Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

31 maja 2022 roku

Sąd Rejonowy dla W. M.w W., Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: sędzia Łukasz Baranowski

po rozpoznaniu 31 maja 2022 roku w W.

na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą we W.

przeciwko D. Ł.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego D. Ł. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 1.674,29 zł (tysiąc sześćset siedemdziesiąt cztery złote i dwadzieścia dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego D. Ł. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 684,72 ‬zł (sześćset osiemdziesiąt cztery złote i siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 3578/21

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego dla W. M.w W.

z 31 maja 2022 roku

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. pozwem z dnia 5 lutego 2021 r. (data nadania u operatora pocztowego) wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie wniósł o zasądzenie od pozwanego D. Ł. kwoty 2.126,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając wywiedzione żądanie powód wskazał, że dochodzona wierzytelność powstała w wyniku zawarcia przez pozwanego z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowy pożyczki w dniu 27 lutego 2020 r., na mocy której pozwany otrzymał pożyczkę w kwocie 1.600 zł oraz zobowiązał się do zwrotu pożyczki wraz z należnymi kosztami jej udzielenia. Pozwany nie dokonał spłaty zaciągniętej pożyczki.

Uzasadniając swoją legitymację powód wskazał, że pożyczkodawca zbył wierzytelność przysługującą mu względem powoda na rzecz DeltaWise OU z siedzibą w Estonii, która to spółka zbyła wierzytelność na rzecz (...) S.A. Następnie powód nabył wierzytelność z tytułu umowy pożyczki od (...) S.A.

Na dochodzone pozwem roszczenie złożyła się kwota 1.600 zł niespłaconego kapitału pożyczki, kwota 439 zł niespłaconej prowizji, kwota 73,16 zł niespłaconych umownych odsetek kapitałowych za okres od dnia wymagalności pożyczki do 30 czerwca 2020 r. oraz kwota 13,99 zł odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 30 czerwca 2020 r. do dnia poprzedzającego wytoczenie powództwa.

(pozew – k. 2-3)

We wniesionej w terminie odpowiedzi na pozew pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu, a nadto wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany podniósł zarzut braku legitymacji czynnej oraz biernej. Brak legitymacji czynnej miał wynikać z braku skutecznego nabycia przez powoda wierzytelności dochodzonej w niniejszym postępowaniu. Brak legitymacji biernej wynikał zaś z faktu, iż powód nie wykazał, że pozwany wyraził wolę zawarcia spornej umowy pożyczki z dnia 27 lutego 2020 r. Pozwany podniósł również, że postanowienia spornej umowy pożyczki zawierały niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

(odpowiedź na pozew – k. 79-84)

Postanowieniem z dnia 7 lipca 2021 r. wydanym w sprawie VIII C 903/21 Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził swą niewłaściwość i sprawę przekazał do tutejszego Sądu.

(postanowienie z dnia 7 lipca 2021 r. – k. 89)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany D. Ł. założył 28 stycznia 2020 r. na stronie internetowej (...) Sp. z o.o. profil klienta i w tym celu dokonał ze swojego rachunku bankowego o nr (...) na rachunek bankowy Spółki przelewu potwierdzającego.

(dowód: raport weryfikacji natychmiastowej z 28 stycznia 2020 r. – k. 35)

W dniu 27 lutego 2020 r. za pomocą środków porozumiewania się na odległość pozwany D. Ł. (pożyczkobiorca), działający jako konsument zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. jako pożyczkodawcą umowę pożyczki nr (...). Przy zawarciu umowy dla pożyczkodawcy usługi pośrednictwa świadczyła (...) Sp. z o.o.

Zgodnie z treścią umowy pożyczkodawca udzielił pożyczkobiorcy pożyczki pieniężnej w wysokości 1.600 zł, która miała być wypłacona na rachunek bankowy nr (...), natomiast pozwany zobowiązał się do zwrotu kwoty zaciągniętej pożyczki, powiększonej o prowizję w wysokości 439 zł oraz o odsetki kapitałowe w kwocie 13,15 zł w terminie do 28 marca 2020 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania na rzecz pożyczkodawcy wyniosła 2.052,15 zł przy założeniu nieterminowego uregulowania należności (§ 1).

Wedle § 2 ust. 2 umowy pożyczkę uważało się za udzieloną w momencie dokonania przelewu na wskazany rachunek pożyczkobiorcy. Przelew kwoty pożyczki następował niezwłocznie od momentu podjęcia przez pożyczkodawcę pozytywnej decyzji o udzieleniu pożyczki, nie później niż w terminie 24 godzin (§ 2 ust. 2). Jeżeli całość lub część kwoty do spłaty nie zostałaby zwrócona w terminie spłaty, pożyczkodawca był uprawniony do naliczana odsetek za opóźnienie w wysokości równej dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie) (§ 2 ust. 6).

W myśl § 3 zapisy ramowej umowy pożyczki stosowało się do umowy pożyczki m.in. w zakresie skutków braku płatności.

(dowód: umowa pożyczki nr (...) – k. 34)

Do umowy pożyczki nr (...) zastosowanie miała ramowa umowa pożyczki o kodzie (...). Zgodnie z § 1 pkt 39 wniosek o udzielenie pożyczki oznaczał wniosek złożony przez pożyczkobiorcę za pośrednictwem profilu klienta drogą elektroniczną albo drogą telefoniczną, zawierający propozycję warunków umowy pożyczki. Pożyczkodawca udzielał pożyczki pożyczkobiorcy, który m.in. był zdolny do spłaty udzielonej pożyczki, przeszedł pozytywnie weryfikację oraz ocenę zdolności kredytowej w zbiorach danych pożyczkodawcy oraz bazach danych Biur (...), a także posiadał na stronie internetowej aktywny profil klienta (§ 3 ust. 1). Pożyczkobiorca zobowiązywał się do zwrotu kwoty do spłaty w formie jednorazowego przelewu na rachunek bankowy pośrednika z rachunku bankowego, na który przelana była kwota pożyczki (§ 7 ust. 1 i 2). Jeżeli całość lub część kwoty do spłaty nie zostanie zwrócona w terminie spłaty, pożyczkodawca był uprawniony do naliczania odsetek za opóźnienie w wysokości równej dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (odsetki maksymalne za opóźnienie – art. 481 § 2 ¹ k.c.), obecnie 14% w skali roku (§ 8 ust. 2). Zgodnie z § 13 ust. 1 pożyczkodawca jest uprawniony do dokonania cesji wierzytelności, wynikających z umowy pożyczki na rzecz osób trzecich. Pożyczkodawca przesyła pożyczkobiorcy zawiadomienie o dokonanej cesji, na trwałym nośniku za pośrednictwem wiadomości e-mail podając informacje dotyczące podmiotu, na którego rzecz scedowana została wierzytelność wraz z rachunkiem bankowym do wpłat.

(dowód: ramowa umowa pożyczki – k. 33)

W dniu 27 lutego 2020 r. pożyczkodawca (...) Sp. z o.o. za pośrednictwem (...) Sp. z o.o. wypłacił na rachunek bankowy pozwanego D. Ł. o nr (...) kwotę 1.600 zł. W tytule przelewu wpisano „S..pl – Pożyczka z umowy nr (...)”.

(dowód: potwierdzenie przelewu – k. 36)

Pożyczkobiorca D. Ł. nie spłacił terminowo, tj. do 28 marca 2020 r. zaciągniętej pożyczki wraz z pozostałymi przewidzianymi w umowie opłatami.

Pismami z 4 kwietnia 2020 r. oraz 12 kwietnia 2020 r. pożyczkodawca wzywał pozwanego do zapłaty z tytułu zawartej umowy pożyczki.

(dowody: wezwanie do zapłaty z 4 kwietnia 2020 r. – k. 37, wezwanie do zapłaty z 12 kwietnia 2020 r. – k. 37)

1 maja 2020 r. pożyczkodawca (...) Sp. z o.o. zawarł z DeltaWise OU z siedzibą w T. w Estonii umowę cesji wierzytelności, na mocy której DeltaWise OU nabył m.in. wierzytelność przysługującą względem D. Ł. z umowy pożyczki. Umowa cesji została zawarta w formie elektronicznej. W załączniku do umowy wskazano, że przedmiotem umowy jest m.in. wierzytelność wynikająca z umowy nr (...) z długiem na dzień 30 kwietnia 2020 r. w wysokości 2.076,27 zł.

(dowód: umowa cesji wierzytelności z 1 maja 2020 r. z załącznikiem – k. 116-120)

10 marca 2020 r. D. W. OU z siedzibą w T. (cedent) zawarła z (...) S.A. z siedzibą w M. (cesjonariuszem), która była reprezentowana przez (...) S.A. z siedzibą w Ł. ramową umowę przelewu wierzytelności. Umowa określała zasady, w oparciu o które następowało przeniesienie wierzytelności w rozumieniu art. 509 i nast. k.c. przez cedenta na rzecz cesjonariusza.

5 sierpnia 2020 r. D. W. OU zawarła z (...) S.A. porozumienie nr 3 do umowy ramowej przelewu wierzytelności z 10 marca 2020 r. W załączniku do porozumienia wskazano, że przedmiotem cesji jest wierzytelność przysługująca przeciwko D. Ł., a wynikająca z umowy nr (...). W załączniku podano dane osobowe pozwanego, w tym numer PESEL oraz kwotę zobowiązania wynoszącą 2.112,16 zł.

Z tytułu zawartego 5 sierpnia 2020 r. porozumienia (...) S.A. uiściło na rzecz D. W. OU opłatę za zakup wierzytelności w dniu 13 sierpnia 2020 r.

(dowody: umowa ramowa przelewu wierzytelności – k. 10-21, porozumienie z 5 sierpnia 2020 r. – k. 22-23, załącznik nr 3 do porozumienia z 5 sierpnia 2020 r. – k. 123, potwierdzenie przelewu z 13 sierpnia 2020 r. – k. 24)

13 sierpnia 2020 r. (...) S.A. reprezentowana przez (...) S.A. jako cedent zawarła z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. umowę przelewu wierzytelności, na mocy której powodowa Spółka nabyła wierzytelność względem pozwanego wynikającą ze spornej umowy pożyczki, co potwierdzał załącznik do umowy, w którym wskazano dane pozwanego oraz wysokość zobowiązania na dzień zawarcia umowy w kwocie 2.112,16 zł.

Również 13 sierpnia 2020 r. powód uiścił cenę za przeniesione wierzytelności.

(dowody: umowa przelewu wierzytelności z 13 sierpnia 2020 r. wraz z załącznikami – k. 108-114, potwierdzenie przelewu – k. 25)

Pismem z 1 września 2020 r. (...) S.A. w imieniu powoda poinformowała pozwanego o dokonaniu cesji wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawartej z (...) Sp. z o.o. oraz wezwała go do zapłaty kwoty 2.127,38 zł.

(dowód: wezwanie do zapłaty po przelewie wierzytelności – k. 40)

27 sierpnia 2020 r. powód wytoczył w elektronicznym postępowaniu upominawczym pozew przeciwko pozwanemu o zapłatę kwoty 2.126,15 zł, wynikającej z umowy pożyczki nr (...).

Postanowieniem z 16 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w sprawie Nc-e (...) umorzył postępowanie w sprawie.

(dowód: akta (...) nr Nc-e (...))

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody złożone do akt sprawy, których autentyczność i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła wątpliwości. Załączone wydruki komputerowe zostały zaliczone w poczet materiału dowodowego na podstawie art. 308 i 309 k.p.c.

Stan faktyczny został ustalony także na podstawie twierdzeń przyznanych wprost i niezaprzeczonych przez strony, na podstawie art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz łącznej kwoty 2.126,15 zł, wynikającej z umowy pożyczki zawartej pomiędzy pozwanym a (...) Sp. z o.o. w dniu 27 lutego 2020 r. za pośrednictwem strony internetowej pożyczkodawcy. Pozwany z kolei zakwestionował wywiedzione powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, podnosząc przy tym szereg zarzutów, w tym kwestionując fakt zawarcia przez siebie umowy pożyczki, podważając ważność i skuteczność umów cesji, co skutkowałoby brakiem legitymacji procesowej czynnej po stronie powoda, a nadto podniósł, iż zapisy umowy pożyczki zawierały klauzule abuzywne, a także zapisy sprzeczne z ustawą, co winno skutkować unieważnieniem umowy na podstawie art. 58 k.c., sprowadzając spór również na płaszczyznę dotyczącą oceny poszczególnych zapisów umownych.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu pozwanego dotyczącego braku legitymacji czynnej po stronie powoda, opartego na wspomnianym zakwestionowaniu ważności i skuteczności kolejnych umów cesji wierzytelności. Zasadność przedmiotowego zarzutu skutkowałaby brakiem legitymacji czynnej po stronie powodowej, co implikowałoby konieczność oddalenia powództwa.

Zgodnie z dyspozycją art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu, albo właściwości zobowiązania, przy czym wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Przelew jest umową, na mocy której wierzyciel – cedent przenosi na nabywcę – cesjonariusza wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika. Wierzytelność przechodzi na nabywcę solo consensu – przez sam fakt zawarcia umowy. Celem i skutkiem przelewu jest przejście wierzytelności na nabywcę, który w ten sposób otrzymuje ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi wyłączając go ze stosunku zobowiązaniowego, jaki go wiązał z dłużnikiem. W świetle unormowania przyjętego w art. 509 k.c. przedmiotem przelewu może być wierzytelność przysługująca zbywcy wobec dłużnika, przy czym jej skuteczność zależy od oznaczenia osoby dłużnika i doprecyzowania roszczeń, które zostają objęte umową, a spełnienie powyższych warunków pozwala ustalić co jest przedmiotem przelewu, przeciwko komu roszczenie przysługuje, a przede wszystkim stanowi o skuteczności zawartej umowy cesji. Jednocześnie wskazać należy, że stosownie do treści art. 514 § 1 k.c. dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego, iż z treści załączonych umów cesji wierzytelności przedłożonych przez powoda nie można określić czy umowy obejmowały sporną wierzytelność. Uprawnienie do zbycia wierzytelności wynikało z ramowej umowy pożyczki. Na wstępie rozważań, Sąd pragnie podkreślić, iż nie było podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda na podstawie art. 129 § 4 k.p.c. do złożenia oryginałów umów cesji. Pierwsza z umów została bowiem zawarta w formie elektronicznej, stąd jej potwierdzeniem były wydruki komputerowe, które mogą zostać dopuszczone w poczet materiały dowodowego w związku z art. 308 i 309 k.p.c. Pozostałe dwie umowy cesji zostały złożone w odpisach poświadczonych za zgodność przez pełnomocnika będącego radcą prawnym zgodnie z art. 129 § 2 k.p.c., przy czym poświadczenia zawierały wszystkie elementy wymagane przez art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o radcach prawnych (podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia). W ocenie Sądu nie było usprawiedliwione okolicznościami sprawy złożenie oryginałów tychże umów, przede wszystkim zważywszy na ich obszerność.

Umowa cesji pomiędzy pierwotnym pożyczkodawcą a DeltaWise OU z siedzibą w Estonii została zawarta w formie elektronicznej. Oba podmioty były przy tym reprezentowane przez członków zarządu, a pozwany nie wykazał, aby osoby składające oświadczenia woli w imieniu Spółek nie były uprawnione do ich reprezentacji. Z załącznika do umowy wynikało natomiast, że roszczenie o spłatę spornej pożyczki było objęte umową cesji wierzytelności.

Zarówno ramowa umowa cesji, jak i porozumienie nr 3 zawarte pomiędzy DeltaWise OU a (...) S.A. zostały złożone w odpisach poświadczonych za zgodność przez radcę prawnego. W obu umowach cesjonariusz był reprezentowany przez (...) S.A., w imieniu której działał T. K.. Zgodnie z wydrukiem (...) S.A. T. K. był jedynym członkiem zarządu Spółki od 6 października 2016 r. do 10 września 2020 r., a więc w okresie, w którym zawarto obie umowy, był on uprawniony do jednoosobowej reprezentacji spółki. Objęcie wierzytelności przysługującej względem pozwanego porozumieniem nr 3 wynikało z załącznika do tego porozumienia, gdzie wskazano numer umowy pożyczki, a także dane personalne pozwanego.

Również Sąd nie znalazł podstaw do uznania za nieważną lub pozorną umowę cesji zawartą pomiędzy (...) S.A. a powodową Spółką. Pozwany nie wykazał bowiem swoich twierdzeń, iż umowa cesji miała na celu ukrycie podmiotu, który ostatecznie będzie dochodził roszczenia. Zauważyć należy, że dokonanie cesji nie wpływa na wysokość roszczenia, stąd fakt zmiany podmiotowej po stronie wierzyciela nie przekładał się na sytuację pozwanego. Sama umowa również została złożona w odpisie poświadczonym przez radcę prawnego, zgodnie z art. 129 § 2 k.p.c. W załączniku do umowy wskazano sporną wierzytelność podając dane pozwanego oraz numer umowy pożyczki. Powyższe świadczy o tym, że w dniu zawarcia umowy cesji sporna wierzytelność przysługiwała cedentowi, a na mocy tejże umowy przeniósł nią na cesjonariusza (powoda). Powód wykazał także, że za przeniesione wierzytelności uiścił określoną w umowie cenę.

Wobec powyżej ustalonych kwestii nie sposób było przyjąć, iż zawarte umowy przelewu wierzytelności były nieważne bądź nie obejmowały dochodzonego niniejszym pozwem roszczenia, a zatem zarzut pozwanego, iż powód nie posiada legitymacji procesowej czynnej w niniejszej sprawie okazał się niezasadny. Nawet gdyby jednak hipotetycznie podzielić zarzuty pozwanego co do formy umów przelewów wierzytelności, to wskazać należy, iż umowy takie nie musiały być zawarte w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ustawodawca pozostawił w tym zakresie dowolność. O tym, że powód nabył objętą pozwem wierzytelność świadczy natomiast także to, że był on w posiadaniu dokumentów związanych z zawarciem umowy pożyczki z pozwanym, a także dysponował on szczegółowymi danymi pozwanego, co dodatkowo potwierdza, iż musiał on je nabyć od pożyczkodawcy i ewentualnie jego następców prawnych. Jednocześnie pozwany nie podnosił, iż zawierał jakąkolwiek umowę z powodem, co mogłoby uzasadniać dysponowanie przez niego danymi pozwanego.

W dalszej kolejności należało ocenić merytoryczną zasadność roszczenia powoda, którego źródło stanowiła sporna umowa pożyczki.

Przechodząc do rozważenia tej kwestii, wskazać należy, że zgodnie z dyspozycją art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Stosownie do § 2 tego przepisu (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia spornej umowy) umowa pożyczki, której wartość przenosi tysiąc złotych, powinna być stwierdzona pismem. Z kolei analizowana umowa podlega – jako lex specialis – reżimowi ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w rozumieniu której umową takiego kredytu jest również umowa pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy). Przywołana ustawa przewiduje m.in. możliwość zawierania umów pożyczki na odległość (art. 5 pkt. 13 i art. 15 ustawy). W konsekwencji w literaturze prezentowany jest pogląd, że wymóg pisemności umowy, przewidziany w art. 29 ust. 1 ustawy, należy odczytywać w sposób szerszy niż wynikałoby to z tradycyjnego utożsamienia „formy pisemnej" z art. 78 k.c. Takie rozumienie pojęcia „forma pisemna” zezwala na złożenie przez strony oświadczeń z zachowaniem formy trwałego nośnika (zdefiniowanej w art. 5 pkt 17 ustawy), która wywiera wszelkie skutki, jakie ustawa wiąże z zachowaniem prawidłowej formy przy zawarciu umowy kredytu. (J. Pisuliński, w: System, s. 443; T. Czech, Kredyt, s. 259; D. Rogoń, Uprawnienia, s. 14 oraz G. Kott, w: Ustawa, s. 122–124). Na rzecz tego stanowiska przemawia przede wszystkim konieczność zachowania spójności systemu wymogów formalnych zastrzeganych dla stosunków kredytowych. Ograniczenie art. 29 ust. 1 ustawy wyłącznie do zwykłej formy pisemnej (rozumianej zgodnie z art. 78 k.c.) prowadziłoby do różnicowania sytuacji konsumentów zawierających umowy kredytu z instytucjami nie bankowymi oraz z podmiotami podlegającymi regulacji prawa bankowego. Ci ostatni mogliby korzystać w takiej sytuacji ze specyficznej postaci formy oświadczenia woli, jaką jest tzw. forma bankowa (art. 7 Prawa bankowego), rozumiana jako oświadczenie w postaci elektronicznej zapisane na odpowiednio zabezpieczonym i przechowywanym nośniku danych, równoważna pod względem skutków zwykłej formie pisemnej. Treść art. 7 ustawy Prawo bankowe odpowiada zarazem niewątpliwie ogólnym przesłankom trwałego nośnika w rozumieniu art. 5 pkt 17 ustawy o kredycie konsumenckim – co może przemawiać za ujednoliceniem obu wymogów i stosowaniem drugiego z nich tam, gdzie możliwe jest posłużenie się pierwszym.

W ocenie Sądu powód wykazał fakt zawarcia umowy pożyczki w dniu 27 lutego 2020 r., zaś umowa ta została zawarta przez pozwanego oraz pożyczkodawcę na odległość, przy użyciu formy oświadczeń złożonych z zachowaniem trwałego nośnika oraz jest ważna, skuteczna i wiążąca. W związku z zawarciem umowy w tej formie, żądanie wskazania przez pozwanego osoby, która złożyła oświadczenie woli o zawarciu umowy w imieniu pożyczkodawcy nie znajdowało podstawy prawnej.

Brak podpisu stron umowy pożyczki pod jej treścią nie stanowi o nieistnieniu zobowiązania pozwanego z tego tytułu, bowiem umowa pomiędzy stronami została zawarta na odległość przy użyciu takiej formy oświadczeń, która nie pociągała za sobą konieczności złożenia podpisu w rozumieniu art. 78 k.c. W orzecznictwie jednoznacznie przyjmuje się, iż wydruki komputerowe mogą stanowić dowód w postępowaniu cywilnym. Wydruki komputerowe stanowią, bowiem "inny środek dowodowy", o którym mowa w art. 308 k.p.c. i art. 309 k.p.c., gdyż wymieniony tam katalog ma charakter otwarty. Jakkolwiek nie można przyjąć, że oświadczenie zawarte w wydruku komputerowym jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, to należy przyjąć, że przedmiotowy środek dowodowy świadczy o istnieniu zapisu komputerowego określonej treści w chwili dokonywania wydruku (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 8 lutego 2013r., I ACa 1399/12, LEX nr 1362755, postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 12 października 2012r., I ACz 1810/12, LEX nr 1223511).

Zatem na podstawie dowodów z wydruków komputerowych można ustalać istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty, o ile wydruki te znajdują potwierdzenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym. W przedmiotowej sprawie fakt związania stron umową wynikał także z dokonania przez pozwanego przelewu weryfikacyjnego oraz założenia przez niego konta klienta, co było wymogiem zawarcia umowy zgodnie z postanowieniami ramowej umowy pożyczki. Natomiast dowodem kluczowym w zakresie faktu związania stron umową, jest dokument potwierdzenia wykonania na rzecz pozwanego przelewu w wysokości 1.600 zł, a więc kwoty wskazanej w umowie pożyczki. Powyższy dowód świadczy również o tym, że pozwanemu faktycznie przekazano środki pieniężne, wbrew jego twierdzeniom. W tytule przelewu wskazano także numer umowy, pokrywający się z numerem spornej pożyczki. Data przekazania kapitału pożyczki na rzecz pozwanego również odpowiada dacie zawarcia umowy pożyczki, a numer rachunku bankowego, na który została przekazana suma pożyczki, nie został zakwestionowany jako należący do pozwanego i jest tożsamy z numerem, z jakiego uiszczona została opłata rejestracyjna.

Ponadto, żadne okoliczności nie wskazują, ze ktoś posłużył się danymi osobowymi pozwanego i zawarł umowę bez jego zgody i wiedzy. W ocenie Sądu przy wystąpieniu takich okolicznościach niewątpliwie pozwany zawiadomiłaby organy ściągania o nielegalnym wykorzystaniu jego danych. Na takie okoliczności pozwany się nie powołał, w związku z czym zdaniem Sądu, pozwany drogą elektroniczną zawarł sporną umowę pożyczki. Pozwany w żaden sposób nie wykazał także, iż powód bądź pożyczkodawca nabył dane powoda z naruszeniem obowiązujących przepisów. Twierdzenia pozwanego w tym zakresie należało więc uznać za gołosłowne.

Wszystkie powyższe okoliczności wskazują, że przelew kwoty udzielonej pożyczki na rachunek bankowy wskazany w umowie, którego właścicielem był pozwany wykonany był w ramach realizacji postanowień umowy pożyczki nr (...) z 27 lutego 2020 r. Przedłożona przez powoda umowa określona jako umowa pożyczki pod względem prawnym stanowi więc kredyt konsumencki zawierany na odległość w rozumieniu art. 5 pkt 13 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim.

Pozwany podnosił także zarzut nieważności zapisów umownych, twierdząc, iż obciążające go opłaty stanowiły ukrytą lichwę. Przez powyższe, umowa miała na celu obejście prawa, przez co była nieważna na podstawie art. 58 § 1 i 3 k.c., a przewidziana wysokość wynagrodzenia prowizyjnego stanowiła próbę obejścia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych.

Zastrzeżenie prowizji, zmierzających do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.c. jest niedopuszczalne, a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.).

Prowizja w umowach pożyczki takich jak ta zawarta przez pozwanego stanowi wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki. Zgodnie z art. 5 pkt 6 ppkt a) ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim całkowity koszt kredytu oznaczają wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy. Nie budziło zatem wątpliwości, iż pożyczkodawca mógł zastrzec w umowie prowizję jako wynagrodzenie za udzielenie pożyczki.

W celu ochrony pożyczkobiorcy będącego konsumentem, przed nadmiernymi kosztami udzielanego kredytu, ustawodawca w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim określił maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, które są obliczane na podstawie zamieszczonego w tym przepisie wzoru. W realiach sprawy niniejszej, udzielona pozwanej pożyczka nie przekraczała ustawowej maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu.

Uwzględniając zatem, że przewidziana w umowie prowizja mieściła się w ustalonej przez ustawodawcę maksymalnej wysokości, a także że odsetki kapitałowe były nieznaczne, w ocenie Sądu przewidziana w spornej umowie prowizja nie stanowiła obejścia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych lub innych przepisów prawa, stąd zarzut nieważności umowy na podstawie art. 58 § 1 i 3 k.c. należało uznać za nietrafiony.

Również jako niezasadny Sąd uznał podniesiony zarzut niezbadania zdolności kredytowej pozwanego, czego wymaga art. 9 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że zgodnie zapisami ramowej umowy pożyczki, umowa mogła zostać zawarta z pożyczkobiorcą, który pozytywnie przeszedł weryfikację oraz ocenę zdolności kredytowej, co świadczy o tym, że przed przekazaniem środków pieniężnych pożyczkodawca dokonał weryfikacji zdolności pozwanego. Uwzględniając także niewygórowaną kwotę udzielonej pożyczki, powód mógł w ocenie Sądu przy dokonywaniu oceny zdolności kredytowej konsumenta oprzeć się na informacjach uzyskanych od konsumenta (art. 9 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim).

Wobec ustalenia, że pozwany złożył oświadczenie o woli zawarcia umowy pożyczki niezasadne były także podnoszone zarzuty oparte o art. 5 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, dotyczącego spełnienia świadczeń niezamówionego przez konsumenta. Spełnione przez pożyczkodawcę świadczenie znajdowało bowiem podstawę w umowie, a zatem przywołany przez pozwanego przepis nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie.

Pozwany kwestionował także obowiązek zwrotu pożyczki w dochodzonej pozwem wysokości, w szczególności prowizji w kwocie 439 zł, wskazując, że postanowienia umowne przewidujące powyższe obciążanie dla pozwanego stanowią klauzule niedozwolone i jako takie od początku nie wiązały go jako konsumenta.

Na podstawie art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W myśl art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c. nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według art. 385 ¹ § 2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Według art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Z treści przywołanego przepisu wynika, że aby uznać jakieś postanowienie umowne za klauzulę abuzywną muszą być spełnione łącznie cztery przesłanki: nie zostało ono uzgodnione indywidualnie z konsumentem, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza jego interesy, nie dotyczy głównych świadczeń stron.

Nie budzi wątpliwości, że umowa pożyczki została zawarta przez przedsiębiorcę (pożyczkodawcę) w ramach prowadzonej działalności (udzielania pożyczek gotówkowych) z konsumentem (pozwanym).

Stosownie do art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Mimo ciężaru dowodu ciążącego na powodzie, nie udowodnił on, że przedmiotowe postanowienia umowne zostały z pozwanym uzgodnione indywidualnie.

W ocenie Sądu, sporna prowizja nie stanowiła głównego świadczenia stron. Przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a po stronie pożyczkobiorcy, zwrot tych środków, powiększonych o odsetki w wysokości przewidzianej w umowie. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, które pożyczkodawca również przewidział w spornej umowie. Stąd też należało uznać, że prowizja za udzielenie pożyczki nie stanowiła głównego świadczenia stron.

Wobec powyższych ustaleń, należało rozważyć czy postanowienia umowne dotyczące wynagrodzenia prowizyjnego kształtowały prawa i obowiązki pozwanego jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze k.c.

Rażące naruszenie interesów konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2013 roku, I CSK 149/13).

W ocenie Sądu zastrzeżona przez powoda prowizja w kwocie 439 zł stanowi klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Mając na względzie, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z obrotem konsumenckim, Sąd uznał, iż stosowany przez pierwotnego wierzyciela zabieg prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Pożyczkodawca ma prawo pobierać wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, które to wynagrodzenie nie może być przez niego kształtowane w sposób dowolny. Konstatacji tej nie zmienia okoliczność, iż przepisy ustawy o kredycie konsumenckim (art. 36a) ograniczają wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu poprzez wprowadzenie matematycznego wzoru służącego do obliczenia tychże. Wzór ten ustala bowiem maksymalną, a nie powszechnie obowiązującą wysokość kosztów dodatkowych. Zamieszczony w ustawie wzór nie może stanowić sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot spłaty bliżej nieuzasadnionych i z niczego nie wynikających dodatkowych obciążeń. Pożyczkodawca udzielając pożyczki w wysokości 1.600 zł nie może usprawiedliwiać pobrania przewidzianej w umowie prowizji w wysokości 439 zł tylko tym, że z wzoru zawartego w art. 36a cytowanej wyżej ustawy taka kwota odnośnie tej pożyczki może być wyliczona. Wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim konstrukcji pozaodsetkowych kosztów kredytu nie wyłącza możliwości badania, czy zapisy umowne przewidujące tego rodzaju koszty nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych. Sporna prowizja została ustalona w umowie zawartej przez strony, jednak pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom.

Biorąc pod uwagę powyższe należy uznać, że w ustalonym stanie faktycznym zawarta przez strony umowa, wykreowała stosunek prawny tego rodzaju, że dysproporcja między świadczeniami stron była tak duża, że w sposób oczywisty preferowała nadmiernie pożyczkodawcę, kosztem interesów majątkowych konsumenta, któremu udzielono pożyczki. W ocenie Sądu zastrzeganie przez przedsiębiorcę bardzo wysokich świadczeń obciążających konsumenta jest sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz zasadą ekwiwalentnością świadczeń stron. Nie uzasadnia jej również ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. Pożyczkodawca jako przedsiębiorca nie może przenosić na konsumenta ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą i wybranym modelem pozyskiwania kontrahentów.

Ponadto wskazać należy, że powód w umowie nie wskazał jakie koszty pożyczkodawcy pokrywać miała prowizja. W żadnym postanowieniu umowy koszty te nie zostały w żaden sposób doprecyzowane. W umowie nie wyjaśniono korelacji pomiędzy wysokością prowizji, a kosztami zawarcia konkretnej umowy, poniesionymi przez pożyczkodawcę. Ustalona prowizja nie ma więc odzwierciedlenia w kosztach udzielenia pożyczki i nie uzasadnia zarobku pożyczkodawcy w kwocie wskazanej w umowie. Również w piśmie procesowym, w którym powód wymieniał poniesione koszty nie wskazał korelacji kosztów z wysokością umownej prowizji.

Z tych powodów, Sąd uznał postanowienie umowne przewidujące wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 439 zł jako niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Skutkuje to bezskutecznością tego zapisu umownego w zakresie wysokości przedmiotowej opłaty.

Z uwagi na przedstawione powyżej argumenty Sąd uznał roszczenie powoda, które znajdowało podstawę w umowie pożyczki nr (...) w zakresie kwoty 1.600 zł, gdy chodzi o żądanie zwrotu kapitału pożyczki. Uznanie prowizji za abuzywną wpłynęło także na zmniejszenie należnych maksymalnych umownych odsetek kapitałowych, które winny być naliczane od kwoty 1.600 zł i wynosiły 12,67 zł. Roszczenie powoda z tytułu spłaty pożyczki zasługiwało zatem na uwzględnienie w zakresie kwoty 1.612,67 zł (1.600 zł + 12,67 zł)

Na dochodzone roszczenie składały się także skapitalizowane przez powoda umowne odsetki za opóźnienie. Uprawnienie do naliczenia odsetek maksymalnych za opóźnienie przez pierwotnego pożyczkodawcę, a także kolejnych cesjonariuszy wynikało z § 2 ust. 6 umowy pożyczki, a także § 8 ust. 2 ramowej umowy pożyczki. Termin spłaty pożyczki przypadał na dzień 28 marca 2020 r. Zatem od dnia 29 marca 2020 r. pożyczkodawca był uprawniony do naliczania odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie. Powód domagał się zasądzenia odsetek maksymalnych za opóźnienie od udostępnionego kapitału w kwocie 1.600 zł od dnia wymagalności pożyczki (28 marca 2020 r.) do dnia 30 czerwca 2020 r. Odsetki za ten okres wyniosły 47,63 zł.

Przedmiotem żądania były także odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następującego po dniu wyceny wierzytelności będącej przedmiotem umowy cesji dokonanej według stanu na dzień 30 czerwca 2020 r., tj. od 1 lipca 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień wytoczenia powództwa od kwoty pozostałego do zapłaty kapitału pożyczki i prowizji. Wobec uznania prowizji za abuzywną, żądanie w tym przedmiocie zasługiwało na uwzględnienie jedynie w zakresie żądania odsetek od kwoty kapitału pożyczki. Uwzględniając treść art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c., a także fakt, iż postępowanie w elektronicznym postępowaniu upominawczym umorzono 16 listopada 2020 r. (k. 52), a powództwo w niniejszej sprawie wytoczono 5 lutego 2021 r., skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa nastąpiły z dniem wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym, tj. z dniem 27 sierpnia 2020 r. (k. 43). Odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia 27 sierpnia 2020 r. wyniosły 13,99 zł.

Z tych wszystkich powodów Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.674,29 zł (1.600 zł + 12,67 zł + 47,63 zł + 13,99 zł), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 k.c. wedle którego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód domagał się zasądzenia odsetek od dnia wytoczenia powództwa. Uwzględniając treść art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c., należało uznać, że powództwo w niniejszej sprawie wytoczono 27 sierpnia 2020 r. i od tego dnia do dnia zapłaty Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału tych kosztów. Powód w niniejszej sprawie dochodził zapłaty kwoty 2.126,15 zł, z czego powództwo zostało uwzględnione w zakresie kwoty 1.674,29 zł, a zatem powód wygrał sprawę w 78,748%.

Koszty po stronie powoda wyniosły: 200 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 900 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego według stawki minimalnej wyliczonej od wartości przedmiotu sporu – § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Łącznie koszty powoda wyniosły 1.117 zł.

Koszty po stronie pozwanego wyniosły: 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 900 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego według stawki minimalnej wyliczonej od wartości przedmiotu sporu – § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Łącznie koszty pozwanego wyniosły 917 zł.

Łącznie wszystkie koszty procesu wyniosły więc 2.034 zł.

Pozwany winien ponieść koszty procesu w 78,748%. Skoro poniósł je w kwocie 917 zł, do zwrotu na rzecz powoda pozostała kwota 684,72 zł (2.034 zł x 78,748% = 1.601,72 zł; 1.601,72 zł – 917 zł = 684,72 zł).

Sygn. akt I C 3578/21

ZARZĄDZENIE

(...)

W., 14 czerwca 2022 roku