazano by dokonywanie tych czynności odbywało się w formie podporządkowanej poleceniom płatnika nie zaś we wspomnianych relacjach partnerskich - nie potwierdzono by jakiekolwiek polecenia dotyczące bieżącej pracy płatnik wydawał wnioskodawczyni, by podlegała ona jego bieżącemu kierownictwu co do sposobu, czasu i miejsca wykonywania pracy. Wnioskodawczyni wykonywała czynności determinowane rodzajem działalności płatnika, ustalała menu, kontaktowała się z klientami drukowała etykiety, wypełniała dokumenty, wtedy gdy zaistniała ku temu potrzeba, nie zaś w stricte określonych godzinach pracy i nie na bezpośrednie polecenie płatnika.

Nadto wnioskodawczyni - co sama przyznała - świadczyła pracę w różnych godzinach, a zatem w sposób płynny, także zdalnie, zaś w założonych jedynie ramowo godzinach pracy korzystała z wizyt lekarskich, dokonywała zakupów, a następnie wykonując poszczególne czynności nawet do późnych godzin wieczornych, gdy zachodziła potrzeba ułożenia menu na weekend, czy kontaktując się z klientami bądź kontrahentami płatnika w sprawie prowadzenia postów w social – mediach w soboty i niedziele.

Podkreślić należy, iż w procesie co prawda złożono listy obecności z uwzględnieniem godzin pracy wnioskodawczyni za poszczególne dni, jednakże sama wnioskodawczyni w swych zeznaniach przyznała, że rozmiar czynności dokonywanych przez nią w firmie płatnika w danym dniu była raczej determinowana potrzebą, a nie sztywnymi godzinami pracy. Dlatego też wskazane listy, które nie odzwierciedlają tego stanu rzeczy uznać należało za niewiarygodne i stworzone wyłącznie dla potrzeb uprawdopodobnienia wykonywania pracy na warunkach stosunku pracy.

Także okazana w procesie pozostała dokumentacja osobowa czy inna dokumentacją dotyczącą pracownika, stanowi wyłącznie formalny element zatrudnienia, i nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy.

Potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni w oparciu o stosunek pracy nie tłumaczy też fakt uprzedniego zatrudnienia innej osoby w charakterze dietetyka na zlecenie i później w okresie jej nieobecności kolejno dwóch innych - najpierw na zlecenie i umowę o pracę, staż i zlecenie.

Powyższe w ocenie Sądu świadczy jedynie o zapotrzebowaniu płatnika na wykonywanie czynności jakie wykonywała wnioskodawczyni, co nie przesadza jednak podstawy w oparciu o jaką praca ta miała by być wykonywana.

Podnieść należy, że płatnik w tym zakresie korzystał też z form zatrudnienia w oparciu o podstawy cwilnoprawne. Nie sposób więc dojść do przekonania - z pominięciem pozostałych istotnych w sprawie okoliczności wskazujących na brak podporządkowania - że w przypadku płatnika istniała stricte potrzeba zatrudnienia dietetyka wnioskodawczyni w oparciu o umowę o pracę.

Tym samym sąd doszedł do przekonania iż w zachodzących okolicznościach faktycznych strony wykorzystały jedynie tak skonstruowaną sytuację prawną, celem uzyskania przez ubezpieczoną świadczeń z ubezpieczenia społecznego przysługujących pracownikowi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 t.j.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art.22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych. Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny /wyrok SA w Poznaniu z dnia 4 lipca 2019 r. III AUa 452/.

Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Legalis nr 88987). Sam fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04), w którym stwierdzono, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

W niniejszej sprawie płatnik składek J. K. (1) zawarł ze swą żoną M. K. umowę nazwaną „umową o pracę”, która z formalnego punktu widzenia stanowiła stosowną podstawę do objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniem społecznym. Ważność tej umowy została jednak – słusznie – zakwestionowana przez organ rentowy.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni wykonywała na rzecz płatnika w spornym okresie czynności dietetyka oraz zajmowała się obsługą jego klientów i social mediami. Należało jednak zważyć, czy, przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności były świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego, w warunkach podporządkowania, w tym na rzecz i ryzyko pracodawcy.

Przede wszystkim w toku niniejszego postępowania nie zostały złożone żadne dokumenty (poza dokumentacją osobową), z których wynikałoby, że wnioskodawczyni świadczyła pracę w ramach stosunku pracy. O ile bowiem z zebranego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawczyni wykonywała pracę dietetyczki - tworzyła menu i wprowadzała nowe przepisy posiłków do programów, zajmowała się obsługą zamówień, sprawdzała czy zamówienia zostały opłacone, drukowała raporty dla kuchni, zawierające przepisy oraz wszystkie składniki niezbędne do stworzenia dania, tworzyła raporty wykluczeń ze wskazaniem, która dieta ma mieć jakie wykluczenia, raporty gramatur ze wskazaniem ile posiłków konkretnej kaloryczności musi zostać spakowanych; zajmowała się fakturami oraz drukowaniem etykiet na torby i opakowania z daniami; dodatkowo też zajmowała się bieżącą korespondencją z klientami płatnika za pomocą social- mediów portali internetowych oraz korespondencję z osobą obsługującą firmowe konto na F., prowadziła telefoniczną obsługę klienta, o tyle nie sposób stwierdzić, że czynności te wykonywała w ramach obowiązującego ją stosunku pracy w ramach podporządkowania pracowniczego.

Z dostępnych dowodów nie wynika natomiast, by wykonywanie opisanych czynności odbywało się na zasadzie wydawanych i precyzowanych na bieżąco poleceń i zadań. Wnioskodawczyni bowiem, wtedy gdy było to determinowane potrzebą wynikającą z faktu prowadzenia działalności przez jej męża, wskazane czynności wykonywała w różnych godzinach, także w weekendy. Z zebranego materiału dowodowego nie wynika, by wnioskodawczyni była na bieżąco nadzorowana przez pracodawcę, by dokonywała jakiś na bieżąco zlecanych czynności, by była rozliczana z powierzonych zadań.

Brak jest nadto dowodu na świadczenie przez wnioskodawczynię pracy w ramach obowiązującego ją wymiaru i czasu pracy. Wnioskodawczyni faktycznie nie miała wyznaczonych ściśle godzin pracy. Miała - co przyznaje - elastyczne godziny pracy determinowane potrzebą i okolicznościami ( w wybranym przez siebie okresie mogła korzystać z wizyt lekarskich i robić zakupu nie odnotowując tego w żaden sposób), z których - na co wskazuje materiał zgromadzony w procesie - nie była rozliczana. Podpisywane przez nią listy obecności nie oddawały faktycznych godzin czynności przez nią na rzecz firmy płatnika.

To każe zaś uznać, iż praca wnioskodawczyni nie była ukierunkowana na dyspozycyjność i wykonywanie pracy w konkretnym przedziale czasowym, lecz wsparcie . Zatem trudno mówić w tym przypadku o podporządkowaniu pracownika co do miejsca, czasu pracy i wykonywanych obowiązków oraz rozliczania go z powyższego.

Przy czym, co należy wyraźnie wskazać, nie jest rolą Sądu w niniejszym procesie określanie podstaw prawnych na jakich wsparcie to było udzielane, przedmiotem rozstrzygnięcia było bowiem zbadanie istnienia stosunku pracy jako rodzącego tytuł ubezpieczenia pracowniczego.

Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek prawny na pewno nie zawierał, było wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawczyni, w szczególności, aby na bieżąco wskazywał na konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy, by kontrolował czas pracy wnioskodawczyni. Tymczasem jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Relacje między stronami miały charakter partnerski a wnioskodawczyni pomagała płatnikowi wykonując analogiczne czynności choć w nieco mniejszym zakresie zanim strony nawiązały sporny stosunek prawny Brak dowodu, że płatnik stosował jakikolwiek bieżący nadzór by rozliczał wnioskodawczynię z wykonywanych zadań. Gdy nie były wykonywane sam je przejmował. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że odwołująca świadczyła pracę w warunkach kierownictwa pracodawcy.

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że pracy pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony (por. wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok SN z dnia 10.10.2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35).

Zatem zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (por. wyrok SN z dnia 23.01.2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12).

W konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tą cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tą tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku SN z dnia 16.12.1998 r.,, II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

W ocenie Sądu wątpliwym jest czy płatnik w ogóle miał potrzebę zatrudniania pracownika w oparciu o umowę o pracę, skoro czynności jakie wykonywała wnioskodawczyni były z powodzeniem wykonywane przez inne osoby zatrudnione wyłącznie w oparciu o umowy cywilnoprawne - umowy zlecenia. Powyższe utwierdza Sąd w przekonaniu, że zatrudnienie wnioskodawczyni przez płatnika było ekonomicznie i gospodarczo nieuzasadnione, a co za tym idzie było fikcyjne.

W ocenie Sądu wszystkie te okoliczności jednoznacznie wskazują, że celem podjętych przez płatnika i ubezpieczoną działań było zapewnienie jej świadczeń z ubezpieczenia społecznego na okres ciąży i macierzyństwa jaki przysługują pracownikowi

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Stosunek pracy jest bowiem stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. W sytuacji, gdy strony nie pozostają faktycznie związane stosunkiem pracy, nie można mówić o fakcie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze . /por. postanowienie SN z dnia 24 marca 2021r., (...) 117/21/

Brak jest co prawda formalnych przeciwwskazań do zatrudniania osób bliskich w ramach stosunku pracy (art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), co nie wyklucza jednak kompetencji organu rentowego do weryfikowania deklarowanego tytułu ubezpieczenia społecznego (art. 68 pkt 1 i 2 tej ustawy), zwłaszcza gdy ustalenie to dotyczy osoby bliskiej, dla której pracodawca tworzy stanowisko pracy z wysokim wynagrodzeniem, wpływającym (przez należne składki) na wysokość świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudnienia osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku formalnych zakazów do ich zatrudniania w ramach stosunku pracy, ale też rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione nie tylko formalne, ale i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach charakteryzujących stosunek pracy, wywołujących zobowiązanie pracownicze. Jest to niezbędne dla wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużycia prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. /por. postanowienie SN z dnia 18 listopada 2020r. III UK 427/19/

Nie należy też tracić z pola widzenia, że sam fakt wykonywania za wynagrodzeniem określonego rodzaju czynności przez jedną ze stron na rzecz drugiej w zależności od cech danego stosunku prawnego, co do zasady może zostać zakwalifikowany jako umowa o dzieło, umowa zlecenia umowa o świadczenie usług, o której mowa w art.750 k.c., wobec której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, bądź też współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Powyższe jednak jak już podnoszono pozostaje poza sferą rozważań niniejszym postepowaniu, albowiem przedmiotem zaskarżonej decyzji była wyłącznie umowa o pracę.

Wskazać należy, że zgodnie z art.83§1 k.c. w zw. z art.300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie przez strony na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 3 października 2019r., III AUa 514/18)

Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art.58§1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

W wyroku z dnia 2 lipca 2008 roku (II UK 334/07) Sąd Najwyższy wskazał, iż w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. ( por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, I UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, wyrok SA w Szczecinie z dnia 31 maja 2021, III AUa 164/21)

Możliwe jest stwierdzenie, że strony umowy o pracę, zawartej formalnie zgodnie z obowiązującymi przepisami, porozumiały się (bądź milcząco godziły) co do realizacji marginalnego zobowiązania wynikającego z tej umowy jedynie w celu uprawdopodobnienia pozorów jej wykonywania oraz wywołania mylnego przekonania osób trzecich (w tym organu rentowego), jakoby zawarły i realizowały ważną umowę. Owa marginalna realizacja zawartej umowy nie opiera się bowiem w takiej sytuacji na zasadzie wzajemności uzgodnionych świadczeń, albowiem strony tej umowy od początku nie miały faktycznie zamiaru realizować wynikających z niej zobowiązań, a jedynie stwarzać pozory jej wykonywania po to, aby ubezpieczony mógł uzyskać korzystny ekonomicznie tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli więc osoba składająca oświadczenie woli chce wywołać skutki prawne inne niż wynikałoby to ze złożonego przez nią oświadczenia woli, składa pozorne oświadczenie woli w rozumieniu art. 83 Kodeksu cywilnego. (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 11 października 2017r., III AUa 162/17)

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Ocena realizacji zwartej przez wnioskodawczynię i płatnika umowy o pracę wskazuje na to, że strony zawarły umowę o pracę, której nie miały zamiaru realizować. O pozorności umowy o pracę wnioskować należy z całokształtu okoliczności dotyczących momentu zawarcia umowy, jak i przez pryzmat zdarzeń późniejszych.

Wnioskodawczyni z płatnikiem pozostawali w relacjach małżeńskich, płatnik prowadził działalność w ramach której potrzebował wsparcia dietetyka, zaś osoba z którą dotychczas współpracował nie była mu w stanie go zapewnić na poziomie, którego oczekiwał. Przy tym wnioskodawczyni niejednokrotnie od chwili rozpoczęcia działalności niejednokrotnie doraźnie pomagała płatnikowi tworząc menu rozmawiając z klientami i kontrahentami. Wnioskodawczyni więc zdecydowała się na pomoc płatnikowi w zakresie większym, on zaś zatrudniając ją w ramach „umowy o pracę” za wynagrodzeniem, stworzył dla niej tytuł ubezpieczenia który gwarantował jej na wypadek choroby i macierzyństwa świadczenia, które przysługują pracownikowi.

W ocenie Sądu nie ma żadnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy na podstawie stosunku pracy w warunkach podporządkowania. Wnioskodawczyni udzielała płatnikowi pomocy - wykonywała czynności dietetyka w razie potrzeb na zasadach partnerskich, nie w zakreślonym rygorze co do sposobu i czasu pracy przy jednoczesnym braku rozliczania jej z powierzonych zadań.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych należy stwierdzić, że mamy do czynienia z pozornością oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę przez płatnika J. K. (1) i M. K.. Celem działania stron nie było, bowiem świadczenie pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy. Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści.

Wprawdzie płatnik składek założył wnioskodawczyni akta osobowe oraz dokumentacje płacową, to jednak w ocenie Sądu dokumenty te nie świadczą o wykonywaniu pracy. Stworzenie tej dokumentacji miało jedynie uprawdopodobnić świadczenie pracy. Dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły.

W ocenie Sądu strony miały świadomość tego, że umowa nie będzie ich obowiązywać, a ewentualne zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne będą krótkotrwałe. Nawiązanie stosunku pracy, którego elementami są zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, nie było rzeczywistym celem stron. Stronom chodziło o uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego dla wnioskodawczyni jak dla pracownika i temu celowi podporządkowały skonstruowanie określonej sytuacji prawnej, a umowa o pracę stanowić miała przede wszystkim narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę nie mogło stanowić podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników.

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalająca niepodleganie przez M. K. ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek J. K. (1) odpowiada prawu i na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu, zarówno w stosunku do zainteresowanego płatnika jak i ubezpieczonej Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika ZUS ustalił zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265).

J.L.