Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. S., M. S.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 29 kwietnia 2022 roku, sygn. akt I C 221/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. solidarnie na rzecz powodów K. S., M. S. 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym

Sygn. akt I Ca 290/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy Łasku w sprawie z powództwa K. S., M. S. przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...)
w B. o odszkodowanie, zasądził od pozwanego na rzecz powodów
40900 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:
od 20500 zł od 14 lutego 2018 r. do dnia zapłaty, od 20400 zł od 12 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty (pkt 1), w pozostałym zakresie oddalił powództwo (pkt 2), zasądził od pozwanego
na rzecz powodów 3634 zł zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 3) oraz obciążył
i nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku
5030,24 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa (pkt 4).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Powodowie są właścicielem nieruchomości – działki gruntu nr (...) w Ł. w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej. Przedmiotowa nieruchomość położona jest w strefie B obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. utworzonego na mocy uchwały (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. Spadek wartości ww. nieruchomości w związku z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i wprowadzonymi ograniczeniami wynosi 40900 zł. Strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie 20500 zł w terminie 7 dni, pismo doręczono 6 lutego 2018 r.

Sąd wskazał na art.129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony.

Ponadto bezspornym było dla sądu, że przedmiotowa nieruchomość znajduje się
w strefie B obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. utworzonego uchwałą nr (...) Sejmiku Województwa (...) z 25 października 2016 r. Ów fakt, wprowadzone ograniczenia i ogólnie okoliczność w postaci sąsiedztwa lotniska wojskowego oraz wynikającego z niego hałasu spowodowanego ruchem lotniczym spowodował obniżenie wartości nieruchomości o 40900 zł.

Sąd zauważył, że oparł się na opinii biegłego L. B., jako że jest ona bardziej przekonywująca, wnioski są lepiej umotywowane a i jest ona aktualniejsza.

Odnośnie odsetek, sąd zauważył, że świadczenie będące przedmiotem niniejszej sprawy jest świadczeniem bezterminowym, a zatem termin jego spełnienia nie jest oznaczony
i nie wynika również z właściwości zobowiązania. W takim przypadku art. 455 k.c. przewiduje, że takie świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika
do wykonania. W tym przypadku wezwanie dawało 7 dni na zapłatę, 6 lutego 2018 r. wezwanie odebrano. Wezwanie dotyczyło 20500 zł i dlatego też odsetki od tej sumy zasądzono od 14 lutego 2018 r. Jednakże odsetki od reszty odszkodowania, tj. od 20400 zł należą się od dnia następnego po dniu doręczenia pisma rozszerzającego powództwo,
co miało miejsce 11 kwietnia 2022 r., czyli od 12 kwietnia. Powództwo podlegało oddaleniu gdy chodzi o datę początkową odsetek.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., a o kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zasądzając od pozwanego, który sprawę przegrał na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku zwrot kosztów opinii biegłego.

Apelację od ww. orzeczenia wywiódł pozwany, zaskarżając je w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 129 ust. 2 w zw. art. 135 ust. 3a ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska poprzez błędną wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, że stronie powodowej przysługuje od pozwanego odszkodowanie na podstawie samego przepisu art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska w związku z samym utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, podczas gdy przedmiotowe odszkodowanie przysługiwałoby powodom wyłącznie gdyby z postanowień Uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. lub innego aktu prawnego wynikały jakiekolwiek ograniczenia, zakazy lub nakazy dla nieruchomości strony powodowej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości; zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji jako oczywiście bezzasadnej i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu na etapie postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Kontrola instancyjna nie wykazała uchybień przepisom prawa. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach, a ich prawna ocena
w kontekście weryfikacji żądania powodów i zarzutów pozwanego oparta na logicznym rozumowaniu i zasadach doświadczenia życiowego zasługuje na jednoznaczną aprobatę. Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela
i przyjmuje za własne.

Apelacja strony pozwanej sprowadza się zasadniczo do twierdzenia, że wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania, z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem, w związku z funkcjonowaniem lotnisk nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska.

Pozwany jako argument na poparcie swojego twierdzenia powoływał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2022 r. o sygn. akt III CZP 80/22, zgodnie z którą „wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania z uwagi na niemożność zachowania standardów ochrony środowiska przed hałasem w związku z funkcjonowaniem lotniska
(art. 135 ust. 1 p.o.ś.) nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego
z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, określonego w art. 129 ust. 2 tej ustawy”, oraz: „za ograniczające sposób korzystania z nieruchomości w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy mogą być uznane wyłącznie postanowienia aktu ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania określające nakazy, zakazy i zalecenia skierowane do właścicieli nieruchomości (art. 135 ust. 3a powyższej ustawy)” (tak: uchwała SN z 7.04.2022 r., III CZP 80/22,
LEX nr 3330209 oraz uchwała SN z 29.04.2022 r., III CZP 81/22, LEX nr 3340113).

Odnosząc się do treści uchwały oraz jej uzasadnienia nie można jednak podzielić poglądów strony skarżącej i wyciągniętych przez tą stronę procesową wniosków.

Dla porządku trzeba wskazać, że zgodnie z art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska w związku z ograniczeniem sposobu korzystania
z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. W niniejszej sprawie bezsprzecznym było, że strona powodowa na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania ( (...)) doznała uszczuplenia swojego prawa własności nieruchomości położonej w podobszarze B. Ograniczenia te są wymienione w Uchwale nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł., gdzie wprowadzono zakazy
oraz wymagania techniczne budynków cele zapewnienia właściwego klimatu akustycznego
w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej.

Ponadto, na skutek wprowadzenia uchwały doszło do ograniczenia prawa własności, których właściciele nieruchomości położonych w tym obszarze nie doświadczyliby, gdyby nie wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania i dlatego samo zmniejszenie wartości nieruchomości położonych w tym obszarze nie wynika z faktu położenia nieruchomości
w podobszarze, lecz jest konkretnym efektem ograniczeń, jakie wiążą się z takim zakwalifikowaniem nieruchomości. Wobec czego nie można mówić, że wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania stanowi „samodzielną podstawę roszczenia”.

Wypada zatem zauważyć, że podstawę roszczenia strony powodowej stanowią konkretne konsekwencje (w przypadku zmniejszenia wartości nieruchomości - konsekwencje rynkowe) wynikające z kolei z wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości.

Obniżenie wartości nieruchomości nie nastąpiło z uwagi na wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania, lecz jest konsekwencją reakcji rynku obrotu nieruchomości
na zaistniały stan faktyczny.

Trzeba zatem stwierdzić, że zmniejszenie wartości nieruchomości jest następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści ww. uchwały Sejmiku Województwa (...). Wskutek jej wejścia w życie doszło do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właścicieli względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. O ile właściciel przed wejściem w życie przedmiotowej uchwały mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Szkoda po stronie powodowej podlega w tym przypadku naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, a samo obniżenie wartości nieruchomości wynika z faktu, że właściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje. Skutkiem wejścia w życie ww. uchwały jest nie tylko konieczność poddania się przewidzianym w niej wprost ograniczeniom – niekiedy mogą być one dla właścicieli nieistotne – ale także konieczność znoszenia immisji przekraczających standard środowiska, w którym – w braku uchwały – właściciel mógłby się przeciwstawić jako działaniom bezprawnym w świetle art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska.

Odnosząc się natomiast do kwestii wysokości należnego powodom odszkodowania,
to trzeba zauważyć, że jest ona suma mającą zrekompensować właścicielom nieruchomości powstałe ograniczenia. Wysokość odszkodowania odpowiada konkretnej utracie wartości nieruchomości, która to utrata jest okolicznością faktyczną (faktem rynkowym),
nie zaś jedynie wnioskiem prawnym, wywiedzionym z określonej wykładni przepisów prawa materialnego.

Powyższe oznacza zdaniem Sądu Okręgowego, że strona powodowa
w sprawie doznała szkody odpowiadającej spadkowi wartości nieruchomości. Zgodnie
zaś z art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Trafności tych wywodów
nie zmienia formułowane przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały III CZP 80/22 teza, że szkoda powstała na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania
jest „szkodą legalną”, która nie podlega pełnej kompensacji w myśl art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. W przeciwnym razie zakres zastosowania ww. przepisu ustawy Prawo ochrony środowiska utraciłby swój odszkodowawczy charakter, czemu sprzeciwia się literalne brzmienie przedstawionych przepisów.

W tych warunkach trzeba dojść do wniosku, że uregulowanie art. 129 ust. 2 ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony obejmuje szkodę, którą można ocenić
już w momencie opublikowania aktu normatywnego zawierającego ograniczenia
lub w określonym czasie od daty jego wejścia w życie. Szkodę należy ustalać respektując zasadę pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej, dokonując zindywidualizowanej oceny okoliczności sprawy (art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 322 p.o.ś.) (patrz: postanowienie
SN z 9.12.2021 r., II CSK 326/21, LEX nr 3273730).

Mając zatem na względzie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwałach
o sygn. akt III CZP 80/22 i III CZP 81/22, gdzie postulowano, że wprowadzenie
obszaru ograniczonego użytkowania nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia odszkodowawczego z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, jest co do zasady trafne,
gdyż aby można mówić o kwestii odszkodowania, to przecież musi zaistnieć szkoda,
z którą mamy do czynienia po stronie powodowej ze względu na utratę wartości nieruchomości. Tak powstała szkoda wykazana została w opinii biegłego ds. szacowania wartości nieruchomości. Strona powodowa dowiodła zatem, że na skutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania wartość nieruchomości realnie spadła, co prowadzi
do wniosku, że doznali szkody o jakiej mowa w art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska.

Mając natomiast na uwadze same uzasadnienie uchwały o sygn.. akt III CZP 80/22, trzeba zauważyć, że Sąd Najwyższy dokonał w niej również analizy dotychczasowego swojego orzecznictwa (w tym wydanych orzeczeń w składzie zbliżonym do tego, który podjął przedmiotową uchwałę), gdzie przychylił się do tzw. „węższego” rozumienia ograniczeń
w sposobie korzystania z nieruchomości. Tak ukształtowane orzeczenie nie jest jednak konsekwencją jakiejkolwiek zmiany legislacyjnej ani też dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny kontroli konstytucyjności Prawa ochrony środowiska, ani aktów powiązanych.

W tych warunkach, zdaniem Sądu Okręgowego, za trafnością i prawidłowością rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stoją ponadto również względy natury sprawiedliwościowej.

Wskazać bowiem należy, że przez lata w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego – np. postanowienie SN z 9.12.2021 r., II CSK 326/21 - dominował ugruntowany pogląd o dopuszczalności zasądzania odszkodowania w tożsamych sprawach
w oparciu o przesłanki, na jakich swoje orzeczenie oparł Sąd Rejonowy, całkowita zmiana linii orzeczniczej (bez zmiany brzmienia przepisów ustawy) a jedynie w oparciu o jedną
z interpretacji uchwał Sądu Najwyższego niemających charakteru zasady prawnej – w ocenie Sądu Okręgowego byłaby niesprawiedliwa i godziłaby w zasadę równości obywateli korzystających z prawa do sądu.

Reasumując poczynione rozważania trzeba zatem dojść do wniosku, że Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie ustalił prawidłowo okoliczności związane z odpowiedzialnością odszkodowawczą strony pozwanej, zasądzając przy tym stronie powodowej odpowiednie odszkodowanie związane z utratą wartości nieruchomości na skutek wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania związanej z utworzeniem lotniska wojskowego w Ł..

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację strony pozwanej jako całkowicie bezzasadną, o czym orzeczono jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego, należnych od pozwanego na rzecz strony powodowej Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwany przegrał w instancji odwoławczej w całości.

Wysokość kosztów profesjonalnego zastępstwa prawnego po stronie powodowej
w wysokości 1800 zł Sąd Odwoławczy ustalił w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).