Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVI C 1213/19

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 2 kwietnia 2019 r. (data nadania przesyłki poleconej) powódka A. D. wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej również jako V. (...) bądź Towarzystwo (...)) kwoty 37 117,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 2 października 2018 r. do dnia zapłaty, a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podano, że strony zawarły umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...) potwierdzone polisami nr (...). Przedmiotowe umowy zostały rozwiązane przed czasem na jaki zostały zawarte na podstawie wniosków powódki o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu. Do dnia rozwiązania umów suma wpłaconych przez powódkę składek wynosiła po 91 507,58 zł w ramach każdej z umów, natomiast wartość części bazowej rachunku wynosiła odpowiednio: 84 316,43 zł dla umowy nr (...) oraz 84 400,56 zł dla umowy nr (...). Następnie podano, że strona pozwana w związku z przedwczesnym rozwiązaniem umowy wypłaciła powódce tytułem świadczenia wykupu (...) wartości części bazowej rachunku, tj. kwotę 59 021,50 zł w ramach polisy nr (...) oraz kwotę 59 080,39 zł w ramach polisy nr (...). Wskazano, że ostatecznie na skutek wezwania do zapłaty strona pozwana dopłaciła na rzecz powódki kwotę 6 745,23 zł do świadczenia wypłaconego w ramach rozwiązania umowy nr (...) oraz kwotę 6.752,05 zł do świadczenia wypłaconego w ramach rozwiązania umowy nr (...), odmawiając wypłaty pozostałej części zatrzymanych składek. Podsumowano, że zapisy zawartych umów pozwalające na zatrzymanie przez stronę pozwaną znacznej części zgromadzonych środków w przypadku ich rozwiązania, stanowią niedozwolone postanowienie umowne i nie wiążą powódki. Jednocześnie powódka powołała się na art. 385 1 § 1 k.c. oraz wyjaśniła, że niniejszym pozwem dochodzi zapłaty pozostałych składek wchodzących w skład wartości części bazowej rachunku z umowy nr (...) (18 549,60 zł) oraz z umowy nr (...) (18 568,12 zł) (pozew k. 1-5v.).

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 września 2019 r. (data nadania przesyłki poleconej) strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że roszczenie powódki nie znajduję podstawy w łączących strony umowach, a nadto w niniejszej sprawie nie doszło do rażącego naruszenia interesów konsumenta. Dodano, że powódka przed zawarciem umów była dostatecznie poinformowana i rozumiała zawarte w nich postanowienia, jak również zapoznała się z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia. Jednocześnie zaprzeczono, aby postanowienia zawartych między stornami umów spełniały przesłanki abuzywności z art. 385 1 § 1 k.c. Podano, że w momencie wcześniejszego rozwiązania umów strona pozwana zobowiązana była rozliczyć koszty akwizycji tych umów, które zmuszona jest pokryć ze składek uiszczonych przez powódkę (odpowiedź na pozew – k. 61-66).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 lipca 2011 r. A. D. (jako ubezpieczający i ubezpieczony) złożyła wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką regularną (...) za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego. We wniosku w warunkach zawarcia umowy zaznaczono, że okres ubezpieczenia ma wynosić 15 lat. Wysokość składki regularnej, płatnej rocznie, określona została na kwotę 12 000 zł. We wniosku A. D. oświadczyła, że otrzymała i zapoznała się m.in. z treścią Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) o indeksie (...) (dalej jako: „OWU”), z treścią Regulaminu Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...), a także z Wykazem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych i innych Pozycji (...) oferowanych przez (...) S.A. o indeksie (...). W następstwie złożenia wniosku doszło do zawarcia przez A. D. ze (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie (...) S.A. z siedzibą w W.) w dniu 3 sierpnia 2011 r. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, w związku z czym tego dnia wystawiona została polisa nr (...). Początek okresu ubezpieczenia określono w niej na dzień 3 sierpnia 2011 r., a koniec – na dzień 2 sierpnia 2026 r. Jako świadczenie ubezpieczeniowe z tytułu dożycia przez ubezpieczonego daty dożycia wskazano wartość rachunku, a jako świadczenie ubezpieczeniowe z tytułu śmierci wskazano wyższą z kwot – kwotę równą wartości rachunku powiększoną o kwotę równą 10% wartości części bazowej rachunku lub kwotę równą sumie wpłaconych składek regularnych i składek dodatkowych zmniejszoną o wartość środków odpisanych z rachunku jednostek funduszy w związku z częściowymi wypłatami świadczenia wykupu. W polisie wskazano, że świadczenie wykupu to kwota nie wyższa niż kwota odpowiadająca wartości części wolnej rachunku powiększona o określony procent wartości części bazowej rachunku, zgodnie z tabelą wskazaną w załączniku nr 1 do OWU. W umowie określono składkę regularną na poziomie 12 000 zł, opłacaną rocznie. Dodano, że prawa i obowiązki wynikające z umowy zostały określone w OWU o indeksie (...) oraz w Regulaminie Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...). Przed przystąpieniem do umowy A. D. nie była dodatkowo informowana przez agenta o wysokości opłaty pobieranej przy wcześniejszym rozwiązaniu umowy, jak również nie przedstawiono sposobu jej wyliczenia.

( dowody: wniosek – k. 71-73, polisa – k. 15, 40, zeznania powódki A. D. – k.167-167v.)

W dniu 29 lipca 2011 r. A. D. (jako ubezpieczający i ubezpieczony) złożyła wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką regularną (...) za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego. We wniosku w warunkach zawarcia umowy zaznaczono, że okres ubezpieczenia ma wynosić 15 lat. Wysokość składki regularnej, płatnej rocznie, określona została na kwotę 12 000 zł. We wniosku A. D. oświadczyła, że otrzymała i zapoznała się m.in. z treścią Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) o indeksie (...) (dalej jako: „OWU”), z treścią Regulaminu Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)- (...), a także z Wykazem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych i innych Pozycji (...) oferowanych przez (...) S.A. o indeksie (...). W następstwie złożenia wniosku doszło do zawarcia przez A. D. ze (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 3 sierpnia 2011 r. umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, w związku z czym tego dnia wystawiona została polisa nr (...). Początek okresu ubezpieczenia określono w niej na dzień 3 sierpnia 2011 r., a koniec – na dzień 2 sierpnia 2026 r. W umowie określono składkę regularną na poziomie 12 000 zł, opłacaną rocznie.

Przed przystąpieniem do umowy A. D. nie była dodatkowo informowana przez agenta o wysokości opłaty pobieranej przy wcześniejszym rozwiązaniu umowy, jak również nie przedstawiono sposobu jej wyliczenia.

( okoliczności bezsporne, a nadto: wniosek – k. 74-76, zeznania powódki A. D. – k.167-167v.)

Poza polisami treść zawartych przez strony Umów (...) określały wzorce umowne w postaci: Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) o oznaczeniu (...) oraz Załącznik nr 1 do OWU o oznaczeniu (...) - (...).

( dowody: OWU – k. 16-25, załącznik nr 1 – k. 25v.-26v.)

Stosownie do treści § 3 ust. 1 OWU przedmiotem umowy było życie ubezpieczonego oraz inwestowanie środków pochodzących ze składek wpłacanych z tytułu umowy w ramach ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych w okresie na jaki umowa została zawarta. Celem umowy nie było realizowanie zysków w krótkim horyzoncie czasowym. Zakres ubezpieczenia obejmował następujące zdarzenia ubezpieczeniowe: dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia, i śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia (§ 3 ust. 2 OWU). Oprócz powyższych świadczeń świadczeniem objętym ww. umowami było tzw. świadczenie wykupu (§ 4 ust. 3 OWU) – w kwocie nie wyższej niż kwota odpowiadająca wartości części wolnej rachunku, powiększonej o określony procent wartości części bazowej rachunku, zgodnie z tabelą wskazaną w Załączniku nr 1 ust. 15 do OWU.

Zgodnie z § 10 ust. 1 OWU umowa ubezpieczenia ulegała rozwiązaniu m.in.:

-

wskutek jej rozwiązania przez ubezpieczającego – z dniem doręczenia do siedziby ubezpieczyciela oświadczenia ubezpieczającego o rozwiązaniu (pkt 2),

-

niezapłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej – z upływem ostatniego dnia 45-dniowego okresu, za który składka była należna (pkt 3),

-

wypłaty świadczenia wykupu – z dniem doręczenia wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu (pkt 6).

Ust. 4 ww. paragrafu stanowił, że w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych powyżej wypłacana wysokość świadczenia wykupu w zakresie wartości części bazowej rachunku uwzględnia jej pomniejszenie o koszty poniesione przez ubezpieczyciela związane z dystrybucją i zawarciem umowy oraz o koszty związane z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalnością gospodarczą, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie będą mogły zostać pokryte z opłat określonych w § 24 ust.1, jakie byłyby pobierane przez ubezpieczyciela w trakcie całego okresu, na jaki umowa została zawarta. Wypłacając świadczenie wykupu ubezpieczyciel nie nalicza ani nie potrąca z wypłacanego świadczenia jakiejkolwiek kary umownej lub odstępnego, w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, związanych z przedterminowym rozwiązaniem umowy.

Zgodnie z § 23 ust. 1 OWU ubezpieczający miał prawo w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie okresu uprawniającego do odstąpienia od umowy zgodnie z § 6 ust. 2, wystąpić o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu, pod warunkiem, że opłacił wszystkie składki regularne w należnej wysokości, wymagane do dnia złożenia wniosku o wypłatę. Złożenie wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu skutkowało rozwiązaniem umowy z dniem złożenia wniosku. Wysokość świadczenia wykupu na dany dzień była równa wartości części wolnej rachunku oraz określonego procentu części bazowej rachunku, wskazanego w ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU (§ 23 ust. 5 OWU).

Wysokość określonego procentu Wartości Części Bazowej Rachunku, o którym mowa w ust. 5, ustalana była na podstawie okresu ubezpieczenia dla danej umowy, aktualnego na dzień jej zawarcia, oraz roku oznaczającego w Okresie Bazowym oraz po jego upływie, jeśli nie zostały opłacone Składki Regularne należne za Okres Bazowy:

a)  w przypadku, gdy nie nastąpiło zawieszenie opłacania składki regularnej – Liczbę L. Polisy, za które w pełni zostały zapłacone wszystkie Składki Regularne, powiększoną o 1, jednak nie wyższą niż Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata świadczenia wykupu,

b)  w przypadku, gdy nastąpiło zawieszenie opłacania Składki Regularnej – Liczbę L. Polisy, za które w pełni zostały zapłacone wszystkie Składki Regularne, powiększoną o 1, jednak nie wyższą niż Rok Polisy, poprzedzający Rok Polisy, w którym dokonywana jest całkowita lub częściowa wypłata świadczenia wykupu; jeżeli okres zawieszenia nie rozpoczyna się w Rocznicę Polisy, to okresy za które zostały zapłacone składki regularne w latach polisy, w których zawieszenie miało miejsce, podlegają sumowaniu (§ 23 ust. 6 pkt 1 OWU).

Świadczenie Wykupu odpowiadało kwocie świadczenia z umowy wypłacanej przez ubezpieczyciela w przypadkach określonych w OWU, z przyczyn innych niż dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia, śmierć ubezpieczonego lub odstąpienie przez ubezpieczającego od umowy (§ 2 ust. 1 pkt 25 OWU - definicje).

Wartość Części Bazowej Rachunku stanowiła Część Bazową Rachunku wartość środków zapisanych w danym dniu na rachunku jednostek funduszy, obliczonych jako liczba jednostek funduszy pomnożona przez właściwe ceny jednostek funduszy powiększonych o wartość gotówki (§ 2 ust. 1 pkt 33 OWU).

Natomiast Część Bazowa Rachunku stanowiła część środków zapisanych na rachunku jednostek funduszy, pochodzących ze składki regularnej należnej za okres bazowy (§ 2 ust. 1 pkt 3 OWU).

Tabela z ust. 15 Załącznika nr 1 do OWU określała procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu (w przypadku umów zawartych na 15 lat) na: 70% - gdy wypłata miała nastąpić w ósmym roku trwania umowy.

W § 24 ust. 1 OWU podano, że z tytułu zawarcia i wykonywania umowy ubezpieczyciel pobiera określone w tym postanowieniu opłaty, to jest: opłatę wstępną, za udzielanie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzanie aktywami rachunku jednostek funduszy, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, opłatę operacyjną, inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez ubezpieczyciela związanych z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi.

( dowody: OWU - k. 16-25, załącznik nr 1 do OWU – k. 25v.-26v.)

Zawarta przez strony umowa potwierdzona polisą nr (...) została rozwiązana z dniem 31 sierpnia 2018 r. wskutek złożenia przez A. D. wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu. Do dnia rozwiązania umowy Ubezpieczająca wpłaciła na poczet polisy tytułem składek kwotę 91 507,58 zł. Na dzień rozwiązania umowy wartość środków zgromadzonych na rachunku polisowym A. D. (odpowiadająca wartości części bazowej rachunku) wyniosła 84 316,43 zł. W związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy Towarzystwo (...) dokonało wypłaty świadczenia wykupu w wysokości 59 021,50 zł, zatrzymując kwotę 25 294,93 zł ze środków zgromadzonych na rachunku.

( okoliczności bezsporne, a nadto: rozliczenie z tytułu umowy nr (...) - k. 29, 31, 41-42; potwierdzenie wykonania operacji – k. 33)

Zawarta przez strony umowa potwierdzona polisą nr (...) została rozwiązana z dniem 31 sierpnia 2018 r. wskutek złożenia przez A. D. wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu. Do dnia rozwiązania umowy Ubezpieczająca wpłaciła na poczet polisy tytułem składek kwotę 91 507,58 zł. Na dzień rozwiązania umowy wartość środków zgromadzonych na rachunku polisowym A. D. (odpowiadająca wartości części bazowej rachunku) wyniosła 84 400,56 zł. W związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy Towarzystwo (...) dokonało wypłaty świadczenia wykupu w wysokości 59 080,39 zł, zatrzymując kwotę 25 320,17 zł ze środków zgromadzonych na rachunku.

( okoliczności bezsporne, a nadto: rozliczenie z tytułu umowy nr (...) - k. 30, 32; potwierdzenie wykonania operacji – k. 34)

W piśmie z dnia 17 września 2018 r., pełnomocnik A. D. wezwał V. (...) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych w związku z rozwiązaniem umów ubezpieczenia odpowiednio w wysokościach 32 427,19 zł i 32 486,08 zł stanowiących środki zgromadzone na polisach (...), w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Pismo zawierające przedmiotowe wezwanie doręczono w dniu 24 września 2018 r.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie, w pismach z 28 września 2018 r. oraz 4 października 2018 r. V. (...) wskazała, że dążąc do ugodowego zakończenia powstałego sporu podjęto decyzję o dobrowolnym uzupełnieniu wypłaconych już świadczeń o kwotę 6 745,32 zł w ramach umowy ubezpieczenia nr (...) oraz o kwotę 6 752,05 zł w ramach umowy ubezpieczenia nr (...).

( dowody: wezwanie – k. 35-36, odpowiedź na wezwanie – k. 37-39; 43-44; 77-77v.; 79-79v.)

W piśmie z dnia 19 października 2018 r. pełnomocnik A. D. wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy przez V. (...), w tym o zwrot na rzecz A. D. pozostałej kwoty stanowiącej nienależnie pobraną opłatę likwidacyjną w związku z wygaśnięciem ubezpieczenia z umów nr (...), w terminie 7 dni od dnia doręczenia przedmiotowego pisma.

W odpowiedzi na powyższe, w pismach z 19 listopada 2018 r. V. (...) wskazała, że podtrzymuje dotychczasowe stanowisko wobec ww. roszczeń. Jednocześnie poinformowała, że różnica pomiędzy wartością rachunku umowy (...), a sumą dokonanych wypłat na rzecz A. D. wynosi 18 568,12 zł, zaś różnica pomiędzy wartością rachunku umowy (...), a sumą dokonanych wypłat na rzecz A. D. wynosi 18 549,61 zł.

( dowody: odwołanie – k. 45-46, odpowiedź na odwołanie – k. 47-48; 51-52)

W związku z zawarciem oraz wykonywaniem umowy ubezpieczenia nr (...) Towarzystwo (...) poniosło koszty: prowizji – 12 160,11 zł, pozostałe koszty akwizycji – 1 764,60 zł, dodatkowej alokacji – 2 400 zł, administracyjne związane z wykonywaniem umowy – 2 237,54 zł oraz pozostałe koszty techniczne – 37,74 zł.

( dowody : zestawienie kosztów dla polisy nr (...) k. 80-89;112-123)

W związku z zawarciem oraz wykonywaniem umowy ubezpieczenia nr (...) Towarzystwo (...) poniosło koszty: prowizji – 12 162,90 zł, pozostałe koszty akwizycji – 1 764,60 zł, dodatkowej alokacji – 2 400 zł, administracyjne związane z wykonywaniem umowy – 2 237,54 zł oraz pozostałe koszty techniczne – 37,74 zł.

( dowody : zestawienie kosztów dla polisy nr (...) k. 90-114)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane w jego opisie dokumenty. Wynikające z nich okoliczności faktyczne nie były kwestionowane przez żadną ze stron, również i Sąd działając w tym zakresie z urzędu nie dopatrzył się w nich niczego, co uzasadniałoby powzięcie wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej. Należy dodać, że okoliczności bezsporne w ogóle nie wymagały wykazywania ich prawdziwości za pomocą dowodów zgodnie z treścią art. 229 - 230 k.p.c., albowiem zostały przez strony wprost przyznane, bądź też nie zostały zaprzeczone, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie powołanych przepisów.

Sąd w całości obdarzył walorem wiarygodności zeznania złożone przez powódkę podczas przesłuchania w charakterze strony. Zeznania te były spójne, logiczne, korelowały z całością materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy.

Ponadto Sąd na rozprawie w dniu 12 maja 2022 r. na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 6 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania w charakterze świadka K. P. jako niemożliwy do przeprowadzenia z uwagi na to, iż świadek nie odbierała kierowanej do niej korespondencji, zaś pełnomocnik strony pozwanej, pomimo zobowiązania przez Sąd, nie uiścił w zakreślonym terminie zaliczki na poczet wynagrodzenia Komornika, związanego z doręczeniem korespondencji ww. świadkowi.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną pomiędzy stronami był fakt zawarcia i rozwiązania umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną, potwierdzonych polisami nr (...), jak również fakt wypłaty świadczenia wykupu w ostatecznych wysokościach: 65 766,82 zł w ramach umowy nr (...) oraz 65 832,44 zł w ramach umowy (...).

Istota sporu sprowadzała się natomiast do oceny zasadności zatrzymania przez stronę pozwaną części środków zgromadzonych na rachunkach polisowych powódki w związku z rozwiązaniem umów w łącznej wysokości 37 117,72 zł.

Na wstępie wskazać należy, że jak wynika z treści polisy i OWU, strony zawarły umowy o charakterze mieszanym, łączącym elementy umowy ubezpieczenia oraz elementy umowy inwestycyjnej, nienazwanej w przepisach ustawowych, dopuszczalnej wobec zasady swobody kontraktowania.

Przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (art. 805 § 1 k.c.). Ubezpieczenie na życie jest rodzajem ubezpieczenia osobowego i dotyczy śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku (art. 829 § 1 zd. 1 k.c.).

Natomiast w ubezpieczeniach o charakterze mieszanym wyróżnia się dwa główne świadczenia ubezpieczyciela, tj. wypłatę sumy ubezpieczenia na wypadek wystąpienia określonego zdarzenia losowego (zgonu lub dożycia określonego wieku) oraz zarządzanie aktywami ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego na zlecenie ubezpieczającego, lecz nie na jego rachunek. (...) polega zasadniczo na nabywaniu i zbywaniu określonych aktywów w zakresie udzielonego zlecenia. Nabyte przez ubezpieczyciela aktywa tworzą ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy (dawniej: fundusz inwestycyjny). Zobowiązanie do zarządzania funduszem inwestycyjnym jest dodatkowym elementem treści zobowiązania. Strony dysponują stosunkowo szerokim marginesem swobody w zakresie kształtowania tego elementu treści łączącego je stosunku prawnego (art. 353 1 k.c.).

Przedmiotowe umowy w sposób kompleksowy regulowały stosunki prawne łączące strony, przewidując zarówno wypłatę przez stronę pozwaną świadczeń z tytułu zaistnienia jednego z ryzyk ubezpieczeniowych (śmierć, dożycie), jak i wypłatę wartości środków zapisanych na rachunku ubezpieczonego w przypadku przedterminowego rozwiązania umów, nazwaną przez ubezpieczyciela świadczeniem wykupu. Zarówno wartość świadczenia wypłacanego z tytułu ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego, jak i wartość świadczenia wypłacanego w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy są efektem inwestowania składki ubezpieczeniowej.

Przechodząc do meritum sprawy wskazać należy, że integralną część wskazanych umów stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) - wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powódce przed zawarciem umów, by ją wiązał. W niniejszej sprawie Sąd ustalił, że powódka otrzymała OWU przed zawarciem umowy. Otrzymanie OWU przed zawarciem umowy powódka potwierdziła własnoręcznym podpisem pod wnioskiem o zawarcie umowy.

W ocenie Sądu przedłożone przez strony dokumenty są wystarczające do oceny incydentalnej wzorca umownego łączącego strony, mając na względzie podstawę prawną i faktyczną powództwa, a także treść art. 385 2 k.c.

W dalszej kolejności można było dokonać wykładni postanowień OWU pod kątem art. 385 1 § 1 k.c., który stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 1 § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z art. 385 1 § 1 k.c. wynika, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 385 1 § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Przedmiotowe umowy zostały zawarte przez przedsiębiorcę (stronę pozwaną) z konsumentem (powódką). Ze zgromadzonego w sprawie materiału wynika, że powódka, zawierając umowę, występowała jako konsument (w rozumieniu art. 22 1 k.c.). Zawarcie przedmiotowej umowy nie wiązało się z działalnością zawodową czy gospodarczą powódki.

Kwestionowane postanowienia OWU (dotyczące świadczenia wykupu) nie zostały z powódką uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym, jakim były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...). W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania strona pozwana nie wzruszyła. W świetle treści wniosku, jak również w świetle § 1 ust. 3 OWU stwierdzić należy, że postanowienia OWU nie zostały uzgodnione indywidualnie z powódką. W § 1 ust. 3 OWU przewidziano jedynie teoretyczną możliwość zawarcia umowy na warunkach odbiegających od OWU. Na gruncie przedmiotowej sprawy nie zawarto umów na warunkach odbiegających od OWU. Powódka nie negocjowała postanowień umownych zawartych w OWU. Nie wynika to z treści umów.

W takiej sytuacji należało rozważyć, czy określone w powołanych postanowieniach świadczenie wykupu stanowi główne świadczenie stron.

W ocenie Sądu w omawianym przypadku nie budzi wątpliwości, że świadczenie wykupu nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron, ale należy przyjąć, że są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Sąd orzekający w pełni zgadza się z argumentacją zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., że brzmienie art. 385 1 k.c. nie pozwala na szeroką interpretację formuły postanowień określających główne świadczenia stron i z tego powodu postuluje się, aby sformułowanie to rozumieć wąsko i wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, OSNC 2008/7-8/87).

Analizowane w niniejszej sprawie umowy są umowami mieszanymi z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający, stwierdzić należy, że wypłata świadczenia wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanej - świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie zdarzenia zgodnie z § 3 OWU oraz inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych, a także – ze strony powódki – zapłata składki we wskazanej w umowie wysokości.

Świadczenie wykupu ma charakter świadczenia ubocznego. Jego celem, w zamyśle, jest zabezpieczenie interesów ubezpieczyciela, gdyby doszło do przedwczesnego, z jego punktu widzenia, zakończenia stosunku prawnego. Świadczenie takie, przewidziane na wypadek rozwiązania umowy w określonym czasie, nie może zatem zostać uznane za główny przedmiot stosunku umownego stron.

Przyjęcie, że w niniejszej sprawie świadczenie wykupu stanowiłoby główne świadczenie stron, oznaczałoby, że celem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym byłoby to, aby konsument mógł ją rozwiązać przed terminem i skorzystać z wypłaty świadczenia wykupu. Takie podejście jest irracjonalne, gdyż konsument w momencie zawierania umowy na czas określony, umowy długoterminowej, nie ma na celu jej wcześniejszego rozwiązania. Taki zamiar pojawia się dopiero w późniejszym etapie wykonania umowy, np. w momencie, w którym zgromadzony kapitał nie przynosi zysku, a bieżące opłaty pobierane przez ubezpieczyciela powodują dodatkowe straty.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że kwestionowane postanowienia OWU podlegały kontroli pod kątem ich abuzywności.

Na marginesie należy dodać, że nawet jeśliby przyjąć, że świadczenie wykupu stanowi główne świadczenie stron, to postanowienie umowne je kształtujące musiałoby być sformułowane w sposób jednoznaczny, by nie podlegać tej kontroli. Trudno natomiast uznać, że definicja świadczenia wykupu zawarta w § 2 pkt 25 w zw. z § 4 ust. 3, § 10 ust. 4 i § 23 ust. 5 i 6 OWU w zw. z ust. 15 załącznika nr 1 do OWU, jest zdefiniowana w sposób jednoznaczny i nieskomplikowany. Zeznając powódka podała, że podczas spotkania z agentem ubezpieczeniowym omawiano jedynie pozytywne aspekty inwestowania środków, nikt nie przedstawiał jakichkolwiek ryzyk związanych z przedterminowym odstąpieniem od umowy.

Dokumenty dotyczące przedmiotowych umów nie zawierały jednoznacznej i zrozumiałej dla konsumenta informacji o ryzyku utraty na rzecz strony pozwanej znacznej części środków zgromadzonych na rachunku polisy w razie rozwiązania umów przed terminem. Z wniosków o zawarcie umów, OWU ani z polisy nie wynikało jasno, że w razie rozwiązania umów przed ósmym rokiem trwania polisy strona pozwana może zatrzymać 30% środków zgromadzonych na rachunku polisy, stanowiących wartość części bazowej rachunku. Postanowienia dotyczące świadczenia wykupu, w oparciu o które strona pozwana była uprawniona do zatrzymania całości lub znacznej środków zgromadzonych na rachunku polisy w razie rozwiązania umowy przed terminem, były rozproszone w różnych częściach OWU, zawierały terminy specjalistyczne, swoiste dla tego rodzaju produktów, obejmowały szereg odwołań. Stawki procentowe służące do wyliczenia wysokości świadczenia wykupu zamieszczone były na końcu załącznika do OWU, w rozbudowanej tabeli, bez dostatecznych objaśnień.

Zdaniem Sądu określony w tabeli – w załączniku nr 1 do OWU (ust. 15) - procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia w zw. z § 4 ust. 3, § 10 ust. 4 i w zw. z § 23 ust. 5-6 OWU kształtuje obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 sierpnia 2011 r. w sprawie VI ACa 252/11 (niepubl.) stwierdził, że istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu konsumenta jako równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Działania te potocznie określa się jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Na gruncie rozpoznawanej sprawy, uwzględniając sposób zaprezentowania powódce przez stronę pozwaną informacji na temat instytucji świadczenia wykupu, stwierdzić trzeba, że po stronie pozwanej doszło do działań zmierzających do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u powódki, wykorzystania jej niewiedzy i braku doświadczenia. Strona pozwana nie poinformowała powódki w sposób jasny, transparentny i zrozumiały o wynikających z umowy jej uprawnieniach i obowiązkach, w szczególności dotyczących możliwości zatrzymania przez stronę pozwaną określonej części zgromadzonych na polisach środków w razie przedterminowego rozwiązania umów. Sposób przedstawienia powódce informacji na temat instytucji świadczenia wykupu świadczył o tym, że strona pozwana nie traktowała powódki jako równorzędnego partnera umowy, postępując wobec niej (jako konsumenta) w sposób nierzetelny, niezgodny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając przy tym jej interesy.

Podkreślić trzeba, że interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też jako każdy inny, nawet niewymierny interes. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów. W doktrynie i orzecznictwie wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym kryteria oceny zawarte w art. 385 2 k.c. znajdują zastosowanie również do oceny naruszenia interesów konsumenta. Sąd orzekający w sprawie niniejszej pogląd ten podziela i przyjmuje za własny. Należy zatem badać przesłankę naruszenia interesów konsumenta według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z przedmiotową w sprawie umową. Niewątpliwie ocena ta dokonywana jest przez pryzmat konkretnej umowy i sytuacji konkretnego konsumenta - powoda w danej sprawie, który zawarł z pozwaną umowę obejmującą kwestionowane w sprawie postanowienie. Między innymi ten aspekt odróżnia kryteria oceny abstrakcyjnej od kryteriów oceny indywidualnej (incydentalnej).

Sporne postanowienia OWU (przewidujące możliwość zatrzymania przez stronę pozwaną środków w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów) były niezgodne z dobrymi obyczajami, a przy tym rażąco naruszały interes powódki jako konsumenta, gdyż naruszały one zasadę lojalności przedsiębiorcy wobec konsumenta wymagającą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych. Wprawdzie strony łączyły stosunki zobowiązaniowe o charakterze dobrowolnym i to strony autonomiczne decydowały, na jakich warunkach mają zostać zawarte między nimi umowy, jednak niedopuszczalna jest taka sytuacja, w której jedna ze stron, wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia drugiej ze stron stosunku prawnego – konsumenta. W szczególności nie może mieć miejsca przypadek, w którym konsument w trakcie wykonywania umowy lub w związku z jej przedterminowym rozwiązaniem zostaje obciążony na rzecz profesjonalnego kontrahenta nieuzasadnionymi, a przy tym nadmiernymi kosztami, zaś sam mechanizm wyliczenia wysokości zatrzymywanej kwoty nastręcza problem z jego zrozumieniem. W sytuacji, gdy drugą stroną umowy jest konsument, to postanowienia wzorca umowy powinny zostać przez przedsiębiorcę sformułowane w taki sposób, aby nie pozostawiały wątpliwości co do ich wykładni i interpretacji. Niejednoznaczność postanowień wzorca umowy w przedmiotowej sprawie wyraża się właśnie w tym, że wskutek zastosowania przez stronę pozwaną określonych pojęć, specjalistycznej terminologii czy skomplikowanych wyrażeń i wzorów powódka (konsument) nie jest w stanie wywnioskować, jaka jest faktyczna treść ciążącego na niej zobowiązania. Konsument, zawierając umowę z przedsiębiorcą (profesjonalistą), musi mieć pewność łączących strony postanowień umowy, musi mieć jasność i świadomość przysługujących mu praw i ciążących na nim obowiązków. Zapisy OWU w zakresie dotyczącym konsekwencji przedterminowego rozwiązania umowy nie zostały sformułowane przejrzyście, zrozumiale, w sposób transparentny. Konsument nie może być w trakcie realizowania umowy zaskakiwany nakładaniem na niego obowiązku zapłaty kwoty, której wyliczenie nasuwa wątpliwości. Brak precyzji i dokładności przy formułowaniu postanowień umownych jest również przesłanką sprzeczności z dobrymi obyczajami i może stanowić o rażącym naruszeniu praw konsumenta (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 maja 2015 r., VI ACa 849/14, niepubl. czy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 października 2017 r., V Ca 812/17, niepubl.).

W zaistniałym stanie faktycznym przewidziany w OWU sposób wyliczenia świadczenia wykupu był zupełnie niezrozumiały dla przeciętnego konsumenta (w tym dla powódki). Postanowienia OWU dotyczące świadczenia wykupu były niejasne, nieczytelne, niejednoznaczne, mylące, zostały sformułowane w sposób skomplikowany, obiektywnie niezrozumiały dla przeciętnego adresata. W żadnym postanowieniu OWU nie można znaleźć uzasadnienia i przyczyn, dla których miałaby być zatrzymana określona kwota z rachunku polisy.

Kwestionowane zapisy OWU rażąco naruszają interes konsumenta również dlatego, ponieważ prowadzą do uzyskania przez ubezpieczyciela pewnych korzyści kosztem ubezpieczonego, a zwłaszcza w takim wypadku, gdy ten ostatni zgromadzi na prowadzonym dla niego rachunku aktywa o znacznej wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 maja 2010 r., VI ACa 1175/09, niepubl.). Powódka zamierzała gromadzić w ramach przedmiotowych produktów swoje oszczędności uiszczając składki roczne w wysokości po 12 000 zł, przez 15 lat. W związku z przedterminowym rozwiązaniem umów powódce wypłacono ostatecznie świadczenia wykupu wynoszące odpowiednio: 65 766,82 zł w ramach umowy nr (...) oraz 65 832,44 zł w ramach umowy (...) ze zgromadzonych na rachunku środków. Powódka jednak w tym postepowaniu zdecydowała się dochodzić jedynie kwoty różnicy pomiędzy wartością rachunków na moment rozwiązania umowy, a łącznie wypłaconą kwotą. W takiej sytuacji przewidziany w OWU mechanizm związany z wyliczaniem świadczenia wykupu jako całości i zatrzymywania przez stronę pozwaną części środków klienta rażąco naruszał interes powódki przede wszystkim finansowy, majątkowy. Poza tym poprzez wprowadzenie możliwości zatrzymywania istotnej części środków klienta ubezpieczyciel przewidział dla klienta swoistą sankcję za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy bez powiązania jej z realnie poniesionymi wydatkami. Rażąco naruszało to interes powódki (jako konsumenta) związany z możliwością wcześniejszej rezygnacji z umowy przez powódkę.

A. analizowanych zapisów OWU upatrywać należało również w braku ekwiwalentności świadczeń stron stosunku zobowiązaniowego. Wskazane postanowienia umowne prowadzą do zachwiania równowagi kontraktowej stron poprzez nierówne rozłożenie obowiązków. Całe ryzyko przedwczesnego rozwiązania umowy zostało tu przerzucone na konsumenta, przy czym powody dla rozwiązania umowy mogły być różne, w tym chociażby związane ze stratami wynikającymi z inwestowania środków, bądź niskim poziomem zysków w relacji do obciążających konsumenta stałych opłat. Strona pozwana tymczasem w sposób dowolny, a nadto zryczałtowany do wartości rachunku (a więc nieznany co do kwoty w chwili zawarcia umowy, a nadto różny w zależności od wyników inwestycji przy jednakowym nakładzie pracy pośrednika, który doprowadził do zawarcia umowy) ustaliła wynagrodzenie dla pośrednika który doprowadził do zawarcia umowy w interesie ubezpieczyciela, a następnie całością tych kosztów obciążyła powódkę, zabezpieczając się kwestionowanymi obecnie postanowieniami umowy, na wypadek przedterminowego rozwiązania umowy. Nierównowaga kontraktowa w tej sytuacji jest oczywista.

Zaznaczyć trzeba, że strona pozwana nie przedstawiła przy tym w umowie (w tym w OWU) jasnych, jednoznacznych informacji na temat mechanizmu wyliczania świadczenia wykupu, co powodowało, że zawierający umowę konsument nie miał możliwości realnie ocenić, czy zawarcie umowy jest dla niego rzeczywiście korzystne, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mogą wystąpić w przyszłości, a które mogą go skłonić do ewentualnego wcześniejszego rozwiązania umowy.

Nie sposób również stwierdzić, że wypłata świadczenia wykupu w przewidzianej w załączniku do OWU wysokości usprawiedliwiona jest znacznymi kosztami zawarcia umowy ponoszonymi przez towarzystwo ubezpieczeń. Należy wskazać na brzmienie § 24 OWU, z którego wynika, że strona pozwana pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze, które mają za zadanie rekompensować koszty dystrybucji danej umowy. Strona pozwana pobiera bowiem opłatę wstępną, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzanie aktywami rachunku jednostek funduszy, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, operacyjną oraz inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez ubezpieczyciela związanych z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach. W zapisach OWU brak jest jednoznacznego wskazania, że wyodrębnienie wśród świadczeń strony pozwanej świadczenia wykupu ma służyć pokryciu właśnie kosztów ponoszonych przez ubezpieczyciela w związku z zawarciem umowy, w tym kosztów prowizji pośrednika. Analiza zapisów OWU prowadzi do wniosku, że zarówno mechanizm ustalania wysokości opłat, jak i sposób wypłacania prowizji agentowi, zależy wyłącznie od strony pozwanej, a konsument nie ma żadnego wpływu na te kwestie, mimo że mają one decydujący wpływ na jego interesy majątkowe w razie rozwiązania umowy przed terminem.

Sąd, dokonując kontroli incydentalnej, uwzględniając wszelkie okoliczności niniejszej sprawy, nie miał wątpliwości, że zakwestionowane postanowienia umowne, które uprawniały ubezpieczyciela w związku z rozwiązaniem umów przed terminem do zatrzymania 30% wartości części bazowej rachunku (w ósmym roku ich trwania), stanowią klauzule abuzywne.

Reasumując w związku z uznaniem wskazanych postanowień prowadzących do pomniejszenia świadczenia wykupu za abuzywne, wypłacie na rzecz powódki przez stronę pozwaną winna podlegać pełna wartość polisy na dzień rozwiązania umowy. Uwzględniając treść postanowień umów łączących strony (bez postanowień OWU w zakwestionowanym wyżej zakresie), należało zatem zasądzić od strony pozwanej na rzecz powódki niezasadnie zatrzymaną kwotę 37 117,72 zł (tj. 18 549,60 zł w ramach umowy nr (...) oraz 18 568,12 zł w ramach umowy nr (...)). Podstawą roszczenia i zasądzenia dochodzonej kwoty były umowy łączące strony w zakresie, w którym ich postanowienia były skuteczne.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., uznając, że w dacie wskazanej przez powódkę, tj. 2 października 2018 r. świadczenie to było wymagalne. Zgodnie bowiem z § 23 ust. 12 OWU, wypłata powinna nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od dnia wyceny ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, którego jednostki zostały odpisane najpóźniej. Z rozliczenia umowy wynika, że nastąpiło to najpóźniej w dniu 14 września 2018 r. Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach procesu w punkcie 2. sentencji wyroku sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Strona pozwana powinna zwrócić powódce poniesione przez nią koszty procesu: 1 856 zł opłaty sądowej od pozwu oraz 3 617 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265) wraz z opłatą skarbową.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13