Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I AGa 38/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2022 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Mierzejewska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 lipca 2022 roku

w L.

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo – Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

przeciwko A. C.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 8 listopada 2021 roku, sygnatura akt (...)

I.  zmienia w całości zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w pkt. I oddala powództwo;

b)  w pkt. II zasądza od Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo – Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. na rzecz A. C. kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo – Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. na rzecz A. C. kwotę 22.694 (dwadzieścia dwa tysiące sześćset dziewięćdziesiąt cztery) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I AGa 38/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 listopada 2021 roku Sąd Okręgowy w Lublinie pozbawił w całości wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 7 listopada 2017 roku wydanego w sprawie sygn. akt (...) zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 2019 roku wydanym w sprawie sygn. akt (...), opatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 5 maja 2020 roku wydanym w sprawie sygn. akt(...), sprostowanym postanowieniem tego Sądu z dnia 12 października 2020 roku; zasądził od pozwanej A. C. na rzecz powoda Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowo – Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwotę 12.800 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Powód żądając pozbawienia wykonalności opisanego w pozwie tytułu wykonawczego, wskazał, że tytuł ten został wykonany. Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu podnosząc, że wprawdzie wierzytelność objęta tytułem wykonawczym była przedmiotem zajęcia w toku postępowania egzekucyjnego oraz egzekucji administracyjnej w dacie zawierania warunkowej umowy cesji wierzytelności z dnia 12 września 2018 roku, jednakże powód bezpodstawnie przywołuje zajęcie z 2014 roku i łączy je z zajęciem wierzytelności objętej tytułem wykonawczym wystawionym w dniu 1 lutego 2019 roku, co jest oczywiście niezasadne ponieważ nie może być zbiegu 2 tożsamych zajęć tego samego prawa od tego samego wierzyciela w celu wyegzekwowania jednej i tej samej wierzytelności. Ponadto wskazała, że warunkowa umowa cesji została zawarta po wydaniu wyroku Sądu I instancji, tj. w chwili gdy na rzecz (...) sp. z o.o. została zasądzona kwota 1.521.196,90 złotych ze stosownymi odsetkami. Tym samym 50% kwoty zasądzonego roszczenia wystarczyło na pokrycie istniejących długów obciążających A. w tej dacie, które wynosiły ok. 750.000 złotych należności głównej. W wyniku wyroku Sądu II instancji i po wystawieniu na jego podstawie faktur korygujących (...) sp. z o.o. znacząco nadpłaciła organowi kwotę należności głównej (kwota zobowiązania powinna wynosić ok. 85.908,04 złotych, zaś spółka zapłaciła ok. 179.541,97 złotych). W związku z tym jeżeli (...) przekazałoby środki wypłacone Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w T. do depozytu sądowego, (...) sp. z o. o. mógłby dokonać korekty zobowiązania wobec Naczelnika Urzędu Skarbowego w T., ograniczając jednocześnie prowadzoną egzekucję i tym samym środki dotychczas zapłacone przez (...) sp. z o.o. wystarczyłyby na pokrycie całości, lub znacznej części zobowiązania wobec ww. Organu. (...) jako dłużnik byłby zaś zobowiązany wypłacić pozostałą część zasądzonego roszczenia na rzecz (...) sp. z o.o. W obecnej sytuacji w wyniku samowolnych działań powoda, pomimo dokonania korekty zobowiązania, (...) sp. z o.o. ma problem z odzyskaniem nadpłaconych przez (...) środków od Naczelnika Urzędu Skarbowego w T.. W związku z powyższym, zarzut powoda jakoby przez zbycie wierzytelności A. C. oraz (...) sp. z o.o. wspólnie i w porozumieniu zmierzała do udaremnienia egzekucji prowadzonych wobec (...) sp. z o. o. jest całkowicie bezzasadny. Zarówno w momencie zawierania warunkowej umowy cesji jak i w chwili wydania wyroku Sądu II instancji interesy wierzycieli pozostały nadal zabezpieczone, gdyż wierzyciele (...) sp. z o.o. mogła spokojnie zaspokoić się z 1/2 części zasądzonego roszczenia, którego wysokość dawała pełne zaspokojenie aktualnego na tę datę salda zadłużenia firmy (...) Sp. z o.o. Tym samym brak jest jakiejkolwiek przesłanki do uznania, że przywołana umowa cesji wierzytelności miała na celu udaremnienie skutecznej egzekucji roszczeń wobec (...) Sp. z o.o. Umową tą nie został również złamany Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Pozwana wskazał też, że bezzasadny jest zarzut jakoby zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym wygasło wskutek całkowitej jego spłaty na rzecz wierzycieli egzekwujących (...) sp. z o.o., którzy dokonali zajęcia wierzytelności, a także na rzecz samego wierzyciela. Powód nie dokonał bowiem całkowitej spłaty zobowiązania i nie uiścił wymaganej kwoty na rzecz A. C. posiadającej tytuł wykonawczy. Z kolei Urząd Skarbowy w T. co do niektórych tytułów wykonawczych nie mógł wystawić tytułów wykonawczych ze względu na przedawnienie. To sam powód postanowił w sposób całkowicie sprzeczny z prawem „ustanowić” się organem egzekucyjnym i pomimo wiedzy o zawarciu umowy cesji, uznał ją za nieważną i dokonał swobodnego przelewu środków. Powód nie miał żadnych podstaw prawnych, aby postąpić w ten sposób, a jeżeli nawet miał wątpliwości co do ważności umowy cesji lub co do właściwego sposobu rozdysponowania wierzytelności zasądzonej na rzecz (...) sp. z o.o. to powinien złożyć środki przysługujące pozwanej w wysokości 344.018,17 złotych do depozytu sądowego. Tymczasem powód posunął się w swojej „samowoli” jeszcze dalej i przekazał na rachunek A. C. dwa przelewy na łączną kwotę 78.669,87 złotych. Kwota ta nie znajduje jednak odzwierciedlenia w rzeczywistym stanie faktycznym i prawnym. Nawet gdyby przyjąć samowolny sposób rozliczeń przyjęty przez (...), to kwota ta również nie jest właściwa, gdyż po przekazaniu środków na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. w wysokości 367.064,80 złotych częściowo ze środków, które należały się pozwanej, do wypłaty A. C. pozostałaby nadal kwota 125.293,97 złotych, nie zaś kwota 78.669,87 złotych, którą przekazał powód. Tym samym po zaliczeniu wpłat z 24 maja 2019 roku, powód byłby nadal zobowiązany wypłacić na rzecz A. C. co najmniej kwotę 46.624,10 złotych. Wobec tylko częściowego wykonania zobowiązania na rzecz A. C. wynikającego z tytułu wykonawczego, pozwana była zmuszona do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji co do pozostałej kwoty roszczenia. W momencie jednak uzyskania informacji o wniesieniu powództwa przeciwegzekucyjnego niniejsze postępowanie egzekucyjne na wniosek pozwanej z dnia 16 grudnia 2020 roku zostało zawieszone.

Sąd Okręgowy ustalił, że przed Sądem Okręgowym w (...) toczyło się postępowanie w sprawie (...), w którym (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w D. pozwała Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowo-Produkcyjne (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. o zapłatę kwoty 1.521.196,90 złotych z tytułu wykonania umowy o roboty budowlane w T.. Dla uzasadnienia swojego roszczenia spółka (...) wskazała, że w wyniku zaniechania płatności przez spółkę (...) popadła w zwłokę w płatnościach wobec podwykonawców oraz innych wierzycieli i prowadzone były przeciwko niej liczne postępowania egzekucyjne przez Komornika Sądowego oraz przez Naczelnika Urzędu Skarbowego. W wyniku prowadzonych postepowań egzekucyjnych został zajęty cały majątek spółki (...): środki trwałe, udziały w spółce, a także wierzytelności należne od spółki (...). W dniu 5 listopada 2014 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. skierował spółki (...) zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność pieniężną u dłużnika zajętej wierzytelności o numerze, w którym wezwał spółkę (...), aby kwoty wierzytelności wobec spółki (...) nie uiszczała na jej rzecz bez zgody organu egzekucyjnego. Zajęcie to do chwili obecnej nie zostało uchylone. Powodowa spółka otrzymała także zawiadomienia o zajęciu wierzytelności spółki (...) wobec powoda w toku sądowego postepowania egzekucyjnego, a to w sprawach m.in. (...). Zajęcia te zostały cofnięte przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) M. K. w dniu 22 marca 2019 roku. W dniu 23 marca 2015 roku postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. przeciwko spółce (...) zostało umorzone na podstawie art. 59 § 3 w związku z art. 59 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o P. egzekucyjnym w administracji. Sprawa o sygn. akt (...), tocząca się przed Sądem Okręgowym w (...), zakończyła się wydaniem w dniu 7 listopada 2017 roku wyroku, w którym Sąd zasądził od Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. na rzecz (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w D. kwotę 1.521.196,90 złotych wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu oraz nakazał ściągnąć od pozwanej spółki (...) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w (...) kwotę 79.431,46 złotych tytułem kosztów sądowych. Wyrok ten został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 2019 roku poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do kwoty 388.854,27 złotych wraz odsetkami ustawowymi i kosztami. Przed wydaniem wyroku przez Sąd II instancji, a mianowicie w dniu 12 września 2018 roku spółka (...) zawarła z A. C. warunkową umowę przelewu wierzytelności, z której wynikało, że (...) przenosi na rzecz A. C. 50 % wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 7 listopada 2017 roku, sygn. akt (...), która na tamten moment znajdowała się na etapie apelacyjnym przed Sądem Apelacyjnym w Lublinie, wyliczonej od należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi i innymi należnościami ubocznymi wynikającymi z prawomocnego wyroku Sądu. Z tym, że strony ustaliły, że przeniesienie wierzytelności nastąpi pod warunkiem wydania przez Sąd Apelacyjny w Lublinie rozstrzygnięcia innego niż oddalające powództwo. Z tą chwilą strony postanowiły, że na A. C. przechodzą wierzytelności oraz wszelkie związane z wierzytelnością prawa, w tym także i roszczenia o zapłatę odsetek z tytułu opóźnienia i ewentualne inne koszty. Po zmianie wyroku przez Sąd Apelacyjny w Lublinie, spółka (...) przesłała do powoda zawiadomienie o zmianie wierzyciela, w którym wskazała, że wierzytelności jej przysługujące, wynikające z wyroku Sądu Okręgowego z dnia 7 listopada 2017 roku oraz z wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 6 lutego 2019 roku zostały w 1/2 części zbyte wraz ze wszelkimi należnościami ubocznymi na rzecz A. C., prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą C. A. K. Radcy Prawnego. W piśmie z dnia 8 lutego 2019 roku powodowa spółka podniosła, że wierzytelność objęta wyrokiem została już uprzednio zajęta w ramach egzekucji sądowej i administracyjnej, dlatego rozporządzanie tą wierzytelnością jest nieważne. Powód domagał się ustosunkowania się do tej sytuacji zarówno przez spółkę (...), jak i przez A. C.. W piśmie z dnia 17 kwietnia 2019 roku powód kolejny raz zwrócił się do o udzielenie odpowiedzi, co do kwot cesji wierzytelności oraz przekazu. Wobec tego, że ani spółka (...), ani A. C. nie odpowiedzieli na zapytania powód w całości wykonał tytuł wykonawczy objęty pozwem, dokonując płatności: przelewem z dnia 17 kwietnia 2019 roku na kwotę 69.854,71 złotych na rzecz Komornika Sądowego T. G., w sprawie sygn. akt (...); przelewem z dnia 12 kwietnia 2019 roku na kwotę 367.064,80 złotych na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego w T.; przelewem z dnia 15 lutego 2019 roku na kwotę 28.000 złotych na rzecz Sądu Apelacyjnego w Lublinie tytułem kosztów sądowych; przelewem z dnia 19 lutego 2019 roku na kwotę 31.407,50 złotych na rzecz Sądu Apelacyjnego w Lublinie tytułem kosztów sądowych; przelewem z dnia 12 lutego 2019 roku na kwotę 19.802,50 złotych na rzecz Sądu Apelacyjnego w Lublinie; przelew z dnia 24 maja 2019 roku na kwotę 69.000 złotych na rzecz K. Radcy Prawnego A. C.. Postanowieniem z dnia 5 maja 2020 roku Sąd nadał klauzulę wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego w(...) z dnia 7 listopada 2017 r. sygn. akt (...), zmienionemu wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 2018 roku w części co do kwoty 194.427,13 złotych wraz z odsetkami ustawowymi i odsetkami ustawowymi za opóźnienie na rzecz A. C., na którą przeszły uprawnienia dotychczasowego wierzyciela oraz zasądził od spółki (...) na rzecz A. C. kwotę 50 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania. Sąd wskazał, że w dniu 12 września 2018 roku doszło do zawarcia umowy przelewu wierzytelności z której wynikało, że (...) Sp. z o.o. w D. przeniosła na rzecz A. C. 50 % wierzytelności wynikającej z wyroku powołanego jak wyżej. Okoliczność ta determinowała zasadność nadania na rzecz wnioskodawcy klauzuli wykonalności wyrokowi stanowiącemu tytuł egzekucyjny.

Oceniając powyższe ustalenia, Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, że wierzytelność objęta tytułem egzekucyjnym była przedmiotem zajęcia w toku egzekucji administracyjnej, zanim doszło do zawarcia warunkowej umowy cesji wierzytelności z dnia 12 sierpnia 2018 roku, a nadto, że powód dokonał przelewu należności bezpośrednio na rachunek Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. w kwocie 367.064,80 złotych w dniu 12 kwietnia 2019 roku, co skutkowało wygaśnięciem zobowiązania. Nie podzielił stanowiska pozwanej, która zaprzeczyła aby w dacie zawierania warunkowej umowy cesji wierzytelności z dnia 12 września 2018 roku wierzytelność objęta tytułem wykonawczym była przedmiotem zajęcia dokonanego w toku egzekucji administracyjnej, jak również aby umowa cesji była nieważna z uwagi na wcześniejsze zajęcia wierzytelności. W związku z dokonaniem zajęcia wierzytelności Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. zawiadomił o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego i wezwał dłużnika zajętej wierzytelności, aby nie uiszczał zobowiązanemu należnej kwoty do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi bez zgody organu egzekucyjnego, lecz aby kwotę tę przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Wymienione zakazy obowiązywały od chwili doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu. Zawiadomienie takie zostało doręczone Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowo-Produkcyjnemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.. Do zawarcia umowy przelewu wierzytelności doszło w dniu 12 września 2018 roku, tj. po zajęciu wierzytelności (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. w toku administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Pierwotny wierzyciel nie był zatem uprawniony do rozporządzania przedmiotową wierzytelnością. Zakaz ten wynika wprost z przepisów ustawy postępowania egzekucyjnego w administracji. Wbrew twierdzeniom pozwanego, wierzytelność zajęta w toku egzekucji administracyjnej, jest wierzytelnością objęta przedmiotowym tytułem wykonawczym. Wobec powyższego, należało uznać, że umowa cesji z dnia 12 września 2018 roku, której przedmiotem była ta wierzytelności, jest nieważna i jako taka nie mogła stanowić podstawy wydania klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego w (...) z dnia 7 listopada 2017 roku, sygn. akt (...), zmienionemu wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 2018 roku w części co do kwoty 194.427,13 zł wraz z odsetkami ustawowymi i odsetkami ustawowymi za opóźnienie szczegółowo wskazanymi w treści wyroku. Zajęcie z dnia 5 listopada 2014 roku wierzytelności spółki (...), objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym, nie zostało do tej pory uchylone stosownym postanowieniem, mimo, że według obowiązujących na dzień wydania postanowienia o umorzeniu postępowania było wymagane wydanie stosownego postanowienia przez organ egzekucji o uchyleniu zajęcia. Dopiero w obecnym stanie prawnym umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje ,,automatyczne” uchylenie czynności egzekucyjnych. W konsekwencji, skoro zajęcie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 5 listopada 2014 roku było w mocy i nie zostało uchylone stosownym postanowieniem, a umorzenie postępowania egzekucyjnego nie wywołało skutku uchylenia zajęcia, to powód zasadnie dokonał przelewu kwoty wierzytelności na rachunek Urzędu Skarbowego w T., nie zaś bezpośrednio do rąk wierzyciela – (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D., a tym bardziej, z uwagi na powyższe rozważania, do rąk pozwanej A. C.. W świetle powyższego, twierdzenia pozwanej dotyczące tego, że powód „ustanowił się” się organem egzekucyjnym i dokonał swobodnego przelewu środków są całkowicie chybione. Powód mógł dokonać spłat na rzecz wszystkich wierzycieli objętych zajęciem. Dokonany m.in. przelew opiewający na kwotę 345.338,41 złotych stanowi łączną kwotę wierzytelności, która była objęta zawiadomieniem o zajęciu o numerze (...)(k. 55), co zostało potwierdzone przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. w piśmie z dnia 30 kwietnia 2021 roku, a która, jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, stanowiła wierzytelność Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D.. Wszystkie spłaty na rzecz wierzycieli wskazane w pozwie, w tym spłata wskazana jak wyżej, przekraczają połowę należności głównej z wyroku Sądu Okręgowego zmienionego wyrokiem sądu apelacyjnego, która stanowi przedmiot powództwa. Mając to na uwadze, w ocenie Sądu Okręgowego, nie było podstaw, aby przedmiotowy tytuł zaopatrzyć w klauzulę wykonalności, a jednocześnie powód dowiódł, że spełnił świadczenie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał przepisy art. 840 § 1 pkt 1 i 2 kpc. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu uzasadnił zasadą odpowiedzialności za jego wynik, określoną w art. 98 § 1 i 3 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana.

Zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oraz sprzecznej z przepisami oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności poprzez: błędne ustalenie, że do zawarcia umowy przelewu wierzytelności z dnia 12 września 2018 roku doszło po zajęciu wierzytelności (...) sp. z o.o. w toku administracyjnego postępowania egzekucyjnego, podczas gdy postępowanie o którym mowa zostało umorzone postanowieniem z dnia 23 marca 2015 roku, a dokonane w jego toku czynności egzekucyjne zostały uchylone z mocy prawa, błędne ustalenie, że pierwotny wierzyciel nie był uprawniony do rozporządzania przedmiotową wierzytelnością, a zawarta przez niego umowa cesji wierzytelności jest nieważna, podczas gdy ze względu na uchylenie zajęć miał on prawo rozporządzać wierzytelnością i zawrzeć z pozwaną A. C. ważną umowę cesji z dnia 12 września 2018 roku;- błędne ustalenie, że powód w całości wykonał tytuł wykonawczy objęty pozwem podczas gdy z uwagi na zawartą umowę cesji wierzytelności z dnia 12 września 2018 roku, pozwanej przysługiwała połowa roszczenia zasądzonego wyrokiem Sądu Okręgowego w(...) z dnia 7 listopada 2017 roku wydanego w sprawie sygn. akt (...) zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lutego 2019 roku wydanym w sprawie sygn. akt (...), tj. kwota 194.427,13 złotych wraz z odsetkami ustawowymi i odsetkami ustawowymi za opóźnienie szczegółowo wskazanymi w treści wyroku, zaś powód uiścił na rzecz pozwanej jedynie kwotę 78.669,87 złotych;

art. 327 1 § 1 kpc poprzez brak dostatecznego wskazania w uzasadnieniu wyroku ustalonych faktów i dowodów dających podstawę do uznania powództwa w całości poprzez niewykazanie, iż powód spełnił świadczenie w całości, a zawarta przez pozwaną umowa cesji wierzytelności jest nieważna;

art. 840 § 1 kpc poprzez oczywiście błędne i niezgodne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego ustalenie, że powództwo o pozbawienie wykonalności przedmiotowego tytułu wykonawczego zasługuje w całości na uwzględnienie, podczas gdy materiał ten jednoznacznie uzasadnia oddalenie powództwa,

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

art. 60 § 1 i § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w brzmieniu z dnia 23 marca 2015 roku, poprzez błędną jego wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie, polegające na przyjęciu że zajęcie z dnia 5 listopada 2014 roku wierzytelności (...) sp. z o.o. dokonane przez Urząd Skarbowy w T. objęte przedmiotowym tytułem wykonawczym, nie zostało do tej pory uchylone stosownym postanowieniem o uchyleniu czynności egzekucyjnych, mimo że było wymagane wydanie stosownego postanowienia przez organ egzekucji o uchyleniu zajęcia, podczas gdy w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych następuje z mocy samego prawa, zaś postanowienie dotyczące uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego ma wyłącznie charakter deklaratoryjny, jedynie potwierdza to, co dokonane zostało z mocy samego prawa i jego wydanie nie jest wymagane.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Wobec wskazanych przez powoda podstaw żądania pozbawienia wykonalności opisanego w pozwie tytułu wykonawczego, a mianowicie: kwestionowania przejścia wynikającego z tego tytułu obowiązku, z uwagi na zarzucaną nieważność umowy cesji z dnia 12 września 2018 roku, a także zarzutu wygaśnięcia zobowiązania objętego tytułem z uwagi na jego całkowitą spłatę, rozstrzygnięcie sprawy wymagało ustalenia czy rzeczona umowa cesji, zawarta przez pozwaną A. C. ze spółką (...) jest nieważna i jako taka nie mogła stanowić podstawy skutecznego przeniesienia wierzytelności spółki (...) na pozwaną, a także czy powód spełnił w całości zobowiązanie objęte tym tytułem, wskutek czego doszło do jego wygaśnięcia.

W odniesieniu do pierwszej z powyższych kwestii należy stwierdzić, że ocena całokształtu okoliczności, w jakich doszło do zawarcia w dniu 12 września 2018 roku przez pozwaną A. C. jako cesjonariusza i spółkę (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w D. jako cedenta, umowy cesji 50% wierzytelności, która, zgodnie z oświadczeniem cedenta, wynikała z przysługującego mu roszczenia o zapłatę należności przez Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowo – Produkcyjne (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Z., nie uzasadnia stwierdzenia, że czynność ta jest nieważna, jak błędnie ustalił to Sąd I instancji.

Sąd Okręgowy wadliwie uznał, że do zawarcia umowy cesji doszło w sytuacji, gdy wierzytelność, której umowa ta dotyczyła, objęta była zajęciem dokonanym przez administracyjny organ egzekucyjny, tj. przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w T., który w dniu 5 listopada 2014 roku wystawił zawiadomienie o zajęciu wierzytelności przysługujących dłużnikowi A. spółce z ograniczoną w D. od jej dłużnika spółki PPHU (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. (k.55-56). W odniesieniu do tego zajęcia (dokonanego w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. w sprawie (...) nr (...)), należy stwierdzić, wbrew stanowisku Sądu I instancji, że fakt umorzenia postępowania egzekucyjnego postanowieniem tego organu z dnia 23 marca 2015 roku (k.175), miał taki skutek, że z mocy art. 60 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 roku, poz. 1619 z późn. zm.) – dalej u.p.e.a. nastąpiło równoczesne uchylenie dokonanych w tym postępowaniu czynności egzekucyjnych, pozostawiając w mocy jedynie prawa osób trzecich nabyte na skutek tych czynności. Jak zostało to bowiem wyjaśnione w doktrynie prawa oraz orzecznictwie sądów administracyjnych, uchylenie czynności egzekucyjnych następuje z mocy prawa wskutek wydanego w trybie cytowanego art. 60§1 u.p.e.a. postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego i prowadzi w konsekwencji do przywrócenia stanu istniejącego przed wszczęciem egzekucji, zaś organ egzekucyjny, oprócz postanowienia o umorzeniu postępowania, nie ma obowiązku wydawania odrębnych postanowień uchylających poszczególne czynności egzekucyjne dokonane w tym postępowaniu. Jakkolwiek ustawodawca w art. 60 § 2 u.p.e.a. wprowadził możliwość wydania, w razie potrzeby, postanowienia dotyczącego uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego, to jednak dotyczy to sytuacji, gdy potrzeba wydania odrębnego postanowienia o uchyleniu czynności egzekucyjnych zachodzi z uwagi na interes prawny uczestników umorzonego postępowania egzekucyjnego oraz osób trzecich (por. uchwała NSA (7) z 28.04.2014 roku, I FPS 8/13, POP 2014/3, poz. 245–254, wyrok WSA w Olsztynie z dnia 16 stycznia 2013 roku, I SA/Ol 370/12, publ.: www.orzeczenia.nsa.gov. pl. Piotr Marek Przybysz Postępowanie egzekucyjne w administracji, komentarz Wydanie IX, LEX). W niniejszej sprawie nie zostało wykazane, aby w postepowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w T., sygn. akt (...) nr (...), zaistniała potrzeba wydania odrębnego postanowienia dotyczącego uchylenia poszczególnych czynności egzekucyjnych dokonanych w tym postępowaniu, w szczególności zajęcia z dnia 5 listopada 2014 roku (k.55), a co za tym idzie, należało przyjąć, że umorzenie postępowania egzekucyjnego dokonane postanowieniem organu egzekucyjnego z dnia 23 marca 2015 roku (k.175), miało skutek również w odniesieniu do wszystkich podjętych w tym postępowaniu czynności egzekucyjnych, które uległy umorzeniu z mocy prawa z datą postanowienia umarzającego postępowanie egzekucyjne.

Kolejne postępowanie egzekucyjne w administracji, choć w znacznej części dotyczyło tych samych należności, które były objęte postępowaniem prowadzonym od 2014 roku do 23 marca 2015 roku, zostało wszczęte dopiero w 2019 roku w sprawie sygn. (...) (...). nr (...). W sprawie tej organ egzekucyjny zajęcia wierzytelności przypadających spółce (...) od spółki (...) dokonał w dniu 7 lutego 2019 roku, a więc po zawarciu umowy cesji z dnia 12 września 2018 roku. Zatem zajęcie to, jako dokonane po zawarciu umowy cesji, już z tej przyczyny nie miało wpływu na ważność tej umowy.

Należy zauważyć, że Sąd Okręgowy, niezależnie od błędnej oceny skutków zajęcia dokonanego w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym, pominął ponadto ocenę zawartych w pozwie zarzutów wskazujących na nieważność umowy cesji z uwagi na skutki zajęć wierzytelności przypadających spółce (...) od spółki (...) dokonanych przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) M. K. w dniu 16 stycznia 2014 roku w trzech prowadzonych przez ten organ postępowaniach egzekucyjnych, a mianowicie w sprawie sygn. (...), w której podstawę egzekucji stanowił tytuł wykonawczy wydany przez Sąd Rejonowy (...) w dniu 9 października 2013 roku w sprawie (...) (...) (k.52), w sprawie sygn. (...) , w której podstawę egzekucji stanowił tytuł wykonawczy wydany przez Sąd Rejonowy (...) w dniu 6 grudnia 2012 roku w sprawie (...) (...) (k.53), a także w sprawie sygn. (...), w której podstawę egzekucji stanowił tytuł wykonawczy wydany przez Sąd Rejonowy w (...) w dniu 20 lipca 2012 roku w sprawie (...) (k. 54).

Sąd Apelacyjny odnosząc się zarówno do zarzutów nieważności umowy cesji z uwagi na skutki zajęć dokonanych w postepowaniu komorniczym, jak i administracyjnym, stwierdza w pierwszej kolejności, że z uwagi na charakter wierzytelności, której dotyczyła umowa cesji, zajęcia egzekucyjne, dokonane kilka lat przed jej zawarciem, nie mogły wywołać skutków przewidzianych w art. 902 kpc.

Wierzytelność, której dotyczyła umowa cesji z dnia 12 września 2018 roku była wierzytelnością przyszłą, wynikającą z roszczenia, jakie spółka (...) skierowała wobec spółki (...) wytaczając powództwo o zapłatę w sprawie, która w dacie cesji była w toku postępowania sądowego. Strony umowy cesji określiły ją jako umowę warunkową, uzależniając de facto jej skuteczność od tego czy w wyniku rozstrzygnięcia sprawy przez sąd spółka (...) rzeczywiście nabędzie wierzytelność wobec spółki (...) i czy w związku z tym możliwy będzie skuteczny przelew tej wierzytelności na rzecz A. C.. Taki charakter przedmiotowej wierzytelności, tj. będącą wierzytelnością przyszłą, należało uznać za istotny z punktu widzenia dopuszczalności zajęcia tego rodzaju wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym, zarówno komorniczym, jak i administracyjnym.

Jak wyjaśnia się w doktrynie, prawo polskie dopuszcza zajęcie wierzytelności przyszłych tylko w dość ograniczonym zakresie, ale również w tych wypadkach, w których zajęcie jest dopuszczalne, kontrowersje wzbudza odpowiednie zastosowanie przepisu art. 885 w zw. z art. 902 kpc (w przypadku praw podmiotowych tymczasowych także w zw. z art. 909 k.p.c.) do rozstrzygnięcia kolizji pomiędzy przelewem wierzytelności przyszłej a zajęciem tej wierzytelności w sądowym postępowaniu egzekucyjnym. W judykaturze przeważa tendencja do negacji zastosowania przepisu art. 885 kpc do przelewu wierzytelności przyszłych. Prezentowany jest pogląd dopuszczający zajęcie ekspektatyw wierzytelności tylko wówczas, jeśli są one sui generis prawem podmiotowym (art. 909). Wraz z zajęciem pieniężnych wierzytelności istniejących z kreowanych już stosunków trwałych ex lege zajęciu ulegają również pieniężne wierzytelności przyszłe, które z tych stosunków prawnych dopiero powstaną (art. 881, 890 i art. 900 § 2 kpc). Zajęcie pozostałych kategorii wierzytelności przyszłych jest natomiast wyłączone. Wyjątek w tym zakresie stanowią jedynie art. 884 kpc oraz art. 911 4 kpc (por. J. Kuropatwiński, Dopuszczalność zajęcia wierzytelności przyszłej..., s. 31).

Sąd Apelacyjny, uwzględniając przytoczone stanowisko doktryny, stwierdza, że wierzytelność objęta umową cesji zawartą w dniu 12 września 2018 roku pomiędzy pozwaną a spółką (...), miała charakter wierzytelności przyszłej, która nie tylko nie istniała w dacie cesji, ale również nie istniała w dacie zajęć dokonanych przez organy egzekucyjne kilka lat przed rzeczoną umową, tj. w 2014 roku. Zarówno z tej ostatniej przyczyny, jak również z powodu niedopuszczalności zajęcia egzekucyjnego wierzytelności przyszłej, zajęcia te pozostawały bez wpływu na możliwość dokonania przelewu tego rodzaju wierzytelności. Umowa cesji nie jest zatem dotknięta sankcją nieważności, jak zarzucił to powód i jak błędnie ocenił Sąd I instancji. W konsekwencji, nie zaistniała przesłanka, jaką powód wskazał jako jedną z przyczyn pozbawienia wykonalności opisanego w pozwie tytułu wykonawczego, a mianowicie za chybione należy uznać zakwestionowanie przez powoda przejścia obowiązku świadczenia należności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 7 listopada 2017 roku wydanego w sprawie sygn. akt (...), zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie 6 lutego 2019 roku wydanym w sprawie sygn. akt (...), opatrzonego klauzulą wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 5 maja 2020 roku wydanym w sprawie sygn. akt (...) sprostowanym postanowieniem tego Sądu z dnia 12 października 2020 roku. Wierzycielem opisanej w tym tytule wykonawczym należności, którą obowiązany był świadczyć powód była spółka (...), która uprawniona była dokonać cesji tej wierzytelności na rzecz pozwanej, co skutecznie uczyniła w oparciu o umowę z dnia 12 września 2018 roku. Powód został zawiadomiony o tej umowie pismem z dnia 6 lutego 2019 roku, doręczonym w dniu 7 lutego 2019 roku (k.47). Mimo zawiadomienia o zmianie wierzyciela, powód w dniach od 12 lutego 2019 roku do 24 maja 2019 roku dokonał przelewów w łącznej wysokości 553.721,81 złotych na rzecz innych podmiotów aniżeli pozwana (k.69-73), poza sumą 69.000 złotych, która przelana została na rzecz A. C. tytułem „wykonania wyroku SA w Lublinie sygn. akt (...)” (k.73). Ponadto przelew kwoty 367.064,80 złotych został dokonany na rzecz naczelnika Urzędu Skarbowego w T. w sprawie „(...) (...) (...) Z (...). nr (...)” (k.70), natomiast opisy dotyczące pozostałych przelewów nie wykazują tożsamości z wierzytelnością spółki (...), wynikającą z opisanego wyżej tytułu wykonawczego. Należy przy tym zauważyć, że suma należności zasądzona w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie 6 lutego 2019 roku w sprawie sygn. akt (...) od spółki (...) na rzecz spółki (...) wynosi 646.316,04 złotych i obejmuje: kwotę 388.854,27 złotych należności głównej i kwotę 257.461,34 złotych odsetek ustawowych od poszczególnych kwot wskazanych w wyroku, składających się na w.w sumę należności główne, za okres od dat wskazanych w wyroku do dnia zapłaty przez powoda kwoty 364.042,42 złotych, tj. do 12 kwietnia 2019 roku. Zatem powód uiszczając kwotę 367.064,80 złotych na rzecz naczelnika Urzędu Skarbowego w T. tytułem spłaty długu spółki (...), objętego postępowaniem egzekucyjnym w sprawie (...) (...) (...) Z (...). nr (...), nie uiścił całości należności zasądzonej wskazanym wyżej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Ponadto kwota 19.802,50 złotych zapłacona przez powoda na rzecz Sądu Apelacyjnego w Lublinie (k.72), nie stanowiła zobowiązania spółki (...) wynikającego z powołanego wyroku. Kwotą taką został natomiast obciążony w tym wyroku powód, tytułem kosztów sądowych należnych Sądowi Okręgowemu w(...), nie zaś Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie. Uiszczenie tej kwoty przez powoda jest zatem bez znaczenia dla rozliczenia należności obciążających spółkę (...) i tym samym wykonania przez tę spółke tytułu wykonawczego. Również uiszczenie przez powoda kwoty 28.000 złotych na rzecz Sądu Apelacyjnego w Lublinie (k.71), „tytułem części kosztów za A. w sprawie sygn. akt (...)”, nie prowadzi do wniosku o spełnieniu całości świadczenia objętego tytułem wykonawczym.

Ta ostatnia okoliczność została również wadliwie oceniona przez Sąd I instancji, który stwierdził, że powód spełnił świadczenie objęte rzeczonym tytułem wykonawczym, błędnie uznając, że jest to dodatkowa przesłanka z art. 840 §1 pkt 1 i 2 kpc, uzasadniająca pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

Sąd Apelacyjny, nie podzielając z przyczyn wyżej wskazanych, oceny Sądu I instancji, jakoby cesja wierzytelności dokonana przez spółkę (...) na rzecz pozwanej w dniu 12 września 2018 roku była nieważna, co dawałoby podstawę do zakwestionowania przejścia obowiązku świadczenia z powódki na pozwaną, jak również stwierdzając, że powód nie spełnił w całości świadczenia objętego tytułem wykonawczym, którego dotyczy pozew, uznał żądanie pozwu za nieuzasadnione. W konsekwencji, uwzględniając zarzuty apelującej pozwanej, należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo, orzekając stosownie do art. 386§1 kpc.

W następstwie oddalenia powództwa, należało zmienić również rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania, obciążając powódkę obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanej poniesionych przez nią kosztów postępowania, stosownie do art. 98 kpc. Koszty te wynoszą 10.817 złotych i obejmują: wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 10.800 złotych, ustalone zgodnie z §2 pkt 7 rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U z 2018 roku, poz. 265) i opłatę od pełnomocnictwa 17 złotych.

O kosztach postępowania apelacyjnego w wysokości 22.694 złote orzeczono również zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, przewidzianą w art. 98 kpc w związku z art. 391 §1 kpc. Obejmują one poniesioną przez pozwaną opłatę od apelacji w kwocie 14.594 złote (k. 233) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 8.100 złotych, ustalone zgodnie z §2 pkt 7 w związku z §10 ust 1 pkt 2 rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U z 2018 roku, poz. 265).

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.

SSA Ewa Mierzejewska