Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2022 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lipca 2022 roku

sprawy z powództwa Gminy B.

przeciwko H. Ł.

o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego

o r z e k a:

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 137/22 upr

UZASADNIENIE

Gmina B. w dniu 17 marca 2022 roku wytoczyła powództwo przeciwko H. Ł. reprezentowanej przez opiekuna prawnego P. Z. o zapłatę kwoty 1 725,18 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwana H. Ł. w okresie od października 2019 roku do stycznia 2021 roku bezumownie korzystała z lokalu mieszkalnego położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B. oraz z pomieszczeń przynależnych do lokalu: piwnica oznaczona nr 4 i pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 7,98 m ². Z pozwaną nie została zawarta umowa najmu lokalu mieszkalnego, pozwana zamieszkiwała tam bez tytułu prawnego.

Pozwana nie dokonywała płatności za czynsz oraz koszty zużycia za miesiące od października 2019 roku do stycznia 2021 roku. Powódka wezwała pozwaną do zapłaty odpowiednio pismami z 3 grudnia 2019 roku, 8 stycznia 2020 roku, 15 kwietnia 2020 roku, 1 czerwca 2020 roku, 27 sierpnia 2020 roku, 3 grudnia 2020 roku oraz 4 stycznia 2021 roku.

Mimo powyższego, należność nie została uregulowana przez pozwaną.

Na kwotę 1 725,18 złotych dochodzoną pozwem składają się kwoty 1 514,40 złotych tytułem należności głównej za czynsz oraz koszty zużycia za miesiące od października 2019 roku do stycznia 2021 roku, a także kwota 210,78 złotych tytułem odsetek do dnia 14 marca 2022 roku.

Powódka wskazała, że pozwana H. Ł. jest osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną od 16 listopada 2000 roku. Sąd Okręgowy w Suwałkach postanowieniem z 25 października 2000 roku w sprawie sygn. akt I Ns 51/00 ubezwłasnowolnił całkowicie H. Ł.. Z informacji posiadanych przez gminę pozwana jest reprezentowana przez opiekuna prawnego P. Z..

Nakazem zapłaty wydanym w dniu 24 marca 2022 roku Sąd Rejonowy w Piszu zasądził od pozwanej na rzecz powódki całość dochodzonego roszczenia wraz z kosztami postępowania.

Opiekun prawny P. Z. reprezentująca H. Ł. w terminie wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości. Podniosła zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego. Wskazała, że na podstawie orzeczenia Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 25 października 2000 roku, sygn. akt I Ns 51/00 pozwana H. Ł. została ubezwłasnowolniona całkowicie z powodu upośledzenia umysłowego. W lutym 2021 roku pozwana została umieszczona w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych (...) w M., ponieważ nie była w stanie funkcjonować samodzielnie. U pozwanej zostało zdiagnozowane otępienie. W dniu 24 maja 2021 roku ustanowiony został nowy opiekun prawny.

Pozwana jest osobą całkowicie nieświadomą swojego postępowania, nie umie dokonywać opłat, wymaga stałej opieki innych osób, więc jakiekolwiek wezwania do zapłaty nie zostały przez nią zrozumiane, podopieczna nie potrafiła się do nich w żaden sposób ustosunkować. Pozwana podkreśliła, że do chwili śmierci poprzedniego opiekuna prawnego czynsz oraz koszty zużycia lokalu były regularnie wnoszone.

Podniosła, że pozwanej nie można przypisać winy za spowodowanie szkody, ponieważ zaciągając zobowiązanie wobec strony powodowej nie była świadoma podejmowanych przez siebie czynów.

Ponadto kwota należności głównej za czynsz oraz koszty zużycia za miesiące październik 2019 – styczeń 2021 powinna wynosić 1 066,64 złotych, nie zaś 1 514,40 złotych.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem z 25 października 2000 roku w sprawie sygn. akt I Ns 51/00 Sąd Okręgowy w Suwałkach ubezwłasnowolnił całkowicie H. Ł. z powodu upośledzenia w stopniu umiarkowanym od urodzenia.

Postanowieniem z 6 maja 2021 roku Sąd Rejonowy w Olecku ustanowił opiekę prawną dla ubezwłasnowolnionej całkowicie H. Ł. i obowiązki opiekuna prawnego powierzył P. Z.

(dowód: odpis postanowienia z 25.10.2000r. w sprawie sygn. akt I Ns 51/00 Sądu Okręgowego w Suwałkach k. 33, odpis postanowienia z 6.05.2021r. w sprawie III RNs 83/21 Sądu Rejonowego w Olecku k. 34 zaświadczenie k. 35)

H. Ł. w okresie od października 2019 roku do stycznia 2021 roku zajmowała lokal mieszkalny położony w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B. z pomieszczeniami przynależnymi do lokalu nalężący do Gminy B. bez tytułu prawnego. W tym też czasie nie uiszczała żadnych opłat związanych z wyżej wymienionym lokalem.

Gmina B. wezwała H. Ł. do zapłaty pismem z dnia 3 grudnia 2019 roku, 8 stycznia 2020 roku, 15 kwietnia 2020 roku, 1 czerwca 2020 roku, 2 lipca 2020 roku, 27 sierpnia 2020 roku, 3 grudnia 2020 roku i 4 stycznia 2021 roku.

(okoliczności bezsporne; dowód: wezwanie do zapłaty k. 11-18)

H. Ł. obecnie zamieszkuje w Domu Pomocy Społecznej (...) w M. od 2 lutego 2021 roku. Wykazuje niedobory w zakresie wszystkich sfer funkcjonowania. Nie jest zdolna do adekwatnych interakcji społecznych, gospodarowania finansami. Jest nieporadna względem samoobsługi. Nie jest w stanie egzystować samodzielnie i podejmować odpowiedzialnych społecznie decyzji. U H. Ł. stwierdzono otępienie.

(dowód: opinia psychologa k. 36; zaświadczenie lekarskie k. 37)

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym jest, że pozwana H. Ł. w okresie od października 2019 roku do stycznia 2021 roku zamieszkiwała w lokalu należącym do powódki i nie uiszczała z tego tytułu żadnych opłat. Umowa zawarta pomiędzy powódką, a pozwaną okazała się nieważna, gdyż pozwana jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie.

Zatem obowiązek pozwanej H. Ł. względem powódki polegający na uiszczaniu co miesiąc do dnia opróżnienia lokalu odszkodowania, znajduje oparcie prawne w treści art. 18 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Odszkodowanie, o którym mowa, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu (art. 18 ust. 2 cyt. ustawy).

Zgodnie z art. 425 § 1 k.p.c. osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.

Pozwana jest osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. Obecnie przebywa w Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych (...) w M.. U pozwanej stwierdzono otępienie.

Co prawda powódka wskazuje, że pozwana przez długi czas nie miała ustanowionego opiekuna prawnego. Nie oznacza to jednak, że w czasie, w którym powódka formalnie nie posiadała opiekuna prawnego, była w stanie świadomie i swobodnie podejmować decyzje, pokierować swoim postępowaniem. Pozwana jest osobą ubezwłasnowolnią od 2000 roku. Pozwana nie miała świadomości obowiązku opuszczenia lokalu i obowiązku uiszczania za niego opłat. Z przedłożonych w sprawie zaświadczeń wynika, iż pozwana znajduje się w stanie wyłączjącym świadome podejmowanie decyzji.

Opiekunem prawnym pozwanej jest pracownica Domu Opieki Społecznej, w którym pozwana przebywa. Sądowi nie jest znane źródło i wysokość dochodów pozwanej, jednakże, z doświadczenia życiowego można przypuszczać, iż dochody te są niewielkie i w znacznej części przeznaczane są na opłaty związane z pobytem w Domu Opieki Społecznej.

Należy podkreślić, że z faktu, iż w sytuacjach nie budzących wątpliwości powód w praktyce nie przeprowadza dowodu poczytalności, nie można wyprowadzić wniosku o istnieniu formalnoprawnego domniemania poczytalności sprawcy szkody. Dlatego wszędzie tam, gdzie możliwe zastosowanie domniemania faktycznego (w szczególności gdy mamy do czynienia ze sprawcą małoletnim lub w wieku starczym), zgodnie z art. 415 k.c. w związku z art. 6 k.c. dowód poczytalności (bez której nie można postawić zarzut winy) spoczywa na poszkodowanym.

Powódka nie udowodniła, że pozwana w okresie od października 2019 roku do stycznia 2021 roku była osobą poczytalną, tym samym nie można pozwanej przypisać winy.

Jednakże brak świadomości lub swobody sprawcy szkody nie wyłącza jego odpowiedzialności na podstawie przepisów opartych na innej, oderwanej od przesłanki winy – zasadzie odpowiedzialności, a więc na zasadzie ryzyka (art. 435 k.c. oraz 436 k.c.), a także na zasadzie słuszności (art., 428 k.c.).

Art. 435 k.c. opisuje odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu natomiast art. 436 k.c. reguluje odpowiedzialność samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji. W niniejszej sprawie nie można zatem mówić o odpowiedzialności pozwanej na zasadzie ryzyka.

Przepis art. 428 k.c. wprowadza odpowiedzialność na zasadzie słuszności, która obciąża osobę niezdolną do ponoszenia winy. Odpowiedzialność taka może istnieć tylko w przypadkach regulowanych w art. 428 k.c., gdy przemawiają za tym motywy etyczne.

Osoba sprawcy w art. 428 k.c. musi być rozumiana identycznie jak w przypadku art. 427 k.c., a więc jest to małoletni, który wyrządza szkodę przed ukończeniem 13 lat (art. 426 k.c.), albo niepoczytalny (art. 425 k.c.). Odpowiedzialność sprawcy może pojawić się dopiero wówczas, gdy brak jest osoby zobowiązanej do nadzoru albo gdy nie można uzyskać od niej naprawienia szkody. Przyczyny, dla których nie ma takiej osoby, są obojętne (przyczyną taką może być naruszenie przepisów prawa, np. zaniechanie ustanowienia opiekuna po prawomocnym postanowieniu orzekającym ubezwłasnowolnienie; przyczyną może być także zasadne oddalenie wniosku o ubezwłasnowolnienie z braku ku temu przesłanek w chwili orzekania). Sytuacje, w których nie ma możliwości uzyskania odszkodowania od osoby pełniącej nadzór, mogą wynikać z powodów prawnych lub faktycznych (np. powództwo przeciwko takiej osobie zostało oddalone, gdyż nie ponosi ona winy w nadzorze, albo powództwo zostało wprawdzie uwzględnione, ale egzekucja z majątku takiej osoby okazała się bezskuteczna) (zob. M. Safjan [w:] Kodeks cywilny, t. 1, red. K. Pietrzykowski, 2018, kom. do art. 428, nb 2 i n.).

Wszystkie powyżej wskazane okoliczności nie są jednak wystarczające do zasądzenia odszkodowania, gdyż art. 428 k.c. wymaga jeszcze, aby nałożenie na sprawcę odpowiedzialności było usprawiedliwione w świetle zasad współżycia społecznego. Przy ocenie, czy reguły moralne uzasadniają naprawienie szkody przez sprawcę, należy brać pod uwagę, poza porównaniem aktualnego stanu majątkowego stron, także ich możliwości zarobkowe, sytuację rodzinną, wiek, wpływ poszkodowanego na wyrządzony mu uszczerbek, rodzaj szkody, a w przypadku szkody na osobie – rozległość cierpień zadanych poszkodowanemu (por. A. Olejniczak [w:] Kodeks cywilny, t. 3, Część szczególna, red. A. Kidyba, 2014, kom. do art. 428, nb 5). Konsekwencją uzależnienia odpowiedzialności odszkodowawczej od zasad współżycia społecznego jest przyznana sądowi kompetencja do miarkowania wysokości odszkodowania, które może być zasądzone w całości lub w części. Tym samym art. 428 k.c. stanowi lex specialis względem art. 440 k.c., ale już nie względem art. 362 k.c. z uwagi na odmienność hipotez. Wydaje się, że nie można uznawać art. 428 k.c. za lex specialis wobec art. 5 k.c., gdyż celem tego ostatniego przepisu jest jedynie czasowe powstrzymanie realizacji praw podmiotowych, natomiast skutkiem stosowania art. 428 k.c. może być definitywne wygaśnięcie prawa podmiotowego (w razie zasądzenia odszkodowania jedynie w części). W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, nie zachodzą przesłanki, aby zastosować art. 428 k.c.

Mając na uwadze powyższe, powództwo podlegało oddaleniu.