Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

19 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 19 maja 2022 r. w Warszawie

odwołania Ł. D. i A. D. (...) w L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 10 grudnia 2021 r., nr (...)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że Ł. D. jako pracownik płatnika składek A. D. (...) w L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 stycznia 2021 r.

Sygn. akt VII U 222/22

UZASADNIENIE

Ł. D. 26 stycznia 2022 r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 10 grudnia 2021 r. znak: (...), zarzucając jej niezgodność stanowiska wyrażonego przez ZUS z przedstawionym materiałem dowodowym, polegającym na stwierdzeniu, że odwołujący nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 stycznia 2021 r., które wynikają z faktu zatrudnienia od 2 stycznia 2021 r. u płatnika składek A. D.. Odwołujący wskazał, że przyczyną zakwestionowania przez organ rentowy umowy o pracę było spóźnione dokonanie zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń społecznych przez biuro księgowe. Ubezpieczony podał, że wykonywał pracę u płatnika składek po dopełnieniu przez pracodawcę wszelkich formalności, w pełnym wymiarze czasu, co mogą potwierdzić współpracownicy i klienci. Przyznał, że prowadzi działalność gospodarczą w podobnym zakresie jak u pracodawcy, jednak wykonuje czynności z nią związane po godzinach pracy u A. D. ( odwołanie k. 3-4 a.s.).

26 stycznia 2022 r. do ZUS wpłynęło również odwołanie A. D. od decyzji z 10 grudnia 2021 r. znak: (...). Odwołujący zarzucił skarżonej decyzji naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej poprzez bezpodstawną i sprzeczną z przepisami prawa i stanem faktycznym odmowę uznania, że skarżący podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, art. 36 ust. 1 i 4 ustawy systemowej poprzez bezzasadne i niepoparte obiektywnymi dowodami, a zarazem dowolne uznanie, że odwołujący nie podlega ubezpieczeniom społecznym, art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej poprzez bezpodstawne przyjęcie, że płatnik nie przesłał deklaracji rozliczeniowej, imiennych raportów miesięcznych oraz nie opłacił składki za dany miesiąc, art. 325 Konstytucji poprzez odmowę uznania, że odwołujący podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu, w sposób sprzeczny z wyrażoną w tym przepisie zasadą równości, art. 67 ust. 1 Konstytucji poprzez naruszenie zasady zabezpieczenia społecznego, art. 58 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez nieudowodnienie i niewykazanie okoliczności podniesionych w zaskarżonej decyzji, mających przemawiać za odmową uznania, że skarżący podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że skarżący podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu. Zarządzeniem z 29 marca 2022 r. sprawa z odwołania A. D. została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia z postępowaniem zainicjowanym odwołaniem Ł. D. ( odwołanie k. 2-4, zarządzenie k. 16 akt o sygn. VII U 223/22).

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołujących na rzecz ZUS kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Organ rentowy wskazał, że w toku wydania decyzji ustalono, że Ł. D. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako pracownik płatnika składek na stanowisku ds. reklamy od 1 stycznia 2021 r. Jednocześnie, ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą o tym samym profilu co płatnik i współpracował z A. D. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – trudno zatem rozgraniczyć czy czynności wykonywane na rzecz płatnika składek były na zasadzie współpracy czy na podstawie zatrudnienia. Brak było w związku z tym przesłanek z art. 22 k.p. warunkujących istnienie stosunku pracy. W ocenie ZUS przedstawione przez płatnika składek dokumenty w postaci umowy o pracę, listy płac, potwierdzeń przelewów, karty szkolenia wstępnego i zaświadczenia lekarskiego nie były wystarczające do potwierdzenia wykonywania pracy na stanowisku wynikającym z zawartej umowy o pracę ( odpowiedź na odwołanie k. 6-8 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. D. od 1 marca 2000 r. prowadzi działalność gospodarczą (...) A. D., której głównym przedmiotem jest działalność agencji reklamowych. Firma zajmuje się przede wszystkim drukowaniem i montażem materiałów reklamowych. Płatnik składek zatrudniał od 2 do 8 pracowników, w tym od 1 lipca 2005 r. do 15 września 2010 r. – Ł. D. ( wydruk z CEIDG – nienumerowane akta ZUS, świadectwo pracy k. 27 a.s., zeznania A. D. k. 56v-57 a.s.).

Ł. D. od 24 maja 2011 r. prowadzi działalność gospodarczą (...) Ł. D., której głównym przedmiotem jest działalność agencji reklamowych. Firma zajmuje się montażem materiałów reklamowych ( wydruk z CEIDG – nienumerowane akta ZUS, zeznania A. D. k. 56v-57 a.s.).

Pod koniec 2020 r. pracownik A. D. – T. K. zrezygnował z pracy, w związku z czym płatnik składek poinformował znajomych i rodzinę, że szuka pracownika. Ubezpieczony poinformował brata, że w ramach swojej działalności gospodarczej ma ostatnio mniej klientów, w związku z czym jest zainteresowany zatrudnieniem. A. D. i Ł. D. 1 stycznia 2021 r. zawarli umowę o pracę, w której Ł. D. został zatrudniony na stanowisku specjalisty ds. reklamy w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w wysokości 2800 zł miesięcznie. Wynagrodzenie było ubezpieczonemu wypłacane przelewem na rachunek bankowy ( historia rachunku – nienumerowane akta ZUS, umowa o pracę k. 39 a.s., zeznania A. D. k. 56v-57 a.s., zeznania Ł. D. k. 57 a.s.).

Ł. D. wykonywał pracę u płatnika składek od poniedziałku do piątku, na ogół w godzinach od 9:00 do 17:00 - zajmował się montażem reklam. Odkąd ubezpieczony podjął pracę u A. D., przestał współpracować z nim w ramach swojej działalności gospodarczej i nie wystawiał mu faktur. Ubezpieczony nie zakończył ani nie zawiesił działalności gospodarczej po podjęciu pracy u płatnika składek - wykonywał ją na rzecz pojedynczych klientów wieczorami i w weekendy ( listy obecności – nienumerowane akta ZUS, zeznania Ł. D. k. 57 a.s.).

A. D. na przełomie 2020/2021 r. współpracował z biurem (...). Pomimo otrzymania przez firmę księgową dokumentów niezbędnych w celu zgłoszenia Ł. D. do ZUS jako pracownika, podległy M. K. pracownik nie dokonał zgłoszenia w terminie – zgłoszenie zostało zapisane w systemie księgowym jako wersja robocza. Nieprawidłowość tę księgowa dostrzegła dopiero w marcu 2021 r. i wówczas przesłała je do ZUS ( zeznania świadka M. K. k. 56v a.s.).

Pismami z 12 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił A. i Ł. D. o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia Ł. D. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek A. D. ( zawiadomienie z 12.10.2021 r. – nienumerowane akta ZUS). A. D. 9 grudnia 2021 r. nadesłał e-mailem wyjaśnienia oraz dokumenty: umowę o pracę, orzeczenie lekarskie z 31 sierpnia 2018 r., skierowanie na badania lekarskie, historię rachunku dot. wypłaty wynagrodzenia oraz wydruk wiadomości z komunikatora M.. Następnie 12 grudnia 2021 r. do ZUS wpłynęły wyjaśnienia płatnika składek nadesłane pocztą, do których A. D. dołączył dodatkowo oświadczenie pracownika o zapoznaniu z przepisami BHP i listy obecności ( wyjaśnienia, dokumenty – nienumerowane akta ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 10 grudnia 2021 r. wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że Ł. D. jako pracownik płatnika składek nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 stycznia 2021 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że dokument zgłoszeniowy Ł. D. jako pracownika do ZUS wpłynął z opóźnieniem, tj. 19 marca 2021 r. Po obowiązującym terminie zostały również złożone dokumenty rozliczeniowe za styczeń i luty 2021 r. oraz od kwietnia do września 2021 r. Przedłożone przez A. D. wyjaśnienia i dokumentację kadrowo-płacowa ZUS ocenił jako niewystarczające dowody na potwierdzenie faktycznego świadczenia pracy przez Ł. D.. Przesłane zdjęcia również nie stanowią dowodu świadczenia pracy. ZUS przywołał, że zarówno płatnik składek, jak i pracownik w CEIDG mają zarejestrowane działalności gospodarcze o tożsamym kodzie PKD, wobec czego trudno było jednoznacznie ustalić, które czynności zawodowe Ł. D. były wykonywane w ramach umowy o pracę, a które w ramach własnej działalności gospodarczej. Organ rentowy stanął w związku z tym na stanowisku, że ogół istniejących okoliczności towarzyszących zgłoszeniu Ł. D. do ubezpieczeń, opóźnienia w składaniu raportów rozliczeniowych oraz brak materialnych dowodów na świadczenie pracy na rzecz ww. płatnika składek uzasadniał rozważenie uznania zawartej umowy za nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c. i stwierdzenie, że Ł. D. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia jako pracownik u płatnika składek ( decyzja z 10.12.2021 r. – nienumerowane akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty złożone zarówno w procesie jak i te zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS. Ustalenia w sprawie poczyniono także w oparciu o zeznania odwołujących – ubezpieczonego i płatnika składek oraz świadka M. K.. Zeznania świadka doprowadziły do wyjaśnienia przyczyny dokonania zgłoszenia pracownika do ZUS po obowiązującym terminie i były zdaniem sądu wiarygodne. Świadek jest osobą obcą dla odwołujących i w sposób racjonalny przedstawiła wskazane okoliczności. Sąd dał wiarę również zeznaniom odwołujących się, którzy wskazali sposób przeprowadzenia rekrutacji, a także zakres i sposób wykonywania przez Ł. D. obowiązków służbowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania A. D. i Ł. D. zasługują na uwzględnienie.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to czy A. D. i Ł. D. począwszy od 1 stycznia 2021 r. łączył stosunek pracy i czy pracownik z tego tytułu powinien podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Z uwagi na powyższe konieczne było dokonanie szczegółowej wykładni przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 423 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową . Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1040, dalej: k.p. ) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy - realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika - ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia czy zaistniały podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym,
w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy argumentował, że nie doszło do nawiązania stosunku pracy między Ł. D. a A. D., o czym świadczyć miał brak dokumentów potwierdzających materialne efekty pracy ubezpieczonego i tożsamy przedmiot działalności gospodarczej pracownika i pracodawcy, powodujący niemożność ustalenia, które czynności Ł. D. wykonywał na rzecz pracodawcy, a które na własny rachunek.

W ocenie sądu odwołujący się udowodnili, że po zawarciu umowy o pracę Ł. D. przystąpił do wykonywania umowy. Odwołujący sprecyzowali, że do obowiązków służbowych pracownika należały czynności związane z montażem materiałów reklamowych, a także potwierdzili czas świadczenia pracy. Strony również przekonująco przedstawiły zakres współpracy przed zawarciem umowy o pracę oraz fakt wykonywania przez Ł. D. czynności w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą (...) wyłącznie po godzinach pracy u A. D. i w weekendy. Ubezpieczony wskazał przy tym, czego ZUS nie zakwestionował, że współpraca między nimi w ramach działalności gospodarczej ustała po zawarciu umowy o pracę i od 1 stycznia 2021 r. Ł. D. nie wystawiał faktur bratu. Postępowanie dowodowe doprowadziło również do wyjaśnienia przyczyn dokonania spóźnionego o dwa miesiące zgłoszenia pracownika do ZUS przez biuro (...).

Sąd zważył, że nie można uznać umowy o pracę zawartej przez A. D. i Ł. D. za pozorną z tego tylko względu, że obaj odwołujący prowadzą działalności gospodarcze o identycznym kodzie PKD. Materiał dowodowy potwierdza faktyczne, odpłatne wykonywanie przez pracownika pracy na rzecz i pod kierunkiem pracodawcy. Skoro zatem umowa o pracę była przez strony rzeczywiście wykonywana, to nie zachodzą przesłanki do uznania jej za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c. i w konsekwencji wyłączenia Ł. D. z ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego, związanych z umową o pracę zawartą 1 stycznia 2021 r. Z opisanych przyczyn sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, zgodnie z żądaniem odwołujących się.