Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Barbara Bojakowska

Protokolant Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku H. W.

z udziałem M. M. (1), A. W. (1), P. W. (1), E. K. (1), E. P. (1) i E. P. (2)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestników E. P. (1) , E. P. (2) i P. W. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 12 stycznia 2022 roku, sygnatura akt I Ns 1774/16

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w pkt 1, 2, 3, ,4 i 6 w ten sposób że:

A) uchylić punkt 1b.;

B) punktowi 2. nadać następujące brzmienie: „ dokonać zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w punkcie 1a. pomiędzy H. W. i spadkobiercami M. W.. oraz działu spadku po M. W. nieruchomości opisanej w punkcie 1c. w ten sposób, że:

a)  działki nr (...) o powierzchni 0,9898 ha oraz nr 74 o powierzchni 0,9514 ha szczegółowo opisane w punkcie 1a. o łącznej wartości 64.100 zł przyznać na wyłączną własność uczestnika postępowania P. W. (1);

b)  pozostałe działki opisane w punkcie 1a o numerach (...) oraz nieruchomość zabudowaną opisaną w punkcie 1c. przyznać na wyłączną własność E. K. (2) bez spłat na rzecz H. W., M. M. (1) i A. W. (1)”;

C) punktowi 3. nadać następujące brzmienie: „zasądzić od P. W. (1) na rzecz E. K. (3) (...),50 (siedem tysięcy dwieście dwanaście 50/100 tytułem dopłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty”;

D) uchylić punkt 4. i w tym zakresie postępowanie umorzyć;

E) punktowi 6. nadać brzmienie: „zasądzić od E. K. (1) solidarnie na rzecz E. P. (1) i E. P. (2) 1800 ( jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego, a pozostali zainteresowani ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie”;

II. umorzyć postępowanie wywołane apelacją P. W. (1) w pozostałej części;

III. zasądzić od E. K. (1) solidarnie na rzecz E. P. (1) i E. P. (2) (...),10 ( dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt osiem 10/100) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego z odsetkami za opóźnienie liczonymi od 25 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty.

Sygn. akt I Ca 92/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie z wniosku H. W. z udziałem M. M. (1), A. W. (1), E. W.
– K., P. W. (1), E. P. (1) i E. P. (2) o zniesienie współwłasności i dział spadku, ustalił, że w skład spadku po M. W. wchodzi: udział ½ we współwłasności nieruchomości położonej w T., gmina W., oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 3,8843 ha objętej księgą wieczystą numer (...) o wartości 63050 zł (pkt 1a), udział ½ we współwłasności nieruchomości położonej w M., gmina W., oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,1149 ha objętej księgą wieczystą numer (...), przedstawionej na mapie z projektem podziału nieruchomości opracowanej przez biegłego sądowego geodetę P. M. wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego
i kartograficznego prowadzonego przez Starostę (...) w dniu 21 lutego 2020 r. za numerem P. (...).2020.179 stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia
o wartości 24950 zł (pkt 1b), własność nieruchomości położonej w M., gmina W., oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 1,0115 ha objętej księgą wieczystą numer (...) o wartości 164500 zł (pkt 1c) oraz zniósł pomiędzy H. W. i spadkobiercami M. W. współwłasność nieruchomości opisanych w punkcie 1a i 1b oraz dokonać działu spadku po M. W. w ten sposób,
iż własność nieruchomości opisanych w punkcie 1 a, 1b i 1c przyznał na rzecz E.
W.-K. w całości bez spłat na rzecz H. W., M. M. (1)
i A. W. (1) (pkt 2), zasądził od od uczestniczki E. K. (1) na rzecz uczestnika P. W. (1) 63125 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia do dnia zapłaty (pkt 3), oddalił wniosek uczestników E. P. (1) i E. P. (2) o ustanowienie służebności przechodu
i przejazdu (pkt 4), nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Wieluniu od uczestniczki E. K. (1) 6608,12 zł i od uczestnika P. W. (1) 1450,56 zł tytułem wydatków (pkt 5) oraz koszty postępowania między uczestnikami wzajemnie zniósł (pkt 6).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2017 r. sygnatura akt I Ns 877/17 Sąd Rejonowy w Wieluniu zmienił prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 30 sierpnia 2016 r. sygnatura akt I Ns 1163/16 i stwierdził, że spadek po M. W. zmarłym w dniu 12 czerwca 2016 r. nabyły dzieci spadkodawcy M. M. (1), E. W., A. W. (1) i P. W. (1) po ¼ części. M. W. i H. W. zawarli związek małżeński w dniu 09 czerwca 1973 r. Wyrokiem z dnia 20 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu orzekł separację między M. i H. małżonkami W..

H. W. i M. W. byli właścicielami nieruchomości położonej
w T. oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 3,8843 ha objętej księgą wieczystą numer (...).

M. W. był właścicielem nieruchomości położonej w M. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 1,0115 ha objętej księgą wieczystą numer (...) na podstawie aktu własności ziemi z dnia 30 maja 1975 r. numer ON. (...).

Właścicielami sąsiedniej działki oznaczonej numer (...) położonej w M.
o powierzchni 0,8378 ha na podstawie aktu własności ziemi z dnia 28 maja 1975 r. numer ON. (...) byli S. i M. małżonkowie J., którzy umową darowizny z dnia 21 stycznia 1998 r. przekazali gospodarstwo rolne na rzecz uczestników E. i E. małżonków P.. W chwili zawarcia umowy darowizny dla nieruchomości nie była urządzona księga wieczysta. Obecnie dla nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta numer (...). M. J. zmarła w dniu 12 września 1999 r., S. J. zmarł w dniu 11 czerwca 2005 r.

8 marca 1968 r. J. W. otrzymał pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego na działce numer (...) w M.. Budynek mieszkalny postawiony został częściowo na działce numer (...). W 1973 roku wykonano plan realizacyjny budynku gospodarczego J. W. na działce (...), który częściowo również postawiony został na działce numer (...).

J. W. i S. J. w latach 1967/1968 dokonali zamiany gruntów: S. J. przekazał J. W. część działki (...) od strony T.,
a w zamian J. W. przekazał S. J. część działki numer (...). J. W. zagospodarował część działki (...) na całej szerokości od strony drogi w T. powiększając swoje siedlisko. Działki (...) na długości 81,36 m od drogi przez T. w granicach wskazanych przez punkty 1-2-3-4-1 na szkicu sporządzonym przez biegłego sądowego geodetę P. M. utworzyły całość gospodarczą obejmującą zabudowania oraz grunt uprawiany rolniczo za zabudowaniami. Działki obecnie są ogrodzone płotem betonowym, wcześniej ogrodzenie obejmowało wyłącznie siedlisko. S. J. od czasu zamiany nie jeździł po działce (...) od drogi przez T., uprawiał w zamian część działki numer (...), do której dojeżdżał od strony M.. J. W.,
a następnie M. i H. małżonkowie W. posiadali część działki (...) w granicach wydzielonej obecnie działki (...) o powierzchni 0,1149 ha, zgodnie z mapą z projektem podziału sporządzoną przez biegłego sądowego geodetę P. M..

Uczestniczka E. K. (1) dokonała nakładów na nieruchomość oznaczoną numerem działki (...) zarówno przed śmiercią, jak i po śmierci spadkodawcy
w postaci remontu i ulepszeń budynku mieszkalnego. Wartość nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) według stanu przed dokonaniem nakładów przez E. K. (1) wynosi 164 500,00 zł. Wartość rynkowa gruntu działki (...) o powierzchni 0,1149 ha wynosi 49 300,00 zł. Wartość rynkowa nieruchomości położonej w T. oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 3,8843 ha wynosi 126 100,00 zł, w tym wartość działki numer (...) – 32 700,00 zł, 74 – 31 400,00 zł,
72 – 13 600,00 zł, 73 – 27 100,00 zł, 34 – 12 600,00 zł i 33 – 8 700,00 zł.

Sąd wskazał na art. 1035 k.c., art. 211 k.c., art. 213 k.c., art. 214 § 1 k.c.
i art. 216 § 1 k.c., stwierdzając, że w niniejszej sprawie niesporne jest, iż w skład spadku po M. W. wchodzi własność nieruchomości położonej w M. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 1,0115 ha objętej księgą wieczystą numer (...) o wartości ustalonej przez biegłego, według stanu przed dokonaniem nakładów na nieruchomość przez uczestniczkę E. K. (1), 164500zł. W skład spadku wchodzi również udział ½ we współwłasności należącej do majątku wspólnego M. i H. małżonków W. nieruchomości położonej w T. oznaczonej numerami działek (...) o powierzchni 3,8843 ha objętej księgą wieczystą numer (...), której wartość według opinii biegłego wynosi 126100 zł.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów: pozwolenia
na budowę domu mieszkalnego J. W. i planu realizacyjnego zagospodarowania działki obejmującego siedlisko jako połączoną całość działki (...) z częścią działki (...), zeznań świadków E. H., J. G., K. W., M. M. (4) i H. R. oraz zeznań wnioskodawczyni H. W. i uczestników M. M. (1), A. W. (1) i E. K. (1) wynika dla sądu, iż J. W. od początku lat 1970-tych, a następnie M. i H. małżonkowie W. posiadali część nieruchomości 285/2 stanowiącej własność M. i S. J. w granicach siedliska oraz w części ogrodzonej obecnie betonowym płotem. Świadkowie, chociaż
nie są w stanie dokładnie wskazać granic użytkowania działki (...) przez rodzinę W., potwierdzają fakt posiadania przez nich części działki (...) oraz zamiany gruntów pomiędzy J. W. i S. J.. Na podstawie umowy zamiany S. J. objął w posiadanie część działki J. W. w M. oznaczonej numerem (...) znajdującej się obok jego pola i prowadził tam uprawę dojeżdżając po swoich działkach od strony M., a J. W. objął w posiadanie część działki (...) od strony drogi przez T., w sąsiedztwie swojego siedliska, w związku z rozbudową domu mieszkalnego na działce numer (...). Uzasadnieniem zamiany, jak wynika z zeznań wnioskodawczyni potwierdzonych zeznaniami świadka E. H. i szkicem na planie realizacyjnym zagospodarowania działki, była budowa nowego domu mieszkalnego
na wąskiej działce siedliskowej J. W. oraz utrudniony dla S. J., zamieszkałego w M., dojazd do części pola na działce (...) położonego za lasem
od strony drogi przez T.. Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd ustalił, iż w skład spadku po M. W. wchodzi udział ½ we współwłasności nieruchomości położonej w M. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,1149 ha objętej księgą wieczystą numer (...) przedstawionej na mapie z projektem podziału sporządzonej przez biegłego sądowego geodetę P. M., której własność małżonkowie M. i H. W. nabyli przez zasiedzenie w dniu 04 listopada 2001 r.

Sąd oddalił wniosek uczestników E. i E. małżonków P. o ustanowienie służebności przechodu i przejazdu przez działkę (...) do działki (...) dla każdoczesnego jej właściciela.

Dokonując zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w T.
o powierzchni 3,8843 ha i nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,1149 ha i dokonując działu spadku po M. W. obejmującego nieruchomość położoną w M. oznaczoną numerem działki (...) i udział ½ we współwłasności pozostałych opisanych nieruchomości sąd przyznał własność wszystkich nieruchomości
na rzecz uczestniczki E. K. (1) w całości.

Przyznanie nieruchomości w całości na rzecz uczestniczki uzasadnia zgoda wnioskodawczyni jako współwłaścicielki nieruchomości położonej w T.
o powierzchni 3,8843 ha oraz zgoda większości spadkobierców. E. K. (1) od lat posiada spadkowe nieruchomości, zarządza nimi, dokonuje inwestycji na działce siedliskowej.

Sąd uwzględnił też okoliczność wskazaną przez wnioskodawczynię i uczestników A. W. (1) i M. M. (1), iż E. K. (1) zamieszkuje z matką, pomaga i w razie potrzeby wspiera matkę, również finansowo. Wnioskodawczyni i uczestnicy A. W. (1) i M. M. (1), jak wynika ze złożonych przez nich pism, przekazali swoje udziały w nieruchomościach E. K. (1) i nie domagają się spłat mając na uwadze, że również w przyszłości uczestniczka będzie sprawowała nad matką opiekę
w razie choroby i w czasie starości. Obecnie uczestniczka wydzierżawia nieruchomości rolne, jednak nie wyklucza prowadzenia osobiście gospodarstwa rolnego po uregulowaniu spraw spadkowych.

W tych okolicznościach dla sądu fakt, że P. W. (1) prowadzi hodowlę koni
i posiada w związku z tym inne nieruchomości rolne, nie stanowi wystarczającego argumentu uzasadniającego przyznanie uczestnikowi nieruchomości w zakresie przez niego żądanym, tym bardziej, iż uczestniczka deklaruje dokonanie jednorazowej spłaty na rzecz uczestnika.

Sąd zasądził na rzecz P. W. (1) od E. K. (1) 63125 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty stanowiącej wartość udziału 1/8 uczestnika w nieruchomości położonej w T. o powierzchni 3,883 ha i w działce numer (...) oraz udziału ¼ w nieruchomości położonej
w T. oznaczonej numerem 287.

Obowiązek zwrotu kosztów obejmujących wydatki w kwocie 8058,68 zł poniesione
w sprawie tymczasowo przez Skarb Państwa

Sąd Rejonowy w Wieluniu na wynagrodzenie biegłych i koszty dojazdu na oględziny nieruchomości na podstawie art. 520 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. rozdzielił stosunkowo między E. K. (1) w 82 % i P. W. (1) w 18% uwzględniając stosunek wartości udziałów uczestników do wartości całości nieruchomości objętych postanowieniem
o zniesieniu współwłasności i dziale spadku.

Apelacje od postanowienia wnieśli uczestnicy postępowania E. i E. P. (2) oraz P. W. (1).

E. i E. P. (2) zaskarżyli postanowienie w części dotyczącej należącej do uczestników działki nr (...) położonej w M., gmina W., o powierzchni 0,1149 ha objętej księgą wieczystą numer (...) i jej włączenia do działu spadku, a ujętej w pkt lb, 2 i 4 zaskarżonego postanowienia, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie oraz uchybienie przepisom postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to:

a/ art. 506 k.p.c. w zw. z art. 609 i 610 k.p.c. i art. 680 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie działu spadku i ustalenie, że w skład spadku po M. W. poza innymi wymienionymi w sentencji nieruchomościami, wchodzi również udział ½ nieruchomości należącej do nie będących spadkobiercami E. i E. P. (2), pomimo braku dysponowania tytułem prawnym i prawomocnym orzeczeniem stwierdzającym zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości oraz w ogóle przy braku złożonego właściwego wniosku
o zasiedzenie oraz procedowanie w przedmiocie zasiedzenia przy braku takiego wniosku oraz niedopuszczalne połączenie w jednym postępowaniu postępowania o dział spadku i sprawy
w przedmiocie zasiedzenia przeciwko osobom trzecim nie będącym spadkobiercami, które w przypadku złożenia skutecznego i właściwie opłaconego wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, podlega rozpoznaniu w odrębnym postępowaniu,

b/ art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału oraz wybiórczość przeprowadzonej oceny dowodów z pominięciem dowodów i okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia, co w konsekwencji doprowadziło
do sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych i wyciągniętych wniosków z zebranym
w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności błędnego przyjęcia zasiedzenia
w sytuacji ustalenia, że do wzajemnego przekazania sobie w posiadanie działek przez J. W. i S. J. doszło na podstawie dokonanych pomiędzy nimi ustaleń i służyło ułatwieniu korzystania z ich nieruchomości, prowadzeniu przez nich uprawy
i ułatwieniu dojazdu oraz dostępu i korzystania z ich działek, a więc odpowiadało typowym cechom użytkowania (użyczenia) i służebności, a objęcie rzeczy w posiadanie za zgodą właściciela i jej posiadanie w zakresie przez właściciela określonym i za jego przyzwoleniem, stanowi o posiadaniu zależnym, co w następstwie doprowadziło do naruszenia:

c/ art. 172 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 176 k.c. przez przyjęcie zasiedzenia pomimo braku wszystkich wymaganych przesłanek niezbędnych do takiego uznania,

d/ art. 336 k.c. w zw. z art. 172 § 1 i 2 k.c. polegające na przyjęciu zasiedzenia
w sytuacji zależnego charakteru posiadania, wynikającego z objęcia rzeczy w posiadanie
za zgodą właściciela i posiadania jej w zakresie z właścicielem określonym i za jego przyzwoleniem,

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wnieśli o w pkt 1 uchylenie ppkt b dotyczącego nieruchomości E. i E. P. (2), położonej w M., gmina W., oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,1149 ha objętej księgą wieczystą numer (...), wobec braku tytułu do jej włączenia do masy spadkowej, w pkt 2 wyeliminowanie z jego treści pkt lb dotyczącego ww. nieruchomości, uchylenie pkt 4 dotyczącego służebności oraz zasądzenie od uczestników na rzecz skarżących kosztów postępowania za I i II instancję według norm przepisanych.

P. W. (1) zaskarżył pkt. 2 i 3 postanowienia w części, w jakiej własność nieruchomości położonych w T., oznaczonych numerami działek: 33, 34, 68, 72 i 74, objętych księgą wieczystą numer (...), sąd przyznał na rzecz uczestniczki postępowania E. K. (1) (pkt 2) i zasądził od uczestniczki postępowania E. K. (1) na rzecz uczestnika postępowania P. W. (1) 63125 zł tytułem spłaty, zarzucając:

1/ naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy,
a mianowicie art. 233 kpc - naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów - polegające na braku wszechstronnego rozpatrzenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności poprzez pominięcie niektórych z dowodów: w świetle których nieruchomości stanowiące przedmiot współwłasności i wchodzące w skład spadku po M. W. nie stanowią obecnie gospodarstwa rolnego w znaczeniu funkcjonalnym, jako zorganizowana całość gospodarcza, przemawiających za dokonaniem podziału nieruchomości między współwłaścicieli, przemawiających za przyznaniem na rzecz P. W. (1) części nieruchomości rolnych - w konsekwencji czego sąd ad meritii przyznał wszystkie nieruchomości na własność E. K. (1),

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 211 w związku z art. 213 k.c. - poprzez jego niezastosowanie mimo,
że w okolicznościach niniejszej sprawy było możliwe zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez dokonanie ich podziału między współwłaścicieli, gdyż podział stanowiących przedmiot współwłasności nieruchomości rolnych między współwłaścicieli nie byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej,

- art. 214 § 1 i 2 k.c. - poprzez jego zastosowanie mimo, że w okolicznościach niniejszej sprawy było możliwe zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez dokonanie ich podziału między współwłaścicieli, a w sytuacji gdyby nawet hipotetycznie uznać,
|że podział fizyczny nieruchomości rolnych między współwłaścicieli byłby sprzeczny
z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej Sąd ad meritii niewłaściwie zastosował ten przepis poprzez przyznanie nieruchomości rolnych na rzecz współwłaściciela, który nie daje gwarancji właściwego prowadzenia na tych nieruchomościach gospodarstwa rolnego,

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zamianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie na rzecz E. K. (1), bez spłat na rzecz H. W., M. M. (1) i A. W. (2), własności nieruchomości, położonych w: T., oznaczonej numerem działki (...), o powierzchni 0,3850 ha, objętej księgą wieczystą numer (...), M., oznaczonej numerem działki (...),
o powierzchni 1,0115 ha objętej księgą wieczystą numer SR 1 (...) 5/6, M., oznaczonej numerem działki (...), o powierzchni 0,1149 ha, objętej księgą wieczystą numer (...), przestawionej na mapie z projektem podziału nieruchomości opracowanej przez biegłego sądowego geodetę P. M., przyznanie na rzecz uczestnika postępowania P. W. (1), bez spłat na rzecz H. W., M. M. (1) i A. W. (2), własności nieruchomości, położonych w T., oznaczonych numerami działek: 33, o pow. 0,6581 ha, 34, o pow. 0,5296 ha, 68, o pow. 0,9898 ha, 72, o pow. 0,3704 ha i 74, o pow. 0,9514 ha, objętych księgą wieczystą numer
(...), zasądzenie od uczestnika postępowania P. W. (1) na rzecz uczestniczki postępowania E. K. (1) tytułem dopłaty kwoty 35875 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia do dnia zapłaty, zasądzenie od uczestniczki postępowania E.
W. - K. na rzecz uczestnika postępowania P. W. (1) kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W odpowiedzi na apelację P. W. (1) - wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania E. W. wniosły o oddalenie apelacji i zasądzenie od uczestnika P. W. (1) kosztów postępowania odwoławczego i kosztów zastępstwa procesowego na rzecz wnioskodawczyni i uczestniczki E. W. według norm przepisanych.

Pismem z dnia 26 maja 2022 r. pełnomocnik P. W. (2) zmienił swoje żądanie apelacyjne i wniósł o przyznanie mu nieruchomości znajdujących się w obrębie wsi T. składającej się z dwóch działek o numerach (...) o łącznej powierzchni 1,9412 ha, a pozostałe nieruchomości przyznać na wyłączną własność E. K. (1) ( d. pismo k 638.)

Na rozprawie w dniu 8 czerwca 2022 r. pełnomocnik wnioskodawczyni jak i uczestniczki E. K. (1) złożyła pismo , w którym wnosiła o nieobciążenie kosztami zastępstwa prawnego wnioskodawczyni jak i uczestniczki postępowania, na wypadek uwzględnienia apelacji uczestników postepowania E. i E. P. (2) ( d. pismo k 643).

Sąd Okręgowy zważył:

W związku z tym, że apelacje zainteresowanych dotyczyły różnych rozstrzygnięć, ale uwzględnienie apelacji uczestników P. miało pośredni wpływ na ostateczne rozliczenie apelującego uczestnika P. W. (1), w pierwszej kolejności zostanie omówiona apelacja E. i E. małżonków P..

Apelacja ta co do zasady zasługuje na uwzględnienie.

Należy w całości podzielić zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. art. 506 k.p.c.. i art. 680 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie działu spadku i ustalenie, że w skład spadku po M. W. wchodzi również udział ½ nieruchomości oznaczonej numerem działki (...), o powierzchni 0,1149 ha należącej do niebędących spadkobiercami E. i E. P. (2), pomimo braku dysponowania tytułem prawnym i prawomocnym orzeczeniem stwierdzającym zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości.

Oczywistym jest, że z treści art. 618 § 1 k.p.c. wynika zasada kompleksowego rozstrzygania w postępowaniu o zniesienie współwłasności sporów związanych z przedmiotem współwłasności, dotyczących prawa żądania zniesienia współwłasności, prawa własności oraz wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadanych rzeczy. Przejawem tej zasady jest wyrażona w art. 618 § 2 k.p.c. niedopuszczalność prowadzenia odrębnego postępowania w sprawach wyczerpująco wymienionych w art. 618 § 1 k.p.c. z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności oraz nakazanie sądowi przekazania spraw będących w toku do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności,

Jednakże roszczenia wymienione w art. 618 § 1 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności, dotyczą tylko współwłaścicieli, co jest w orzecznictwie jednolite (por. postanowienie S.N. z dnia 6 grudnia 2019 r., sygn. III CZ 41/19 i przywołane w uzasadnieniu liczne orzeczenia Sądu Najwyższego).

W rozpoznawanej sprawie apelujący uczestnicy postepowania nie byli współwłaścicielami nieruchomości stanowiących przedmiot działu, a zostali wezwani do udziału w sprawie tylko z tego powodu, że wniosek o zniesienie współwłasności zawierał także żądanie o dokonanie podziału samoistnego posiadania działki nr (...) stanowiącej ich własność. Sąd Rejonowy z pewnością nie powinien, zważywszy na treść art. 618 § 1 k.p.c., i art. 680 §2 k.p.c. orzekać w postepowaniu działowym o prawie własności tej nieruchomości, skoro współwłaściciele nie legitymowali się tytułem własności., ani też nie żądali stwierdzenia zasiedzenia udziałów.

Sam fakt, że wniosek o zasiedzenie nie został opłacony czy też, że nie został w trakcie postępowania wyraźnie sformułowany, zgodnie ze sztuką prawniczą, ma mniejsze znaczenie.

Jeżeli już błędnie Sąd zaczął ustalać, czy spadkodawca wraz z wnioskodawczynią nabył tę działkę na własność przez zasiedzenie, to winien wydać postanowienie wstępne, aby skarżący mogli się od tego orzeczenia odwołać i poddać je kontroli instancji odwoławczej, a następnie mieć możliwość wniesienia skargi kasacyjnej. Brak odrębnego rozstrzygnięcia co do zasiedzenia, uniemożliwił sanowanie nieprawidłowo prowadzonego postępowania.

Wszystkie wymienione wyżej uchybienia spowodowały, że Sąd niedopuszczalnie przesłankowo ustalił nabycie prawa własności w stosunku do działki (...), które biegło przeciwko osobom trzecim co musiało skutkować wyłączeniem tego składnika z majątku podlegającego podziałowi. W konsekwencji czego Sąd Okręgowy uchylił punkt 1b. zaskarżonego postanowienia i dokonał zniesienia współwłasności i działu spadku bez wyżej opisanej działki.

Sąd nie oddalił wniosku o zaniesienie współwłasności w tym zakresie, ponieważ w tego rodzaju sprawach sąd orzeka tylko pozytywnie, czyli ustala, co wchodzi w skład podziału.

Uwzględnienie zarzutu naruszenia prawa procesowego, co skutkowało wyłączeniem działki stanowiącej własność apelujących z majątku spadkowego, powoduje, że odnoszenie się do kolejnych zarzutów zawartych w apelacji stało się bezprzedmiotowe.

Marginalnie tylko można nadmienić , że nie są one tak oczywiste i jednoznaczne, jak wskazuje na to autor apelacji.

W związku z wyeliminowaniem ze składu majątku działki (...) zbędne było rozstrzyganie o służebności gruntowej, co skutkowało uchyleniem punktu 4. zaskarżonego postanowienia i umorzenia postępowania w tym zakresie, na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania za obie instancje, w stosunku do uczestników P., orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., z uwagi na fakt, że ich interesy w stosunku do pozostałych zainteresowanych były sprzeczne.

W pierwszej instancji uczestnicy postępowania ponieśli tylko koszty zastępstwa prawnego. Sąd zasądził na ich rzecz 1800 zł na podstawie § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 z poz. Zm.), przyjmując, że udział tych uczestników w sprawie wiązał się z badaniem przesłanek zasiedzenia ich prawa własności na rzecz wnioskodawczyni i jej zmarłego męża, o wartości 24.950 zł .

Mając na uwadze, że wnioskodawczyni cały swój udział we współwłasności przekazała na rzecz uczestniczki postępowania, podobnie jak uczestnicy A. W. (1) i M. M. (1), Sad Okręgowy obciążył obowiązkiem zwrotu tych kosztów tylko uczestniczkę E. K. (1).

Za druga instancję Sąd Okręgowy zasądził na rzecz apelujących łączną kwotę 2898,10 zł, na co złożyło się: oplata od apelacji 1000 zł, koszty dojazdu pełnomocnika do sądu dwukrotnie w wysokości 541,60 zł, koszty korespondencji 6,50 zł oraz koszty zastępstwa prawnego w kwocie1350 zł, ponieważ uczestnicy ustanowili nowego pełnomocnika, który w postępowaniu apelacyjnym występował po raz pierwszy.

Sąd nie uwzględnił wszystkich kosztów, które zostały wymienione w spisie kosztów załączonym do akt, w tym kosztów zastępstwa w łącznej kwocie 7000 zł oraz zwrotu kosztów dojazdu uczestniczki E. P. (1). Obecność uczestniczki na rozprawie apelacyjnej nie była obowiązkowa, nie została nawet zawiadomiona o terminie rozprawy z racji reprezentowania jej praw przez profesjonalnego pełnomocnika.

Odnośnie kosztów zastępstwa prawnego, to Sąd nie podziela poglądu zaprezentowanego w piśmie pełnomocnika uczestniczki, jakoby złożenie spisu kosztów uniemożliwiało Sądowi ocenę nakładu pracy pełnomocnika.

§ 16 przywołanego wyżej rozporządzenia przewiduje w zdaniu pierwszym, iż wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego może zawierać oświadczenie o wysokości kosztów obciążających stronę z tytułu wynagrodzenia adwokata. Jest to rozwiązanie zasadne, biorąc pod uwagę – jak już wyżej wskazano – że strona wygrywająca proces powinna uzyskać zwrot całości kosztów celowych i niezbędnych związanych z tym postępowaniem, w tym poniesionych tytułem kosztów zastępstwa prawnego

Wymaga jednak jednoczesnego uwypuklenia, że zdanie drugie przepisu rozumieć należy w ten sposób, iż sądowi wolno samodzielne określić wysokość kosztów zastępstwa prawnego powyżej stawki minimalnej jedynie wtedy, gdy strona złoży wniosek o przyznanie jej zwrotu kosztów procesu uwzględniających wynagrodzenie pełnomocnika obliczone jako wielokrotność stawki minimalnej. Jedynie więc w przypadku pozytywnego żądania strony o podwyższenie opłaty adwokackiej sąd może badać, czy „okoliczności określone w § 15 ust. 3 przemawiają za innym jej ustaleniem”.

Sąd nie jest natomiast władny z własnej inicjatywy ustalić wysokości wynagrodzenia pełnomocnika na poziomie przekraczającym wartość jednokrotnej stawki minimalnej w przypadku braku wniosku bądź zażądania zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa prawnego „w wysokości według norm przepisanych”. Tego rodzaju żądanie w istocie uniemożliwia sądowi przyznanie wynagrodzenia w wysokości wyższej, albowiem byłoby to de facto jednoznaczne z orzekaniem ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.). Jeżeli bowiem koszty procesu podlegają zwrotnemu zasądzeniu na wniosek (art. 98 § 1 k.p.c.), a jednokrotność stawki minimalnej jest punktem wyjścia dla rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, to a fortiori wniosek o przyznanie wynagrodzenia wyższego uznany musi zostać za warunek sine qua non takiego orzeczenia (por. argumentację wyrażoną w postanowienie SN z dnia 5 września 2012 r., IV CZ 47/12, LEX nr 1227194, na gruncie badania spisu kosztów). Wniosek taki musi również zostać uzasadniony, a pełnomocnik żądający przyznania mu wynagrodzenia w wysokości przewyższającej stawkę minimalną powinien przytoczyć argumenty przemawiające w jego ocenie za taką potrzebą ( patrz komentarz P. A., P. T., Opłaty za czynności adwokackie. Komentarz, wyd. III opublikowany w LEX/el. 2021.

W rozpoznawanej sprawie, wbrew twierdzeniom zawartym na rozprawie w dniu 8 czerwca 2022 r., nakład pracy pełnomocnika nie uzasadnia przyznaniu mu wynagrodzenia w stawce przewyższającej stawkę podstawową , a żądana kwota 7000 zł jest większa niż pięciokrotność stawki podstawowej.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji uczestnika postępowania P. W. (1), to była ona uzasadniona w całości, po sprecyzowaniu wniosków w piśmie z dnia 26 maja 2022 r.

Rację ma apelujący, że Sąd czyniąc swoje ustalenia dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zaniechając wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i pomijając okoliczność, że nieruchomości stanowiące przedmiot współwłasności i wchodzące w skład spadku po M. W. nie stanowią obecnie gospodarstwa rolnego w znaczeniu funkcjonalnym, jako zorganizowana całość gospodarcza, wnioskodawczyni wraz z córką E. K. (1) użytkuje tylko działkę siedliskową, a reszta nieruchomości jest oddana częściowo w dzierżawę lub nieużytkowana.

Skuteczny był też zarzut naruszenia art. 211 k.c. w zw. z art. 213 k.c. poprzez zaniechanie zniesienia współwłasności nieruchomości przez podział fizyczny, kiedy był on dopuszczalny i jak najbardziej zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, zważywszy na fakt, że skarżący zajmuje się, hodowlą koni i przyznane nieruchomości przeznaczy na uprawę, celem zapewnienia paszy dla zwierząt. Natomiast uczestniczka postępowania nie ma sprecyzowanych planów odnośnie zagospodarowania działek rolnych.

Nadto słusznie zarzuca skarżący, że Sąd przyznając wszystkie nieruchomości uczestniczce postępowania E. K. (1) naruszył art. 214 § 1 i 2 k.c., ponieważ podział nieruchomości stanowiący przedmiot działu był możliwy .Sam natomiast fakt, ze większość współwłaścicieli wyraziła wolę, aby to uczestniczka otrzymała cały przedmiot spadku i współwłasności, nie jest wystarczającym argumentem, aby od podziału fizycznego odstąpić.

Uznając zarzuty apelującego P. W. (1) za uzasadnione, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i przyznał na jego wyłączną własność, zgodnie z jego zmienionym wnioskiem działki (...) o łącznej powierzchni 1,9412 ha, a pozostałe nieruchomości na wyłączną własność E. K. (1).

W związku z tym, że po wyłączeniu z majątku podlejącego podziałowi działki (...), uległa obniżeniu także wartość majątku polegającego podziałowi, to udział uczestnika także zmniejszył się z kwoty 63.125 zł do kwoty 56.887,50 zł ( 1/8 z niezabudowanych nieruchomości to jest (...),50 i ¼ z zabudowanej to jest 41.125 zł). Otrzymał dwie działki o łącznej wartości 64100 zł, czyli do dopłaty na rzecz E. K. (1) pozostaje różnica w wysokości 7212,50 zł.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na skutek obu apelacji , zmienił zaskarżone postanowienie, zgodnie z wnioskami obu apelacji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie apelacyjne wywołane apelacją P. W. (1) na skutek ograniczenia żądania zawartego w apelacji.