Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 94/22

UZASADNIENIE

C. D. (1) pozwem z dnia z dnia 10 marca 2020 r. wniósł o nakazanie stronie pozwanej Gminie M. E. przywrócenia stanu poprzedniego nieruchomości gruntowej obejmującej pas gruntu o szerokości ok. 4 m, a stanowiący własność Gminy M. E., znajdujący się na działce geodezyjnej numer (...) (KW nr (...)) biegnący wzdłuż budynku oznaczonego symbolem (...) na mapie zasadniczej i rozpoczynający swój bieg począwszy od południowej krawędzi budynku usytuowanego na działce o numerze geodezyjnym (...) (KW nr (...)), a kończący swój bieg przy chodniku przy ul. (...) w E. poprzez usunięcie z tego pasa gruntu wszelkich przeszkód uniemożliwiających i utrudniających przejazd i przechód tym pasem na przestrzeni wskazanej wyżej oraz zaniechanie dalszych naruszeń w przyszłości.

Domagał się także udzielenia zabezpieczenia na czas trwania procesu poprzez nakazanie stronie pozwanej usunięcia słupa oświetleniowego (lampy ulicznej) usytuowanego na wprost wjazdu na działkę powoda oznaczoną numerem geodezyjnym (...), a także zakazanie pozwanej stawiania jakichkolwiek słupów, płotków itp. uniemożliwiających dojazd do budynku oznaczonego na mapie (...) od strony drogi publicznej (ul. (...)) przez działkę o numerze geodezyjnym (...) do miejsca położenia tego budynku.

Sąd oddalił wniosek o zabezpieczenie, a zażalenie na to postanowienie również oddalono. Pismem z dnia 1 lipca 2020 r., powód złożył ponowny wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas procesu domagając się usunięcia dwóch słupków blokujących (...) i znaku drogowego B – 1 ,,zakaz ruchu w obu kierunkach”, usytuowanych na działce (...) od strony drogi publicznej przy chodniku (ul. (...)), uniemożliwiających dojazd do budynku powoda oznaczonego na mapie jako (...), a także zakazanie pozwanej stawiania jakichkolwiek innych słupków, płotków, znaków drogowych itp. uniemożliwiających dojazd do budynku oznaczonego na mapie (...) – od strony drogi publicznej (ul. (...)) przez działkę o nr geod. (...) do miejsca położenia tego budynku.

Do wniosku dołączył dowody w postaci fotografii obrazujących usytuowanie słupków oraz ukształtowanie terenu działki o nr (...). W uzasadnieniu wniosku powód powołał się na okoliczność korzystania ze spornego pasa gruntu nieprzerwanie przez okres 30 lat. W jego ocenie pozwana Gmina naruszyła jego posiadanie i ustawiła słupki, które obecnie blokują mu wjazd do budynku oznaczonego na mapie symbolem (...), co uniemożliwia mu prowadzenie działalności gospodarczej.

W dalszej części uzasadnienia wskazał, iż od momentu, w którym podjął działalność gospodarczą dojeżdżał do wskazanego budynku wyłącznie tą drogą, która zapewniała mu możliwość wykonywania manewrów samochodem dostawczym. Alternatywny dojazd prowadzący do tego miejsca wymaga natomiast pokonania skarpy, co jest niemożliwe dla pojazdów o tej masie i gabarytach. Wprowadzenie przez pozwaną ograniczeń - słupków blokujących oraz znaku zakaz wjazdu uniemożliwiają mu prowadzenie działalności, poważnie ograniczając dochód jego rodziny, pozbawiając go w ten sposób źródła utrzymania. Jednocześnie z uwagi na ukształtowane terenu działki (...), w tym w szczególności skarpę o wysokości 5 m, powód nie ma możliwości innego dojazdu na swoją nieruchomość. Przejazd przez działkę oznaczoną nr geodezyjnym (...) jest mu więc niezbędny, tak aby mógł prowadzić działalność pod nazwą D. C. W. Przedsiębiorstwo (...). Zabezpieczenie interesów powoda na czas trwania procesu było w jego ocenie również podyktowane faktem, iż przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym toczyło się postępowanie, ze skargi powoda na decyzję Wojewody (...) nr (...) z dnia 19 marca 2020 r., utrzymującą w mocy decyzje Starosty (...) z dnia 3 stycznia 2020 r., nr (...) w przedmiocie uchylenia decyzji ostatecznej Starosty (...) nr (...) z dnia 23.10.2017, znak (...) zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej Gminie M. E. pozwolenia na budowę.

Pismem procesowym z dnia 14 stycznia 2021 r. (doręczonym pełnomocnikowi pozwanej w dniu 15 stycznia 2021 r.) pełnomocnik powoda zmienił pierwotne żądanie pozwu w ten sposób, że zamiast pierwotnego żądania wniósł o nakazanie pozwanej Gminie M. E. aby przywróciła powodowi C. D. (1) naruszone posiadanie służebności o treści odpowiadającej wykonywaniu służebności drogi koniecznej przez działkę o nr geodezyjnym (...) poprzez nakazanie usunięcia z pasa gruntu działki (...) wszelkich przeszkód uniemożlwiających i utrudniających korzystanie z nieruchomości pozwanej dla której V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Ełku V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Ełku prowadzi księgę wieczystą o nr Kw (...). (...) oraz nakazanie pozwanej Gminie M. E., aby nie stawiała żadnych przeszkód w wykonywaniu przez powoda – współwłaściciela sąsiedniej nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), dla której V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Ełku prowadzi księgę wieczystą o nr kw (...) praw związanych z posiadaniem służebności o treści odpowiadającej wykonywaniu służebności drogi koniecznej przez działkę nr (...) oraz nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu wskazano, iż powód z pasa gruntu tj. działki pozwanej o nr geodezyjnym (...) korzystał w zakresie odpowiadającym służebności drogi koniecznej, gdyż z uwagi na ukształtowanie terenu swojej działki (...) nie miał i nie ma możliwości dojazdu do budynku, w którym prowadzi swoją działalność gospodarczą. Z sąsiedniej nieruchomości, C. D. (1) korzystał do końca lutego 2020 r.

W odpowiedzi na pozew Gmina M. E. wniosła o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

W uzasadnieniu wskazano, iż w sprawie nie występuje żadna z ww. przesłanek, a mianowicie samowolne naruszenie posiadania polegające na bezprawnym wkroczeniu w sferę władztwa faktycznego posiadacza, bowiem kwalifikacja naruszenia jako samowolnego wymaga ustalenia, że osoba dokonująca naruszenia nie była do tego upoważniona. W odpowiedzi na pozew powołano się na decyzję administracyjną – pozwolenie wydane Gminie M. E. na budowę z dnia 23 października 2017 r. (zmienione w 2019 r.) uprawniające do prowadzenia prac budowlanych przez pozwaną na działce stanowiącej jej własność. Powołano się również na decyzję wydaną przez wojewodę (...) z dnia 19 marca 2020 r. nr (...) oraz postanowienie ww Wojewody z dnia 6 maja 2020 r. odmawiającej wstrzymania wykonania decyzji. Argumentując Gmina M. E. wskazała, że w dniu 31 lipca 2018 r. po podpisaniu umowy na dofinansowanie inwestycji „Rozbudowa ścieżek rowerowych w E. poprzez utworzenie ścieżki rowerowej nad Jeziorem E. od ulicy (...) pismem w dniu 24 września 2018 r. poinformowała Powoda o przedmiotowych planach inwestycyjnych. W dniu 27 lutego 2019 r. pozwana poinformowała powoda o podpisaniu umowy z wykonawcą i rozpoczęciu prac budowlanych, które to pismo powód otrzymał 4 marca 2019 r. W dniu 3 marca 2019 r. został przekazany wykonawcy plan budowy. Natomiast pismem z dnia 31 lipca 2019 r. pozwana poinformowała powoda o tym kiedy będą prowadzone prace na spornym odcinku drogi. Nadto zdaniem pozwanej powód na etapie rozpoczęcia prac budowlanych powinien złożyć ewentualne powództwo o wstrzymanie budowy. Ustawodawca chroni bowiem odrębnie w trybie prewencyjnym posiadanie nieruchomości przed jego naruszeniem poprzez budowę dokonywaną przez inną osobę. Posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszać jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem szkody. Jednak roszczenie o wstrzymanie budowy wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy. W ocenie pozwanej roszczenie powoda wygasło najpóźniej z dniem 12 grudnia 2019 r., tymczasem powód wniósł pozew w dniu 10 marca 2020 r. Pełnomocnik pozwanego przytaczając poglądy doktryny wskazał, iż w takim przypadku wykluczone jest stosowanie ogólnego roszczenia posesoryjnego przewidzianego normą art. 344 k.p.c. Nadto roszczenie posesoryjne nie obejmuje żądań petytoryjnych ani odszkodowawczych, w związku z czym nie może zostać uwzględnione roszczenie powoda dotyczące usunięcia słupa oświetleniowego – lamy. W odpowiedzi na zmianę powództwa pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa, podtrzymując wszelkie wnioski, twierdzenia oraz uzasadnienie prawne złożone w odpowiedzi na pozew.

Sąd rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

C. D. (1) jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej zabudowanej położonej w E., powiat (...), województwo (...) o numerze działki nr (...) o powierzchni 0,3133 ha w udziale 1/8 stanowiącej współwłasność K. N. (1), K. N. (2), D. D., S. D., K. D.. Działka ta powstała na skutek odnowienia operatu ewidencji gruntów i budynków miasta E. w 1980 r. z części działki nr (...). Gmina M. E. jest właścicielem działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Ełku prowadzi KW nr (...). Nieruchomość powstała z działek o nr (...), które następnie uległy podziałowi i w dniu 8 marca 1991 r. nowo powstała działka nr (...) przeszła ze Skarbu Państwa na własność Gminy M. E..

Na nieruchomości posadowione są trzy budynki w tym dwa o przeznaczeniu mieszkalnym i jeden gospodarczy, który zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego przeznaczony jest do rozbiórki. Zgodnie z planem zagospodarowania do rozbiórki przeznaczona jest ta jego część, która zlokalizowana jest w terenie objętym symbolem zieleni urządzonej, natomiast pozostała jego część zlokalizowana jest w terenie o symbolu (...), stanowiącym teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem funkcji usługowej. Nieruchomość ma dostęp do drogi publicznej od strony ul. (...). C. D. (1) dojeżdżał do tej części budynku poprzez działkę (...) należącą do Gminy M. E., która nie ma statusu drogi. Zgodnie z zapisami planu zagospodarowania przestrzennego działka nr (...) oznaczona jest symbolem (...)- teren zieleni urządzonej, w tym zieleń rekreacyjna o charakterze ogólnodostępnym. Działka o nr (...) znajduje się w granicach terenu oznaczonego na planie (...) oraz częściowo terenu (...), przy czym w odniesieniu do zapisu (...), powinna być obsługiwana komunikacyjnie z ul. (...) KD. W planie brak jest ustaleń, w jaki sposób ma odbywać się komunikacja z częścią działki oznaczoną symbolem (...), na której częściowo zlokalizowany jest budynek C. D. (1).

Zapisy planu dla tego terenu zakładają wykonanie wzdłuż brzegu jeziora ścieżki pieszo – rowerowej ogólnodostępnej, zaś obsługa komunikacyjna działek przyległych odbywać się ma w oparciu o drogę o symbolu (...) droga publiczna powiatowa. Działka nr (...) znajduje się zaś w granicach terenu oznaczonego na planie miejscowym jako (...), który został zakwalifikowany do obszarów wymagających rewitalizacji. Plan zakłada m.in. likwidację i uporządkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej – garażowej.

W części tego budynku C. D. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą C. W. Przedsiębiorstwo (...)- recykling. Działalność jest prowadzona od 2015 r. Decyzją z dnia 19 listopada 2015 r. Starosta (...) po rozpatrzeniu wniosku C. D. (1) prowadzącego działalność pod nazwą przedsiębiorstwo (...) C. D. (1) ul. (...), (...)-(...) E. z dnia 6 listopada 2105 r. udzielono zezwolenia C. D. (1) prowadzącego działalność pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) C. D. (1) na zbieranie odpadów inne niż niebezpieczne. W uzasadnieniu wskazano, iż czasowe magazynowanie odpadów odbywać się będzie w E. przy ul. (...), w budynku magazynowym, do którego C. D. (1) posiada tytuł w postaci umowy użyczenia. Wnioskiem z dnia 4 marca 2020 r. C. D. (1) wniósł o zmianę podsiadanej decyzji na zbieranie odpadów oraz niektórych innych ustaw zwracając się o zmianę decyzji na zbieranie odpadów – decyzji Starosty (...) z dnia 19 listopada 2015 r. znak (...) poprzez zmianę maksymalnej masy poszczególnych rodzajów odpadów. W celu ułatwienia dojazdu C. D. (2) ułożył naprzeciwko bramy wjazdowej na obszarze działki nr (...) o nieustalonej szerokości płyty betonowe.

Decyzją nr (...) z dnia 23 października 2017 r. zatwierdzono projekt budowlany i udzielono pozwolenia na budowę obejmującego budowę kładki pieszo- rowerowej przez jezioro E., zlokalizowanej przy plaży miejskiej na osiedlu (...) wraz z dojściami i dojazdami od strony plaży oraz od strony ulicy (...) wzdłuż nadbrzeża jeziora E. wraz z oświetleniem na działkach nr (...) obręb (...) (I etap utworzenie szlaku turystycznego - rowerowego dwukierunkowego dopuszczeniem ruchu pieszych od granic administracyjnych miasta E., wzdłuż jeziora E. od ulicy (...), budowa kładki pieszo rowerowej na rowie melioracyjnym, budowa oświetlenia szlaku turystyczno- rowerowego i kanału technicznego na działkach ewid. (...), (...).

Projekt został zrealizowany w ramach umowy o dofinansowanie projektu ,,rozbudowa ścieżek rowerowych w E. poprzez utworzenie ścieżki rowerowej nad jeziorem E. od ul. (...) w ramach osi priorytetowej 6 zawartej w dniu 31 lipca 2018 r. pomiędzy Województwem (...) z siedzibą w O. a Gminą M. E..

Decyzją nr (...) z dnia 4 lutego 2019 r. Starosta (...) zmienił ostateczną decyzję nr (...) z dnia 23 października 2017 r. znak (...) w zakresie zatwierdzenia projektu budowalnego zmiennego: zmiany w projekcie branży elektrycznej dotyczą zwiększenia ilości lamp oświetleniowych o 1 sztuk wg zamiennego projektu budowlanego, pozostawiając pozostałe warunki decyzji bez zmian.

Wnioskiem z dnia 9 maja 2019 r. C. D. (1) wniósł do Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Ełku sprzeciw od decyzji ostatecznej pozwolenia na budowę związane z realizacją inwestycji pn.,, Budowa ścieżki pieszo - rowerowej od ulicy (...) do granicy miasta E.. W uzasadnieniu wskazano, iż 4 marca 2019 r. C. D. (1) otrzymał pismo z Gminy M. E. sporządzone w dniu 27 lutego 2019 r. doręczone wnioskodawcy w dniu 4 marca 2019 r., iż w związku z przystąpieniem do realizacji inwestycji pn. ,,Budowa ścieżki pieszo rowerowej od ulicy (...) do granicy miasta E.” na podstawie prawomocnej decyzji – pozwolenia na budowę Gmina M. E. jako inwestor wyłącza działkę o nr geodezyjnym (...) z eksploatacji przejścia i przejazdu, a z uwagi na przyległość przedmiotowej inwestycji do działki o nr geodezyjnym (...) oraz na specyfikację prac (roboty ziemne, wykopy, wycinka drzew, karczów) należy wykonać likwidację zjazdów C. D. (1) zlokalizowanej od strony jeziora (...) w obszarze rozpoczynającej się inwestycji.

Postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2019 r. wznowiono z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie zakończonej decyzją ostateczną Starosty (...) z dnia 23 października 2017 r. nr (...) znak (...) orzekającą o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu Gminie M. E. pozwolenia na budowę kładki pieszo - rowerowej przez jezioro E., zlokalizowanej przy plaży miejskiej na osiedlu (...) wraz z dojściami i dojazdami od strony plaży oraz od strony ulicy (...) wzdłuż nadbrzeża jeziora E. wraz z oświetleniem na działkach nr (...) obręb (...) (I etap utworzenie szlaku turystycznego rowerowego dwukierunkowego dopuszczeniem ruchu pieszych od granic administracyjnych miasta E., wzdłuż jeziora E. od ulicy (...), budowa kładki pieszo rowerowej na rowie melioracyjnym, budowa oświetlenia szlaku turystyczno rowerowego i kanału technicznego na działkach ewid. (...), (...).

Pismem datowanym na dzień 26 sierpnia 2019 r. skierowanym do Starosty (...) C. D. (1) wniósł o uwzględnienie w w/w inwestycji zastałego stanu rzeczy, położenia i funkcji terenu i uwzględnienia dojazdu i pojazdów mechanicznych w tym samochodów dostawczych i ciężarowych wraz z placem manewrowym utwardzanym około 90 m ( 2) do budynku i instalacji z nim związanych usytuowanego na działce nr (...) sąsiadującego z działką nr (...) w E. przy ul. (...). Nadto wniósł o zmianę lokalizacji słupa oświetleniowego uniemożliwiającego wjazd. Wniósł o przesunięcie słupa o ok.3 m w stronę linii brzegowej od obecnej lokalizacji.

Pismem z dnia 2 września 2018 r. skierowanym do C. D. (1) Zespół (...) w E. poinformował, że działka będąca jego współwłasnością posiada dojazd do posesji od ulicy (...), wskazano, iż nie istnieje możliwość komunikowania działek od strony linii brzegowej jeziora przez pojazdy samochodowe. Pismo to zostało osobiście odebrane przez C. D. (1) w dniu 27 września 2018 r.

Pismem z dnia 27 lutego 2019 r. Gmina M. E. poinformowała C. D. (1) o przystąpieniu do realizacji inwestycji ,,Budowa Ś. pieszo – rowerowej od ulicy (...) do granic miasta E. na podstawie prawomocnej decyzji – pozwolenia na budowę. Gmina M. E. jako inwestor wyłącza działkę nr (...) z eksploatacji komunikacyjnej (przejścia i przejazdu). Poinformowano o konieczności zlikwidowania istniejących zjazdów od strony jeziora E. w obszar rozpoczynającej się inwestycji. Pismo to zostało odebrane przez C. D. (1) w dniu 4 marca 2019 r.

W dniu 6 marca 2019 r. protokołem przekazano plac budowy na rzecz wykonawcy.

Pismem z dnia 31 lipca 2019 r. zespół (...) poinformował C. D. (1), iż od dnia 14 sierpnia 2019 r. będą prowadzone prace budowlane w związku z czym odcinek działki geodezyjnej (...) oznaczony na załączniku będzie nie przejezdny z uwagi na wykonywane prace związane z oświetleniem ścieżki rowerowej. Pismo to osobiście odebrał C. D. (1) w dniu 2 sierpnia 2019 r.

Pismem z dnia 14 listopada 2019 r., które wpłynęło do Urzędu Miasta w tym samym dniu C. D. (1) wezwał Gminę do przywrócenia stanu poprzedniego drogi dojazdowej przebiegającej na całej długości pasem o szerokości 3,5 m przez działkę położoną w E., oznaczoną numerem geodezyjnym (...) poprzez usunięcie wszelkich przeszkód uniemożliwiających i utrudniających przejazd do budynku i nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), której jest współwłaścicielem i wezwał do zaniechania dalszych naruszeń. Wskazał, że korzystał ze wskazanej drogi do dnia 13 listopada 2019 r.

W dniu 25 listopada 2019 r. Gmina M. E. wniosła pozew do Sądu Rejonowego w Ełku domagając się nakazania C. D. (3) aby przywrócił Gminie M. E. prawo swobodnego przejazdu i przechodu przez nieruchomość o nr geodezyjnym (...) poprzez usunięcie samochodów, palet i innych obiektów z przedmiotowej działki oraz zakazanie pozwanemu dokonywania dalszych naruszeń w przeszłości. Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2019 r. udzielono stronie powodowej Gminie M. E. zabezpieczenia na czas trwania niniejszego procesu poprzez nakazanie pozwanemu C. D. (1), aby przywrócił stronie powodowej Gminie M. E. prawo swobodnego przejazdu i przechodu przez nieruchomość o numerze geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Ełku prowadzi KW nr (...) poprzez usunięcie wszelkich pojazdów, palet i innych obiektów i rzeczy z działki o numerze geodezyjnym (...)

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy, wszczętej po wznowieniu z urzędu postepowania administracyjnego ze sprzeciwu Prokuratora Rejonowego, decyzją z dnia 2 stycznia 2020 r. Starosta odmówił uchylenia własnej ostatecznej decyzji z 2 października 2017 r. Organ stwierdził, że podzielił stanowisko projektanta zawarte w projekcie budowlanym, że obszar oddziaływania przedmiotowej inwestycji zamyka się w całości na działkach nr (...) obręb (...). W ocenie Starosty obszar oddziaływania ścieżki pieszo rowerowej nie wprowadza żadnych ograniczeń w zagospodarowaniu u zabudowie terenów sąsiednich w rozumieniu art. 3 pkt 20 Prawa Budowlanego, wyjaśniając, że ww. decyzję wydano w oparciu o ustalenia prawa miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego fragmentu miasta E., uchwalonego uchwałą Nr (...) Rady Miasta E. z dnia 29 kwietnia 2008 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w obrębie 1 miasta E., obejmującego wyspę Z. oraz teren ograniczony ul. (...) zwanego (...).

Zgodnie z zapisami tego planu działka nr (...) oznaczona jest symbolem (...) teren zieleni urządzonej, w tym zieleń rekreacyjna o charakterze ogólnodostępnym. Zapisy planu dla tego terenu zakładają wykonanie wzdłuż brzegu jeziora ścieżki pieszo – rowerowej ogólnodostępnej, zaś obsługa komunikacyjna działek przyległych odbywać się ma w oparciu o drogę o symbolu (...) droga publiczna powiatowa. Działka nr (...) znajduje się zaś w granicach terenu oznaczonego na planie miejscowym jako (...), który został zakwalifikowany do obszarów wymagających rewitalizacji. Plan zakłada m.in. likwidację i uporządkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej – garażowej. Starosta ustalił, iż dostęp do działki nr (...) przez działkę nr (...) od strony jeziora powstał przez tzw. wyjeżdżanie terenu na dziko w bez podstawy prawnej. Zaznaczył, że działka nr (...) nigdy nie posiadała statusu drogi. Natomiast budynek gospodarczy, do którego prowadził sporny zjazd, przeznaczony został w planie do rozbiórki, a obsługa komunikacyjna działki nr (...) odbywać ma się z drogi oznaczonej w planie symbolem (...). Postanowieniem z dnia 6 maja 2020 r Wojewoda (...)- (...) w O. odmówił wstrzymania wykonania ww. decyzji Wojewody (...)- (...) z dnia 19 marca 2020 r. Odwołanie od decyzji wniósł Prokurator i C. D. (1).

Decyzją z dnia 19 marca 2020 r. nr (...) Wojewoda (...) po rozpatrzeniu odwołań Prokuratora Rejonowego w Ełku i C. D. (1) od decyzji Starosty (...) z 3 stycznia 2020 r. odmawiającej uchylenia ostatecznej decyzji tego organu z 23 października 2017 r. nr (...), którą zatwierdzono projekt budowlany i udzielono gminie miasto E. pozwolenia na budową kładki pieszo - rowerowej przez jezioro E., zlokalizowanej przy plaży oraz od strony ul. (...) wzdłuż nadbrzeża Jeziora E. wraz z oświetleniem, na działkach o numerach (...). (...),(...) obręb (...) oraz działkach (...) obręb (...) i (...) obręb C. gmina E. (etap I – utworzenie szlaku turystycznego rowerowego dwukierunkowego z dopuszczeniem ruchu pieszych od granic administracyjnych miasta E., wzdłuż jeziora E. od ulicy (...), budowa kładki pieszo rowerowej na rowie melioracyjnym, budowa oświetlenia szlaku turystyczno – rowerowego i kanału teletechnicznego na działkach nr (...) obręb (...) miasto E.- na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 czerwca 1960 Kodeks Postępowania Administracyjnego utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu.

W uzasadnieniu decyzji powołano się na art. 28 ust.2 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, wskazującym, iż stronami postępowania w sprawie o pozwolenie na budowę są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu. Stwierdził, że z analizy obszaru oddziaływania inwestycji wynika, iż działka nr (...) nie znajduje się w obszarze oddziaływania projektowanej inwestycji, a zatem C. D. (3) nie przysługiwał status strony.

Decyzją z dnia 20 października 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. w sprawie sygn. akt (...) uchylił zaskarżone postanowienie, w punkcie II Zasądził od wojewody (...)- (...) na rzecz skarżącego kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania skargowego. W uzasadnieniu wskazano, iż ustalenia stanu faktycznego przyjęte w kontrolowanej decyzji nie odzwierciedlają faktycznej sytuacji, położenia jego nieruchomości względem terenu na którym projektowana jest inwestycja, a także możliwość jej skomunikowania z drogą publiczną. Działka o nr (...) znajduje się w granicach terenu oznaczonego na planie (...) oraz częściowo terenu (...), przy czym w odniesieniu do zapisu (...), powinna być obsługiwana komunikacyjnie z ul. (...). Brak jest natomiast ustalenia w planie w jaki sposób ma się odbywać komunikacja z częścią działki oznaczona symbolem (...), na której zlokalizowany jest częściowo budynek gospodarczy, przy czym wcześniej wskazywano, że dostęp do działki nr (...) przez działkę (...) od strony jeziora powstał przez ,,wyjeżdżanie na dziko” W ocenie Sądu doszło do naruszenia art. 5 ust.1 pkt 9 Prawa Budowlanego w wyniku, które należało przyjąć, że skarżącemu przysługiwał status strony w toczącym się postępowaniu administracyjnym.

Od powyższego orzeczenia Skargę Kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. akt (...) wywiodła Gmina M. E. wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazania sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania. W podniesionym zarzucie prawa materialnego wskazywano, iż Organ I instancji wydał prawidłową decyzję w oparciu o ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego uchwalonego uchwałą Rady Miasta w E.. Zgodnie z zapisami tego planu działka nr (...) oznaczona jest jako teren zielony o charakterze ogólnodostępnym, a zapisy planu zakładają wykonanie w tym miejscu ścieżki rowerowo pieszej, zaś obsługa komunikacyjna działek ma odbywać się w oparciu o drogę symbolu (...) droga publiczna powiatowa. Przyjęty plan zakłada również uporządkowanie i rewitalizację tego terenu a budynek gospodarczy jest w nim przeznaczony do rozbiórki. Funkcjonujący więc dojazd jest niezgodny z planem zagospodarowania przestrzennego przez samowolne korzystanie z tego terenu, a działka (...) nigdy nie miała statusu drogi. Przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w Warszawie pod sygn. akt II (...) zawisła również sprawa ze skargi kasacyjnej Gminy M. E. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. z dnia 6 lipca 2021 r. wydanego w przedmiocie wstrzymania wykonania decyzji o pozwoleniu na budowę, którym to wyrokiem WSA w Olsztynie w całości uwzględnił skargę C. D. (1) na postanowienie Wojewody (...) z dnia 12 kwietnia 2021 r. utrzymujące w mocy postanowienie Starosty (...) z dnia 30 grudnia 2020 r. w przedmiocie odmowy wstrzymania wykonania ostatecznej decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej Gminie M. E. pozwolenia na budowę.

W dniu 18 lutego 2020 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w E. wszczął postępowanie w sprawie budynku zlokalizowanego na działce o nr geodezyjnym (...) przy ul. (...) w E., w wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych przeprowadzonych 13 marca 2021 r. ustalono, iż w budynku prowadzona jest działalność gospodarcza – skup surowców wtórnych. W dniu 5 lutego 2021 r. (...) nakazał C. D. (3) rozbiórkę budynku oznaczonego w ewidencji gruntów jako (...) o wymiarach 8,50 m x 16,04 m oraz wysokości 3,27 m. Od powyższej decyzji odwołanie wnieśli współwłaściciele budynku.

Decyzją z dnia 14 września 2021 r. (...) wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego uchylił w całości zaskarżoną decyzję i umorzył postpowanie organu pierwszej instancji w całości, wskazując, iż zgodnie z treścią art. 103 ust.2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowalne do zalegalizowania wykonanej przebudowy obiektu zastosowanie będzie miało ewentualny tryb naprawczy z art. 50 -51 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.

W dniu 4 marca 2020 r. C. D. (1) wniósł do Sądu Rejonowego w Ełku o stwierdzenie, że C. D. (1) (udział 1/8), D. D. (udział 1/8), K. D. (1/8) S. D. (udział 1/8), K. i K. małż. N. (udział ½), współwłaściciele działki o nr geodezyjnym (...) położonej w E. przy ul. (...), dla której prowadzona jest przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Ełku księga wieczysta nr kw (...), nabyli przez zasiedzenie w dniu 1 października 2017 r. służebność gruntową przejazdu i przechodu na całej długości pasem o szerokości ok 4 metrów od budynku oznaczonego na mapie ((...)) znajdującego się na działce o nr geodezyjnym (...) przez działkę oznaczoną numerem geodezyjnym (...), dla której prowadzona jest przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Ełku księga wieczysta nr Kw (...) i której właścicielem jest Gmina M. E.. W uzasadnieniu wskazano, iż poprzednicy prawni wnioskodawcy i uczestników D. D., K. D., S. A. D., a później nadal od 2015 r. tj od śmierci matki A. D. (1), uczestnicy a w szczególności wnioskodawca korzystali z faktycznie istniejącego i urządzonego trwale pasa gruntu o szerokości ok 4 m biegnącego po działce nr (...) od budynku oznaczonego na mapie ((...)) znajdującego się na działce nr (...) przez działkę nr (...).1 łączącego tę działka drogą publiczną.

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd rejonowy oparł się na częściowo bezspornych twierdzeniach stron, jak również dowodach z dokumentów prywatnych i urzędowych, których treść i autentyczność nie były kwestionowane. Zgodnie z zgodnymi oświadczeniami stron fakt toczących się postępowań i ich wynik zawarty w dołączonych do pozwu orzeczeniach był bezsporny. Strony nie kwestionowały również autentyczności i mocy dowodowej załączonych do akt sprawy dokumentów, a i Sąd nie znalazł podstawy, aby podważać ich skuteczność z urzędu.

Ustalając przebieg i zakres posiadania powoda Sąd oparł się tak na przeprowadzonym dowodzie z oględzin i opinii biegłego z zakresu geodezji powołanego celem ustalenia na mapie zakresu utraconego przez powoda posiadania nieruchomości. Podczas oględzin ustalono, iż na nieruchomości oznaczonej nr geodezyjny nr (...) dopuszczono ruch rowerowo – pieszy, obowiązuje zakaz ruchu pojazdów – znak drogowy B1 oraz umieszczono słupki blokujące u12 c.

Za wiarygodne przy tym Sąd rejonowy uznał twierdzenia powoda, iż przynajmniej od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej w budynku posadowionym na jego posesji, dojeżdżał do tego budynku poprzez działkę nr (...), w tym pojazdami wielkogabarytowymi z uwagi na występujące na jego nieruchomości ograniczenia w postaci skarpy. Okoliczność tą dostatecznie dokumentowały złożone do akt sprawy zdjęcia oraz dokumenty urzędowe.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd rejonowy zważył co następuje:

Zgodnie z art. 344 § 1 k.c. przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Stosownie do treści art. 478 k.p.c. w sprawach o naruszenie posiadania Sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego.

Powództwo w przedmiotowej sprawie zostało oparte na tzw. roszczeniu posesoryjnym służącym ochronie faktycznego stanu posiadania. Z mocy art. 352 § 1 k.c. ten kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Artykuł 352 § 2 k.c. wprost nakazuje do posiadania służebności odpowiednio stosować przepisy o posiadaniu rzeczy. W szczególności mają tu odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące ochrony posiadania. Posiadacz służebności może więc wystąpić o przywrócenie poprzedniego stanu posiadania służebności, jak i o zaniechanie naruszeń przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie służebności, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenia dokonano (uchwała SN z dnia 24 czerwca 1993 r., III CZP 82/93, OSN 1994, Nr 1, poz. 11).

Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia. Celem restytucyjnego roszczenia posesoryjnego ("o przywrócenie stanu poprzedniego") jest przywrócenie posiadaczowi władztwa nad rzeczą w dotychczasowym rozmiarze. Zmierza ono do usunięcia zmian dokonanych przez naruszającego cudze posiadanie, jeżeli takie zmiany powodują stan trwałego naruszenia posiadania (por. A. Rudnicki (w:) System..., s. 876). Ponadto posiadacz może żądać od pozwanego "zaniechania naruszeń". Roszczenie o zaniechanie naruszeń jest uzasadnione w razie realnego zagrożenia dalszymi naruszeniami.

Przez naruszenie posiadania należy rozumieć bezpośrednią realną groźbę naruszenia, zakłócenie posiadania oraz jego pozbawienie. W rachubę mogą wchodzić jedynie akty naruszenia (zagrożenia naruszeniem) o charakterze materialnym. Nie mają zatem znaczenia groźby słowne, obelgi, a nawet manifestacyjne zachowania, z których nie wynika rzeczywiste bezpośrednio nakierowane na naruszenie posiadania zagrożenie.

Wyrok uwzględniający powództwo posesoryjne może przybrać postać nakazu przywrócenia posiadania lub zakazu podejmowania działań zakłócających posiadanie. W obu tych przypadkach przedmiot rozstrzygnięcia w sprawie powinien być sformułowany w sposób pozwalający na wykonanie wyroku bez żadnych wątpliwości. Nie wystarczy ogólnie orzec o istocie sporu przez użycie formuły "przywraca naruszone posiadanie", lecz konieczne jest określenie, na czym ono ma polegać w zależności od charakteru naruszenia (zob. wyrok SN z dnia 24 stycznia 1985 r., 111 CRN 297/84).

Legitymację bierną w procesie posesoryjnym ma ten, kto dopuścił się naruszenia posiadania oraz osoba, na której korzyść naruszenie nastąpiło (zob. orzeczenie SN z dnia 13 grudnia 1954 r., 1 CR 1302/54. OSN 1956. Nr 2, poz. 35; orzeczenie SN z dnia 20 kwietnia 1962 r., 4 CR 246/62, OSNCP 1963, Nr 6, poz. 131).

W ocenie Sądu kluczową kwestią w zgłoszonym roszczeniu jest fakt, iż żądanie przywrócenia naruszonego posiadania nie jest żądaniem skierowanym do prawa, lecz dotyczy przywrócenia stanu faktycznego. Jego istotą jest odzyskanie przez dotychczasowego posiadacza faktycznego władztwa nad rzeczą w związku z ewentualnie samowolnym zachowaniem. W świetle powyższego rolą powoda jako inicjatora postępowania stosownie do art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. było wykazanie, że włada on w określony sposób nieruchomością pozwanej oraz że ten stan faktyczny został przez pozwaną naruszony.

Powód w niniejszym postępowaniu dochodził przywrócenia posiadania służebności drogi koniecznej, które zostało w jego ocenie samowolnie naruszone przez Gminę M. E..

Dokonując analizy powództwa z punkty widzenia podstawy prawnej, opartej na przepisach o naruszeniu posiadania, w kontekście sformułowanych przez pozwaną zarzutów, Sąd musiał rozważyć następujące zagadnienia;

legitymację materialną stron;

charakter, rodzaj posiadania i przedmiot posiadania

ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia

zachowanie rocznego terminu do wystąpienia z powództwem

Pozwana podniosła bowiem zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powoda, wniesienie powództwa po upływie terminu oraz powołała się na okoliczność braku samowolności działania po jej stronie oraz niezasadności zgłoszonego roszczenia. Powód bowiem w przypadku, gdy rozpoczęta budowa naruszała jego posiadanie powinien wystąpić z roszczeniem o wstrzymanie budowy, a jego roszczenie w tym zakresie wygasło.

W tym zakresie należało ustalić:

czy powód był posiadaczem służebności drogi koniecznej i czy w sytuacji powoda zasadne było wystąpienie z roszczenie o wstrzymanie budowy.

Analiza pierwszej z podniesionych kwestii pozwala zdaniem sądu rejonowego stwierdzić, że powód posiadał legitymację czynną do wystąpienie z powództwem o naruszenie posiadania. Legitymacja do wystąpienia z powództwem z art. 344 k.c. przysługuje przede wszystkim posiadaczowi samoistnemu rzeczy - a więc temu, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel (art. 336 kc), jak i posiadaczowi zależnemu. Posiadanie jest definiowane jako określony rodzaj władztwa nad rzeczą. Na posiadanie składają się dwa elementy: element fizyczny (corpus) oraz element psychiczny (animus). Najogólniej rzecz ujmując, corpus oznacza, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w taki sposób, jak mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego, a oznacza zaś wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie.

Zasadniczymi postaciami posiadania uregulowanymi w art. 336 k.c. są posiadanie samoistne oraz zależne. Natura posiadania służebności (art. 352 k.c.) jest sporna. Posiadanie to jest uznawane za posiadanie zależne, tyle że wyjątkowe albo za posiadanie służebne (posiadanie prawa).

Powód po zmianie powództwa powołał się na posiadanie służebne drogi koniecznej. Posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającej treści służebności. Posiadacz służebności korzysta z nieruchomości dla siebie (animus) oraz w zakresie odpowiadającym treści służebności.

Jak wskazuje się w piśmiennictwie posiadanie służebności jest posiadaniem nietypowym. Polega ono bowiem na faktycznym wykonywaniu władztwa nad rzeczą w zakresie oznaczonej służebności. Posiadaczem służebności gruntowej jest więc ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie tego prawa (służebności drogowej, wodnej, pastwiskowej), niezależnie czy przysługuje mu do tego tytuł prawny. Posiadanie służebności gruntowej jest posiadaniem specyficznym, odbiegającym od typowego posiadania rzeczy w zakresie, jaki przysługuje np. właścicielowi czy użytkownikowi. Po pierwsze, ci sprawują władztwo faktyczne w zasadzie nad całą rzeczą, tymczasem posiadacz służebności gruntowej korzysta z rzeczy w oznaczonym jedynie, stosunkowo wąskim zakresie przestrzennym. Posiadacz służebności gruntowej, np. drogowej, korzysta faktycznie jedynie z wydzielonego pasa gruntu. Za takim rozumieniem tego pojęcia przemawia fakt, iż użyty został w art. 352 § 1 k.c. zwrot „faktycznie korzysta” w miejsce „faktycznie włada”. Treść władztwa posiadacza służebności gruntowej również jest ściśle określona i z reguły także stosunkowo wąska. Władztwo posiadacza służebności drogowej sprowadza się właściwie do możliwości przemieszczania się z punktu A do punktu B. Po trzecie, posiadacz służebności gruntowej faktycznie wykonuje ją w zasadzie incydentalnie, jego władztwo nie ma charakteru ciągłego. Musi być jednak stabilne, a więc nieprzypadkowe. Posiadaczem służebności jest ten, kto korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności i o tym jego charakterze przesądza sam fakt posiadania. Jakkolwiek obowiązujące prawo nie zna pojęcia wadliwego posiadania, to jednak z istoty posiadania wynika, że musi ono mieć pewne cechy stabilności. Gdyby więc akty faktycznego wykonywania służebności były całkowicie pozbawione tych cech, nosząc charakter przypadkowości, to nie byłyby one przejawem posiadania i nie prowadziłyby do ochrony posesoryjnej”.

Co do zasady legitymację czynną w procesie o ochronę posiadania wyznacza art. 344 § 1 k.c. Legitymacja ta przysługuje każdemu aktualnemu posiadaczowi. W przedmiotowej sprawie nie budziło wątpliwości Sądu, że legitymacja bierna przysługiwała zarówno Gminie - jako właścicielce nieruchomości obciążonej zobowiązanej do zapewnienia powodowi możliwości niezakłóconego korzystania ze służebności, jak również powód posiadał legitymację czynną bowiem jako współwłaściciel nieruchomości działki nr (...) powoływał się na jej posiadanie w zakresie służebności drogi koniecznej. Zasadniczo faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie służebności gruntowej nie ma charakteru współposiadania (pro diviso lub pro indiviso) w ścisłym tego słowa znaczeniu, ponieważ każdy ze współposiadaczy wykonuje swoje władztwo niezależnie od pozostałych. Pomimo więc niepodzielności służebności gruntowych dopuszczalne jest stosowanie art. 346 k.c do jej współposiadania, a powództwo posesoryjne może wnieść tylko jeden ze współposiadaczy służebności ze skutkiem wobec pozostałych.

W ocenie Sądu rejonowego powód jako współwłaściciel nieruchomości oznaczonej nr geodezyjnym nr (...) wykazał, iż był posiadaczem służebności przechodu i przejazdu, z którego to prawa korzystał z zamiarem wykonywania go dla siebie. Zgromadzony materiał dowodowy nie dał zdaniem sądu dostatecznych podstaw do stwierdzenia, iż posiadanie miało charakter drogi koniecznej. W ocenie Sądu posiadanie służebne miało stabilny charakter o stwierdzonym przez biegłego w opinii przebiegu. W ocenie Sądu stan posiadania miał miejsce i wykraczał poza prekarium. Za wiarygodne przy tym uznał Sąd twierdzenia powoda, iż co najmniej od 2015 r. tj. momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej dojeżdżał przez nieruchomości pozwanego nr (...) samochodem dostawczym i był to dojazd, który zapewniał mu komunikację pomiędzy ww. budynkiem a drogą publiczną. Istotnie prawdą jest, iż działka powoda nr (...) jest dobrze skomunikowania z ulicą (...), jednak usytuowanie budynku gospodarczego w jej dolnej części oraz ukształtowanie terenu (skarpa) nie pozwala na bezpośredni dojazd do budynku od ul. (...). Jednocześnie brak jest dowodów wskazujących, iż posiadanie miało charakter drogi koniecznej, a jego nieruchomość nie może zostać przebudowana, a zjazd z własnej działki wykonany.

Jak wskazał sąd roszczenia posesoryjne mogą być dochodzone jedynie w terminie roku od dnia naruszenia posiadania. Po upływie tego terminu roszczenie posesoryjne wygasa. Co do zasady początek biegu terminu liczy się od samowolnego naruszenia posiadania. Termin z art. 344 § 2 k.c. ma charakter terminu uwzględnianego z urzędu oraz materialnego, co oznacza, że nie może być przywrócony jak termin procesowy, podlegający przywróceniu. Zdaniem Sądu rejonowego w rozpoznawanej sprawie każde z ewentualnych naruszeń ma odrębny charakter. Mianowicie powód pozwem z dnia 10 marca 2020 r. wystąpił z roszczeniem o przywrócenie stanu poprzedniego nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) rozpoczynającego swój bieg od budynku ,(...)” a kończącego swój bieg przy ul. (...) poprzez usunięcie z tego pasa wszelkich przeszkód, które utrudniają przejazd i przechód tym pasem oraz zaniechanie dalszych naruszeń, które następnie zmieniono w dniu 14 stycznia 2021 r. Zmiana polegała na zastąpieniu roszczenia i wystąpieniem z nowym roszczeniem zamiast poprzedniego. Pismo procesowe zostało następnie doręczone pełnomocnikowi pozwanej podczas oględzin w dniu 15 stycznia 2021 r.

Okoliczność ta jest tyle w ocenie Sądu rejonowego istotna, iż powód na nowo określił posiadanie jako posiadanie służebne drogi koniecznej (w miejsce posiadania prawa przechodu i przejazdu nieruchomością (...)). Zgodnie z przepisem art. 193 § 1 k.p.c. jedynym warunkiem dopuszczalności takiej zmiany jest, by nie wpływała ona na właściwość sądu, to jest by sąd nadal był właściwy rzeczowo i miejscowo. Następstwem takiej zmiany powództwa jest to, że nowe roszczenie wchodzi w miejsce, lub obok, dawnego. Natomiast w wypadku - tzn. wtedy gdy powód zgłasza nowe roszczenie "zamiast" poprzedniego - nowe roszczenie staje się wyłącznie przedmiotem postępowania. W tej sytuacji uznał, że kolejne przekształcenie przedmiotowe powództwa stanowi "nowe" zgłoszenie żądania o takim charakterze ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Skoro zatem ustawodawca w art. 344 § 2 k.c. ograniczył dochodzenie roszczeń posesoryjnych krótkim, rocznym terminem, liczonym od daty naruszenia posiadania, kolejne przekształcenie powództwa może odnieść skutek tylko wtedy, gdy nastąpiło w tym terminie, to znaczy przed upływem roku od chwili naruszenia posiadania, w przeciwnym bowiem razie trzeba uznać, że roszczenie posesoryjne wygasło gdyż termin roczny biegnie od faktu naruszenia posiadania.

Sąd rejonowy przyjął zatem, że powód o planowanej inwestycji dowiedział się z radia w 2018 r. W dniu 26 sierpnia 2019 r. w pismach do starostwa wnosił o zmianę lokalizacji słupa oświetleniowego w projekcie i jego przesunięcie ok. 3 m w stronę linii brzegowej. W dniu 4 marca 2019 r. powód otrzymał pismo z Gminy M. E. sporządzone w dniu 27 lutego 2019 r., informujące, iż w związku z przystąpieniem do realizacji inwestycji ,,budowa ścieżki rowerowo – pieszej od ul. (...) do G. miasta E. na podstawie prawomocnej decyzji – pozwolenia na budowę, i jako inwestor wyłączył działkę nr (...) z eksploatacji komunikacyjnej przejścia i przejazdu, nakazując likwidację istniejących zjazdów na działkę powoda w obszarze rozpoczynanej inwestycji. W ocenie Sądu całkowite wyłączenie terenu z komunikacji i wprowadzenie zakazu przejazdu tym terenem stanowiło o naruszeniu posiadania powoda i rozpoczęciem rocznego terminu. Następnie w dniu 6 marca 2019 r. doszło do protokolarnego przekazania nieruchomości jako placu budowy, a następnie Zespół (...) Spółka z o. o. w E. pismem z dnia 31 lipca 2019 r. poinformowała C. D. (1), iż od dnia 14 sierpnia 2019 r. będą prowadzone prace budowalne do wysokości działki nr (...), w związku z czym odcinek działki nr (...) będzie nieprzejezdny w związku z wykonywaniem prac oświetleniowych.

Z kolei powód w pismach z dnia 14 listopada 2019 r. oraz 16 grudnia 2019 r. wezwał Gminę M. E. do przywrócenia stanu poprzedniego i zaniechania naruszeń. Wskazując, iż korzystał ze wskazanej drogi do dnia 13 listopada 2019 r. do momentu uniemożliwienia powodowi korzystania z tego odcinka poprzez zablokowanie go w wyniku prowadzonych prac. Powód również w kierowanych do Gminy pismach z dnia 16 grudnia 2019 r. wskazywał, iż dojście i dojazd jest niemożliwy wskutek prowadzonych prac budowlanych mających miejsce w okresie od 7 listopada 2019 r. do 15 listopada 2019 r.

W ocenie Sądu rejonowego już sama decyzja o wyłączeniu terenu działki z komunikacji otrzymana przez powoda w dniu 4 marca 2019 r. naruszyła posiadanie powoda. Wprowadzała bowiem zakaz komunikacji na tym terenie. Od tego dnia komunikacja i przejazd pojazdami tym bardziej wielkogabarytowymi czy ciężarowymi była wyłączona, a teren ten od dnia 6 marca 2019 r. stanowił teren budowy. Roszczenie to więc wygasło w dniu 4 marca 2020 r. , a powód nie wykazał w jakim zakresie wykonywał ewentualne posiadanie po tym terminie i dojeżdżał jakiś czas po terenie budowy. Powód w wezwaniu skierowanym do Gminy w dniu 13 listopada 2019 r. domaga się przywrócenia utraconego posiadania.. Natomiast mając na uwadze treść żądania Gminy w złożonym w dniu 25 listopada 2019 r. pozwie, należało uznać, iż powód jedynie zablokował przejazd i przechód zaparkowanymi przy swojej posesji pojazdami oraz paletami. Jednakże powód nie wykazał czy doszło oraz w jakim zakresie do ewentualnego przywrócenia utraconego posiadania, brak jest przy tym dowodów, iż posiadanie w zakresie służebności drogi koniecznej było wykonywane do końca lutego 2020 r. i miało cechy stabilności.

Sąd Rejonowy podkreślił, że powód po zmianie powództwa ostatecznie wniósł o przywrócenie posiadania służebności drogi koniecznej w dniu 14 stycznia 2021 r. więc po upływie zawitego terminu zgodnie zaś z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1976 r., III CZP 26/76 powodowi, który utracił posiadanie w wyniku samowoli pozwanego, a następnie je czynem samowolnym odzyskał przed upływem terminu z art. 344 § 2 k.c., nie przysługuje roszczenie o przywrócenie utraconego posiadania.

W ocenie Sądu rejonowego w realiach sprawy nie został zachowany roczny termin o którym mowa w art. 344 § 2 k.c. w związku z czym powództwo z przyczyn formalnych nie mogło być uwzględnione.

W ocenie Sądu rejonowego dokonując oceny wiarygodności roszczenia na podstawie wszystkich dowodów będących w posiadaniu Sądu, a zwłaszcza materiału zawartego w aktach sprawy uznać należało, że powodowi udało się wykazać, iż wykonywał posiadanie w ramach prawa przejazdu i przechodu, po oznaczonym przez biegłego obszarze. Powód wykazał, iż co najmniej od czasu prowadzenia działalności gospodarczej korzystał z pasa gruntu na nieruchomości należącej do Gminy M. E., wykonując tą drogą dojazd do budynku i nie było to dojeżdżanie sporadyczne, a regularny dojazd w celach komunikacyjnych. Jednocześnie mając na uwadze fakt, iż nieruchomość gminy stanowiła dojazd do części budynku gospodarczego, Sąd przychylił się do twierdzeń strony powodowej, iż charakter posiadania powoda wykroczył poza zwykłe prekarium, czy korzystanie z nieruchomości. Powód utwardził fragment nieruchomości poprzez ułożenie płyt betonowych przylegających bezpośrednio do bramy wjazdowej jego posesji, przejeżdżał przez działkę po istniejącym już naturalnie szlaku, poprawiając przejazd po roztopach czy większych opadach dodatkowymi pracami. Z kolei Gmina jako właścicielem nieruchomości, o nr (...) wykonała inwestycję w postaci „Szlaku Turystyczno-Rowerowego dwukierunkowego z dopuszczeniem ruchu pieszego”. Wykonywanie przez nią zadania inwestycyjnego uniemożliwiło powodowi dojazd tą drogą do budynku, a postawienie znaków drogowych uniemożliwiło wjazd samochodów dostawczych. Podkreślenia jednak wymaga, iż teren ten jako rekreacyjny był terenem służącym ogółowi mieszkańców, przeznaczonym w planie jako tereny zielone rekreacyjne i nigdy nie posiadał statusu drogi.

W związku z dokonaną zmianą powództwa powód musiał więc wykazać, że nie tylko korzystał z prawa przejścia i przejazdu, ale posiadał nieruchomości tak jakby to miało miejsce gdyby posiadał służebność w zakresie drogi koniecznej. W ocenie Sądu powód nie wykazał, iż był posiadaczem służebności drogi koniecznej, a ustanowienie dojazdu przez drogę wewnętrzną bądź po jego działce jest niemożliwe. Zgodnie z art. 145 k.c. § 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Pojęcie dostępu do drogi publicznej zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 14 p.z.p., zgodnie z którym należy przezeń rozumieć bezpośredni dostęp do tej drogi albo dostęp do niej przez drogę wewnętrzną lub przez ustanowienie odpowiedniej służebności drogowej. Oznacza to, że warunek dostępu do tej samej drogi publicznej nie musi oznaczać dostępu bezpośredniego, lecz również pośredni, o ile ma to miejsce poprzez drogę wewnętrzną albo służebność przechodu lub przejazdu. Co do zasady badając okoliczności ustanowienia drogi koniecznej w pierwszej kolejności uwzględnia się istniejące możliwości dojazdu do drogi publicznej z własnej nieruchomości, w tym możliwość jej przebudowy. W tym zakresie należało wskazać, iż bezsprzecznie cała nieruchomość oznaczona jako działka (...) jest dobrze skomunikowana z drogą publiczną i ma bezpośredni do niej duży szeroki zjazd, z tym, że jeden z budynków najniżej położony jest wyłączony z komunikacji od tej strony. Aktualnie Powód aby dojeżdżać do budynku potrzebuje wybudowania na nowo placu manewrowego, przesunięcia lampy, a przywrócenie posiadania wymaga nie tylko usunięcia słupka czy płotu ale zmiany całej organizacji ruchu. Przy czym jak wielokrotnie podkreślano, zrealizowany projekt jest dofinansowany ze środków publicznych i jakiekolwiek zmiany prowadziłyby do naruszenia trwałości projektu i konieczność zwrotu przyznanej dotacji. W ocenie Sądu bezsprzecznie powód nie może aktualnie z własnej posesji dojechać pojazdem ciężarowym do budynku gospodarczego, jednakże brak jest danych wskazujących, iż dojazd do budynku nie jest możliwy w drodze przebudowy własnej nieruchomości – wyrównania terenu. Brak również danych czy koszt tej przebudowy byłby większy niż przebudowa inwestycji publicznej, a powód faktycznie realizuje posiadanie służebne w ramach drogi koniecznej czy też jedynie przejazd tą drogą. Powód rozpoczął działalność w budynku, który w planie zagospodarowania terenu przeznaczony jest do rozbiórki. Nie dążył do zapewnienia prawnego dojazdu do budynku poprzestając na dojeździe od ul. (...) oraz przejeździe po nieruchomości (...) stanowiącej teren ogólnodostępny i rekreacyjny. Pomimo prowadzonej działalności gospodarczej nie starał się przebudować własnej działki oraz zapewnić dojazdu do fragmentu działki od strony jeziora, twierdząc, iż droga istniała, a formalność ta była zbędna.

W ocenie Sądu rejonowego zgłoszonego roszczenia powoda nie można oceniać bez uwzględnienia kosztów przywrócenia posiadania. Na chwile obecną udzielenie powodowi ochrony i usunięcie wszelkich przeszkód - w tej sytuacji znaku ustanowionego w trybie administracyjnym oraz słupków oraz dopuszczenie do ruchu samochodów dostawczych wymagałaby zmiany całej organizacji ruchu oraz wybudowania przez pozwanego placu manewrowego. Nadto ograniczałoby znacznie właściciela – Gminę w jego uprawnieniach, wiązałoby się z wydatkowaniem środków publicznych na ten cel i wykluczyłoby korzystanie z nieruchomości zgodnie z jej obecnym, ale też i wcześniejszym przeznaczeniem na rzecz ogółu mieszkańców. Działka ta nigdy bowiem nie miała statusu drogi, a była trasą rekreacyjną, wzdłuż jeziora wykorzystywaną przez mieszkańców.

Sąd podkreślił, iż jeżeli posiadanie powoda było zagrożone wyrządzeniem szkody mógł on wystąpić z roszczeniem o wstrzymanie budowy. Pomimo wielu rozbieżności należy opowiedzieć się za stosowanie tej instytucji także do służebności. Literalnie przepis dotyczy zagrożenia dla posiadania nieruchomości prowadzoną budową, jednakże art. 352 § 2 k.p.c. nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o posiadaniu. W realiach sprawy prowadzone prace budowlane groziły więc powodowi utratą dogodnego dojazdu do budynku, a więc szkodą. Zgodnie z poglądami doktryny należy przyjąć, że art. 347 nie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 344 w żadnym zakresie, oba przepisy bowiem mają różne hipotezy i dyspozycje. Właściciel nieruchomości, którego posiadanie zostało naruszone przez samowolne przekroczenie granicy przy wznoszeniu budynku albo innego urządzenia, może zawsze dochodzić przywrócenia stanu poprzedniego (i ewentualnie zaniechania naruszeń) na podstawie art. 344 k.c.

W ocenie Sądu powód również nie wykazał, iż Gmina samowolnie naruszyła posiadanie przez co należy rozumieć każde naruszenie obiektywnie bezprawne, niezależnie od dobrej lub złej woli naruszyciela. Naruszenie posiadania nie będzie przeto bezprawne, a więc gdy istniała podstawa prawna usprawiedliwiająca wkroczenie w zakres cudzego posiadania. Ochroną na podstawie art. 344 § 1 k.c. objęte jest jedynie samowolnie naruszenie posiadania, które ma miejsce wówczas, gdy osoba dokonująca naruszenia nie była do tego upoważniona, co oznacza, iż było ono obiektywnie bezprawne. Za samowolne należy uznać każde naruszenie posiadania wbrew woli posiadacza, jeżeli nie jest dokonywane na podstawie wykonalnego orzeczenia, przez uprawniony do tego ustawowo organ albo przez osobę naruszającą posiadanie na podstawie obowiązującej ustawy. W ocenie Sądu pozwany Gmina M. E. jako właściciel działki oraz realizując zadania własne Gminy ma prawo dokonywać i realizować zadania inwestycyjne na własnej nieruchomości, które służą ogółowi mieszkańców. Nie można z kolei zasadniczo posiadać przedmiotów z wyłączeniem innych nieruchomości lub ich części przeznaczonych do użytku publicznego (placów, dróg, parków, budowli itd.), chyba że okoliczności faktyczne pozwolą na faktyczne władanie rzeczą w takim zakresie. Istotnie prace budowlane powinny być wykonane na podstawie pozwolenia na budowę, które poprzedza prawidłowo przeprowadzone postępowanie administracyjne. Jednakże w chwili rozpoczęcia prac istniała decyzja administracja udzielająca pozwolenia na budowę. Aktualnie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zawisły dwie sprawy ze skargi kasacyjnej Gminy, a sprawy te oczekują na wyznaczenie terminu. Jednocześnie w postępowaniach tych zasadniczą kwestią sporną było zapewnienie C. D. (3) statusu strony w toczącym się postępowaniu administracyjnym o pozwolenie na budowę, co w ocenie Sądu nie może przesądzać o bezprawności wyłączenia terenu z komunikacji czy wprowadzenia zmiany organizacji ruchu i wprowadzenia zakazu wjazdu pojazdów (znak drogowy B1) czy ustawienia słupków U12 c. Akty administracyjne w tym zakresie nie zostały bowiem zaskarżone i nie wykazano aby wprowadzona organizacja ruchu tj. zakaz wjazdu było bezprawne.

Jednocześnie jako przedsiębiorca i podmiot profesjonalny od momentu podjęcia działalności gospodarczej nie podjął działań, aby zapewnić formalny dojazd do budynku bądź to w drodze przebudowy własnej działki bądź nie wystąpił z wnioskiem o ustanowienie odpowiedniej służebności, co wiąże się co do zasady z wynagrodzeniem. Zgodzić się przy tym należy, z pozwanym, iż ten fragment terenu tj. działka nr (...) nigdy nie stanowiła drogi, a powód korzystał z niej wyjeżdżając naturalny szlak.

Jednocześnie należało wskazać, iż zgłoszone roszczenie nie zostało dostatecznie określone, aby wyrok nadawał się do wykonania w drodze ewentualnego postępowania egzekucyjnego. Powód w drodze przeprowadzonego dowodu z przesłuchania stron wskazywał, iż przywrócenie posiadania wymagałoby szeregu czynności w tym przebudowy całej inwestycji, przesunięcie lampy ulicznej, stworzenia placu manewrowego, bez którego z uwagi na aktualną szerokość ścieżki dojazd dalej byłby niemożliwy. Jednocześnie powód nie wskazał w żądaniu precyzyjnych czynności, które powinny zostać nakazane pozwanemu przez Sąd posługując się ogólną formułą.

Jak ustalił sąd rejonowy na skutek wykonanej inwestycji nieruchomość uległa znacznej zmianie. Aktualnie nawierzchnia wyłożona jest kostką, zmieniły się jej granice i szerokość, została wprowadzona organizacja ruchu (zakaz wjazdu) pojazdów, dopuszczono ruch jedynie rowerowo – pieszy, wykonano oświetlenie. W takich okolicznościach nie może być mowy jedynie o usunięciu przeszkód w postaci usunięcia znaku, ale o całej zmianie organizacji ruchu, tak aby ewentualnie pogodzić ruch pieszych, rowerzystów i pojazdów wielkogabarytowych. Nieznany jest przy tym wpływ takiego ruchu na nawierzchnię. Nadto powód podkreślał podczas przesłuchania, iż dla prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne jest wykonanie placu manewrowego o powierzchni 90 m 2 , oraz przebudowa całej infrastruktury świetlnej w postaci usunięcia latarni. Powód nie wykazał przy tym czy przebudowa taka jest w ogóle możliwa bowiem inwestycja ta nie dotyczy jedynie fragmentu, a stanowi gospodarczą całość w formie ścieżki – rowerowo pieszej. Nadto czynności te nie zostały wprost wskazane w zgłoszonym roszczeniu. Ochrona posesoryjna nie daje podstaw do żądania w każdym przypadku, aby naruszający przywrócił stan poprzedni. Można tego żądać jedynie wówczas gdy zmiany są odwracalne i jest to niezbędne dla przywrócenia samego władztwa nad rzeczą lub do zagwarantowania posiadaczowi dalszego wykonywania władztwa. Nadto wyrok w procesie posesoryjnym ma charakter wyroku nakazujące spełnienie świadczenia, a jego sentencja winna zawierać dokładne określenie czynności, które pozwany ma wykonać. Zgłoszone przez powoda roszczenie musi być konkretne bowiem orzeczenie posesoryjne nie może mieć tylko brzmienia ogólnikowego i poprzestawać na użyciu wspomnianej formuły. Powinno ono zarazem konkretyzować zakres i sposób przywróconego posiadania. Sąd jest przy tym związany nie tylko zakresem żądania, ale i sposobem. Udzielenie jednolitych wskazówek, co do tego rodzaju rozstrzygnięcia, nie jest możliwe, zależy bowiem ono od faktycznego stanu sprawy oraz od oceny działań, jakie okażą się niezbędne do przywrócenia sytuacji istniejącej przed dokonaniem aktu samowoli - naruszenia posiadania. Powód natomiast rozpoczynając działalność nie podjął czynności, aby uregulować kwestię dojazdu do budynku, prowadząc działalność na żadnym etapie nie wystąpił o prawną regulację dostępu do nieruchomości, chodź dojazd ten jest mu jak twierdzi niezbędny i gwarantuje przetrwanie całej działalności. W ocenie Sądu analiza ta wymaga opinii wielu specjalistów i przekracza również zagadnienie ochrony posesoryjnej, bowiem prowadziłoby a tym stanie faktycznym do nabycia służebności gruntowej bez ekwiwalentu dla właściciela nieruchomości obciążonej, tylko na skutek długotrwałego, z różnych względów tolerowanego przez tego właściciela lub mającego charakter grzecznościowy korzystania z jego nieruchomości w określony sposób.

Reasumując należało wskazać, iż powód nie wykazał przesłanek z art. 344 kc , a nadto roszczenie zostało zgłoszone po upływie rocznego terminu.

Konsekwencją powyższych ustaleń faktycznych i przedstawionej oceny prawnej było wydanie przez Sąd Rejonowy w Ełku w dniu 17 stycznia 2022r wyroku oddalającego powództwo i odstąpienie na podstawie art. 102 kodeksu postępowania cywilnego od obciążania powoda kosztami procesu.

ę od wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 17 stycznia 2022 r., sygn. akt I C 300/20

wywiódł powód zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

- naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 386 § 4 k.p.c., poprzez nierozpoznanie istoty sprawy i zaniechanie przez Sąd I instancji zbadania materialnej podstawy żądania, w sytuacji gdy Sąd nie był związany postawą prawną roszczenia wskazaną przez powoda, a także poprzez nie ustalenie przez Sąd w sposób prawidłowy przebiegu posiadania służebności drogi koniecznej,

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art 344 § 1 k.c. w zw. z art 352 § 2 k.c., poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy powód udowodnił zarówno fakt posiadania służebności, jak i okoliczność samowolnego naruszenia posiadania przez pozwaną,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 k.c., poprzez uznanie, że roszczenie powoda nie powinno podlegać uwzględnieniu, z uwagi na zakres ewentualnego przywrócenia posiadania, w tym potencjalnego zakresu poniesienia przez pozwaną kosztów związanych z przywróceniem tego posiadania, w sytuacji gdy pozwana naruszając posiadanie powoda pozbawiała go drogi dojazdowej do budynku w którym prowadził legalnie działalność gospodarczą, a swoim działaniem naruszyła elementarne zasady współżycia społecznego,

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art 478 k.p.c. i oddalenie powództwa, w sytuacji gdy Sąd dokonał ustaleń w zakresie stanu posiadania, tj,, że powód był posiadaczem służebności przechodu i przejazdu, a posiadanie to zostało przez pozwaną naruszone,

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj, art. 193 § 3 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że zmiana podstawy prawnej dochodzonego przez powoda roszczenia jest wystąpieniem przez niego z nowym roszczeniem, w sytuacji gdy powód nie zmieniając stanu faktycznego sprawy, określił swoje posiadanie jako posiadanie służebności drogi koniecznej zamiast przechodu i przejazdu, a zmiana ta dotyczyła tylko zakresu służebności w ramach tego samego roszczenia posesoryjnego.

5.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art 327 1 § 1 pkt. 2 k.p.c., poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku, które nie spełnia wymogów określonych w tym przepisie, a to nie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku,

6.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 325 k.p.c., poprzez błędne uznanie, że powód nie określił precyzyjnie sposobu przywrócenia naruszonego posiadania co miałoby uniemożliwić wykonanie wyroku, w sytuacji gdy to Sąd uwzględniając powództwo o przywrócenie stanu posiadania jest zobowiązany do określenia sposobu jego przywrócenia, a samo niezamieszczenie takich dyspozycji w wyroku nie upoważnia - tylko na tej podstawie - komornika do odmowy wszczęcia przeciwko dłużnikowi egzekucji,

7.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 235 2 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. art, 227 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c., poprzez pominięcie wniosku powoda o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu geodezji, w sytuacji gdy ten wniosek miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, był możliwy do wykonania, a złożony sześć miesięcy przed wydaniem postanowienia Sądu o jego pominięciu, w żaden sposób nie mógł być traktowany jako zmierzający do przedłużenia postępowania w sprawie.

8.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art 227 k.p.c., art. 244 § 1 k.p.c. i 299 k.p.c.:

a. poprzez nie rozważenie w sposób bezstronny i wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności błędne uznanie, że w niniejszej sprawie brak było dowodów wskazujących na to, iż posiadanie powoda miało charakter drogi koniecznej, jak również, że pozwana samowolnie naruszyła posiadanie powoda, w tym także całkowite pominięcie w rozważaniach Sądu zarówno dowodu z zeznań świadków M. D., A. D. (2) i W. W. (słuchanych na rozprawie z dnia 16.09.2020 r.), w sytuacji gdy prawidłowo analiza zebranego w aktach sprawy materiału dowodowego, w szczególności analiza uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. z dnia 17.09.2020 r. ( (...) SA/O. (...)), wyroku WSA w Olsztynie z 20 października 2020 r. sygn. akt (...), 6 iipca 2021 r., sygn. akt (...), a także przeprowadzone w dniu 15.01.2021 r. oględziny, pozwalają na przyjęcie, że działka gruntu o nr (...) będąca w posiadaniu powoda, stanowiła jedyne skomunikowanie budynku gospodarczego znajdującego się na jego działce (nr geod. (...)) z drogą publiczną, będąc jednocześnie drogą konieczną do tego budynku,

b. poprzez dowolną i pobieżną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego polegająca na ustaleniu, że powód wytoczył powództwo z przekroczeniem terminu zawitego, w sytuacji gdy, prawidłowa analiza akt sprawy, a w szczególności zeznania świadków, przesłuchanie powoda, informacja z KPP z E. z dnia 23.07.2020 r., pozwala na przyjęcie, że powód bezpośrednio po faktycznym naruszeniu przez pozwaną jego posiadania skierował pozew do Sądu,

9.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na uznaniu, że powód nie wykazał, że przysługuje mu przeciwko pozwanej roszczenie posesoryjne (art. 344 k.c.), w sytuacji gdy ten sam Sąd uznał, że powód posiadał legitymację czynną w procesie o ochronę posiadania, a także, że C. D. (1) wykazał, iż był posiadaczem służebności przechodu i przejazdu.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wnosił o:

1.  o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Ełku do ponownego rozpoznania, w tym pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych,

ewentualnie

2.  o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa, a także o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów procesu za obie instancje wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji skarżący przedstawił poszerzoną argumentację przemawiającą za uwzględnieniem apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelację uznać należało za zasadną w przeważającej części.

Na wstępie wskazać należy, iż w znacznej części podzielić należało ustalenia faktyczne, a nawet fragmentarycznie oceny prawne przedstawione przez sąd rejonowy, co nie oznacza, że sąd rejonowy nie dopuścił się uchybień w zakresie prawidłowości tych ocen czy ustalonego stanu faktycznego – o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Wskazać należy, iż chociażby ustalenia sądu pierwszej instancji zawarte w części ustaleniowej (k.6v), a także na przedostatniej stronie uzasadnienia, że „aktualnie nawierzchnia wyłożona jest kostką” czy też poczynione nieco wcześniej, a dotyczące możliwości urządzenia zjazdu (komunikacji) między wyższą częścią działki, a częścią działki, o dojazd do której toczy się spór, jest możliwe – są ustaleniami co najmniej błędnymi. W przypadku kostki – zaznaczyć należy, że podczas oględzin dokonanych przez Sąd Okręgowy w dniu 6 maj 2022r już zakończonej inwestycji sporny pas gruntu nie nosił żadnych śladów ułożenia kostki tylko był pasem gruntu ograniczonym obrzeżami i utwardzony pospółką (kruszywem żwirowo piaskowym). Dziwnym jest zatem ustalenie sądu rejonowego dokonane kilka miesięcy wcześniej (wyrok z 17 stycznia 2022r , a oględziny jeszcze wcześniej), że nawierzchnia wyłożona jest kostką. Wręcz należy stwierdzić że ustalenie to nie polega na prawdzie. Podobnie rzecz się ma z samodzielnym ustalaniem przez sąd (bez opinii biegłego) że możliwe było wykonanie dojazdu do części nieruchomości położonej niżej z części wyższej, która ma dostęp do drogi publicznej. Oględziny dokonane przez sąd okręgowy i w tej kwestii prowadzą wręcz do odmiennych wniosków. Występująca różnica poziomów sięgająca 10 metrów, na tak małej nieruchomości pozwoliła by bowiem na wybudowanie zjazdu o nachyleniu uniemożliwiającym podjazd normalnym pojazdem nie wspominając już o pojeździe ciężarowym.

Przechodząc do analizy zasadności apelacji w kontekście podniesionych zarzutów wskazać należy, iż trafnie skarżący podnosi że sąd nie był związany podstawą prawną roszczenia wskazaną przez powoda. Przy rozważaniu tej kwestii podnieść należy, że powód występując z roszczeniem nie był profesjonalnie reprezentowany i jako osoba fizyczna występująca z żądaniem ochrony swych praw winien wskazać wyłącznie podstawę faktyczną powództwa. Innymi słowy fakty, które nastąpiły i w jego ocenie stanowiły naruszenie jego prawa czy praw. Jeżeli nawet powód pokusił się o wskazanie podstaw prawnych roszczenia – to sąd nie jest związany takim wskazaniem. Wystarczy w tym miejscu wskazać na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2019 r. sygn. akt CSK 334/18 w którym sąd ten stwierdził „ Powód nie ma obowiązku wskazywania podstawy prawnej swojego żądania, a jeśli to uczyni, sąd wskazaną podstawą nie będzie związany. Powołanie się przez powoda na podstawę faktyczną żądania, która może być kwalifikowana według różnych podstaw prawnych, uzasadnia rozważenie przez sąd każdej z nich przy rozstrzyganiu sprawy. W związku z tym należy również uznać, że przyjęcie przez sąd innej podstawy prawnej niż wskazana przez powoda nie stanowi wyjścia poza granice żądania określone w art. 321 KPC.”

Przedstawiona teza nie pozostawia wątpliwości co do obowiązków sądu, które należy powiązać z obowiązkiem spoczywającym na przewodniczącym dokonywania stosownych pouczeń (np. art. 5 kpc i 212 kpc) osobie działającej samodzielnie w tym wskazywanie na celowość ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika.

W tym konkretnie stanie faktycznym obowiązkiem sądu było ustalenie o co tak naprawdę chodzi powodowi, nie zaś automatyczne przyjęcie, że sposób sformułowania roszczenia na piśmie determinuje zakres rozstrzygania zwłaszcza w sytuacji gdy tak z pozwu jak i z treści uzasadnienia pozwu wynika, że w istocie powodowi chodzi o dojazd do nieruchomości, na której prowadzi działalność gospodarczą i na którą dotychczas dojeżdżał wskazanym pasem gruntu. Dopiero ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika skutkowało doprecyzowaniem powództwa – jednak prawidłowo kwalifikując sąd winien przyjąć, że z roszczeniem dotyczącym ochrony posiadania powód wystąpił 9 marca 2020r.

Zauważyć także należy, że mimo, iż przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają definicji posiadania to na podstawie art. 336 kc w zw. z art. 338 kc możliwe jest sformułowanie definicji, w myśl której posiadanie jest stanem faktycznym, w którym podmiot prawa cywilnego sprawuje we własnym interesie względnie trwałe, faktyczne władztwo nad rzeczą w zakresie prawa własności albo w zakresie innego prawa podmiotowego umożliwiającego sprawowanie faktycznego władztwa nad cudzą rzeczą. Zatem do naruszenia posiadania dojść może wyłącznie na skutek ingerencji w stan faktyczny władztwa w szerokim tego słowa znaczeniu chociaż w doktrynie spotyka się także tzw. „wąskie ujęcie” sprowadzające się do fizycznego wtargnięcia w stan posiadania (pogląd prezentowany np. J. I.).

Co do zasady zakaz naruszania posiadania wynika z art. 342 kc, który to przepis stanowi, iż „Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.” W przypadku zaś naruszenia posiadania ochronę zapewnia treść art. 344 kc, w tym w zakresie podnoszonego przez sąd rejonowy terminu rocznego od daty naruszenia jako granicznej daty do wystąpienia z roszczeniem na drogę sądową. Na tle różnych stanów faktycznych ukształtowały się w doktrynie i orzecznictwie poglądy odnoszące się do ustalania początkowego biegu terminu. O ile w przypadku roszczeń dotyczących pozbawienia posiadania nie nastręcza to większych problemów o tyle w przypadku wielokrotności naruszeń czy ciągu naruszeń sprawa nie jest tak oczywista. Przyjmuje się w zasadzie jednolicie, że w przypadku, gdy zakłócenie dokonuje się poprzez szereg ściśle powiązanych ze sobą aktów, bieg terminu na dochodzenie roszczenia posesoryjnego powinien rozpoczynać się od ostatniego aktu zakłócenia posiadania (tak np. S. Wójcik, ; J. Ignatowicz, K. Resich, ; J.J. Litauer; kom do art. 344 kc red. K.Osajda; M. Gutowski w kom. do art. 344kc).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt sprawy niniejszej przyjąć zatem należało, że powodowi termin do wystąpienia z roszczeniem o przywrócenie posiadania rozpoczynał swój bieg z chwilą zakończenia realizacji inwestycji, a nie jak to przyjął sąd rejonowy z dniem 4 marca 2019r (doręczenie powodowi decyzji o wyłączeniu terenu działki z komunikacji). Niewątpliwie bowiem ostatnim aktem zakłócenia posiadania było opuszczenie terenu inwestycji przez wykonawcę po zrealizowaniu robót. W tej sytuacji nie zachodziły absolutnie podstawy do przyjęcia, że powód uchybił rocznemu terminowi do wystąpienia z roszczeniem posesoryjnym. Skoro bowiem termin rozpoczęcia prac budowlanych wyznaczono na 14 sierpnia 2019r , a powód z roszczeniem wystąpił 10 marca 2020r (data prezentaty na pozwie) to terminu dochował. Nie ulega też wątpliwości, że roszczenie powoda dotyczyło posiadania – co znalazło swoje odzwierciedlenie w punkcie pierwszym pozwu, gdzie powód wnosił o „usunięcie z tego pasa gruntu wszelkich przeszkód uniemożliwiających i utrudniających przejazd i przechód tym pasem na przestrzeni wskazanej powyżej oraz zaniechanie dalszych naruszeń w przyszłości”. Z uzasadnienia pozwu nie wynika też, że powód wywodzi po swojej stronie jakikolwiek tytuł prawny do działki (...), a jedynie odwołuje się do korzystania z niej i prowadzonej od lat działalności gospodarczej na działce (...).

Nietrafnie sąd rejonowy przyjął także, że roszczenie powoda o przywrócenie posiadania zgłoszone zostało z chwilą modyfikacji powództwa przez jego pełnomocnika. Rację ma skarżący twierdząc że modyfikacja wcześniej zgłoszonego roszczenia nie daje podstaw do obliczania terminu od tej daty. O ile bowiem przekształcenie roszczenia petytoryjnego na posesoryjne będzie wymagało zachowania dla nowego roszczenia terminu rocznego (tak np. SN w III CZP 19/92) o tyle modyfikacja wcześniej zgłoszonego roszczenia posesoryjnego dla zachowania tego terminu jest obojętną. Trafnie zatem w apelacji zarzucono naruszenie przepisów postępowania tj. art. 193 kpc polegające na przyjęciu, iż modyfikacja roszczenia posesoryjnego w tym samym stanie faktycznym nie daje podstaw do uznania, że doszło do zmiany podstawy prawnej dochodzonego roszczenia.

Sąd rejonowy prawidłowo natomiast ustalił, że C. D. (1) dojeżdżał od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej do swojej posesji przez działkę (...) w tym pojazdami wielkogabarytowymi z uwagi na ograniczenia w postaci skarpy występujące na działce (...). Podzielając wręcz w całości twierdzenia powoda i przyjmując, że nie miał on innej możliwości dojazdu do części działki nr. (...), na której prowadzona była działalność gospodarcza i że stan posiadania miał miejsce oraz wykraczał poza prekarium, nadto cechował się stabilnością sąd rejonowy konstatował, że powód nie korzystał z nieruchomości pozwanego w zakresie odpowiadającym służebności drogi koniecznej ( k. 9 uzasadnienia- część zważeniowa)

Powyższego poglądu nie sposób podzielić. Co więcej zawiera on wewnętrzną sprzeczność bowiem z jednej strony sąd wylicza wszystkie cechy jakie winny być spełnione, by mówić o posiadaniu odpowiadającym drodze koniecznej, a z drugiej strony podsumowuje to wnioskiem, iż posiadanie takie nie miało charakteru drogi koniecznej. W ocenie sądu okręgowego nie można mieć najmniejszych wątpliwości, że posiadanie powoda sprowadzające się do korzystania z działki (...) w zakresie dojścia i dojazdu miało wszystkie cechy posiadania służebności drogi koniecznej, który to fakt był pozwanemu doskonale znany. Pozwany miał też świadomość, że jego działka (...) służy jako dojazd do części działki (...) położonej od strony jeziora, na którą to część nie ma innej drogi. Wydając zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej C. D. (1) w zakresie zbierania surowców wtórnych musiał się liczyć z korzystaniem przez przedsiębiorcę z jego działki, tym bardziej, że w uzasadnieniu wskazywał, że gromadzenie odpadów miało odbywać się w budynku magazynowym, zlokalizowanym na dolnej części działki do którego jedyny dojazd prowadził przez działkę (...).

Jak wskazuje art. 352 kc „Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy”.

Zaznaczyć także należy, iż posiadanie służebności nie jest ani posiadaniem samoistnym, ani posiadaniem zależnym chociaż w doktrynie i orzecznictwie występują co do tego spory. Należało by jednak przyjąć, że posiadanie samoistne i posiadanie zależne są rodzajami posiadania rzeczy, a posiadanie służebności jest posiadaniem prawa, które może jednak występować równolegle z posiadaniem rzeczy (np. SN z 8.6.2005 r., V CK 680/04, II CSK 157/16 ., III CSK 211/09; II CSK 10/13; II CSK 157/16).

W świetle powyższych uwag zachodzą zatem podstawy by przyjąć, że C. D. (1) był posiadaczem nieruchomości pozwanego w zakresie odpowiadającym służebności drogi koniecznej. Bezsporny fakt korzystania z pasa gruntu pozwanego, jego częściowe utwardzenie (plac manewrowy z wjazdem) i brak możliwości fizycznego wykorzystania własnej działku jako dojazdu do miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nie pozostawiają najmniejszych wątpliwości – jaką rolę i w jakim zakresie pełnił pas gruntu działki (...).

Odnosząc się do kwestii samowolności naruszenia i podnoszonej przez pozwanego obrony w tym zakresie wskazać należy, iż posiadanie jest instytucją prawa cywilnego i na tej płaszczyźnie należy wykazać, że taka samowolność nie wystąpiła. Fakt posiadania tytułu prawnego (własności) nie usprawiedliwia w każdym przypadku wkraczania w sferę posiadacza. Jak wskazuje chociażby E. S.-B., M. W., w kom. pod red K. P., do art. 344 „samowola naruszenia posiadania nie zawsze jest wyłączona w przypadku, gdy zostało ono dokonane przez podmiot, któremu służy prawo podmiotowe, lub na korzyść takiego podmiotu”. W stanie faktycznym sprawy niniejszej powód na długo przed faktycznym rozpoczęciem robót związanych z realizacją inwestycji podjął czynności sprzeciwiające się pozbawieniu go dojazdu do działki nr. (...), o czym pozwany doskonale wiedział otrzymując pisma i protesty powoda. Pozwany nie wystąpił jednak na drogę powództwa cywilnego, które było właściwym do uregulowania tej sfery stosunku cywilnoprawnego tylko podjął działania w sferze administracyjnoprawnej przesyłając powodowi decyzje, czy też zawiadomienia dotyczące realizowanej inwestycji. W ocenie sądu okręgowego nie zachodziły zatem podstawy do przyjęcia, jak to twierdził pozwany, że naruszenie posiadania nie nastąpiło w sposób samowolny. Z treści art. 344 § 1 KC wynika bowiem, że jedynie orzeczenie sądu lub innego właściwego organu państwowego, z którego wynika, że stan powstały wskutek naruszenia posiadania jest zgodny z prawem, usprawiedliwia naruszenie posiadania i stanowi okoliczność uzasadniającą oddalenie powództwa posesoryjnego. Okoliczności wyłączające samowolność naruszenia posiadania nie ograniczają się do tej, która wprost wynika z art. 344 § 1 kc, lecz mogą także wynikać z innych przepisów lub z zasad ogólnych prawa cywilnego takich jak np. art. 142 kc czy art. 432 kc . Także zgoda posiadacza, może stanowić okoliczność wyłączającą możliwość uznania naruszenia posiadania za samowolne, a tym samym wyłączające możliwość skutecznego dochodzenia roszczenia posesoryjnego. W sprawie niniejszej jednak takie okoliczności nie wystąpiły co uzasadniało zdaniem sądu uznanie naruszenia posiadania przez pozwanego za samowolne.

Finalnie wskazać należy, że pozwany prowadząc na działce (...) działalność gospodarczą w zakresie zbiórki odpadów nagromadził tam olbrzymią ilość odpadów (co sąd okręgowy stwierdził podczas oględzin), której wywiezienia bez dojazdu jedyną możliwą drogą nie sposób dokonać. Nie ma też możliwości dojazdu na niżej położoną część działki z żadnej innej strony, w tym z części działki (...) położonej wyżej, a także wykonania podjazdu na część działki (...) leżącą przy ulicy (...). Przywrócenie posiadania pozwoli natomiast powodowi na wywiezienie nagromadzonych surowców wtórnych jak też dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, co nie oznacza, że do wywozu ma prawo używać tak ciężkiego sprzętu (pojazdów), że zniszczy urządzoną przez pozwanego drogę rowerową. Za wszelkie zniszczenia powód będzie bowiem odpowiadał odszkodowawczo na zasadach ogólnych. Podkreślenia wymaga także fakt, że urządzona droga rowerowa jest terenem utwardzonym lecz nie wyłożonym kostką, asfaltem czy inną tego typu nawierzchnią. Nie mają przy tym dla rozstrzygnięcia sprawy znaczenia podnoszone przez sąd rejonowy okoliczności dotyczące ustawienia znaków, bowiem nie należy do sfery stosunków cywilnoprawnych do jakich rozstrzygania powołany jest sąd powszechny.

Powyższe ustalenia faktyczne i prawne poczynione przez sąd okręgowy w kontekście podniesionych zarzutów apelacyjnych uzasadniały zmianę wyroku poprzez uznanie, że pozwany dopuścił się naruszenia posiadania powoda odpowiadającego treści służebności drogi koniecznej, a to z kolei wobec faktu, że powód dochował rocznego terminu z art. 344 kc nakazywało uwzględnienie powództwa w przeważającej części. Oddalenie powództwa dotyczyło części roszczenia dotyczącej usunięcia „wszelkich przeszkód” tj przestawiania lampy oświetleniowej. W ocenie sądu po pierwsze usytuowanie wjazdu na działkę (...) jest takie, że samochód ciężarowy o niewielkich gabarytach bez problemu jest w stanie wjechać na działkę powoda i z niej wyjechać mimo posadowionej naprzeciwko wjazdu lampy oświetleniowej, a po wtóre inwestycja dokonywana przez pozwanego realizowana był z udziałem finansowania zewnętrznego, które cechuje się wysokim rygoryzmem jeżeli chodzi o zgodność z projektem, powód zaś nie zaingerował na tyle wcześnie by przed rozpoczęciem inwestycji/projektowania uregulować prawnie dojazd do miejsca prowadzonej od kilku lat działalności gospodarczej.

Mając powyższe na uwadze i działając na podstawie art. 386 § 1 kpc orzeczono jak w sentencji. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 108 kpc i rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSO Cezary Olszewski