Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 263/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Z. z dnia (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – pełnomocnik wnioskodawcy J. B.

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Obraza prawa materialnego przez naruszenie art. 555 k.p.k. i błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie nastąpiło przedawnienie roszczenia o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne aresztowanie, tymczasem termin przedawnienia winien rozpocząć bieg od wydania postanowienia przez Sąd Najwyższy sygn. akt (...) z dnia (...) r.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zgodnie z art. 555 k.p.k. roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania – od daty zwolnienia. W przypadku niesłusznego wykonania kary lub środka zabezpieczającego chodzi więc o datę uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego, umarzającego postępowanie wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu, albo orzeczenia, w którym wymierzono karę lub środek zabezpieczający łagodniejszy niż orzeczone we wcześniejszym postępowaniu, zapadającego po uchyleniu w wyniku wznowienia postępowania lub wniesionej kasacji albo skargi nadzwyczajnej wcześniejszego orzeczenia, w którym orzeczono niesłusznie karę lub środek zabezpieczający, natomiast w przypadku tymczasowego aresztowania termin przedawnienia liczony powinien być od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Każdorazowo chodzić tu będzie przede wszystkim o orzeczenia sądów powszechnych – czy to sądu I instancji, gdy orzeczenie nie zostało zaskarżone, czy sądu II instancji, gdy to ten sąd jako sąd odwoławczy zakończył postępowanie, utrzymując w mocy zaskarżone orzeczenie pierwszoinstancyjne, zmieniając je i orzekając merytorycznie albo uchylając je i umarzając postępowanie. W przypadku natomiast kasacji zauważyć należy, iż wnosi się ją od orzeczenia prawomocnego (art. 519 k.p.k.) i orzeczenie Sądu Najwyższego będzie miało charakter orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia albo kończącego postępowanie w sprawie wtedy tylko, gdy Sąd Najwyższy wyjątkowo orzeknie w sprawie merytorycznie w rozumieniu art. 537§2 k.p.k. – wówczas data wyroku Sądu Najwyższego będzie datą początkową, od której biegnie roczny termin, o którym mowa w art. 555 k.p.k. Jak się natomiast jednolicie przyjmuje w praktyce wymiaru sprawiedliwości, w razie zaskarżenia orzeczenia kończącego postępowanie kasacją, jeżeli została ona oddalona, termin przedawnienia roszczeń liczony powinien być od daty uprawomocnienia się wyroku, od którego kasację wniesiono, a nie od daty wyroku SN, w którym wniesiona kasacja została oddalona (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1990 r., WZ 67/89, OSNKW 1990, Nr 7–12, poz. 33).

Ponieważ w niniejszej sprawie kasacja została właśnie oddalona (jako oczywiście bezzasadna), zatem Sąd Okręgowy w pełni zasadnie przyjął jako datę prawomocności orzeczenia datę (...) r., tj. datę wyroku SO w Z. w sprawie (...), utrzymującego w mocy wyrok SR w Z. z (...) r., sygn. (...), skazujący wnioskodawcę i zaliczający tymczasowe aresztowanie (w wymiarze niższym, niż faktyczny okres pozbawienia wolności), w rezultacie słusznie uznając, iż wniosek z (...) r. inicjujący postępowanie odszkodowawcze złożony został z przekroczeniem rocznego terminu z art. 555 k.p.k. Nie ma zatem mowy o obrazie tego przepisu przez Sąd meriti. W szczególności żadnego znaczenia nie ma tu argument apelującego, że „ za wysoce niesprawiedliwe i krzywdzące dla obywatela należy uznać przyjęcie, iż termin przedawnienia liczony powinien być od daty wydania orzeczenia przez Sąd Okręgowy w sytuacji złożenia kasacji”. Przepis art. 555 k.p.k. został bowiem poddany testowi konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny, który uznał, iż przepis ten realizuje konstytucyjny cel stabilności systemu prawa, zaś wprowadzony termin nie jest nadmiernie uciążliwy, a ustawodawca spełnił standard proporcjonalności (por. orzeczenie z 11 października 2012 r., SK 18/10, OK-A (...) poz. 105).

Wniosek

Zmiana wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 118.000 zł tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut jest bezzasadny z przyczyn wcześniej wskazanych, zatem brak podstaw do uwzględnienia wniosku o merytoryczną zmianę orzeczenia. Brak również jakichkolwiek powodów, by zaskarżone orzeczenie uchylać – w szczególności sam apelujący nie wskazał, by zachodziła potrzeba prowadzenia przewodu sądowego w całości w rozumieniu art. 437§2 k.p.k. in fine.

Lp.

Zarzut

2

Obraza przepisów prawa materialnego poprzez naruszenie art. 5 k.c. i błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie nie zaszły okoliczności uzasadniające nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez prokuratora, a wynikające z zasad współżycia społecznego, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia wniosku o przyznanie zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sytuacji, gdy okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia w niniejszej sprawie jawi się jako w pełni zasadne.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesienie przez prokuratora zarzutu przedawnienia nie oznaczało jego „ mechanicznej” akceptacji przez Sąd I instancji. Organ ten bardzo szczegółowo przeanalizował, posiłkując się w tym zakresie szeroko przywołanymi poglądami judykatury, skuteczność tego zarzutu w kontekście możliwego naruszenia zasad współżycia społecznego w ujęciu art. 5 k.c., przy czym analizy tej dokonał wszechstronnie i z uwzględnieniem całokształtu ustalonych w sprawie okoliczności. Co zresztą znamienne, skoro pełnomocnik formułuje zarzut obrazy prawa materialnego w tym zakresie, to tym samym jako profesjonalista akceptuje wszelkie ustalenia faktyczne poczynione w tym zakresie przez Sąd I instancji jako prawidłowe, gdyż inaczej powinien postawić inne zarzuty odwoławcze (zarzut obrazy prawa materialnego można postawić jedynie w sytuacji, gdy ustalenia faktyczne będące podstawą stosowania prawa materialnego są prawidłowe – a więc również kompletne; nie da się wszak prawidłowo zastosować prawa materialnego do błędnie ustalonego stanu faktycznego).

Próbując zwalczać tę argumentację, apelujący ogranicza się przede wszystkim do prezentacji poglądów judykatury na rolę sądu oceniającego zarzut przedawnienia podniesiony przez prokuratora, które jednak mają charakter wyłącznie teoretyczny i w ogóle nie zostały odniesione do okoliczności rozpatrywanej sprawy, przy czym zauważyć trzeba, iż wywody zaprezentowane w cytowanych judykatach są w całości zbieżne z odnośnymi wywodami Sądu Okręgowego na temat znaczenia art. 5 k.c., zatem nie sposób uznać, iż pełnomocnik tym samym wykazał niepoprawność wykładni tego przepisu w argumentacji Sądu I instancji.

Jedynym quasi-merytorycznym argumentem, do którego dwukrotnie (przy obydwu zarzutach apelacyjnych) sięga autor apelacji, jest kwestia, że w sprawie została złożona kasacja, która „ nie z winy wnioskodawcy” rozpatrzona została dopiero po ponad roku, zaś wnioskodawca oczekiwał na jej wynik, gdyż od wydanego orzeczenia uzależniał złożenie wniosku o zasądzenie zadośćuczynienia i wysokość roszczenia, wiążąc ze złożoną kasacją „ duże nadzieje”. W związku z tym zauważyć trzeba, iż – jak prawidłowo ustalił to Sąd I instancji – wnioskodawca o fakcie niesłusznego tymczasowego aresztowania dowiedział się już w momencie wydania wyroku w I instancji, wiedział też doskonale, kiedy orzeczenie się uprawomocniło. Korzystał z pomocy obrońcy tak w postępowaniu jurysdykcyjnym, jak i kasacyjnym, zatem na bieżąco mógł rozwiewać wszelkie wątpliwości co do przysługujących mu uprawnień – zresztą sam przyznał, że myślał o odszkodowaniu, ale jak się dowiedział, że służy mu kasacja, to złożył wniosek w tym kierunku. Tymczasem środki te przecież się nie wykluczają. Także liczenie na uniewinnienie w wyniku kasacji nie może być żadnym argumentem. Wreszcie zauważyć trzeba, iż także termin rozpoznania kasacji w niniejszej sprawie nie był przecież jakiś przesadnie długi – jeśli wnioskodawca miał tu jakiekolwiek wątpliwości, to z pewnością obrońca poinformowałby go, że rozpoznawanie kasacji w polskim procesie karnym nigdy nie następuje „ od ręki”; nie sposób uwierzyć, by jakikolwiek profesjonalny pełnomocnik roztaczał przed wnioskodawcą tak perspektywę szybkiego zakończenia postępowania kasacyjnego, jak też pewności uzyskania orzeczenia uniewinniającego (zważywszy na powszechnie znane dane statystyczne dotyczące skuteczności kasacji w sprawach karnych – a już w szczególności skutkujących orzeczeniem merytorycznym uwalniającym skazanego w ogóle od odpowiedzialności w samym postępowaniu kasacyjnym, co przecież zdarza się niezwykle rzadko). W tej sytuacji motywację wnioskodawcy, by nie wytaczać od razu żądania zadośćuczynienia, nie sposób interpretować inaczej, niż w kategoriach finansowych – wnioskodawca od początku doskonale wiedział, że może liczyć na zadośćuczynienie za niesłuszne aresztowanie (był pozbawiony wolności w ramach tymczasowego aresztowania dłużej, niż ostatecznie zapadła kara za przypisane mu przestępstwa), ale liczył na większe środki, jakie przysługiwałyby mu, gdyby został w ogóle uwolniony od odpowiedzialności karnej. Sąd Okręgowy trafnie nie uznał takich okoliczności za niezależne od woli wnioskodawcy, a tym samym usprawiedliwiające uchybienie terminowi z art. 555 k.p.k.

W świetle powyższego Sąd I instancji w pełni zasadnie uznał, że podniesiony zarzut przedawnienia nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Wnioskodawca nie był chory, nie cierpiał z powodu upadku sił, nie zachodziły co do niego żadne inne okoliczności niezależne od jego woli, uniemożliwiające mu realizację jego uprawnień, a nieznajomość prawa czy zaniechanie poinformowania wnioskodawcy przez obrońcę o zasadach dochodzenia roszczeń odszkodowawczych nie są okolicznościami usprawiedliwiającymi uchybienie terminu z art. 555 k.p.k. (czego zresztą apelujący osobno nie neguje). To, że wnioskodawca spodziewał się większego zadośćuczynienia w razie uniewinnienia i dlatego wcześniej nie wystąpił z wnioskiem – choć obiektywnie nic nie stało temu na przeszkodzie – nie godzi w zasadę słuszności przywołaną przez apelującego, nie narusza poczucia przyzwoitości i lojalności w relacjach państwo-obywatel i nie uzasadnia zarzutu nadużycia prawa z art. 5 k.c.

Wniosek

Zmiana wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 118.000 zł tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd Okręgowy w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie poprawnie ustalił, iż w sprawie prokurator skutecznie podniósł zarzut przedawnienia, co uzasadnia oddalenie żądania wniosku. Ustalenie to zostało poprzedzone wnikliwą, wszechstronną analizą, czy zarzut ten nie stanowi nadużycia prawa, jednak negatywna odpowiedź w tym względzie zasługiwała na aprobatę Sądu Apelacyjnego, a to wobec całkowitej niezasadności zarzutu apelacji, z przyczyn wcześniej przywołanych. Tym samym brak było podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia, a tym bardziej – do jego uchylenia (sam apelujący nie wskazał, czemu miałoby służyć postępowanie ponowne w niniejszej sprawie).

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Całość rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z przyczyn wcześniej wskazanych zarzuty apelacji okazały się nietrafne. Wydane rozstrzygnięcie zostało prawidłowo umotywowane, zasadnie oddalono żądanie wnioskodawcy. Brak podstaw z art. 433§1 k.p.k., uprawniających do orzekania poza granicami zarzutów apelacji.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Pkt II

Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. postępowanie uregulowane w rozdziale 58 KPK jest wolne od kosztów sądowych, wobec czego kosztami sądowymi poniesionymi w postępowaniu odwoławczym obciążono Skarb Państwa (art. 634 k.p.k.).

7.  PODPIS

P. G. G. N. P. G.