Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy i Zamówień Publicznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko M. K. i K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 19 listopada 2019 r., sygn. akt XVII GC 2378/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I i uchyla pkt I i IV wyroku zaocznego z dnia 4 stycznia 2018 roku wydanego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w sprawie XVI GC 4372/16 oraz oddala powództwo;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt III i ustala, że powód ponosi w całości koszty procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie,

3.  zasądza od M. P. na rzecz M. K. 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,

4.  zasądza od M. P. na rzecz K. S. i M. K. solidarnie 750 zł (siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt XXIII Ga 593/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 października 2016 r. powód M. P. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych K. S., M. K. i P. J. kwoty 14 883,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 13 374,99 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Postanowieniem z dnia 13 października 2017 r. Sąd odrzucił pozew w stosunku do pozwanego P. J. z uwagi na fakt, że pozwany zmarł przed datą wniesienia pozwu.

W zaskarżonym w pkt 1,3,4 wyroku zaocznym z dnia 4 stycznia 2018 r., sygn. akt XVI GC 4372/16, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie uwzględnił w części dochodzone roszczenie w stosunku do pozwanych K. S. i M. K. oraz zasądził od nich na rzecz powoda koszty procesu.

W wyroku z dnia 19 listopada 2019 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w pkt I. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w pkt I i IV tj. uwzględniającym w części dochodzone roszczenie w stosunku do pozwanych K. S. i M. K. oraz nadał mu rygor natychmiastowej wykonalności; w pkt II. uchylił zaskarżony wyrok w pkt III tj. odnoszący się do zasądzonych kosztów procesu; w pkt III. zasądził od pozwanych K. S. i M. K. na rzecz powoda kwotę 4672 tytułem kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Sąd wskazał, że powód w niniejszej sprawie wywodził swoje roszczenie wobec pozwanych z przepisów przewidujących ustawową, subsydiarną odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 299 k.s.h. w brzmieniu sprzed nowelizacji z dnia 15 maja 2015 r. prawo restrukturyzacyjne).

Istnienie wierzytelności przeciwko spółce wynikało w ocenie Sądu z prawomocnego nakazu zapłaty zapadłego w sprawie o sygn. akt XVI GNc 5939/12. Przywołując treść przepisu art. 365§1 k.p.c. wskazał także, że niezasadne było kwestionowanie przez pozwanych stwierdzonego prawomocnym nakazem zapłaty zobowiązania spółki (...) sp. z o.o., gdyż sąd nie mógł badać istnienia tego zobowiązania ani jego rozmiaru. Ponadto jak wynikało z postanowienia Komornika z dnia 13 grudnia 2013 r. spółka nie miała majątku w wyniku czego, skierowana przez komornika egzekucja okazała się bezskuteczna. Pozwani w celu zwolnienia się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki winni byli wykazać jedną z przesłanek egzoneracyjnych wymienionych w art. 299 k.s.h., czego nie uczynili. To czyniło wyrok zaoczny uwzględniający żądanie w stosunku do pozwanych za odpowiadający prawu.

Z uwagi na niekwestionowanie przez pozwanych wyliczenia odsetek i terminów płatności jak też wyliczenia kwoty głównej Sąd utrzymał w mocy przedmiotowy wyrok zaoczny w zakresie zasądzenia kwoty głównej roszczenia wraz z odsetkami ustawowymi (pkt I. wyroku) oraz nadania w tym zakresie rygoru natychmiastowej wykonalności (pkt IV wyroku). Pkt II wyroku zaocznego tj. oddalenie powództwa w pozostałym zakresie uprawomocnił się wobec jego niezaskarżenia przez powoda. Ze względu na konieczność skorygowania kosztów procesu Sąd uchylił wyrok zaoczny w tym zakresie. Przytaczając treść art. 348 k.p.c. oraz opierając się na art. 100 k.p.c. Sąd orzekł o kosztach procesu.

Z powyższym wyrokiem nie zgodzili się pozwani wywodząc apelację, w której zaskarżyli wyżej wymienione orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucili:

naruszenie prawa procesowego, tj.:

1.  art. 233§1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie i ustalenie, że przeciwko (...) sp. z o.o. w W. powód posiadał niezaspokojoną wierzytelność

2.  art. 230 k.p.c. poprzez nieuznanie za przyznanego przez stronę powodową faktu podrobienia podpisu na zleceniu zamówienia ogłoszeń (...) sp. z o.o. w W., a tym samym nieuznanie za przyznanego faktu braku istnienia niezaspokojonej wierzytelności,

3.  art. 217 k.p.c. w brzemieniu obowiązującym do dnia 7 listopada 2019 r. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278§1 k.p.c. poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresie badania pisma ręcznego,

4.  art. 365§1 k.p.c. poprzez wadliwe uznanie, że nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w sprawie o sygn. akt XVI GNc 5939/12 jest prawomocny i wiązał Sąd I instancji w niniejszym postępowaniu

5. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na:

- wadliwym uznaniu, że przeciwko (...) sp. z o.o. w W. powód posiadał niezaspokojoną wierzytelność;

- wadliwym uznaniu, że w czasie gdy pozwani byli członkami zarządu istniały podstawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki;

- pomięciu okoliczności, iż przedmiotowy nakaz zapłaty przeciwko (...) sp. z o.o. W. został wydany w sytuacji, w której spółka ta nie miała organu powołanego do jej reprezentowania, albowiem jedyny wspólnik i członek zarządu P. J. nie żył

- pominięciu okoliczności, iż w dacie wydania nakazu zapłaty przeciwko (...) sp. z o.o. w W. była ona pozbawiona możliwości obrony swoich praw, a pozwani nie pełnili już w spółce żadnych funkcji,

- pominięciu okoliczności, iż pozwani nie mieli żadnej możliwości zwalczania nakazu zapłaty wydanego przeciwko (...) sp. z o.o. w W. a tym samym jedyną obroną było zgłoszenie wniosków dowodowych w niniejszej sprawie w celu wykazania okoliczności, które obalałaby żądanie powoda względem spółki

naruszenie prawa materialnego, tj.:

6.  art. 6 k.c. w zw. z art. 299§2 k.s.h. poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że pozwani nie udowodnili żadnej przesłanki egzoneracyjnej,

7.  art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy dochodzenie przez powoda wobec pozwanych zapłaty jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego.

Mając powyższe zarzuty na uwadze apelujący wnieśli o zmianę wyroku w pkt I poprzez uchylenie wyroku w pkt I i oddalenie powództwa także w tym zakresie oraz uchylenie wyroku zaocznego w pkt IV i uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności jak również o zmianę wyroku w pkt II i II poprzez zasądzenie od powoda na rzecz każdego z pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym także kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto apelujący wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z nich zwrotu kosztów procesu za drugą instancję według norm przepisanych.

Ewentualnie apelujący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania i zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na powyższą apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanych w całości oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na swoją rzecz kosztów postępowania oraz kosztów zastępstwa radcowskiego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na podstawie art. 15zzs ¹ pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w brzmieniu nadanym z dniem 3 lipca 2021 r. sprawa podlegała rozpoznaniu przez Sąd odwoławczy w składzie 1-osobowym.

Apelacja okazała się uzasadniona, co skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku w całości.

Podkreślić należy, że z art. 378 § 1 k.p.c. wyraźnie wynika rozpoznawczy charakter apelacji pełnej, ponieważ przepis ten wprost wskazuje, że Sąd II instancji "rozpoznaje sprawę", a nie sam środek odwoławczy, co ma miejsce np. w wypadku skargi kasacyjnej (por. np. art. 398 ¹³ § 1 k.p.c.). Apelacja pełna polega na tym, że Sąd II instancji w granicach zaskarżenia rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez Sąd I instancji. Oznacza to, że Sąd II instancji ma prawo dokonać własnych ustaleń faktycznych poddając je ocenie pod kątem zastosowania prawa materialnego. Może on również dokonać samodzielnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i wyciągnięcia z niego odmiennych wniosków. Jednocześnie ma obowiązek naprawić wszelkie błędy Sądu I instancji stanowiące naruszenia prawa materialnego niezależnie od podniesienia ich w ramach zarzutów apelacyjnych.

Sąd Okręgowego w całości podziela i przyjmuje za własne okoliczności faktyczne ustalone przez Sąd Rejonowy jako bezsporne, a w szczególność fakt uzyskania przez powoda nakazu zapłaty przeciwko spółce w sprawie o sygn. XVI GNc 5939/12, zawarcia umowy cesji z dnia 25 maja 2016 r. pomiędzy (...) spółką akcyjną w W., która zbyła wierzytelność wobec (...) sp. z o.o. w W. na rzecz M. P., a także bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Bezsporne było również, że w dniu 18 grudnia 2011 r. Walne Zgromadzenie Wspólników podjęło uchwałę o odwołaniu z zarządu spółki K. S. i M. K.. W tym samym dniu Zgromadzenie Wspólników podjęło uchwałę o powołaniu do zarządu spółki P. J.. Ponadto bezsporne było także, że każdy z pozwanych w dniu 19 grudnia 2011 r. zawarł z P. J. umowę zbycia przysługujących mu udziałów w przedmiotowej spółce. Należy wskazać także, że P. J., co wynika z akt w niniejszej sprawie, zmarł 15 kwietnia 2012 r. Zatem od tej daty spółka nie miała organu uprawnionego do jej reprezentacji. Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie nałożył na przedmiotową spółkę karę grzywny z uwagi na brak złożenia wniosku o zmianę danych podmiotu obejmującego zmianę danych wspólników i zmianę w składzie zarządu mimo wezwania. W dniu 12 września 2016 r. wskazanemu powyżej nakazowi zapłaty nadana została klauzula wykonalności, a następnie poprzednik prawny powoda zainicjował postępowania egzekucyjne, które okazało się bezskuteczne.

Wskazać należy zatem w pierwszej kolejności, że na niniejsze rozstrzygnięcie miała głównie wpływ kwestia prawomocności nakazu zapłaty wydanego przeciwko (...) sp. z o.o. w W. przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w dniu 14 grudnia 2012 r. sygn. akt XVI GNc 5939/12. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozew, na podstawie którego został wydany wskazany nakaz zapłaty został wniesiony 8 listopada 2012 r. zatem ponad 6 miesięcy po śmierci P. J., czyli w okresie kiedy przedmiotowa spółka nie posiadała organu do jej reprezentacji. W takiej sytuacji Sąd Rejonowy - w ocenie Sądu Okręgowego - powinien zawiesić to postępowanie na podstawie art. 174§1 pkt 1 k.p.c., czego nie uczynił i w konsekwencji czego nastąpiło wadliwe stwierdzenie prawomocności niniejszego nakazu. Owszem powód nie miał wiedzy odnośnie braku organów spółki do jej reprezentowania, ale to Sąd Rejonowy z urzędu powinien zawiesić ówczesne postępowanie. Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 4 marca 2008 r. IV CSK 465/07, w którym Sąd ten stwierdził, że orzeczenie sądowe nie uzyskuje waloru prawomocności, jeżeli stwierdzenie prawomocności nastąpiło wadliwie. Oznacza to, że w razie wadliwego stwierdzenia prawomocności orzeczenia, które nie stało się prawomocne, może nastąpić w toku innego postępowania cywilnego. Nie może budzić wątpliwości, że z uwagi na charakter samego postanowienia o stwierdzeniu prawomocności nie prowadzi ono do uprawomocnienia się orzeczenia w sytuacji, gdy brak ku temu podstaw prawnych, a taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie miała miejsce. Zgodnie z art. 363§1 k.p.c. orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. W niniejszej sprawie natomiast nie upłynął termin do wniesienia środka odwoławczego, skoro brak było skutecznego doręczenia przedmiotowej spółce pozbawionej organów odpisu nakazu zapłaty.

Niewątpliwie jedną z przesłanek odpowiedzialności członków zarządu spółki wynikającą z treści art. 299§1 k.s.h. jest istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wierzyciel pozywając członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien zatem legitymować się co najmniej tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce w postaci prawomocnego orzeczenia zasądzające świadczenie od niej oraz wykazać bezskuteczność egzekucji tego świadczenia (tak też uchwała SN z dnia 17 lutego 2011 r. III CZP 129/10). Ponadto jak wskazał Sąd Rejonowy o istnieniu zobowiązania pomiędzy (...) SA a (...) sp. z o.o. przesądził w ocenie Sądu prawomocny nakaz zapłaty. Nie sposób jednak wskazując na wszystkie powyższe rozważania Sądu Okręgowego uznać stanowisko Sądu Rejonowego za prawidłowe.

W ocenie Sądu Okręgowego powód legitymował się nieprawomocnym orzeczeniem przeciwko spółce, w której co równie istotne pozwani pełnili we wcześniejszym okresie niż był wniesiony pozew funkcje członków zarządu. W tej sytuacji brak było podstaw do uznania, że powód przedstawił skuteczny tytuł egzekucyjne przeciwko spółce. Nakaz zapłaty wydany w dniu 14 grudnia 2012 r. przez Sąd Rejonowy w sprawie o sygn. XVI GNc 5939/15 nie uzyskał waloru prawomocności, a tylko prawomocne orzeczenie sądu rodzi skutki prawne z nim związane.

Sąd Okręgowy w niniejszym składzie podziela stanowisko wyrażone także przez tut. wydział w wyroku z dnia 26 maja 2021 r. w sprawie XXIII Ga 2183/18 jak również w sprawie XXIII Ga 195/18 w wyroku z dnia 21 września 2020 r. W tych sprawach Sąd Okręgowy przyjął także, że - w analogicznej sytuacji jaka ma miejsce w niniejszej sprawie - jest możliwe zakwestionowanie zobowiązania spółki w procesie dotyczących odpowiedzialności członków zarządu. Nie można zatem podzielić stanowiska, zgodnie z którym w procesie w którym powód dochodzi roszczenia na podstawie art. 299§1 k.s.h. przedstawiając prawomocne orzeczenie będące źródłem zobowiązania spółki wobec powoda, Sąd nie ma możliwości badania, czy określone w nim zobowiązanie istnieje. W niniejszej sprawie bowiem powód nie legitymuje się w ocenie Sądu Okręgowego prawomocnym orzeczeniem a w związku z tym nie została spełniona jedna z przesłanek odpowiedzialności pozwanych określona w art. 299§1 k.s.h.

Podkreślić należy, że w ocenie Sądu Okręgowego w tej konkretnej sprawie nastąpiły wyjątkowe okoliczności wskazujące, że nakaz zapłaty w postępowaniu przeciwko (...) sp. z o.o. w W. został wydany w momencie, kiedy spółka nie miała organu uprawnionego do reprezentacji. Taki nakaz natomiast nie powinien w ogóle być wydany. To powoduje, że w ocenie Sądu Okręgowego nie można na podstawie takiego tytułu zasądzić należności na podstawie art. 299§1 k.s.h. Zatem w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do uchylenia wyroku zaocznego i oddalenia powództwa oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania stosownie do jego wyniku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok poprzez uchylenie pkt I oraz IV wyroku zaocznego z dnia 4 stycznia 2018 r. wydanego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie i oddalił powództwo, z uwagi na fakt, iż powód nie wykazał przesłanki zastosowania art. 299 k.s.h. - tj. nie przedstawił prawomocnego tytułu egzekucyjnego przeciwko przedmiotowej spółce, który mógłby stanowić ewentualną podstawę roszczeń przeciwko pozwanym. Z uwagi na przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd drugiej instancji odstąpił od omawiania pozostałych zarzutów apelacji.

O kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z wynikiem sporu za stronę przegraną uznając stronę powodową. Zgodnie zaś z art. 108 k.p.c., Sąd orzekł jedynie o zasadzie poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe, matematyczne ich wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zgodnie z wynikiem sporu, uznając stronę powodową za przegraną w całości.

Z uwagi, że pozwany M. K. reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika to powód winien mu zwrócić koszty związane z udziałem jego pełnomocnika tj. wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 1800 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 poz. 1804 ze zm.), obowiązującego w dacie wniesienia apelacji, z uwzględnieniem 50% stawki minimalnej, ponieważ pełnomocnik reprezentował pozwanego M. K. także przed Sądem I instancji.

Odnośnie pozostałych kosztów postępowania apelacyjnego Sąd orzekł o ich zwrocie na rzecz pozwanych solidarnie, a na zasądzone koszty postępowania złożyła się opłata od apelacji w wysokości 750 zł.

Sędzia Monika Skalska