Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

17 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 17 maja 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania K. O. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 16 kwietnia 2021 r., nr (...)

o zwrot nadpłaconych składek i odsetki

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nakazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W. zwrócenie K. O. (1) 982,73 zł (dziewięćset osiemdziesiąt dwa złote siedemdziesiąt trzy grosze) z odsetkami w wysokości ustawowej od 9.11.2002 r. do 31.12.2015 r. i z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od 1.01.2016 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nadpłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 3.05. do 16.07.1999 r.

sygn. akt VII U 867/21

UZASADNIENIE

K. O. (1) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 16 kwietnia 2021 r., nr (...) odmawiającej zwrotu nienależnie opłacanych składek, oraz odsetek za zwłokę.

Odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zwrot przez organ rentowy nienależnie opłaconych składek, za okres od 3 maja 1999 r. do 16 lipca 1999 r. w kwocie 982,73 zł wraz z należnymi odsetkami za zwłokę.

W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że bezpodstawnym jest twierdzenie organu rentowego, że roszczenie zwrotu nienależnie opłacanych składek przedawniło się, ponieważ takiemu stanowisku przeczy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 2012 r. sygn. akt III AUa 960/11, jak i wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 września 2007 r. sygn. akt P 11/07, zgodnie z którym roszczenie nie przedawnia się, gdy zwłoka spowodowana jest z winy organu rentowego. 19 kwietnia 2002 r. odwołująca dokonała korekty dokumentów zgłoszeniowych ZUS, a wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek za okres od 05/1999 do 07/1999 r. po raz pierwszy wniosła do organu rentowego 23 września 2002 r. i ponowiła go w piśmie procesowym z 31 marca 2003r. skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie sygn. akt XXI U 1445/02, który w związku z brakiem rozpoznania wniosku przez ZUS orzeczeniem z 15 września 2003 r. przekazał wniosek organowi rentowemu do merytorycznego załatwienia według właściwości. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 11 czerwca 2012 r. sygn. akt III AUa 960/11 uchylił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 21 lipca 2009 r. znak: (...) i sprawę przekazał temu organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Odwołująca podkreśliła, że już 23 września 2002 r. złożyła wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek za okres 05/1999 do 07/1999 r. Od 2002 r. nie ma żadnej prawomocnej decyzji organu rentowego w spornej kwestii zwrotu odwołującej nienależnie opłaconych składek, a ostatnia wydana w spornej sprawie decyzja organu rentowego z 21 lipca 2009 r. znak: (...) została prawomocnie uchylona przez Sąd Apelacyjny orzeczeniem z 11 czerwca 2012 r. W związku z brakiem prawomocnej decyzji organu rentowego dotyczącej zwrotu odwołującej nienależnie opłaconych składek oczywistym jest fakt, że termin przedawnienia nadal jest zawieszony, zgodnie z art. 24 ust. 6h ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (odwołanie, k. 3 – 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że w 4 marca 2021 r. odwołująca złożyła wniosek o zwrot nadpłaconych składek ubezpieczeniowych. Po analizie organ rentowy stwierdził brak nadpłaty na koncie płatnika składek. Niezależnie od kwestii braku nadpłaty na koncie organ rentowy podniósł, że na dzień złożenia wniosku, tj. 4 marca 2021 r. minął okres odchodzenia nienależenie opłaconych składek. Decyzją z 16 kwietnia 2021 r. odmówiono odwołującej zwrotu nienależnie opłaconych składek. Na 8 czerwca 2021 r. saldo na koncie odwołującej z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej wynosiło 0,00 zł. Organ rentowy powołał się na aktualne brzmienie art. 24 ust. 6g ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b albo opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b. Ponadto organ rentowy wskazał, na przypadki zawieszenia biegu terminu przedawnienia wymienione w art. 24 ust. 6h ustawy. Organ rentowy zaznaczył, że 21 stycznia 2001 r. odwołująca złożyła podanie o umorzenie należności z tytułu składek, w którym kwestionowała datę rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. 18 marca 2002 r. została wydana decyzja (...), którą odmówiono ww. umorzenia należności z tytułu opłaconych składek za okres od grudnia 1999 r. do kwietnia 2000 r. 22 kwietnia 2002 r. ww. złożyła odwołanie od przedmiotowej decyzji. 15 września 2003 r. sąd okręgowy oddalił odwołanie ww. w przedmiocie umorzenia należności. Jednocześnie wniosek w przedmiocie zwrotu nienależnie opłaconych składek za okres od maja 1999 r. do lipca 1999 r. przekazano zakładowi do załatwienia. Decyzją z 2 grudnia 2004 r. Odwołująca została objęta w okresie od 3 maja 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. 30 marca 2006 r. sąd okręgowy zmienił wyrokiem przedmiotową decyzję i ustalił, że odwołująca podlega ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności w okresie od 31 lipca 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. Decyzją z 27 czerwca 2006 r. stwierdzono, że odwołująca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności w okresie od 31 lipca 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r. Sąd Apelacyjny wyrokiem z 22 grudnia 2006 r. przedmiotową decyzję uchylił i sprawę przekazał do ponownego rozpatrzenia. 14 lipca 2008 r. wydano decyzję nr (...), którą stwierdzono, że odwołująca podlega do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 17 lipca 1999 r. do 12 grudnia 1999 r. 22 czerwca 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek. 21 lipca 2009 r. została wydana decyzja nr (...) o odmowie zwrotu nadpłaconych składek, z uwagi na to, że uległy one przedawnieniu po upływie 5 lat od dokonania wpłaty (odpowiedź na odwołanie, k. 7 – 8v. a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. O. (1) 15 listopada 1999 r. zgłosiła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zmianę danych płatnika i jako datę rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz powstania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne wskazała datę 13 kwietnia 1999 r. - zgodnie z datą uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Odwołująca zaczęła opłacać składki od maja 1999 r. W okresie od 19 lipca 1999 r. do 30 listopada 1999 r. zatrudniała na podstawie umowy zlecenia K. O. (2). Dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe za okres od 13 maja 1999 r. do 16 lipca 1999 r. zostały złożone w ZUS 19 kwietnia 2002 r. (okoliczności bezsporne).

K. O. (1) dokonała tytułem składek na ubezpieczenia społeczne wpłaty kwoty 298,56 zł - 12 czerwca 1999 r., kwoty 350,94 zł - 12 lipca 1999 r., kwoty 350,94 zł – 12 sierpnia 1999 r., kwoty 350,94 zł - 13 września 1999 r., kwoty 364,32 zł - 29 października 1999 r., kwoty 671,67 zł - 15 listopada 1999 r., kwoty 598,50 zł - 15 grudnia 1999 r. Tytułem składek na ubezpieczenie zdrowotne odwołująca dokonała wpłaty kwoty 60,52 zł - 12 czerwca 1999 r., kwoty 71,93 zł - 12 lipca 1999 r., kwoty 71,93 zł - 12 sierpnia 1999 r., kwoty 71,93 zł - 13 września 1999 r., kwoty 71,68 zł - 29 października 1999 r., kwoty 125,89 zł - 15 listopada 1999 r., kwoty 113,70 - 15 grudnia 1999 r. Tytułem składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych odwołująca dokonała wpłaty kwoty 19,77 zł – 12 czerwca 1999 r., kwoty 23,50 zł - 12 lipca 1999 r., kwoty 23,50 zł - 12 sierpnia 1999 r., kwoty 23,50 zł - 13 września 1999 r., kwoty 24,39 zł - 29 października 1999 r., kwoty 45,64 zł - 15 listopada 1999 r., kwoty 40,58 zł - 15 grudnia 1999 r. (zestawienie należności i wpłat K. O. (1), k. 21-21v. a.s.).

Nadpłata składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od lipca 1999 r. do grudnia 1999 r. wynosi 982,73 zł (pismo ZUS z 19 marca 2021 r. - nienumerowane narty a.r.).

23 września 2002 r. K. O. (1) złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o zwrot nadpłaconych składek wraz z należnymi odsetkami, wniosek wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 10 października 2002 r. (wniosek z 23 września 2002 r. – nienumerowane narty a.r.).

Decyzją z 14 lipca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że K. O. (1) podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w okresie od 17 lipca 1999 r. do 12 grudnia 1999 r. (decyzja ZUS z 14 lipca 2008 r. - nienumerowane narty a.r.).

Pismem z 22 czerwca 2009 r. K. O. (1) ponownie zwróciła się o zwrot nienależnie pobranych składek wobec ich niezwrócenia przez organ oraz nie załatwienia jej wniosku z 23 września 2002 r. (pismo z 22 czerwca 2009 r. - nienumerowane narty a.r.).

21 lipca 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił K. O. (1) zwrotu nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od lipca do grudnia 1999 r. w kwocie 767,26 zł i ubezpieczenie zdrowotne za okres od lipca do grudnia 1999 r. w kwocie 127,71 zł i na Fundusz Pracy i FGŚP za okres od lipca do grudnia 1999 r. w kwocie 33,65 zł. K. O. (1) od ww. decyzji złożyła odwołanie do Sądu (decyzja ZUS z 21 lipca 2009 r. - nienumerowane narty a.r.).

Wyrokiem z 11 czerwca 2012 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie sygn. akt III AUa 690/11 m.in. uchylił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 21 lipca 2009 r. i sprawę przekazał do organu rentowego celem ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podniósł, że bezspornym jest iż wniosek K. O. (1) o zwrot nadpłaconych składek z 23 września 2002 r. wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 10 października 2002 r. Do 11 czerwca 2012 r. organ rentowy nie rozpoznał przedmiotowego wniosku, mimo ponaglenia odwołującej w tym, zakresie pismem z 22 czerwca 2009r. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 2012 r. wraz z uzasadnieniem – akta sprawy III AUa 690/11).

4 marca 2021 r. K. O. (1) po raz kolejny złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek (wniosek z 4 marca 2021 r. - nienumerowane narty a.r.).

Pismem z 19 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonej dokonania zwrotu nienależnie opłaconych składek (pismo ZUS z 19 marca 2021 r. - nienumerowane narty a.r.).

25 marca 2021 r. K. O. (1) złożyła wniosek o wydanie decyzji o odmowie zwrotu nienależnie opłaconych składek (wniosek z 25 marca 2021 r. - nienumerowane narty a.r.).

16 kwietnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję nr (...), którą odmówił K. O. (1) dokonania zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu braku nadpłaty na koncie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od 17 lipca 1999 r. do 12 grudnia 1999 r., zgodnie z prawomocną decyzją z dnia 14 lipca 2008 r., w związku z tym dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe zostały sporządzone prawidłowo, na koncie powstała nadpłata za okres od lipca 1999 r. do grudnia 1999 r. Ponadto organ rentowy podniósł, że zgodnie z art. 24 ust. 6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają przedawnienia po upływie 5 lat licząc od dnia dokonania wpłaty. W przypadku ubezpieczonej organ rentowy wskazał, że działalność została zakończona i brak jest możliwości rozliczenia nadpłaty na należności bieżące z tytułu składek. Nadto, na dzień wniosku o zwrot nienależnie opłaconych składek z 4 marca 2021 r. minął okres dochodzenia nienależnie opłaconych składek (decyzja ZUS z 16 kwietnia 2021 r. - nienumerowane narty a.r.).

K. O. (1) 25 maja 2021 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 16 kwietnia 2021 r., nr (...) (odwołanie, k. 3 – 5 a.s.).

Wskazany stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach organu rentowego które zostały przez sąd ocenione jako wiarygodne w całości oraz dołączonego do niniejszej wyroku wraz z uzasadnieniem w sprawie sygn. akt III AUa 690/11.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie K. O. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 16 kwietnia 2021 r., nr (...) było uzasadnione.

Spór w przedmiotowej sprawie dotyczył tego czy zaskarżona decyzja zasadnie odmawiała zwrotu płatnikowi składek nadpłaconych składek za miesiące lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień 1999 r. z powodu przedawnienia roszczeń.

Zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 6a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009) nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d. Po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot (ust. 6c). Natomiast w myśl ust. 6b zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z dyspozycją przepisu ust. 6g nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia: 1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b; 2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

W rozumieniu powyższych przepisów sąd uznał, że roszczenie o zwrot nienależnie opłaconych przez ubezpieczoną składek nie uległy przedawnieniu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zawiadomił ubezpieczonej o nadpłaconych składkach. Składki zostały przez ubezpieczoną opłacone odpowiednio 12 lipca 1999 r., 12 sierpnia 1999 r., 13 września 1999 r., 29 października 1999 r., 15 listopada 1999 r., 15 grudnia 1999 r. i tym samym zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 6g pkt 2 ustawy systemowej dopiero od tych dat rozpoczął bieg termin przedawnienia. K. O. (1) 23 września 2002 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o zwrot nadpłaconych składek wraz z należnymi odsetkami - wniosek wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 10 października 2002 r. Między dniem opłacenia składek przez ubezpieczoną a skierowaniem wniosku do ZUS o ich zwrot nie upłynął termin wymieniony we w/w powyższych przepisach. W dalszym okresie były w tym przedmiocie wydawane przez organ rentowy decyzje w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz w przedmiocie odmowy zwrotu nadpłaconych składek, jednak wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 czerwca 2012 r. w sprawie sygn. akt III AUa 690/11 decyzja ZUS dotycząca odmowy zwrotu składek została uchylona i przekazana do organu rentowego celem ponownego rozpoznania. Do momentu złożenia przez ubezpieczoną kolejnego ponownego wniosku o zwrot nadpłaconych składek z 4 marca 2021 r. organ rentowy nie wydał żadnej prawomocnej decyzji w tym przedmiocie. Skoro zatem od opłacenia przez ubezpieczoną składek ZUS w łącznej wysokości 982,73 zł do skierowania wniosku do ZUS o ich zwrot nie upłynął termin zakreślony przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - składki te nie uległy przedawnieniu. Wobec powyższego zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiająca ubezpieczonej zwrotu nadpłaconych składek jest nieprawidłowa i podlegała zmianie.

Należy przy tym nadmienić, że już w pierwotnym wniosku z 23 września 2002 r. odwołująca zwróciła się o zwrot nadpłaconych składek, wraz z odsetkami.

W myśl art. art. 24 ust. 6d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

Na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy organ rentowy jest obowiązany do wypłaty odsetek od świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki te należne są od daty wymagalności świadczenia do dnia wypłaty zasądzonego wyrównania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 czerwca 2014r., III AUa 1023/13).

Pismo ubezpieczonej o zwrot nadpłaconych składek z 23 września 2002 r. wpłynęło do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 10 października 2002 r., organ rentowy powinien był więc dokonać zwrotu składek w terminie do 9 listopada 2002 r. i od tej daty pozostawał w zwłoce. Odsetki powinny być liczone od dnia, w którym powinno nastąpić spełnienie świadczenia, tj. 9 listopada 2002 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w wysokości odsetek ustawowych, zgodnie z brzmieniem art. 481 k.c. obowiązującym do 31 grudnia 2015 r., oraz w wysokości ustawowej za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, zgodnie obowiązującym brzmieniem art. 481 k.c. (od 1 stycznia 2016 r., tj. od wejścia w życie ustawy nowelizującej art. 481 k.c. z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy Kodeks Cywilny oraz niektórych innych ustaw Dz. U. poz. 1830).

W konsekwencji odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym sąd orzekł w sentencji wyroku.