Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 55/22

POSTANOWIENIE

Dnia 30 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Elżbieta Zalewska – Statuch

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Ochotniczej Straży Pożarnej w S.

z udziałem Gminy S., J. T. i Stowarzyszenia (...)
– Przymierze J. z siedzibą w W.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestnika postępowania Gminy S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 22 grudnia 2021 roku, sygn. akt I Ns 215/21

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  ustalić, że każdy zainteresowany ponosi koszty postępowania apelacyjnego w zakresie dotychczas przez siebie wydatkowanym.

Sygn. akt I Ca 55/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Sieradzu, w sprawie z wniosku Ochotniczej Straży Pożarnej w S. z udziałem Gminy S., J. T.
i Stowarzyszenia (...) z siedzibą w W.
o zasiedzenie, stwierdził, iż wnioskodawczyni nabyła przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia
1985 roku prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości S., gminy S. oznaczonej numerem działki (...), o powierzchni 0,4030 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu VI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) (pkt 1), nie obciążył uczestników postępowania kosztami sądowymi,
od obowiązku uiszczenia których wnioskodawca był zwolniony (pkt 2) oraz ustalił,
iż pozostałe koszty postępowania sądowego ponoszą zainteresowani w zakresie dotychczas przez nich wydatkowanym (pkt 3).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Ochotnicza Straż Pożarna w S. powstała w roku 1965 i została wpisana
do Krajowego Rejestru Sądowego jako stowarzyszenie na mocy postanowienia
z 16 października 2007 roku, pod numerem KRS (...).

Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej posadowiona jest na nieruchomości oznaczonej numerem działki (...), położonej w miejscowości S. nr 9, o powierzchni 0,4030 ha.

W ramach sporządzonego spisu inwentaryzacyjnego mienia gminnego, wobec braku zastrzeżeń, na wniosek wójta gminy S., decyzją z 21 września 1992 roku Kierownik Urzędu Rejonowego w S. stwierdził o nabyciu przez Gminę S. własności nieruchomości mienia gminnego położonej w miejscowości S. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki o nr (...) m 2 o powierzchni 4030 m 2.

Sąd ustalił, że nieruchomość objęta wnioskiem od momentu założenie OSP w S. była w posiadaniu (...).

Grunt, który obecnie stanowi działka o nr ewidencyjnym 500 przekazany został na rzecz (...) przez mieszkańców.

Strażnica została założona w 1965 roku, a w latach 1966-1967 była budowana.

7 czerwca 1967 roku przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej – Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury w S. zatwierdzony został projekt podstawowy rozbudowy strażnicy pożarnej.

Realizację inwestycji prowadzono z dużym zaangażowaniem społecznym ze środków społeczeństwa wsi, które były gromadzone w ramach zbiórek i kwest.

Mieszkańcy S. uczestniczyli osobiście w budowie budynku przekazując materiały oraz biorąc udział w samych pracach budowlanych – remizę pobudowano w czynie społecznym.

W późniejszym okresie działka została także ogrodzona przez (...).

Na jej terenie posadowiony jest budynek gospodarczy, który pełnił funkcję szkoły, aktualnie znajduje się w nim sklep spożywczy.

Umowy najmu z prowadzącymi działalność zawierała zawsze OSP S..

Pieniądze z najmu lokalu pod sklep przeznaczane są na (...), podobnie jak pieniądze z zabaw, które były wcześniej organizowane w remizie oraz z najmu remizy na imprezy okolicznościowe.

Pieniądze pochodzące z tych imprez w całości były inwestowane w objętą wnioskiem nieruchomość oraz na pokrycie kosztów utrzymania remizy.

Sąd ustalił również, iż rzeczoną nieruchomością rozporządza także Gmina S..

27 lipca 2018 roku zawarła ona umowę użyczenia ze Stowarzyszeniem (...), mocą której oddała Stowarzyszeniu nieruchomość o powierzchni 100 m 2 z przedmiotowej nieruchomości.

7 sierpnia 2019 roku Stowarzyszenie pozyskało pomoc finansową, która przeznaczona została na wybudowanie siłowni plenerowej.

17 listopada 2020 roku Gmina S. zawarła umowę dotyczącą dostawy urządzeń na place zabaw m.in. we wsi S..

Obie inwestycje zostały przeprowadzone bez konsultacji z druhami czy też mieszkańcami miejscowości S..

Gmina wspierała także finansowo i materialnie OSP – m.in. zainwestowała w remont stolarki okiennej, toalet, zaplecza kuchennego a zakupione materiały strażacy montowali we własnym zakresie.

Aktualnie Gmina S. wykorzystuje również ww. nieruchomość jako zatoczkę dla autobusów.

W toku przeprowadzonych 26 października 2021 roku oględzin, stwierdzono,
że Ochotnicza Straż Pożarna w S. utrzymuje budynek strażnicy w należytym stanie, teren jest ogrodzony, zadbany, w bardzo dobrym stanie techniczny utrzymane są budynki.

Stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dowody w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a także zeznań świadków i wnioskodawców reprezentujących OSP w S..

Powyższe dowody zasługują na przymiot wiarygodności. Są bowiem przekonujące, nie zawierają sprzeczności i łączą się w logiczną całość.

Ponadto w sprawie brak jest materiału dowodowego, który by te dowody podważał.

Oceniając zgłoszone żądanie Sąd powołał się na przepisy art. 336 k.c., art. 172 § 1 k.c., art 176 § 1 k.c. oraz orzecznictwo z tym związane.

Sąd wskazał, że samoistnym posiadaczem nieruchomości objętej wnioskiem była OSP w S., poczynając od roku 1965.

Władała bowiem od tej daty wymienioną nieruchomością jak właściciel i tak jest do chwili obecnej. Stało się tak za zgodą mieszkańców wsi, którzy przekazali części własnych nieruchomości pod działalność straży pożarnej.

Od tego czasu strażacy zajmowali się nieruchomością, o którą nie było jakichkolwiek sporów, jak właściciele. Sami z własnej inicjatywy przy pomocy mieszkańców wsi, za własne środki wybudowali na nieruchomości strażnicę, o której stan techniczny i estetyczny dbają do dzisiaj. Nadto wszystkie roboty wykonywane od zawsze były metodą gospodarczą i prace te wykonywali strażacy.

Faktem jest, że Gmina S. przekazywała na remont budynku strażnicy materiały budowalne, dokonywała inwestycji modernizacyjnych m.in. polegających na instalacji placu zabaw czy siłowni terenowej.

Z pola widzenia nie można jednak tracić okoliczności, iż materiały przekazywane przez Gminę były własnoręcznie wykorzystywane przez druhów do remontów, które wykonywane były w ich własnym zakresie.

Gmina S., mimo iż widnieje jako właściciel nieruchomości, nigdy według sądu prawa własności na tym obiekcie nie wykonywała. Po pierwsze nigdy nie dysponowała kluczami do budynku i nigdy też nie korzystała z niego bez wiedzy i zgody strażaków. Nadto to OSP S. wynajmuje w budynku strażnicy lokal pod działalność handlową i z tego tytułu pobiera czynsz, nigdy nie starając się o zgodę uczestniczki postępowania na takie działania. Nie można przy tym zapominać dla sądu, że OSP z pozyskanych z najmu pieniędzy sama opłaca rachunki dotyczące eksploatacji budynku.

Jak wynika przy tym w ocenie sądu z zeznań przesłuchanych w sprawie osób do momentu chęci uregulowania przez władze gminy sytuacji prawnej przedmiotowej nieruchomości nie występowały żadne spory.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni jest posiadaczem samoistnym w złej wierze, gdyż objęła w posiadanie nieruchomość objętą wnioskiem bez sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego.

Sąd przypomniał, że z dniem 1 stycznia 1965 roku wszedł w życie kodeks cywilny. Stosownie do art. XLI przepisów wprowadzających k.c. do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; jeżeli termin zasiedzenia wg k.c. jest krótszy niż wg przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego terminu.

Zwrócił również uwagę na art. 172 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 1.10.1990 roku, który to przewidywał 20 letni termin biegu zasiedzenia w złej wierze, warunkującym nabycie własności w tym trybie.

Sąd wskazał tęz, że do zasiedzenia nieruchomości, którego termin 20-letni upłynął przed dniem 1 października 1990 r., nie ma zastosowania termin zasiedzenia przewidziany w art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu nadanym przepisami art. 1 pkt 32 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny oraz to, że nowe dłuższe terminy zasiedzenia mają - ze względu na istotę i charakter zasiedzenia - zastosowanie do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. jedynie wtedy, gdy termin zasiedzenia (10, 20-letni) nie upłynął przed dniem 1 października 1990 r.

Sąd podkreślił, że skutki zasiedzenia następują z mocy samego prawa, z upływem przewidzianego ustawą (wymaganego) okresu posiadania, automatycznie, w ściśle oznaczonym momencie, tj. z upływem ostatniego dnia wymaganego terminu. Dlatego orzeczenie sądu w sprawie o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, gdyż sąd stwierdza jedynie, że zasiedzenie nastąpiło (art. 609 i 610 k.p.c.).

Sąd podkreślił, że Ochotnicza Straż Pożarna w S. przed zarejestrowaniem
16 października 2007 roku była stowarzyszeniem zwykłym, a zatem należy ją traktować jako tzw. ułomną osobę prawną, czyli podmiot zdolny do nabycia składnika majątkowego, jakim są nieruchomości. Funkcjonowanie ochotniczej straży pożarnej na podstawie Prawa
o stowarzyszeniach
pozwalało przyjąć, iż przed zarejestrowaniem była ona stowarzyszeniem zwykłym.

Zatem wynikające z przepisów prawa pewne wyodrębnienie tych jednostek organizacyjnych i dopuszczenie do działania tych jednostek mimo nieposiadania osobowości prawnej, przemawia za uznaniem ich w okresie sprzed nowelizacji kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z 14 lutego 2003 roku za tzw. ułomne osoby prawne.

Chociaż w przepisach regulujących funkcjonowanie ochotniczej straży pożarnej nie ma uregulowania, które przyznawałoby jej osobowość prawną, to są w nich przepisy stanowiące, że do ochotniczej straży pożarnej znajduje zastosowanie ustawa z dnia 7.04.1989 roku - Prawo o stowarzyszeniach.

Wskazano, że Ochotniczą Straż Pożarną w S. przed zarejestrowaniem w roku 2007 i nabyciem osobowości prawnej należy traktować w związku z powyższym jako tzw. ułomną osobę prawną, która w obrocie miała taki status prawny, jak obecnie jednostki organizacyjne w rozumieniu art. 33 l k.c.

W związku z powyższym brak było podstaw do uznania, że Ochotnicza Straż Pożarna
w S. przed zarejestrowaniem, nie mogła nabyć przez zasiedzenie nieruchomości objętej wnioskiem.

Dlatego sąd, uznając, że spełnione zostały przesłanki nabycia własności nieruchomości przez Ochotniczą Straż Pożarną w S., licząc bieg zasiedzenia od końca 1965 roku i przyjmując posiadanie w złej wierze, stwierdził, iż własność nieruchomości będącej przedmiotem wniosku, nabyła właśnie Ochotnicza Straż Pożarna w S.
z dniem 31 grudnia 1985 roku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od ww. postanowienia wniósł uczestnik postępowania Gmina S., zarzucając:

1/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego polegający na rozstrzygnięciu wniosku zgodnie z oczekiwaniem wnioskodawcy w sytuacji, w której w materiale dowodowym brak jest dowodów dotyczących podmiotowości prawnej wnioskodawcy w okresie od 1965 roku do 15 października
2007 roku, w szczególności 31 grudnia 1985 roku, a tym samym zaniechaniu dokonania ustaleń dotyczących podmiotowości prawnej wnioskodawcy w okresie od 1965 roku
do 15 października 2007 roku, w szczególności 31 grudnia 1985 roku, w efekcie czego
Sąd Rejonowy bezpodstawnie przyjął, iż wnioskodawca w okresie biegu terminu zasiedzenia posiadał podmiotowość prawną dającą asumpt, do przyjęcia, że wnioskodawca nabył prawo własności nieruchomości przez zasiedzenie 31 grudnia 1985 roku,

2/ a w konsekwencji braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego opisanego powyżej w punkcie 1 - naruszenie art. 33 1 k.c. poprzez jego zastosowanie do wnioskodawcy wobec braku zaistnienia przesłanek do jego zastosowania,
w uwagi na brak materiału dowodowego a tym samym brak ustaleń w tym zakresie,

3/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w sposób polegający na bezpodstawnym pominięciu w ocenie dowodów następujących dowodów: ogłoszeń z 30 sierpnia 1990 roku, wniosku do Urzędu Rejonowego w S., karty inwentaryzacyjnej nieruchomości, spisu inwentaryzacyjnego obejmującego protokół inwentaryzacyjny nieruchomości, wniosku do Wojewody (...) z 1992 roku, decyzji z 21 września 1992 roku, znak OG II (...) VII,
z 22 października 1992 roku, znak (...)-21/92 wraz z wyrysem mapy ewidencyjnej, wniosku uczestnika do Sądu Rejonowego w Sieradzu o założenie księgi wieczystej, dotyczącej min. działki nr (...), zawiadomienie dla uczestnika z Sądu Rejonowego w Sieradzu o wpisie do księgi wieczystej, umowy użyczenia z 27 lipca 2018 roku, nr RG.6850.1.2018, umowy o przyznaniu pomocy z 7 sierpnia 2019 roku, nr (...)- (...)- (...), umowy z 17 listopada 2020 roku, nr 272.3.14.2020 wraz z załącznikami, dowodu z przesłuchania organu wykonawczego uczestnika nr 1 Wójta Gminy S. J. K.,
w następstwie czego Sąd Rejonowy nie dokonał oceny w zakresie uzyskania tytułu prawa własności przez uczestnika, statusu stron postępowania jako podmiotów nie działających komercyjnie, w szczególności statusu uczestnika jako jednostki samorządu terytorialnego działającej w sferze zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej, używania nieruchomości przez wnioskodawcą jako posiadacza zależnego, nie oponowania przez wnioskodawcę czynnościom składającym się na realizację umów ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, zawarcia przez wnioskodawcę i uczestnika umowy nieodpłatnego użyczenia przez czynności dorozumianie wyrażające się w akceptowaniu przez uczestnika wykonywania przez wnioskodawcę czynności takich jakie wykonuje posiadacz zależny,
a tym samym błędnym, nie znajdującym oparcia w zebranym materiale dowodowym przyjęciu, że uczestnik nr 1 nie wykonywał prawa własności,

4/ naruszając w konsekwencji braku wszechstronnego naruszenia zebranego materiału dowodowego opisanego powyżej:

a/ art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie wobec zaistnienia przesłanek do jego zastosowania w uwagi na sprzeczność wniosku z zasadami współżycia społecznego,

b/ art. 60 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji zaistnienia przesłanek
do przyjęcia, że przez czynności dorozumiane, pomiędzy uczestnikiem nr 1 i wnioskodawcą doszło do powstania węzła obligacyjnego, na podstawie którego wnioskodawca używał nieruchomości objętej wnioskiem jako posiadacz zależny,

c/ art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędne zastosowania w sytuacji, w której wnioskodawca używał nieruchomości stanowiącej własność uczestnika za jego wiedzą
i zgodą, na podstawie umownego tytułu prawnego, do zawarcia którego doszło przez czynności dorozumiane, co wyłącza przyjęcie, że wnioskodawca nie wykonywał tytułu prawa własności w stosunku do nieruchomości.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie postanowienia
w zaskarżonym zakresie i oddalenie wniosku w całości, ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od wnioskodawcy na rzecz uczestnika.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie w całości
i zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i podlega oddaleniu, gdyż zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu.

Nie można odmówić racji Gminie S. w odniesieniu do zarzutu procesowego - opartego na twierdzeniu braku ustaleń pozwalających na wywiedzenie podmiotowości prawnej wnioskodawcy w okresie od 1965 roku do 15 października 2007 roku,
w szczególności na 31 grudnia 1985 roku, gdyż rzeczywiście Ochotnicza Straż Pożarna
w S. została zarejestrowana w rejestrze stowarzyszeń prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Sieradzu dopiero postanowieniem z 22 grudnia 1993 roku w sprawie Ns Rej St 276/93.

Nałożenie na sąd w postępowaniu nieprocesowym obowiązku działania z urzędu oznacza, że sąd nie może skutecznie powołać się na brak udowodnienia przez uczestnika danej okoliczności. Jeżeli jest ona istotna dla rozstrzygnięcia sprawy, a brak jest inicjatywy dowodowej uczestnika, sąd ma obowiązek dowód taki przeprowadzić z urzędu.

Z tej przyczyny Sąd Okręgowy w toku postępowania apelacyjnego zwrócił się do Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XX Wydziału Gospodarczego KRS
o udostepnienie kopii najwcześniejszego postanowienia o wpisie wnioskodawczyni do rejestru stowarzyszeń znajdującego się w aktach archiwalnych i po otrzymaniu postanowienia o wpisie i powiadomienia stron o załączeniu tego dokumentu do akt sprawy na podstawie art.382 kpc zaliczył go do materiału dowodowego.

Ustalenie braku formalnej podmiotowości prawnej wnioskodawczyni w okresie przed 1994 rokiem nie przekłada się jednak na odmowę uznania braku możliwości nabycia przez nią prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1985 roku.

Powyższa kwestia była przedmiotem rozważań w orzecznictwie Sądu Najwyższego i w tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił argumentację Sądu Najwyższego wyrażoną postanowieniem z dnia 16 listopada 2004 r. III CK 581/03 (LEX nr 607265).

W tym orzeczeniu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że kwestię statusu prawnego ochotniczej straży pożarnej przed zarejestrowaniem - po nowelizacji kodeksu cywilnego, dokonanej ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. (Dz. U. Nr 49, poz. 408) - pozwala rozwiązać art. 33 1 k.c., który wprowadził do systemu prawa nowy podmiot: jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Za Sądem Najwyższym wskazać należy, iż w literaturze przedmiotu podaje się jako przykład takich jednostek -stowarzyszenia zwykłe, czyli stowarzyszenia niezarejestrowane.

Ochotnicza straż pożarna i związki ochotniczych straży pożarnych - zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1229 ze zm.; dalej - ustawa z 1991 r.) - funkcjonują zaś na podstawie przepisów ustawy - Prawo o stowarzyszeniach.

De lege lata ochotnicza straż pożarna przed zarejestrowaniem jest więc jednostką organizacyjną w rozumieniu art. 33 1 k.c.

W rozpoznawanej sprawie chodzi więc o rozważenie statusu prawnego wnioskodawczyni w okresie od jej powstania do czasu zarejestrowania, a więc w latach 1965-1994, a zatem tego czy ochotnicza straż pożarna w tym okresie należała do kategorii tzw. ułomnych osób prawnych, które w obrocie miały taki status prawny, jak obecnie jednostki organizacyjne w rozumieniu art. 33 1 k.c. Nie ulega bowiem wątpliwości, że ochotnicza straż pożarna przed zarejestrowaniem nie miała statusu osoby prawnej.

Osobowość prawną - zgodnie z obowiązującą w prawie polskim tzw. normatywną koncepcją osoby prawnej - mają poza Skarbem Państwa tylko takie jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Na ogół przyjmowano, że "przyznanie osobowości prawnej" polega na nazwaniu określonej jednostki organizacyjnej osobą prawną w odnoszących się do niej przepisach (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1990 r., III CZP 62/90; OSNC 1991, nr 4, poz. 36). Tymczasem w aktach prawnych dotyczących ochotniczej straży pożarnej nie ma przepisu, który przyznawałby jej osobowość prawną. Są w nich natomiast przepisy stanowiące, że do ochotniczej straży pożarnej znajduje zastosowanie ustawa - Prawo o stowarzyszeniach.

Powołanie ochotniczej straży pożarnej przewidywała już ustawa z dnia 13 marca 1934 r. o ochronie przed pożarami i innymi klęskami (Dz. U. Nr 41, poz. 365; dalej - ustawa z 1934 r.). Jej status prawny regulował art. 12 ust. 4 ustawy, stanowiąc, że stowarzyszenia i związki członków straży pożarnych podlegają przepisom prawa o stowarzyszeniach z dnia
27 października 1932 r.
(DZ. U. Nr 94, poz. 808). W ustawie z 1934 r. nie ma natomiast przepisu, który przyznawałby osobowość prawną ochotniczej straży pożarnej.

Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji (tekst jedn.: Dz. U. z 1951 r., Nr 58, poz. 404 ze zm.; dalej - ustawa z 1950 r.) status ochotniczej straży pożarnej ukształtowała podobnie jak ustawa z 1934 r. (art. 8 ust. 2).

Również w ustawie z dnia 30 kwietnia 1960 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 20, poz. 120 ze zm.; dalej - ustawa z 1960 r.) nie ma przepisu przyznającego osobowość prawną ochotniczej straży pożarnej. Z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika zaś, że ochotnicza straż pożarna jest tworzona spośród mieszkańców miejscowości, a w zakładach pracy spośród pracowników, na podstawie dobrowolnego zgłaszania się.

Osobowość prawną uzyskał natomiast Związek Ochotniczych Straży Pożarnych na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 25 marca 1965 r. w sprawie ustalenia i ogłoszenia statutu stowarzyszenia wyższej użyteczności Związek Ochotniczych Straży Pożarnych" (M.P. Nr 17, poz. 68; dalej - zarządzenie MSW z 1965 r.).

Wykładnia ustawy z 1960 r. i zarządzenia MSW z 1965 r. pozwala przyjąć, że status ochotniczej straży pożarnej normowała, tak jak na gruncie ustaw z 1934 i 1950 r., ustawa - Prawo o stowarzyszeniach.

Najszerzej status ochotniczej straży pożarnej regulowała ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 20, poz. 106 ze zm.; dalej - ustawa z 1975 r.). Ochotniczym strażom pożarnym oraz Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych został poświęcony cały rozdział 4 ustawy. Jednakże osobowość prawną ustawodawca przyznał tylko Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych (art. 34 ust. 2 ustawy). (...) ochotnicze straże pożarne nabywały natomiast osobowość prawną - zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy - po zarejestrowaniu przez wójta lub burmistrza (prezydenta).

Według obowiązującej ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1229 ze zm.; dalej - ustawa z 1991 r.) ochotnicza straż pożarna i związek ochotniczych straży pożarnych funkcjonują na podstawie ustawy - Prawo o stowarzyszeniach (art. 19 ust. 1 ustawy).

Przedstawione za Sądem Najwyższym omówienie aktów prawnych potwierdza tezę, że ustawodawca nie wyposażył ochotniczej staży pożarnej w osobowość prawną.

Niemniej jednak do ochotniczej straży znajdują zastosowanie - co potwierdza także przedstawione wyżej omówienie aktów prawnych - przepisy ustawy - Prawo
o stowarzyszeniach
.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo
o stowarzyszeniach
(Dz. U. Nr 94, poz. 808 ze zm.; dalej - Prawo o stowarzyszeniach z 1932 r.) wyróżniało trzy rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenia zwykłe (art. 12), stowarzyszenia zarejestrowane (art. 19) i stowarzyszenia wyższej użyteczności (art. 46).

Stowarzyszenia z chwilą wpisania do rejestru nabywały osobowość prawną i mogły obok właściwej nazwy używać dodatku: "stowarzyszenie zarejestrowane" (art. 21).

W wypadku stowarzyszeń wyższej użyteczności nabycie osobowości prawnej następowało z chwilą nadania im takiego charakteru (art. 48).

Stowarzyszenia zwykłe nie posiadały natomiast osobowości prawnej.

Prawo o stowarzyszeniach z 1932 r. zostało uchylone ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 ze zm).

Zgodnie z art. 17 ust. 1 tej ustawy stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.

Ustawodawca zachował jednak uproszczona formę stowarzyszenia w postaci stowarzyszenia zwykłego, nie posiadającego osobowości prawnej (art. 40 ust. 1).

Funkcjonowanie ochotniczych straży pożarnych na podstawie Prawa o stowarzyszeniach pozwala przyjąć, że ochotnicza straż pożarna przed rejestracją jest stowarzyszeniem zwykłym.

Jednocześnie wynikające z przepisów prawa pewne wyodrębnienie tych jednostek organizacyjnych i dopuszczenie do działania, mino nie posiadania przez nie osobowości prawnej, przemawia za uznaniem ich w okresie sprzed nowelizacji kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. za tzw. ułomne osoby prawne.

W praktyce sądowej i notarialnej ochotnicza straż pożarna była traktowana jako podmiot praw i obowiązków. Można mówić o ukształtowanym w ciągu wielu lat jednolitym w tym względzie stanowisku organów stosujących prawo. Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2003 r., IV CK 46/03 (LEX nr 602724) wynika, że w 1960 r. ochotnicza straż pożarna uzyskała stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie i została wpisana w księdze wieczystej jako właściciel. Również postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2000 r., III CKN 887/98 (LEX nr 607266) dowodzi,
że nabycie przez ochotniczą straż pożarną własności nieruchomości przez zasiedzenie nie wzbudzało zastrzeżeń.

Z przedstawionych powodów nie można podzielić stanowiska apelującego,
że ochotnicza straż pożarna, nie posiadająca osobowości prawnej, nie mogła nabyć nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1985 roku.

Zatem podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 33 1 kc, należało uznać za nieuzasadniony.

Tym samym Sąd Rejonowy nie uchybił również rozważonemu z urzędu przepisowi art. 37 k.c.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 172 k.c.

Zainicjowanie w 1992 roku przez Wójta Gminy S. postępowania w wyniku którego doszło 21 września 1992 roku do potwierdzenia przez Kierownika Urzędu Rejonowego w S. charakteru działki nr (...) jako mienia gminnego na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 8 grudnia 1986 roku w sprawie zarządu mieniem gminnym oraz warunków i trybu jego zbywania (Dz. U. nr 48, poz.241) na podstawie tego, że w rejestrach ewidencji gruntów wsi S., założonej w 1962 roku figurują jako mienie gromadzkie (gminne), a następnie 22 października 1992 roku wydanie przez Wojewodę (...) decyzji stwierdzającej nabycie z mocy prawa własności nieruchomości objętej wnioskiem przez Gminę S. nie stanowi przeszkody do stwierdzenia, iż inna osoba nabyła własność tej nieruchomości w drodze zasiedzenia, zwłaszcza w sytuacji w której upływ czasu z mocy prawa spowodował skutek wcześniejszy niż skutek wynikający
z wydania tejże decyzji komunalizacyjnej.

Wydanie przez organ administracyjny decyzji stwierdzającej własność nieruchomości - stanowiącej przedmiot zasiedzenia - na rzecz innej osoby niż jej dotychczasowy samoistny posiadacz mogłoby mieć znaczenie dla nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, gdyby spowodowało zmianę jej posiadania w czasie biegu terminu wymaganego do zasiedzenia.

Jeżeli zmiana taka nie nastąpiła - jak w rozpoznawanej sprawie - to wydanie tego aktu administracyjnego ma tylko to znaczenie, że podmiot w nim wskazany jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zasiedzenie.

Przechodząc do oceny charakteru posiadania Sąd Rejonowy prawidłowo uznał,
iż wnioskodawczyni wykazała zarówno samoistność, jaki i ciągłość posiadania.

Strażnica została założona w 1965 roku. Ochotnicza Straż Pożarna w S. weszła w posiadanie przedmiotowej nieruchomości z datą rozpoczęcia budowy remizy, co do której podjęto w 1967 roku decyzję o jej rozbudowie.

Podjęcie przez Ochotniczą Straż Pożarną w S. inwestycji budowlanej stanowi uzewnętrzniony przejaw stanu posiadania nieruchomości i jest niezaprzeczalnie realizacją uprawnień właścicielskich. Nadto, sama nieruchomość, jak i posadowiony na niej budynek była stale wykorzystywana przez Ochotniczą Straż Pożarną i tak jest do chwili obecnej.

Należy podkreślić, że zarówno w okresie założenia Ochotniczej Straży Pożarnej, jak przez cały czas swojej działalności pełniła ona szczególną rolę dla miejscowej społeczności służąc celom pożarniczym i będąc miejscem spotkań i wszelkiego rodzaju uroczystości organizowanym przez tę społeczność.

Do 2018 roku posiadanie przedmiotowej nieruchomości przez Ochotniczą Straż Pożarną było niczym niezakłócone i miało charakter ciągły. W treści apelacji brak jest zarzutów odnoszących się do okresu przed 2018 roku. Zwrócić należy uwagę także na to, że po uzyskaniu decyzji komunalizacyjnej Gmina S. nie występowała o wydanie nieruchomości ani w jakikolwiek inny sposób nie manifestowała przejęcia jej posiadania.

Dopiero po 2018 roku doszło do współposiadania przez apelującą tej części nieruchomości na której zorganizowano zewnętrzną siłownię i plac zabaw dla dzieci czy zatoczkę do zawracania przez autobusy szkolne.

Czynności te jednak miały miejsce po grudniu 1985 roku – po upływie terminu wymaganego do zasiedzenia.

Dla prawidłowości dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny skutku prowadzącego do zasiedzenia przez wnioskodawczynię w postaci upływu czasu nie ma znaczenia uzyskanie przez apelującą późniejszego tytułu własności.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z 10 maja 1990 roku - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. (Dz.U.1990.32.191 z dnia 1990.05.22) - mienie gminne w rozumieniu przepisu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy, staje się z dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie terytorialnym z mocy prawa mieniem gminy, na której obszarze jest położone. Ustawa ta weszła w życie 27 maja 1990 roku.

Brak jest więc podstaw do podzielenia poglądu apelującej, iż z chwilą uzyskania przez Gminę S. tytułu własności do nieruchomości doszło z „automatu” do dorozumianego użyczenia OSP tejże nieruchomości przez Gminę S. tylko dlatego, że wnioskodawczyni w późniejszym okresie nie oponowała realizacji umów zawartych pomiędzy apelującą
a Stowarzyszeniem (...) działania – Przymierze J.” z 27 lipca 2018 roku mocą, której Gmina jako formalny właściciel nieruchomości podpisała tę umowę i oddała Stowarzyszeniu 100 m 2 z tej nieruchomości, czy umowy z 17 listopada 2020 roku, dotyczącej dostawy urządzeń na plac zabaw na tej nieruchomości.

Sąd Rejonowy nie miał podstaw faktycznych do oceny zachowań stron przy zastosowaniu art. 60 kc, ponieważ strona apelująca nie wykazała by przed grudniem 1985 roku miały miejsce jakiekolwiek zdarzenia, które można byłoby rozważać przez pryzmat dorozumianego zawarcia umowy użyczenia.

Czynienie nakładów na nieruchomość przez apelującą jest powinnością własną wynikającą z realizacji obowiązków nałożonych na nią przepisami art. 7 ust. 1 pkt 14 i 19 ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. 2022.559). Jest to powinność obciążająca Gminę bez względu na status prawny nieruchomości na której terenie działa Ochotnicza Straż Pożarna, gdyż do zadań Gminy należy zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty także w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Natomiast zgodnie z art. 32 ustawy 17 grudnia 2021 roku o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. 2021.2490) koszty funkcjonowania OSP pokrywane są m.in. z budżetu gminy.

Brak jest także podstaw do rozważania w tej sprawie naruszenia art. 5 kc, ponieważ orzeczenie o zasiedzeniu ma charakter deklaratoryjny, potwierdzający skutek występujący
z mocy prawa z chwilą upływu czasu wymaganego do zasiedzenia.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Stan prawny wynikający z przepisów kształtujących ochronę przeciwpożarową, przywołanych w treści uzasadnienia pozwala na przyznanie Ochotniczej Straży Pożarnej w S. statusu tzw. ułomnej osoby prawnej i w związku z tym zdolności zasiadywania nieruchomości.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., nie znajdując podstaw do odstąpienia od zasady rozstrzygania kosztach w nim wyrażonej.

Jedynie na marginesie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, iż uzyskanie przez wnioskodawczynię konkurencyjnego tytułu własności do nieruchomości, posiadającej już założoną księgę wieczystą w której jako właściciel ujawniona jest Gmina S., nie stanowi podstawy do ujawnienia tego orzeczenia w księdze wieczystej, gdyż w sytuacji w której podmiot wpisany do księgi wieczystej w oparciu o decyzję adminisytracyjną, jak i podmiot domagający się zmiany tego wpisu legitymują się orzeczeniami potwierdzającymi nabycia własności o charakterze pierwotnym - to przeszkodą do dokonania wpisu jest brak orzeczenia unieważniającego ujawnioną już w księdze wieczystej decyzję komunalizacyjną, która dotychczas nie została w postępowaniu administracyjnym wzruszona.

Decyzja komunalizacja ma charakter wiążący i nie może być wyeliminowana
z obrotu prawnego wyrokiem sądu powszechnego wydanym na podstawie art. 10 ustawy
z dnia 6 lipca1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, gdyż wyraża stan prawny, a sąd jest związany decyzją administracyjną pochodzącą od właściwego organu, wydaną w przewidzianym trybie i na podstawie obowiązującego prawa.

Sąd w postępowaniu o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości nie jest uprawniony do kontroli ostatecznej decyzji komunalizacyjnej stanowiącej podstawę wpisu w księdze wieczystej, co przesądza także o niedopuszczalność badania przysługiwania Gminie prawa własności nieruchomości jako przesłanki komunalizacji.

Przewidując powstanie prawa własności gminy z mocy prawa, ale wprowadzając jednocześnie wymóg wydania decyzji administracyjnej, ustawa z dnia 10 maja 1990 r. różni się w zasadniczy sposób od uregulowań dotyczących powstania własności lub innego prawa
z mocy ustawy. Jeżeli dla potwierdzenia własności powstałej z mocy prawa wymagane jest wydanie decyzji administracyjnej zdarzeniem prawnym, podlegającym rozważeniu
w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej, jest istnienie ostatecznej decyzji administracyjnej. Dopóki decyzja taka nie zostanie uchylona, dopóty sąd nie jest uprawniony do kwestionowania stwierdzonego w niej stanu prawnego.

Do podobnej konkluzji prowadzi ocena judykatury dotyczącej niedopuszczalności przyjęcia przez sąd, że gmina stała się właścicielem nieruchomości podlegającej komunalizacji, jeśli nie została wydana decyzja komunalizacyjna. A contrario, jeśli decyzja komunalizacyjna została wydana i jest ostateczna, to dopóki nie zostanie uchylona przez właściwy organ administracyjny, dopóty sąd nie jest władny kwestionować prawa własności gminy.


Pod rozwagę wnioskodawcy należy zatem poddać powinność podjęcia właściwych działań skutkujących wyeliminowaniem decyzji komunalizacyjnej z obrotu prawnego, gdyż w chwili obecnej na korzyść apelującego przemawia domniemanie z art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.