Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Aleksander Sikora

Sędziowie

SA Michał Marzec

SO del. Teresa Jędrzejas-Paluch (spr.)

Protokolant

Agnieszka Bargieł

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 155/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z 30 listopada 2018 r., sygn. akt II K 220/17

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obraza przepisów prawa materialnego mająca wpływ na treść zaskarżonego wyroku spowodowana naruszeniem:

- art. 46 § 1 k.k. poprzez orzeczenie obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem na rzecz Banku (...) w W. w wysokości 594.000 zł., pomimo tego, że szkoda ta nie wynikła z czynu przestępnego, a stanowi niewykonanie zobowiązania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego oraz jej realizacja w chwili zaciągnięcia kredytu była zdarzeniem przyszłym i niepewnym,

- art. 69 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. poprzez niezastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności, mimo braku karalności oskarżonego i jego warunków osobistych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut obrazy przez Sąd pierwszej instancji art. 46 § 1 k.k. nie zasługiwał na uwzględnienie. Jakkolwiek bowiem Sąd Apelacyjny dokonał zmiany orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego w kierunku żądanym w apelacji, to jednak nie z powodu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 46 § 1 k.k., tylko z powodu uwzględnionej przez sąd odwoławczy z urzędu obrazy przepisów postępowania, a to art. 443 k.p.k. w zw. z art. 434 § 1 k.p.k., mającej wpływ na treść wydanego wyroku również w zakresie nałożonego na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody. Szerzej na ten temat Sąd odwoławczy wypowiada się w sekcji nr 4 niniejszego uzasadnienia poświęconej okolicznościom uwzględnionym z urzędu.

Za niezasadny uznano również zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 69 § 1 k.k. w wersji sprzed 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie wobec oskarżonego. W tej kwestii w całości na akceptację zasługują argumenty przytoczone w pisemnym uzasadnieniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji, aczkolwiek w sytuacji, w której Sąd odwoławczy, dokonując zmiany zaskarżonego wyroku poprzez przypisanie oskarżonemu przestępstwa w kształcie zmienionym w porównaniu z opisem czynu przyjętym przez Sąd Okręgowy, na nowo wymierzył oskarżonemu karę, argumenty dotyczące wymiaru kary a także niewystępowania wobec oskarżonego przesłanek do warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności wskazane zostaną w sekcji nr 4 niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zmianę opisu czynu, a w konsekwencji orzeczenie obowiązku naprawienia szkody na rzecz banku (...) S.A. w wysokości 396.000 zł. i wymierzenie oskarżonemu kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,

ewentualnie

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jakkolwiek zarzuty obrazy przez Sąd pierwszej instancji wskazanych przepisów prawa materialnego uznano za niezasadne, to jednak sformułowany w apelacji obrońcy oskarżonego wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie nałożonego na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody w kierunku żądanym w apelacji zasługiwał na uwzględnienie, z tym że nie z tych przyczyn, które zostały w apelacji wskazane. Powody zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji przedstawione zostaną poniżej w sekcji nr 4 niniejszego uzasadnienia, poświęconej okolicznościom uwzględnionym przez sąd odwoławczy z urzędu.

3.2.

Naruszenie prawa procesowego, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, to jest art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. poprzez bezkrytyczną i nazbyt dowolną, a nie swobodną i wszechstronną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych, w tym w szczególności:

a) uznanie, że oskarżony swoim działaniem polegającym na przedłożeniu pozornego o świadczenia o sprzedaży udziałów wprowadził w błąd bank (...) S.A., a pracownicy nie nakłaniali go do zawierania pozornej umowy sprzedaży i wprowadzenia banku w błąd,

b) uznania, że oskarżony swoim działaniem polegającym na przedłożeniu oświadczenia o pozornym zbyciu udziałów wprowadził bank w błąd, podczas gdy bank (działające w jego imieniu pracownice) wiedziały o pozorności tej czynności,

c) uznanie, że oskarżony przedkładając dokumenty powołane w opisie czynu doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Bank (...) z siedzibą w W. do udzielenia gwarancji kredytu udzielonego przez (...) S.A. do kwoty 594.000 zł., pomimo, że podpisanie gwarancji nie odbyło się na podstawie przedstawionych dokumentów oraz w chwili jej zawierania nie stanowiła niekorzystnego rozporządzenia mieniem, bowiem jej realizacja była zdarzeniem przyszłym i niepewnym.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut należy uznać za niezasadny w całości. Nie sposób bowiem stwierdzić, iżby Sąd pierwszej instancji ustalając, że oskarżony S. P. przedkładając na potrzeby uzyskania kredytu pozorne, a więc nierzetelne oświadczenie o sprzedaży udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. wprowadził w błąd bank (...) S.A. co do istotnej okoliczności, jaką jest to kto jest udziałowcem spółki starającej się o kredyt, naruszył reguły oceny dowodów wynikające z art. 7 oraz art. 4 k.p.k. Ocena dowodów w postaci zarówno wyjaśnień oskarżonego jak i zeznań przesłuchanych w sprawie pracownic banku, to jest S. O. i E. D. doprowadziła Sąd Okręgowy do słusznego wniosku, że nawet przy przyjęciu, iż pracownicy banku przyjmujący wniosek kredytowy składany przez oskarżonego imieniem zarządzanej spółki zasugerowali mu (wobec trzykrotnego odrzucenia wcześniejszych wniosków z powodu złej historii kredytowej udziałowca spółki, czyli S. P.) dokonanie zmiany udziałowca w spółce, to nie oznacza to bynajmniej, iżby oskarżony S. P., dokonując następnie pozornego zbycia udziałów na rzecz swojego pracownika A. G. i przedkładając w banku wraz z kolejnym wnioskiem ową pozorną umowę sprzedaży udziałów, nie wprowadził w błąd co do osoby udziałowca spółki banku (...) S.A. jako instytucji. Po pierwsze bowiem to nie S. O., z której zeznań wynika, że mogła oskarżonemu takie rozwiązanie zasugerować, decydowała o udzieleniu kredytu, tylko ówczesna dyrektor I Oddziału (...) S.A. w C. E. D., z której zeznań wynika, że nie wiedziała o tym, iż w spółce (...) Sp. z o.o. na potrzeby zaciągnięcia kredytu w wysokości w łącznej 990.000 zł. dokonano pozornej zmiany udziałowca, zaś gdyby o tym wiedziała, to nie zaakceptowałaby takiego wniosku (k. 508, t. III). Po drugie, nawet jeżeli pracownicy banku przyjmujący wniosek kredytowy od oskarżonego zasugerowali mu dokonanie zmiany udziałowca w spółce, to nie oznacza bynajmniej, że akceptowali dokonanie przez niego fikcyjnego, pozornego zbycia udziałów, na co wskazywał tutejszy Sąd już w uzasadnieniu wyroku z 21 września 2017 r., uchylającego wyrok uniewinniający oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu wydany przez Sąd Okręgowy w Częstochowie (k. 589, t. III). Nie sposób przyjąć, iżby oskarżony S. P. został namówiony przez pracowników banku do fikcyjnego zbycia udziałów w spółce i do przedłożenia w banku tej fikcyjnej umowy oraz do złożenia wraz z kolejnym wnioskiem kredytowym nierzetelnego oświadczenia co do tego kto jest faktycznym wspólnikiem w spółce (...), jak wywodzi w apelacji obrońca oskarżonego. Nawet jednak, gdyby tak istotnie było, to okoliczność ta nie zwalniałaby z odpowiedzialności oskarżonego, tylko rodziłaby konieczność pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za podżeganie do popełnienia przestępstwa tych pracowników banku. W świetle niebudzących wątpliwości co do swej wiarygodności zeznań świadka E. D. nie sposób bowiem przyjąć, iżby- jako dyrektor oddziału banku- wyrażając zgodę na przyznanie kredytu wiedziała o tym, że załączona do wniosku kredytowego umowa zbycia udziałów w spółce jest nierzetelna, a więc iżby nie została wprowadzona w błąd co do tej okoliczności, istotnej dla udzielenia kredytu, co wynika choćby z tego, że wcześniejsze 3- krotne wnioski kredytowe składane przez oskarżonego imieniem zarządzanej spółki (kiedy jeszcze to on widniał w Krajowym Rejestrze Sądowym jako jej udziałowiec) zostały przez bank odrzucone z powodu negatywnej historii kredytowej jej udziałowca.

Odnosząc się natomiast do zarzutu sformułowanego w pkt 2c apelacji obrońcy oskarżonego, dotyczącego błędnego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że oskarżony S. P. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem również Bank (...) stwierdzić należy, że jakkolwiek Sąd odwoławczy dokonał zmiany opisu czynu przypisanego S. P. oraz zmodyfikował orzeczenie o nałożeniu na niego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, eliminując tę część, która dotyczyła doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Banku (...) i wyrządzenia szkody w majątku również tego podmiotu, to nie stało się to bynajmniej z powodu uwzględnienia zarzutów apelacji skierowanych do tej części rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, tylko z powodu okoliczności uwzględnionych przez Sąd Apelacyjny z urzędu, o czym poniżej w sekcji nr 4.

Wobec treści rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd Apelacyjny w wyniku uwzględnienia okoliczności wziętych pod uwagę z urzędu, za bezprzedmiotowe należało uznać zarzuty apelacji obrońcy oskarżonego odnośnie przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, że poprzez przedłożenie pozornej umowy sprzedaży udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. oraz sfałszowanych sprawozdań analitycznych i deklaracji CIT 8 za lata 2011 i 2012 oskarżony S. P. wprowadził w błąd i doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko bank (...) S.A., ale również udzielający gwarancji spłaty (...) Bank (...). W tym aspekcie Sąd Apelacyjny pragnie jedyne wskazać, że jakkolwiek przeprowadzone przez Sąd Okręgowy w Częstochowie znacznie poszerzone w porównaniu ze śledztwem postępowanie dowodowe doprowadziło go do prawidłowych i akceptowanych przez Sąd odwoławczy wniosków co do tego, że wskutek przedłożenia przez oskarżonego S. P. nie tylko pozornej umowy sprzedaży udziałów w spółce (...) Sp. z o.o., ale również sfałszowanych sprawozdań analitycznych i deklaracji CIT 8 za lata 2011 i 2012 został wprowadzony w błąd nie tylko udzielający (...) bank (...) S.A., ale również udzielający gwarancji spłaty (...) Bank (...)- skoro poręczenia do kwoty 594.000 zł. dokonał za spółkę wykazującą straty i de facto nie posiadającą zdolności kredytowej, co z czasem musiało się skończyć koniecznością wypłacenia na rzecz (...) 60 % wartości kapitału kredytu z powodu niespłacania go przez kredytobiorcę, a więc już z momentem udzielenia gwarancji bank ten dokonał na przyszłość rozporządzenia swoim mieniem niekorzystnego z punktu widzenia jego interesów- to jednak, z powodu ograniczenia wynikającego z art. 443 k.p.k., okoliczności te nie mogły zostać wprowadzone do ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, orzekającego w tej sprawie ponownie, i ujęte w opisie przypisanego mu czynu, gdyż nie były one objęte zarzutami apelacji wniesionej przez prokuratora na niekorzyść oskarżonego od wyroku uniewinniającego go od popełnienia zarzucanego czynu.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zmianę opisu czynu, a w konsekwencji orzeczenie obowiązku naprawienia szkody na rzecz banku (...) S.A. w wysokości 396.000 zł. i wymierzenie oskarżonemu kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,

ewentualnie

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jakkolwiek obrońca oskarżonego w wywiedzionej jego imieniem apelacji zaskarżonemu wyrokowi Sądu Okręgowego w Częstochowie zarzucił naruszenie zasad oceny dowodów wynikających z art. 7 i art. 4 k.p.k., a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżony swoim działaniem polegającym na przedłożeniu pozornego oświadczenia o sprzedaży udziałów wprowadził w błąd bank (...) S.A., w sytuacji, gdy zdaniem obrony bank nie został wprowadzony w błąd, to jednak we wnioskach apelacji nie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, tylko wyłącznie o zmianę opisu czynu poprzez przyjęcie, że wprowadzonym w błąd oraz doprowadzonym do niekorzystnego rozporządzenia mieniem był tylko bank (...) S.A., a nie również Bank (...), w zw. z czym obowiązek naprawienia szkody winien być orzeczony tylko na rzecz banku (...) S.A., co jest daleko idącą niekonsekwencją. Z jednej strony bowiem obrońca kwestionuje ustalenie przez Sąd pierwszej instancji, że bank (...) S.A. został wprowadzony w błąd (co należy do znamion ustawowych oszustwa), a z drugiej nie domaga się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, tylko wyeliminowania tej części rozstrzygnięcia, która dotyczy doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzeniem mieniem również Banku (...).

Pomimo niezasadności zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy oskarżonego, sformułowany w niej wniosek o zmianą zaskarżonego wyroku w kierunku żądanym w apelacji zasługiwał na uwzględnienie, z tym że nie z tych przyczyn, które zostały w apelacji wskazane. Powody zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji przedstawione zostaną poniżej w sekcji nr 4 niniejszego uzasadnienia poświęconej okolicznościom uwzględnionym przez sąd odwoławczy z urzędu.

3.3.

Rażąca niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego bezwzględnej kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat, w sytuacji, kiedy wymierzenie kary warunkowym zawieszeniem jej wykonania spełniłoby wszelkie cele prewencji ogólnej i indywidualnej.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Jakkolwiek obrońca oskarżonego zarzucił Sądowi pierwszej instancji wymierzenie oskarżonemu S. P. kary rażąco niewspółmiernej, to jednak zarówno z treści wniosków apelacji jak i z jej uzasadnienia należy wnioskować, że w istocie nie kwestionuje ona wymiaru orzeczonej wobec oskarżonego kary 2 lat pozbawienia wolności ani też wymierzonej grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, tylko niezastosowanie wobec niego dobrodziejstwa instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

W tej kwestii zaś w całości na akceptację zasługują argumenty przytoczone w pisemnym uzasadnieniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji, aczkolwiek w sytuacji, w której Sąd odwoławczy, dokonując zmiany zaskarżonego wyroku poprzez przypisanie oskarżonemu przestępstwa w kształcie zmienionym w porównaniu z opisem czynu przyjętym przez Sąd Okręgowy, na nowo wymierzył oskarżonemu karę, argumenty dotyczące wymiaru kary a także niewystępowania wobec oskarżonego przesłanek do warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności wskazane zostaną w sekcji nr 4 niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zmianę opisu czynu, a w konsekwencji orzeczenie obowiązku naprawienia szkody na rzecz banku (...) S.A. w wysokości 396.000 zł. i wymierzenie oskarżonemu kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,

ewentualnie

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec treści rozstrzygnięcia sądu odwoławczego wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary 2 lat pozbawienia wolności należało uznać za bezprzedmiotowy, zaś powody, dla których również Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do zastosowania wobec oskarżonego art. 69 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r. zostaną przedstawione poniżej w sekcji nr 4.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Obraza art. 443 k.p.k. w zw. z art. 434 § 1 k.p.k. polegająca na przypisaniu oskarżonemu S. P. przez Sąd pierwszej instancji orzekający w tej sprawie ponownie (po uchyleniu poprzedniego wyroku uniewinniającego, na skutek uwzględnienia apelacji prokuratora) składających się na przypisane mu przestępstwo zachowań nie objętych zarzutami apelacji wywiedzionej przez prokuratora na niekorzyść oskarżonego.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Sąd pierwszej instancji, rozpoznając sprawę ponownie i poszerzając znacznie materiał dowodowy w porównaniu z tym, który zaoferował mu oskarżyciel publiczny- jakkolwiek w zgodzie z tymi dowodami ustalając, że oskarżony S. P. wprowadził bank (...). S.A. Oddział w C. w błąd nie tylko co do osoby udziałowca w spółce (...) Sp. z o.o. poprzez przedłożenie nierzetelnego pisemnego oświadczenia co do osoby udziałowca w tej spółce (co było objęte aktem oskarżenia), ale również co do sytuacji ekonomiczno- finansowej starającej się o kredyt spółki, poprzez przedłożenie sfałszowanych przez siebie sprawozdań finansowych i zeznań podatkowych CIT- 8 za lata 2011 i 2012 (co nie było ujęte w akcie oskarżenia) i dzięki temu doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko (...) S.A., ale również Bank (...), jako podmiot udzielający gwarancji spłaty kredytu- to jednak naruszył wynikający z art. 443 k.p.k. w zw. z art. 434 § 1 k.p.k. pośredni zakaz reformationis in peius, przypisując ostatecznie oskarżonemu przestępstwo o znacznie szerszym zakresie niż objęte aktem oskarżenia, tak w obszarze podjętych przez niego czynności wykonawczych zmierzających do wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd jak i w obszarze skutków tych czynności, a konkretnie ilości pokrzywdzonych podmiotów, co przełożyło się na zakres orzeczonego przez Sąd pierwszej instancji środka probacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody. Zmiany dokonane w opisie czynu przez Sąd pierwszej instancji nie były tylko zmianami 'kosmetycznymi" mającymi na celu doprecyzowanie opisu czynu (co jest dopuszczalne w postępowaniu ponownym, nawet jeśli wyrok nie był zaskarżony na niekorzyść oskarżonego- tak np. SA w K. w wyroku z 8 marca 2018 r., II AKa 590/17, LEX nr 2480867), lecz szły znacznie dalej, wprowadzając do opisu czynu dodatkowe elementy zachowania oskarżonego wytwarzające u pokrzywdzonego błędny obraz sytuacji finansowej zarządzanej przez niego spółki (przedłożenie sfałszowanych sprawozdań finansowych i zeznań podatkowych) oraz ustalając, że zarzucanym mu czynem doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko (...) S.A., ale również Bank (...).

Zgodnie z treścią art. 443 k.p.k. w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art. 434 § 4 k.p.k. Jak pisze Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2017 r. (II KK 274/17, LEX nr 2434431) przywołany przepis należy czytać w powiązaniu z treścią art. 434 § 1 k.p.k., w którym wskazano elementy wyznaczające granice orzekania na niekorzyść oskarżonego. Z treści tego przepisu wynika, że sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie: 1) wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy oraz 2) w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia oraz 3) w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów.

Innymi słowy sąd odwoławczy, a w konsekwencji także sąd pierwszej instancji, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzekając na niekorzyść oskarżonego, jest związany granicami zaskarżenia i zarzutami podniesionymi przed fachowego uczestnika postępowania, jakim jest oskarżyciel publiczny.

Stanowisko, zgodnie z którym wydanie "orzeczenia surowszego" w rozumieniu art. 443 k.p.k.- po uchyleniu orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania- jest dopuszczalne w dalszym postępowaniu tylko wówczas, gdy uchylenie to nastąpiło na skutek uwzględnienia środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, i to jedynie w granicach zaskarżenia na niekorzyść lub gdy uchylenie orzeczenia nastąpiło z mocy samej ustawy, niezależnie od granic zaskarżenia (art. 439 § 1 pkt 1-4 k.p.k., art. 440 k.p.k.) zaprezentował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 maja 2003 r. (I KZP 14/03, LEX nr 78023), a także w wyroku z dnia 13 grudnia 2017 r., (II KK 274/17, LEX nr 2434431), które to do dnia dzisiejszego nie straciły na aktualności, jako że pogląd ten jest podzielany również w orzeczeniach sądów apelacyjnych z ostatnich lat (np. wyrok SA w Warszawie z 9.05.2019 r. II AKa 470/18, EX nr 2742038, wyrok SA w Szczecinie z 11.04.2019 r., II AKa 1/19, LEX nr 2719354 ).

Skoro więc w realiach niniejszej sprawy pierwotnie wydany przez Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrok uniewinniający oskarżonego S. P. od popełnienia zarzucanego mu czynu został co prawda zaskarżony przez prokuratora na niekorzyść oskarżonego, lecz w tym środku odwoławczym nie podniesiono zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na nieprzyjęciu, że oskarżony ten wprowadził w błąd banku (...) S.A. również co do sytuacji finansowej zarządzanej spółki (...) Sp. z o.o. poprzez przedłożenie sfałszowanych sprawozdań finansowych oraz deklaracji CIT- 8 za lata 2011 i 2012, zaś swoim działaniem doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko bank (...) S.A., ale również udzielający gwarancji spłaty (...) Bank (...), po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ten nie mógł przypisać oskarżonemu więcej, niż zostało to zakreślone w wywiedzionym przez prokuratora środku odwoławczym, będąc związanym granicami zaskarżenia na niekorzyść oskarżonego. W apelacji z dnia 18 maja 2017 r. prokurator zarzucił bowiem wyrokowi uniewinniającemu wydanemu przez Sąd Okręgowy w Częstochowie 25 kwietnia 2017 r. jedynie błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść, polegający na niewłaściwej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego poprzez niesłuszne przyjęcie, że oskarżony nie wprowadził w błąd pracowników (...) S.A. w błąd co do tego kto jest udziałowcem w tej spółce oraz co do zamiaru spłaty zobowiązania poprzez przedłożenie nierzetelnego dokumentu w postaci umowy sprzedaży udziałów firmy (...) Sp. z o.o. (k. 571- 574, t. III). Wobec tak zakreślonych granic apelacji prokuratora na niekorzyść oskarżonego Sąd pierwszej instancji ponownie rozpoznający sprawę nie mógł oskarżonemu S. P. przypisać wprowadzenia banku (...). S.A. Oddział w C. w błąd nie tylko co do osoby udziałowca w spółce (...) Sp. z o.o. poprzez przedłożenie nierzetelnego pisemnego oświadczenia co do osoby udziałowca w tej spółce, ale również co do sytuacji ekonomiczno- finansowej starającej się o kredyt spółki poprzez przedłożenie sfałszowanych przez siebie sprawozdań finansowych i zeznań podatkowych CIT- 8 za lata 2011 i 2012 i doprowadzenia w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko banku (...) S.A., ale również Banku (...), jako podmiotu udzielającego gwarancji spłaty kredytu, jakkolwiek ustalenia takie znajdowały oparcie w przeprowadzonych przez ten Sąd dowodach.

W tej sytuacji Sąd drugiej instancji w oparciu o art. 440 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. zmuszony był dokonać zmiany zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z opisu czynu przyjętego przez Sąd Okręgowy wyżej wymienionych dodatkowych elementów działania oskarżonego S. P., które jakkolwiek odpowiadają rzeczywistemu przebiegowi zdarzeń i zostały prawidłowo ustalone przez Sąd pierwszej instancji, to jednak z uwagi na zakaz reformationis in peius wprowadzony w art. 443 k.p.k. przy ponownym rozpoznaniu sprawy, nie mogły stać się podstawą ustaleń faktycznych w sensie procesowym i przypisane mu w wyroku, zaś z jego kwalifikacji prawnej art. 270 § 1 k.k., jako że dotyczył on wytworzenia przez oskarżonego i posłużenia się sfałszowanymi sprawozdaniami finansowymi oraz deklaracjami CIT-8 za lata 2011- 2012.

Zmiana w zakresie opisu czynu polegająca między innymi na wyeliminowaniu z niego części dotyczącej doprowadzenia przez S. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie tylko banku (...). S.A., ale również Banku (...), skutkować musiała również zmianą orzeczenia w zakresie obowiązku naprawienia szkody. Skoro bowiem, wobec związania treścią art. 443 k.p.k. w zw. z art. 434 § 1 k.p.k., nie można było przyjąć, że swoim działaniem oskarżony S. P. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem również Bank (...), to brak było podstaw do utrzymania w mocy orzeczenia zawartego w pkt 2 wyroku Sądu Okręgowego o nałożeniu na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody na rzecz tego podmiotu w kwocie 594.000 zł. Co zaś tyczy obowiązku naprawienia szkody na rzecz banku (...) S.A., to zmniejszono go do kwoty 187 310 zł., odliczając wpłaty dokonane przez oskarżonego do dnia wyrokowania przez Sąd Apelacyjny (2 wpłaty po 40.000 zł.- k. 1052, 1053 oraz jedna wpłata w wysokości 128.690 zł. dokonana 25 czerwca 2021 r.- k. 1187- łącznie 208.690 zł.).

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Orzeczenie o kosztach zawarte w pkt 3 wyroku Sądu Okręgowego.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Rozstrzygnięcie o kosztach nie zostało zaskarżone, zaś Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do ingerencji w to orzeczenie z urzędu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

W oparciu o art. 440 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok poprzez wyeliminowanie z opisu czynu przypisanego oskarżonemu dodatkowych przyjętych przez Sąd pierwszej instancji elementów zachowania oskarżonego, to jest przedłożenie sfałszowanych sprawozdań finansowych i zeznań podatkowych oraz doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem również Banku (...), zaś z jego kwalifikacji prawnej art. 270 § 1 k.k. a także w zakresie obowiązku naprawienia szkody, nakładając na oskarżonego obowiązek naprawienia pozostałej jej części, nienaprawionej do dnia wyrokowania przez Sąd Apelacyjny, w kwocie 187 310 zł. wyłącznie na rzecz banku (...) S.A.

Uznając oskarżonego S. P. za winnego popełnienia czynu w takim kształcie jak zarzucono mu w akcie oskarżenia, wyczerpującego ustawowe znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 12 § 1 k.k., na mocy art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. oraz art 33 § 1, 2 i 3 k.k. skazano go na karę tożsamą z karą wymierzoną przez Sąd Okręgowy, to jest 2 lata pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 50 zł. każda, uznając ją za adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości przypisanego mu przestępstwa, do stopnia zawinienia oraz uwzgledniającą w sposób wystarczający okoliczności wskazane w treści art. 53 § 2 k.k. i podzielając w pełni argumenty przytoczone w tej materii przez Sąd pierwszej instancji.

Jak chodzi o sam wymiar kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego, to w świetle słusznie ocenionego przez Sąd pierwszej instancji jako znaczny stopnia społecznej szkodliwości przypisanego mu przestępstwa oszustwa, wyrażający się przede wszystkim wysokością wyłudzonego kredytu (bez mała milion złotych), a także w świetle innych okoliczności wziętych przez ten Sąd pod uwagę, jak stopień zawinienia wyrażający się przemyślanym działaniem oskarżonego nastawionym na oszukanie banku co do osoby udziałowca zarządzanej spółki, a także co do zamiaru spłaty zaciągniętego kredytu (o czym świadczy nie przystąpienie do jego spłacania) i premedytacją w dążeniu do uzyskania kredytowania ze strony pokrzywdzonego banku (pomimo 3- krotnych wcześniejszych odmów udzielenia kredytu), orzeczonej wobec niego kary 2 lat pozbawienia wolności, a więc w dolnych granicach przewidzianych przez przepis art. 294 § 1 k.k., nie sposób uznać za nadmiernie surową.

Jak chodzi natomiast o powody niezastosowania wobec oskarżonego instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, to wskazać należy, że bynajmniej jedyną okolicznością, którą sąd winien brać pod uwagę, decydując o tym czy zastosować ten środek probacyjny, nie może być fakt wcześniejszej niekaralności oskarżonego. Zgodnie z treścią art. 69 § 2 k.k. sąd ma obowiązek brać pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. O ile istotnie w dacie wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji oskarżony S. P. nie był karany, to jego postawa w czasie postępowania oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa, wyrażające się przede we wszystkim nie czynieniem najmniejszych nawet starań o naprawienie szkody wobec pokrzywdzonego (...) S.A., nie dają podstaw do zastosowania dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary 2 lat pozbawienia wolności. Za Sądem pierwszej instancji zaakcentować należy szczególnie to, że do czasu wydania wyroku przez ten Sąd, mimo upływu ponad 4 lat pod daty wypowiedzenia umowy kredytowej i ponad 3 lat od daty złożenia przez bank zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, mimo składanych deklaracji, oskarżony nie wpłacił na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. żadnej kwoty tytułem naprawienia szkody, a co więcej, przeniósł własność swojej nieruchomości w S. na nowoutworzoną spółkę (...), uniemożliwiając tym samym pokrzywdzonemu zaspokojenie się z niej. Dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji oskarżony zaczął dokonywać wpłat na rzecz pokrzywdzonego, naprawiwszy do dnia wyrokowania przez Sąd Apelacyjny szkodę w części, czyli w zakresie kwoty 208.690 zł. (2 wpłaty po 40.000 zł.- k. 1052, 1053 oraz jedna wpłata w wysokości 128.690 zł. dokonana 25 czerwca 2021 r.- k. 1187). Zaznaczyć też należy, że pomimo złożonej na rozprawie odwoławczej w dniu 18 kwietnia 2019 r. deklaracji zawarcia porozumienia z pokrzywdzonym w kwestii spłaty zadłużenia z tytułu kredytu (k. 1061), pomimo upływu przeszło 2 lat (kiedy do postępowanie odwoławcze było zawieszone) oskarżony ani nie zawarł deklarowanego porozumienia z pokrzywdzonym bankiem, ani też (do 25 czerwca 2021 r., kiedy znał już termin rozprawy odwoławczej po podjęciu postępowania) nie dokonywał na rzecz pokrzywdzonego żadnych wpłat. Postawa prezentowana przez oskarżonego również w czasie trwającego przeszło 3 lata postępowania przed sądem odwoławczym wskazuje więc na to, że nie ma on poczucia odpowiedzialności za popełnione oszustwo na kwotę bez mała 1 mln zł., zaś dokonywane przez niego wpłaty (przed pierwszą i ostatnią rozprawą odwoławczą) miały tylko na celu uzyskanie przychylności Sądu odwoławczego. Dodatkową okolicznością przemawiającą przeciw warunkowemu zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności wobec oskarżonego jest fakt jego prawomocnego skazania przez Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2020 r. za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz za przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. (k. 1191- 1193), co świadczy o tym, że oszustwo przypisane mu na szkodę (...) S.A. nie było w jego dotychczasowym życiu zdarzeniem wyjątkowym. Po popełnieniu przestępstwa oszustwa na szkodę (...) S.A. oskarżony dopuścił się bowiem oszustwa co do mienia znacznej wartości oraz przywłaszczenia mienia znacznej wartości na szkodę innych pokrzywdzonych. Powyższe dowodzi, że również w ocenie Sądu Apelacyjnego brak podstaw do zastosowania wobec oskarżonego S. P. dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary 2 lat pozbawienia wolności.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany zostały przedstawione powyżej.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3.

Wobec niepodzielenia zarzutów apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego, na mocy art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k., zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w postaci wydatków postępowania odwoławczego, na które składały się: wydatek z tytułu uzyskania odpisów dokumentacji leczenia oskarżonego w kwocie 24,55 zł. (k. 1094), należności biegłych za wydanie opinii o stanie zdrowia oskarżonego i zwrot wydatków na rzecz biegłego (615,38 zł. x 2- k. 1099 + 453,46 zł. x 2- k. 1167 + 50 zł.- k. 1167) oraz opłata od orzeczonej kary pozbawienia wolności w kwocie 300 zł. i od orzeczonej grzywny w wysokości 1 000 zł.- łącznie 1 300 zł.

7.  PODPIS

SSO del. Teresa Jędrzejas- Paluch SSA Aleksander Sikora SSA Michał Marzec

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Uznanie oskarżonego za winnego oszustwa na szkodę (...) S.A. oraz na szkodę Banku (...) oraz nałożenie na niego obowiązku naprawienia szkody na rzecz Banku (...) i niezastosowanie wobec oskarżonego warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

Uchylenie

☒

zmiana