Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2020 r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o rentę rodzinną i dodatek dla sierot

na skutek apelacji M. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 16 lipca 2019 r., sygn. akt IV U 308/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II (drugim) i przyznaje ubezpieczonemu M. O. prawo do renty rodzinnej i dodatku dla sieroty zupełnej po zmarłych rodzicach od dnia (...) r. do dnia 14 stycznia 2019 r.;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz ubezpieczonego M. O. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

SSA Lucyna Ramlo SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń SSA Małgorzata Gerszewska

Sygn. akt III AUa 966/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 stycznia 2019 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. odmówił M. O. od 1 października 2018 r. prawa do renty rodzinnej oraz dodatku dla sieroty zupełnej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że na podstawie zaświadczenia potwierdzającego kontynuację nauki, skarżącemu ustalono prawo do renty rodzinnej na okres do 30 września 2018 r., tj. na okres planowanego ukończenia nauki. Wydłużenie przez uczelnię terminu obrony pracy dyplomowej nie stanowi jednak podstaw do kontynuowania wypłaty świadczenia, gdyż renta rodzinna przysługuje do dnia wskazanego przez uczelnię jako regulaminowy termin zakończenia nauki.

Powyższą decyzję zaskarżył M. O. domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do renty rodzinnej oraz dodatku dla sieroty zupełnej oraz zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy podtrzymał w całości stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującego się na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z 29 maja 2019 r. Sąd Okręgowy w Elblągu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu M. O. prawo do renty rodzinnej oraz prawo do dodatku dla sieroty zupełnej po zmarłych rodzicach od 26 listopada 2018 r. do (...) r. (pkt 1), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (pkt 2) oraz zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz ubezpieczonego M. O. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Jako podstawę swego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

M. O. ur. (...) od 1 października 2013 r. był studentem inżynierskich studiów stacjonarnych pierwszego stopnia w Państwowej Wyższej Szkole (...) w E. - Instytucie (...), na kierunku (...). Od 18 września 2014 r. skarżący uprawniony był do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Od 1 lipca 2017r. wraz z rentą rodzinną wypłacany mu był dodatek dla sieroty zupełnej. Na podstawie zaświadczenia wydanego przez ww. uczelnię 9 stycznia 2018 r., z którego wynikało, że skarżący w semestrze zimowym 2017/2018, tj. od 1 października 2017 r. do 21 lutego 2018 r., jest studentem siódmego semestru, czwartego roku studiów, zaś planowany termin ukończenia studiów to 30 września 2018 r., organ rentowy decyzją z 28 sierpnia 2017 r. przyznał wnioskodawcy prawo do świadczenia na okres do 30 września 2018 r. Skarżący 26 listopada 2018 r. wystąpił do pozwanego z wnioskiem o dalszą wypłatę renty rodzinnej i dodatku dla sieroty zupełnej. Do wniosku dołączył zaświadczenie wydane przez (...) w E. z 26 listopada 2018 r., z którego wynikało, że w semestrze letnim 2017/2018, tj. od 22 lutego 2018 r. do 30 września 2018 r. skarżący jest/był studentem ósmego semestru, czwartego roku studiów, a planowany termin ukończenia studiów to 30 września 2018 r. Jednocześnie w zaświadczeniu tym wskazano, że termin złożenia pracy dyplomowej został przedłużony do dnia 14 grudnia 2018 r., zaś obrona pracy dyplomowej nastąpi w ciągu miesiąca od dnia jej złożenia. Organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające, w toku którego Państwowa Wyższa Szkoła (...) w E. nadesłała kolejne zaświadczenie z 20 grudnia 2018 r., w którym wskazano, że planowy termin ukończenia studiów przez skarżącego to 31 października 2018 r., przy czym 14 grudnia 2018 r. skarżący złożył pracę dyplomową i w ciągu miesiąca od złożenia tej pracy nastąpi jej obrona. Jednocześnie w zaświadczeniu tym wskazano, że do momentu obrony pracy dyplomowej skarżący posiada status studenta. W oparciu o powyższe organ rentowy zaskarżoną decyzją z 24 stycznia 2019 r. odmówił skarżącemu prawa do renty rodzinnej i prawa do dodatku dla sieroty zupełnej, uznając, że wydłużenie terminu do obrony pracy dyplomowej nie stanowi podstawy do dalszej wypłaty renty rodzinnej, skoro termin planowanego zakończenia nauki został ustalony do 30 września 2018 r.

Sąd Okręgowy zważył, że do czasu ukończenia przez skarżącego 25 roku życia ((...).) w sprawie miał zastosowanie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm.; dalej jako ustawa emerytalno-rentowa). Skarżący do dnia 30 września 2018 r. nie ukończył bowiem nauki w rozumieniu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy. Otrzymując zgodę na złożenie pracy dyplomowej do 14 grudnia 2018 r. z obowiązkiem jej obrony w ciągu miesiąca od złożenia, skarżący kontynuował naukę w rozumieniu powyższego przepisu. Biorąc jednakże pod uwagę, że termin do obrony pracy magisterskiej upływał 14 stycznia 2019 r., zaś 25 lat skarżący ukończył (...) r., prawo do renty rodzinnej z tytułu kontynuacji nauki przysługiwać winno skarżącemu do (...) r. Dopiero z momentem osiągnięcia przez skarżącego wieku 25 lat, należało brać pod uwagę treść art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej i rozważyć, czy skarżący wiek ten osiągnął znajdując się na ostatnim roku studiów. W ocenie Sądu Okręgowego zgodnie z aktualnym orzecznictwem zarówno sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego, data zakończenia ostatniego roku studiów, o której mowa w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie jest tożsama z datą ukończenia studiów. Istotne znaczenie w tym przypadku ma regulamin danej uczelni.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy swoje rozstrzygnięcie oparł o art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w konsekwencji czego orzekł jak w pkt 1. wyroku, stosownie do art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. Biorąc zaś pod uwagę, iż w momencie ukończenia (...) r. 25 roku życia skarżący nie był już studentem ostatniego roku studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ww. ustawy, a jedynie przygotowywał się do obrony pracy dyplomowej, roszczenie o prawo do renty rodzinnej po dniu (...) r., do czasu ukończenia przez skarżącego studiów, oddalił, stosownie do art. 477 ^{( 14)}§ 1 k.p.c. (pkt 2. wyroku). O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c., w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018r., poz. 265) (pkt 3. wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony M. O., zaskarżając wyrok w części, tj. co do postanowienia zawartego w pkt II.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art. 68 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niezastosowanie polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd okresu tj. od (...) r. do 14 stycznia 2019 r., w którym odwołującemu przysługiwało prawo do renty rodzinnej oraz prawo do dodatku dla sieroty zupełnej po zmarłych rodzicach, w związku z tym, że odwołujący był na ostatnim roku studiów w szkole wyższej i zakończenie tego roku studiów, zgodnie z regulaminem wyższej uczelni nastąpiło w dniu obrony pracy dyplomowej czyli 14 stycznia 2019 r. W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że Regulamin studiów Państwowej Wyższej Szkoły (...) w E. przyjęty uchwałą senatu (...) w E. nr (...) z 27 kwietnia 2017 r., zmieniony uchwałą Senatu (...) w E. nr (...) z 18 stycznia 2018 r., (§ 41 Regulaminu, Rozdział VI Praca Dyplomowa i Egzamin Zawodowy) wskazuje wyraźnie , że ,,Ukończenie studiów następuje po złożeniu egzaminu dyplomowego z wynikiem co najmniej dostatecznym”, a „Warunkiem zaliczenia semestru jest uzyskanie oceny co najmniej dostatecznej ze wszystkich przedmiotów przewidzianych planem studiów, w tym także zaliczenie praktyki zawodowej. W przypadku ostatniego semestru studiów wymagane jest uzyskanie pozytywnej oceny za pracę dyplomowa. Student zobowiązany jest uzyskać wymaganą w planie studiów liczbę punktów ECTS. ” Wskazane regulacje oznaczać mają, że terminem ukończenia nauki jest termin, w którym student uzyskuje pozytywna ocenę za pracę dyplomową, czyli w dniu jej obrony. Przedmiotowy regulamin umożliwia ponadto przesunięcie terminu na oddanie pracy dyplomowej (§ 36 ust. 3 ww. regulaminu), z której to możliwości skorzystał ubezpieczony uzyskując możliwość obrony pracy dyplomowej do 14 stycznia 2019 r. Zdaniem ubezpieczonego Sąd Okręgowy niesłusznie zastosował w niniejszej sprawie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy zasadnym było oparcie rozstrzygnięcia w oparciu o ust. 2 tego przepisu.

Mając na uwadze powyższe ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonego w części wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej odwołanie poprzez przyznanie ubezpieczonemu M. O. prawo do renty rodzinnej oraz prawo do dodatku dla sieroty zupełniej po zmarłych rodzicach za okres od (...) r. do 14 stycznia 2019 r., a także zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego M. O. zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy ubezpieczonemu M. O. przysługuje prawo do renty rodzinnej oraz prawo do dodatku dla sieroty zupełniej po zmarłych rodzicach za okres od (...) r. do 14 stycznia 2019 r., a zatem za okres od dnia, w którym ubezpieczony osiągnął wiek 25 lat do dnia, w którym ubezpieczony złożył egzamin dyplomowy z wynikiem pozytywnym. Kluczowy aspekt w powyższym zakresie stanowiło rozstrzygnięcie, czy w niniejszej sprawie zastosowanie znaleźć powinien art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalno – rentowej – jak to wskazał Sąd Okręgowy, czy jednak, jak podnosił ubezpieczony - ust. 2 tego przepisu.

Zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno – rentowej „ jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów”. Przepis ma charakter wyjątku od reguły określonej w ar 68 ust. 1 pkt 2 powoływanej ustawy, zgodnie z którą prawo do renty rodzinnej przysługuje „do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia”.

Artykuł 68 ust. 2 ustawy emerytalno – rentowej rozszerza prawo do renty rodzinnej poza pułap wyznaczany do 25. roku życia. Oznacza to, że zgodnie z regułą exceptiones non sunt excendendae nie może być interpretowany rozszerzająco. Z przepisu tego wynika wyraźnie, że prawo do renty rodzinnej podlega przedłużeniu „do zakończenia tego roku studiów”. Rokiem studiów, o który chodzi w tym przepisie jest ostatni rok studiów w szkole wyższej przewidziany w regulaminie dla danego rodzaju studiów (tak SN w wyroku z 11 lipca 2019 r., I UK 107/18 Monitor Prawa Pracy z 2020 r., Nr 2).

W orzecznictwie SN przyjmuje się jednolicie, że ustalenie daty w której dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno – rentowej, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów dokonanego na podstawie regulaminu obowiązującego daną uczelnię, który określa organizację i tok studiów, a w ich ramach – określenie liczby lat i semestrów studiów oraz daty ich rozpoczęcia i zakończenia ( wyroki SN z 28 października 2013 r., II UK 138/03, OSNP Nr 15/2004 , poz. 271; z 19 kwiecia 2006 r. II UK 134/05, Legalis Nr 304141; z 20 kwietnia 2006 r., I UK 265/05, Legalis Nr 75806; z 8 sierpnia 2007 r. II UK 15/07, OSNP Nr 19-20/2008 poz. 295; z 13 maja 2014 r. I UK 414/13, OSNP Nr 8/2015, poz.115; z 26 marca 2015 r. II UK 138/14, Legalis Nr 1231772; z 3 marca 2016 r. II UK 82/15, Legalis Nr 1442869).

W sprawie niespornym jest, że M. O. ur. (...) od 1 października 2013 r. był studentem inżynierskich studiów stacjonarnych pierwszego stopnia w Państwowej Wyższej Szkole (...) w E. - Instytucie (...), na kierunku (...). Od 18 września 2014 r. do30 września 2018 r. skarżący uprawniony był do renty rodzinnej po zmarłym ojcu, a od 1 lipca 2017r. wraz z rentą rodzinną wypłacany mu był dodatek dla sieroty zupełnej.

Państwowa Wyższa Szkoła (...) w E. jest publiczną uczelnią zawodową, założoną (...). na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 16 czerwca 1998 roku w sprawie utworzenia Państwowej Wyższej Szkoły (...) w E. (Dz. U. Nr 76 poz. 495 z późn. zm.) i działającą na podstawie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018. poz. 1668 z późn. zm.), przepisów wydanych na jej podstawie, statutu oraz na podstawie innych odrębnych przepisów – w takim zakresie, w jakim dotyczą one struktury i działania publicznych uczelni zawodowych. Szczegółową organizację uczelni określa Rozdział II Statutu Państwowej Wyższej Szkoły (...) w E., stanowiący załącznik do uchwały Senatu (...) w E. Nr (...) z dnia 26 września 2019 roku. Zgodnie z §7 Statutu Jednostkami Organizacyjnymi Uczelni są m.in. Instytuty - jako jednostki dydaktyczno-badawcze. Jak wskazuje §9 ust. 1 Statutu Instytut tworzy, znosi i przekształca Rektor po zasięgnięciu opinii Senatu. Jednakże, to w kompetencji Dyrektora Instytutu, na gruncie ust. 2 powołanego paragrafu spoczywa kierowanie Instytutem. § 33 ust. 2 Statutu wskazuje, że Dyrektor Instytutu, obok Prorektora, Zastępcy Dyrektora Instytutu oraz Kanclerza – przełożonego pracowników administracji Uczelni pełni funkcje kierownicze w Uczelni w rozumieniu ustawy i statutu. Katalog kompetencji Dyrektora Instytutu określa § 39 Statutu, zgodnie z którym Dyrektor Instytutu podejmuje decyzje dotyczące Instytutu, w szczególności sprawuje nadzór nad działalnością Instytutu, decyduje w sprawach określonych postanowieniami statutu oraz uchwałami i zarządzeniami organów Uczelni, przekazanych do jego kompetencji, a także, co w niniejszej sprawie najistotniejsze - organizuje proces dydaktyczny w Instytucie.

Regulamin studiów Państwowej Wyższej Szkoły (...) w E. przyjęty uchwałą senatu (...) w E. nr (...) z dnia 27 kwietnia 2017 roku, zmieniony uchwałą Senatu (...) w E. nr (...) z dnia 18 stycznia 2018 roku w rozdziale II regulującym organizację studiów w § 6 ust. 1 i ust. 2 określa, że rok akademicki trwa od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego i składa się z dwóch semestrów: zimowego i letniego. W rozdziale IV regulaminu określono, że okresem rozliczeniowym studiów jest semestr (§ 23 ust. 1). Warunkiem zaliczenia semestru jest uzyskanie oceny co najmniej dostatecznej ze wszystkich przedmiotów przewidzianych planem studiów, w tym także zaliczenie praktyki zawodowej (§ 30 ust. 1). W przypadku ostatniego semestru studiów wymagane jest uzyskanie pozytywnej oceny za pracę dyplomową. Prace i egzaminy dyplomowe traktowane są jako część planu ostatniego semestru studiów (§ 36 ust. 1 zd. 2) . Jak wskazuje § 36 ust. 2 pkt 2 regulaminu, student zobowiązany jest złożyć pracę dyplomową do 30 września – jeśli studia kończą się w semestrze zimowym. Egzamin dyplomowy winien odbyć się w terminie nieprzekraczającym dwóch miesięcy od daty złożenia prac dyplomowej (§ 38 ust. 4 regulaminu). Od powyższej reguły § 36 ust. 3 regulamin przewiduje jednak wyjątek w postaci możliwości przesunięcia powyższego terminu na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Przesunięcie to dokonane może zostać przez dyrektora instytutu, w uzasadnionych przypadkach, na wniosek studenta zaopiniowany przez opiekuna pracy. Wówczas egzamin dyplomowy powinien odbyć się w terminie nieprzekraczającym jednego miesiąca od daty złożenia pracy dyplomowej (§ 38 ust. 5).

Mając na uwadze regulacje wynikając Regulaminu studiów Państwowej Wyższej Szkoły (...) w E., Sąd Apelacyjny uznał, że M. O. osiągnął 25 lat życia będąc na ostatnim roku studiów. Ostatni roku studiów, którego częścią planu było złożenie pracy dyplomowej i egzamin dyplomowym, zakończył się 14 stycznia 2019 r. Przesunięcie wnioskodawcy terminu do złożenia pracy dyplomowej i wyznaczenie terminu egzaminu dyplomowego na 14 stycznia 2019 r., jako części planu ostatniego semestru studiów, nie było okolicznością irrelewantną dla aspektu temporalnego, jakim jest zakończenie przez skarżącego roku studiów. Nadto Sąd Apelacyjny miał na uwadze że zasadniczym celem renty rodzinnej jest dostarczanie osobom wymieniowym w art. 68 ustawy emerytalno – rentowej środków utrzymania w czasie, w którym pobierając naukę, nie mogą one wykonywać pracy stanowiącej stałe źródło ich utrzymania.

W tym stanie rzeczy, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k. p. c. w zw. z art. 99 k. p. c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t.j. Dz. U. z 2018 roku poz. 265 ).

SSA Lucyna Ramlo SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń SSA Małgorzata Gerszewska