Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2022 roku.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Towarzystwu (...) SA w W.

o rentę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 13 października 2021 roku, sygn. akt I C 365/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 3, 4 w ten sposób, że :

A.  punktowi 3 nadaje następujące brzmienie : „3. zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powoda M. P. rentę z tytułu utraconych zarobków w wysokości :

a.  za okres od lipca do grudnia 2020 r. włącznie po 900 ( dziewięćset ) złotych miesięcznie,

b.  za styczeń i luty 2021 r. po 1100 ( jeden tysiąc sto ) złotych miesięcznie,

c.  za okres od marca do grudnia 2021 r. włącznie po (...) ( jeden tysiąc czterdzieści dziewięć ) złotych miesięcznie,

d.  za styczeń 2022 r. (...) ( jeden tysiąc dwieście pięćdziesiąt dziewięć ) złotych,

e.  za luty 2022 r. (...) ( jeden tysiąc siedemset pięćdziesiąt dziewięć ) złotych,

f.  poczynając od marca 2022 r. po (...) ( jeden tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt dwa ) złote miesięcznie ,

wszystkie wyżej wymienione raty płatne do 10 – go dnia każdego kolejnego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie przy uchybieniu terminu płatności do dnia zapłaty, oddalając powództwo dalej idące;

B.  punktowi 4 nadaje brzmienie: „4. znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.”;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 596/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 13 października 2021 r. wydanym w sprawie I C 365/20 z powództwa M. P. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o podwyższenie renty, zasądzono od pozwanego na rzecz powoda 3.996 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od 1 maja 2020 r. do 13 października 2021 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 1. wyroku), zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę po 1.722 zł miesięcznie tytułem renty, płatną z góry do 10-tego dnia każdego miesiąca, począwszy od 1 listopada 2021 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat – w miejsce renty zasądzonej w wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z 28 lutego 2011 r., sygn. akt I C 160/09 (pkt 2. wyroku), w pozostałym zaś zakresie powództwo Sąd oddalił (pkt 3. wyroku). Ponadto nie obciążono powoda M. P. kosztami procesu (pkt 4. wyroku) oraz obciążono i nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 275 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od nieuwzględnionej części powództwa (pkt 5. wyroku).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Powód M. P. uczestniczył 20 czerwca 1999 r. w wypadku samochodowym. Sprawca wypadku był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W..

W wyniku wypadku powód doznał uogólnionych zaników korowo-podkorowych wskutek niedotlenienia. Wystąpiły u niego zaburzenia pamięci, koncentracji, spowolnienie psychoruchowe, trudności w chodzeniu.

Wyrokiem z 28 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie I C 160/09 m. in. zasądził od pozwanego na rzecz powoda 1.500 zł renty miesięcznie, jak również ustalił odpowiedzialność pozwanego za dalsze skutki wypadku. W zakresie renty z tytułu zwiększonych potrzeb Sąd Okręgowy ustalił wówczas, że kwota 1.500 zł zapewni powodowi właściwe leczenie, rehabilitację (psycholog, logopeda).

Powód uczęszczał do 2020 r. do Szkoły Specjalnej P. w Ł.. Decyzją z 13 grudnia 2018 r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Po ukończeniu szkoły powód nie podejmował prób znalezienia zatrudnienia.

Na chwilę obecną stan powoda nie uległ zmianie w stosunku do momentu orzekania w sprawie I C 160/09 (2011 r.), choć w sferze psychologicznej nastąpił regres. Nie uległy zwiększeniu jego potrzeby w zakresie leków, leczenia czy rehabilitacji. Powód jest zdolny do pracy w warunkach pracy chronionej w zakresie prostych prac fizycznych.

Sąd Rejonowy orzekając co do żądań powoda uwzględnił żądanie zwiększenia zasądzonej w 2011 r. renty z tytułu zwiększonych potrzeb z poziomu 1.500 zł do 1.722 zł uzasadniając to inflacją oraz spadkiem wartości pieniądza, co ma wpływ na życie i wydatki powoda. W zakresie zaś żądania renty z tytułu utraconych zarobków, Sąd I instancji Sąd przyjął, iż nie doszło do zmniejszenia widoków powoda na przyszłość, gdyż – jak wynika z opinii biegłych – może on pracować w warunkach chronionych. M. P. domagał się wyrównania mu utraconego zarobku do poziomu średniego wynagrodzenia na terenie Województwa (...) gdzie stale przebywa tj. do wysokości 4 907 złotych brutto. Zdaniem sądu pierwszej instancji wprawdzie pozwany co do zasady jest odpowiedzialny za doznaną przez niego szkodę w pełnym wymiarze, to jednak wysokość renty za utracone zarobki uwzględnia różnicę w tej mierze do poziomu wynagrodzenia, jakie uzyskiwałby gdyby nie doznał szkody. Zatem, jak argumentował sąd a quo, jeśli poszkodowany w dniu zaistnienia zdarzenia szkodzącego nie pracował, to jego możliwości w tej mierze należy oceniać w chwili gdy mógł podjąć pracę. Skoro w chwili wypadku powód miał trzy lata, to uniemożliwia ocenę jakie miałby predyspozycje i możliwości zarobkowania gdyby do zdarzenia nie doszło. Hipotetycznie można więc jedynie rozważać poziom najniższego wynagrodzenia. Zatem skoro powód ma możliwość podjęcia pracy w warunkach chronionych, to otrzymywałby takie samo wynagrodzenie za pracę jak pracownik pełnosprawny, zatem nie można zdaniem Sądu Rejonowego mówić o zmniejszeniu widoków na przyszłość. Z tych względów Sąd I instancji powództwo co do zasądzenie renty z tytułu utraconych zarobków w całości oddalił.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik powoda, zaskarżając go w części oddalającej powództwo co renty z tytułu utraconych zarobków.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił obrazę przepisów postępowania, a zwłaszcza art. 228 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 235 ¹ pkt 5 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. polegającą na błędnej ocenie materiału dowodowego i dokonaniu jego oceny wbrew treści opinii biegłych oraz sprzecznie z zasadami doświadczenia życiowego, poprzez uznanie, że powód posiada możliwość podjęcia pracy i mógłby znaleźć zatrudnienie, w sytuacji, gdy jego stan zdrowia i realia rynku pracy całkowicie to wykluczają, a także poprzez pominięcie opinii biegłego, koniecznej dla ustalenie istotnych okoliczności sprawy.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda renty z tytułu utraconych zarobków, zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik pozwanego wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w myśl art. 98 § 1 ¹ k.p.c

Sąd II instancji ustalił dodatkowo w oparciu o zaświadczenie z ZUS (k. 136), że powód osiągał dochód z tytułu otrzymywanej renty socjalnej z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w miesięcznej wysokości:

⚫

od 1 maja 2020 r. do 28 lutego 2021 r. – 1.525,00 zł (1.700,00 zł brutto),

⚫

od 1 marca 2021 r. do 31 marca 2021 r. – 1.566,30 zł (1.750,00 zł brutto),

⚫

od 1 kwietnia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r. – 1.022,30 zł (1.250,88 zł brutto),

⚫

od 1 kwietnia 2021 r. do 31 października 2021 r. - 1.564,30 zł (1.750,88 zł brutto),

⚫

od 1 listopada 2021 r. do 30 listopada 2021 r. - 1.022,30 zł (1.250,88 zł brutto),

⚫

od 1 listopada 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – 1.566,30 zł (1.750,88 zł brutto),

⚫

od 1 stycznia 2022 r. do 31 stycznia 2022 r. – 1.638,30 zł (1.750,88 zł brutto),

⚫

od 1 lutego 2022 r. do 28 lutego 2022 r. – 1.138,30 zł (1.250,88 zł brutto).

Od 1 marca 2022 r. wysokość świadczenia do wypłaty wynosi 1.717,98 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skarżącego okazała się w dużej mierze zasadna.

Całość argumentacji strony skarżącej sprowadzała się do kwestionowania stanowiska Sądu Rejonowego, co do możliwości podjęcia pracy przez M. P.. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela argumentację wywiedzioną w apelacji przez skarżącego, jakoby sam fakt hipotetycznej możności podjęcia pracy w warunkach chronionych przez powoda nie unicestwiał jeszcze możliwości zasądzenia na jego rzecz renty z tytułu utraconych zarobków.

Renta z tytułu utraty zdolności do pracy powinna rekompensować poszkodowanemu uszczerbek, który wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstał w jego dochodach z tytułu pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej. Będzie on równy różnicy między hipotetycznymi dochodami, które osiągałby, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego, a dochodami, które uzyskuje, będąc poszkodowanym, uwzględniając także świadczenia otrzymywane z tytułu ubezpieczenia społecznego. Określając wielkość hipotetycznych dochodów uprawnionego, należy uwzględnić wszelkie jego dochody dotychczas uzyskiwane, również nieregularnie, a także te dochody, których uzyskanie w przyszłości było wysoce prawdopodobne, zważywszy na naturalny rozwój kariery zawodowej. Z kolei przy ustalaniu bieżących dochodów poszkodowanego uwzględnić trzeba nie tylko jego faktyczne zarobki, ale także jego zdolność zarobkową, jeżeli jej nie wykorzystuje, zważywszy na posiadane kwalifikacje i realnie istniejące możliwości na rynku pracy (faktyczne możliwości znalezienia zatrudnienia przez poszkodowanego z ograniczoną zdolnością do pracy). W wypadku bezrobotnego, który nigdy nie podejmował zatrudnienia, rekompensata z tytułu utraty zdolności do pracy ustalana powinna być z uwzględnieniem realnych perspektyw zatrudnienia poszkodowanego w sytuacji, gdyby zdarzenie wyrządzające mu szkodę nie miało miejsca. W sytuacji kiedy istnieją przesłanki do ustalenia, że poszkodowany podjąłby pracę, gdyby nie doznał szkody, roszczenie o rentę jest usprawiedliwione (Postanowienie SA w Poznaniu z 31.01.2013 r., I ACz 2192/12, LEX nr 1271936).

Sąd Okręgowy nie podziela zdania Sądu Rejonowego, jakoby wobec hipotetycznej możności podjęcia pracy (w warunkach chronionych) i braku po stronie poszkodowanego starań w tym względzie, dochodzone przez powoda świadczenie w postaci renty byłoby niezasadne. Pomimo – co raz jeszcze warto podkreślić, hipotetycznych – możliwości podjęcia pracy przez M. P., szanse na podjęcie przez niego aktualnie i w przyszłości pracy Sąd ocenia jako bardzo małe. Jest oczywiste, że szersze perspektywy znalezienia zatrudnienia ma osoba w pełni zdrowa, aniżeli osoba z niepełnosprawnością. Zdrowotna przydatność do pracy determinuje bowiem poziom powierzonych zadań i osiąganych zarobków. W przypadku M. P. jego aktualne możliwości dotyczą jedynie pracy w warunkach pracy chronionej polegającej na wykonywaniu prostych prac fizycznych pod nadzorem innej osoby. Takie zatrudnienie nie jest szeroko oferowane zwłaszcza na dzisiejszym rynku pracy. Nie ulega wątpliwości, że gdyby powód był w pełni zdrowy, miałby w aktualnych warunkach rynku pracy o wiele większe szanse na znalezienie atrakcyjnego zatrudnienia. Co więcej, nie można tracić z pola widzenia rzeczywistości, w której powód funkcjonuje na co dzień. Mieszka on bowiem we wsi T.. Wiedzą o charakterze notoryjnym jest to, że na prowincji szanse na znalezienie pracy przez osobę niepełnosprawną są znacznie mniejsze aniżeli w wielkim ośrodku. W ocenie Sądu zatem żądanie powoda co do zasądzenia takowej renty jest uzasadnione, niezależnie od tego czy czynił on starania o wykorzystanie posiadanych możliwości czy też nie, zwłaszcza, że odzwierciedleniem tych zdolności jest pobierana z ubezpieczenia społecznego renta socjalna.

Orzekanie w przedmiocie renty z tytułu utraconych zarobków wiąże się zawsze z koniecznością pewnego hipotetycznego założenia co do tego, jak wyglądałoby życie poszkodowanego, gdyby do feralnego wypadku nie doszło, a dalszy tok jego życia (także zawodowego) przebiegał w sposób niezakłócony. W realiach niniejszej sprawy powód stał się poszkodowanym w wypadku, za który odpowiedzialność ponosi pozwany, w wieku zaledwie 3 lat. Poziom domniemań, przypuszczeń i czynionych założeń co do życia „nieposzkodowanego M. P.” jest zatem na bardzo wysokim poziomie i musi być kształtowany przez pryzmat doświadczenia życiowego.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie, podstawą obliczenia renty wyrównującej szkodę powinno być ustalenie faktycznych możliwości podjęcia przez poszkodowanego działalności zarobkowej. Przy ocenie tej zdolności należy ustalić zarobki, jakie poszkodowany przypuszczalnie osiągnąłby, gdyby nie uległ wypadkowi. Następnie trzeba je zestawić z zarobkami, jakie poszkodowany może osiągnąć, wykorzystując ograniczoną zdolność do pracy (tzw. metoda różnicy). Wypada mieć przy tym na uwadze, że poszkodowany jest obowiązany wykorzystać zachowaną zdolność do zarobkowania, jeżeli utracił tę zdolność tylko częściowo (Postanowienie SN z 19.06.2020 r., I PK 237/19, LEX nr 3063061).

Podstawą wyliczenia szkody w przypadku utraty możliwości zarobkowania jest ustalenie przypuszczalnych dochodów netto, które osiągnąłby poszkodowany, gdyby nie uległ wypadkowi, i zestawienie ich z dochodem uzyskiwanym lub możliwym do uzyskania przez poszkodowanego, który częściowo lub całkowicie utracił zdolność do zarobkowania (Wyrok SN z 10.02.2021 r., (...) 60/21, LEX nr 3122786). Odpowiedzi na pytanie na jaki dochód mógłby liczyć M. P. w swoim aktualnym wieku, gdyby nie szkoda powstała na skutek wypadku, próżno szukać w warunkach osobistych powoda z czasu przed wypadku. Miał on bowiem 3 lata i był prawidłowo rozwijającym się dzieckiem. To, jak potoczyłoby się jego życie (także życie zawodowe) gdyby nie wypadek, pozostaje niewiadomą. Nie sposób bowiem dokonać analizy wszystkich motywacji, talentów i osobistych predyspozycji dziecka w wieku zaledwie trzech lat. Z tych względów, Sąd swoje przekonanie musiał kształtować w oparciu o pewne minimum, wyznaczane chociażby przez stawki minimalnego wynagrodzenia z pracę w kraju.

Powód uzyskał zdolność do pracy po ukończeniu szkoły czyli w czerwcu 2020 r. , jak wynika z zaświadczenia na karcie 19 akt. Zatem w okresie od maja 2020 r. (chwila wniesienia powództwa) pobierał świadczenia z tytułu renty socjalnej z Zakładu Ubezpieczeń społecznych w kwotach miesięcznych, o jakich była mowa we wcześniejszej części uzasadnienia. W czerwcu 2020 r. skoro M. P. ukończył Szkołę Specjalną w Ł. – w ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcie, iż po ukończeniu szkoły w modelowym toku spraw powód mógłby podjąć pierwsze zatrudnienie, z tytułu którego otrzymywałby minimalne wynagrodzenie za pracę. Z tych względów, orzekając w przedmiocie wysokości należnej powodowi renty z tytułu utraconych zarobków, Sąd Okręgowy za punkt odniesienia brał obowiązujące stawki minimalnego wynagrodzenia za pracę w kraju w danym roku (2020 r. – 2.600,00 zł; 2021 r. – 2.800,00 zł; 2022 r. – 3.010,00 zł), które to obniżył o wartość otrzymywanych przez powoda świadczeń z tytułu renty socjalnej.

Z tych względów, Sąd uznał za zasadne zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda renty z tytułu utraconych zarobków w wysokości:

a.  za okres od lipca do grudnia 2020 r. – 900 zł miesięcznie (2600 zł – 1700 zł),

b.  za styczeń i luty 2021 r. – po 1100 zł (2800 zł – 1700 zł)

c.  za okres od marca do grudnia 2021 r. – 1049 zł miesięcznie (2800 zł – 1750,88 zł)

d.  za styczeń 2022 r. – 1259 zł (3010 zł -1750,88 zł)

e.  za luty 2022 r. – 1759 zł (3010 zł -1250,88 zł)

f.  poczynając od marca 2022 r. – 1292 zł miesięcznie (3010 zł – 1717,98 zł).

Z uwagi na powyższe wyrok w zaskarżonej części należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmodyfikować w kierunku postulowanym przez skarżącego, jednak nie co do wysokości dochodzonych roszczeń. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia, iż powód, gdyby nie doznał wypadku, osiągałby zaraz po ukończeniu szkoły wynagrodzenie na poziomie średniego wynagrodzenia za pracę w kraju, jak postulował to skarżący. Zakładając pewne minimum, jak również odnosząc to do lokalnych warunków, w jakich wychowywał się i wychowuje powód, za punkt odniesienia Sąd obrał wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z tych względów dalej idące powództwo Sąd oddalił i zarazem oddalił apelację w pozostałej części na podstawie art. 385 k.c. O odsetkach należnych powodowi w przypadku opóźnienia orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w punkcie I.A i II. wyroku.

Modyfikacja wyroku Sądu I instancji co do żądania głównego wiązała się z koniecznością modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach procesu. W tym zakresie Sąd Okręgowy nadał punktowi 4. wyroku Sądu I instancji brzmienie „4. znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu”. Takie rozstrzygnięcie podyktowane jest faktem, iż wobec wartości całego dochodzonego przez powoda roszczenia, przy finalnym ukształtowaniu orzeczenia jak wyżej – strony wygrały i przegrały proces w podobnej części. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 100 zd. pierwsze k.p.c. postanowił o zniesieniu pomiędzy stronami kosztów procesu (o czym orzeczono w punkcie I.B wyroku) oraz orzekł analogicznie co do kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, o czym orzeczono w punkcie III. wyroku.