Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący sędzia Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Ochotniczej Straży Pożarnej w G.

przy udziale Skarbu Państwa – Starosty Ł. i Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa K. w Ł.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa K. w Ł.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 4 marca 2022 roku, sygn. akt I Ns 477/20

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łasku, pozostawiając temu sądowi także rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego .

Sygn. akt I Ca 168/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 04 marca 2022 r. wydanym w sprawie I Ns 477/20 stwierdzono, że Ochotnicza Straż Pożarna w G. z dniem 01 stycznia 2022 roku nabyła przez zasiedzenie własność działki nr (...) o powierzchni 0,1812 ha położonej w obrębie nr 10 G., gmina B., powiat (...), województwo (...), oznaczonej na mapie do zasiedzenia sporządzonej w dniu 21 października 2021 r. przez geodetę B. Z., przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przez Starostę Ł. w dniu 27 października 2021 roku przez geodetę B. Z., przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przez Starostę Ł. w dniu 27 października 2021 roku identyfikator ewidencyjny P. (...).2021.1983, dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...) (pkt 1. postanowienia), nie obciążono wnioskodawcy Ochotniczej Straży Pożarnej w G. kosztami opinii biegłego geodety (pkt 2. wyroku) oraz ustalono, że w pozostałym zakresie wszyscy zainteresowani ponoszą koszty postępowania w zakresie przez siebie wydatkowanym (pkt 3. postanowienia).

Sąd Rejonowy przyjął, że najpóźniej w 1991 roku na przedmiotowej działce istniało ogrodzenie i ubikacja, ponieważ obiekty te nie są widoczne na zdjęciu satelitarnym z 1981 roku, ale są widoczne na zdjęciu satelitarnym z 1991 roku. Tym samym, Sąd I instancji przyjmując, że OSP w G. posiadała jako posiadacz samoistny przedmiotową działkę co najmniej od 1991 roku, stwierdził, że trzydziestoletni termin zasiedzenia upłynął w dniu 01 stycznia 2022r.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik uczestnika postępowania – Lasów Państwowych Nadleśnictwo K., który zaskarżył powyższe postanowienie w całości.

Orzeczeniu temu skarżący zarzucił:

1.  Naruszenie przepisów postępowania:

a.  art. 228 § 2 k.p.c. poprzez brak wzięcia pod uwagę faktu znanego sądowi z urzędu, iż uczestnik 19 stycznia 2021 r. złożył przeciwko wnioskodawcy pozew o wydanie nieruchomości objętej wnioskiem o zasiedzenie a postępowanie w tej sprawie (sygn. akt I C 76/21) zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania, co spowodowało, że doszło do przerwania biegu zasiedzenia spornej nieruchomości, a w konsekwencji, że uczestnik nie wykazał trzydziestoletniego samoistnego posiadania nieruchomości,

b.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

⚫

brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego i wzięcia pod uwagę faktu znanego sądowi urzędowo, że wskutek złożonego powództwa o wydanie nieruchomości w dniu 19 stycznia 2021 r. doszło do przerwania biegu zasiedzenia nieruchomości;

⚫

brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego i stwierdzenie, że wnioskodawca był samoistnym posiadaczem nieruchomości przez okres 30 lat, podczas gdy z materiału dowodowego wynikało, że od 2012 r. wnioskodawca podejmował działania zmierzające do nabycia od uczestnika spornej działki.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 123 k.c. w zw. z art. 175 k.c. poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości z dniem 1 stycznia 2022 r., podczas gdy 19 stycznia 2021 r. doszło do przerwania biegu zasiedzenia nieruchomości poprzez złożenie przez uczestnika postępowania pozwu o wydanie nieruchomości objętej sporem.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku o oddalenie wniosku OSP w G. o zasiedzenie nieruchomości.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik OSP w G. wniósł o jej oddalenie oraz o zmianę postanowienia Sądu I instancji, w ten sposób, że nabycie własności działki oznaczonej numerem (...) w G. nastąpiło w dniu 31 grudnia 2010 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, z powodu nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy, niezależnie od podniesionych w niej zarzutów.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, lub gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialno-prawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22, z dnia 13 marca 2014 r., I CZ 10/14 i z dnia 6 sierpnia 2014 r., I CZ 48/14, nie publ.). Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w razie dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. Respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68, z dnia 23 września 2016 r., II CZ 73/16, nie publ., z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 126/16 nie publ. i z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16, nie publ.).

Przez pryzmat właśnie respektowania uprawnienia stron do dwuinstancyjności Sąd Odwoławczy nie mógł wydać orzeczenia reformatoryjnego, lecz uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W przedmiotowej sprawie bowiem Sąd I instancji dysponując dostępnym mu materiałem dowodowym (oraz faktami znanymi mu z urzędu) w sposób bezrefleksyjny przyjął, iż okres trzydziestu lat niezbędny do zasiedzenia upłynął w dniu 01 stycznia 2022 r., choć z treści pisemnych motywów postanowienia nie wynika wskazanie z jakim zdarzeniem sąd meriti wiąże wejście wnioskodawcy w samoistne posiadanie nieruchomości i rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia. Sąd zapewne termin ten wywiódł z wcześniejszego przyjęcia, iż OSP w G. posiadała jako posiadacz samoistny przedmiotową działkę co najmniej od 1991 roku. Jednakże Sąd nie poczynił żadnych rozważań na temat tego, dlaczego właśnie 1991 r. (a ściślej – zapewne 1 stycznia 1991 r.) miał być początkiem biegu zasiedzenia w niniejszej sprawie. Faktem jest, że ze zgromadzonego materiału dowodowego zdaje się wynikać, iż ogrodzenie wokół spornej działki, które jest zasadniczą oznaką zamanifestowania samoistnego posiadania przez OSP mogło powstać pomiędzy rokiem 1981 a 1991. Na taką okoliczność zwraca zresztą uwagę w piśmie procesowym (k. 32v) pełnomocnik Nadleśnictwa K., wskazując jednocześnie, iż wysoce prawdopodobne jest, że ogrodzenia tego nie było jeszcze w 1986 roku. Jednakże nawet przyznawany przez uczestnika pięcioletni czy dziesięcioletni okres stanowi na tyle duży rozstrzał, iż poczynienie rozważań mających na celu doprecyzowanie tej daty jest absolutnie niezbędne. Niezbędność ta wynika przede wszystkim z konieczności ustalenia daty dziennej, od kiedy wnioskodawca mógł zasiedzieć nieruchomość, ale także z konieczności rozważań czy przesłanki do zasiedzenia nieruchomości w ogóle zostały spełnione. Dziesięciolecie pomiędzy 1981 a 1991 rokiem obfitowało bowiem w zmiany prawne dotyczące zmiany zasad zasiedzenia nieruchomości. Ponadto, w sytuacji gdy uczestnik postępowania podnosi zarzut przerwania przez niego biegu zasiedzenia w 2012 czy 2021 r., ustalenie wcześniej wspomnianej kwestii jest absolutnie fundamentalne. Tymczasem, jak już wspomniano – Sąd Rejonowy nie poczynił absolutnie żadnych rozważań, dlatego akurat rok 1991 r. (bez daty dziennej) przyjąć należy za początek biegu zasiedzenia przeciwko uczestnikowi, zwłaszcza, że od początku złożenia wniosku w sprawie wnioskodawca forsował twierdzenie o wejściu w stan posiadania samoistnego nieruchomości „co najmniej w dniu 1 stycznia 1980 roku”. W sferze domysłów można jedynie umieścić okoliczność, że skoro uczestnik, przeciwko któremu biegł termin zasiedzenia podnosi, że w 1991 r. na zdjęciach lotniczych dołączonych do akt widoczne jest ogrodzenie wokół spornego terenu, to właśnie rok 1991 r. należy uznać za najpóźniejszą możliwą datę początku samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawców. Nawet takich, dość wątpliwych, rozważań co do oceny materiału dowodowego Sąd I instancji nie wyraził w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, przez co nie jest możliwe dokonane przez Sąd II instancji dokonanie właściwej kontroli instancyjnej.

Z tych względów, zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. konieczne było uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego zgodnie z treścią art. 108 § 2 k.p.c. Sąd rozpoznał bowiem żądanie wnioskodawców bez ustalenia zasadniczych podstaw faktycznych.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy – mając na względzie poczynione wcześniej uwagi – powinien dokonać oceny materiału dowodowego i na jego podstawie podjąć próbę ustalenia początkowego okresu samoistnego posiadania przez wnioskodawców spornej nieruchomości, odnosząc się do twierdzeń w tej mierze prezentowanych przez wnioskodawcę i to zarówno w kontekście okoliczności prezentowanych w sprawie o sygn. akt I Ns 504/05, jak i załączonych aktualnie dokumentów i zeznań świadków. W razie ustalenia początku biegu terminu zasiedzenia przed 1 października 1990 r. uwzględnić dla biegu terminu zasadę zakazu „zasiadywania” nieruchomości należących do Skarbu Państwa, a w przypadku ponownego przyjęcia początku biegu terminu po tej dacie odnieść się do ewentualnej przerwy biegu w kontekście wniesionego powództwa windykacyjnego, na co powołuje się apelujący. Wreszcie w razie sporządzania pisemnego uzasadnienia orzeczenia – dać wyraz tej ocenie w treści tegoż uzasadnienia, które wskazywałoby dlaczego akurat określoną datę Sąd przyjął jako początek biegu zasiedzenia, bowiem lakoniczna argumentacja zawarta w pisemnych motywach wydanego postanowienia głównie w sferze ustalenia faktów, uniemożliwia instancyjną kontrolę orzeczenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w sentencji postanowienia.