Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka B. D. wniosła o nakazanie pozwanym Z. P. i A. P., aby opróżnili, opuścili i wydali powódce zajmowaną część lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w O. przy ul. (...). Ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu powódka wskazała, że strony – pozostające w związku nieformalnym - łączyła umowa użyczenia, w czasie której strony zawarły przedwstępną umowę sprzedaży udziału wynoszącego ½ części wskazanej nieruchomości. Zgodnie z warunkami umowy pozwany zobowiązany był do spłaty kredytu, którego zabezpieczeniem jest opisana w księdze wieczystej hipoteka. Pozwany nie wywiązał się jednak ze wskazanych obowiązków, dlatego też powódka odstąpiła od przedwstępnej umowy sprzedaży udziału w prawie własności nieruchomości. Pomimo wyznaczenia pozwanemu okresu na opuszczenie lokalu pozwany nadal zamieszkuje w nim wraz z małoletnią córką A. P..

Pozwany Z. P. wniósł o oddalenie powództwa.

Pozwany wskazał, że jest gotów się wyprowadzić zaraz po tym gdy powódka odda mu pieniądze, które zapłacił jej przy umowie przedwstępnej tj. 60.000 złotych. Podał, że obecne jest w bardzo trudnej sytuacji życiowej i pogarszającej się materialnej, albowiem choroba powoduje, że nie może się poruszać, grozi mu odcięcie nogi, stracił pracę. Wyjaśnił, że gdyby nie córka powódki zapewne oni mieszkali by spokojnie w mieszkaniu do tej pory, ale wprowadzenie się córki powódki I. P. spowodowało, że powódka chce się go pozbyć.

Interwenient uboczny - Gmina O. - nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka B. D. jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Przedmiotowy lokal zajmuje pow. 65,34 m ² i składa się z 3 pokoi, przedpokoju, łazienki, wc i kuchni.

(dowód: wydruk z księgi wieczystej k. 7-14, zeznania powódki k. 212v.)

Strony pozostawały w konkubinacie. Początkowo, od 2012r., pozwany zamieszkiwał z powódką we wskazanym lokalu na podstawie łączącej strony umowy użyczenia. Wraz z nim w mieszkaniu powódki zamieszkała małoletnia córka pozwanego, A. P. ur. (...)

Następnie w dniu 6 lutego 2015r. strony zawarły przedwstępną umowę sprzedaży udziału wynoszącego ½ części w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. Na mocy tejże umowy powódka zobowiązała się sprzedać pozwanemu wskazany udział za kwotę 90.000 zł w terminie do dnia 1 marca 2036r.

Jednocześnie pozwany zobowiązał się do spłaty kredytu, którego zabezpieczeniem jest opisana w księdze wieczystej hipoteka w wysokości 1/3 pozostałej kwoty zadłużenia oraz ponoszenia kosztów bieżącej eksploatacji lokalu w wysokości ½ lub 1/3 części, w zależności od osób zamieszkujących lokal.

W dniu zawarcia umowy pozwany wręczył powódce kwotę 30.000 zł tytułem zadatku. Powódka oświadczyła zaś, że na poczet ceny sprzedaży zaliczyła pozwanemu kwotę 30.000 zł tytułem poczynionych przez niego nakładów.

(dowód: umowa k. 15-18, zeznania powódki k. 212v., zeznania pozwanego k. 212v., zeznania świadka A. P. k. 212v.)

Do lipca 2018r. pozwany wywiązywał się z przyjętego zobowiązania. Jednakże, wobec tego, że w tym czasie wraz ze stronami, wbrew woli pozwanego, zamieszkała pełnoletnia córka powódki - I. P. - pozwany od sierpnia 2018r. zaprzestał uiszczania należności związanych z bieżącą eksploatacją lokalu.

W konsekwencji, pismem z 22 października 2018r., powódka złożyła oświadczenia o odstąpieniu od przedwstępnej umowy sprzedaży udziału w prawie własności nieruchomości.

Od tego też czasu pozwany wraz z córką A. P. zajmują dwa pokoje w lokalu powódki bez tytułu prawnego.

(dowód: oświadczenie wraz z potwierdzeniem odbioru korespondencji k. 19-20, 145-146)

Powódka wytoczyła przeciwko pozwanemu przed tut. Sądem powództwo o zapłatę odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowego lokalu. Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2019r. w sprawie o sygn. X C 326/19 Sąd Rejonowy w Olsztynie zasądził na rzecz powódki od pozwanego kwotę 914,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2019r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

(dowód: dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Olsztynie o sygn. X C 326/19)

Pozwany znajduje się obecnie w bardzo trudnej sytuacji materialnej, jak i życiowej. Dochód pozwanego oraz jego małoletniej córki stanowią: renta inwalidzka przyznana pozwanemu w związku ze stwierdzonym u Z. P. ropnym bakteryjnym zapaleniem endoprotezy lewego stawu biodrowego w kwocie 1.025 zł, zasiłek rodzinny w kwocie 125 zł, zasiłek z tytułu niepełnosprawności w wysokości 215,84 zł, alimenty zasądzone na rzecz małoletniej A. P. w kwocie 300 zł oraz świadczenie 500+. Suma stale ponoszonych wydatków pochłania większość osiąganego dochodu.

(dowód: oświadczenie o stanie majątkowym k. 186-188, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 189, dokumentacja medyczna k. 190-196, zeznania pozwanego k. 212v.)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń roszczenie powódki zasługiwało na uwzględnienie.

Dokonując powyższego rozstrzygnięcia Sąd oparł się na dokumentach przedłożonych przez strony, których prawdziwości nie zakwestionowano oraz zeznaniach przesłuchanego w sprawie świadka, jak i zeznaniach samych stron. Ich zeznania były bowiem spójne, logiczne i znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. W ocenie Sądu nie było podstaw by kwestionować wiarygodność zeznań w/w osób.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie, wbrew twierdzeniom powódki odnoszącym się do przemocowego charakteru relacji stron i stosowania przez pozwanego w stosunku do niej przemocy psychicznej, nie stwierdzono podstaw do rozpoznania jej w trybie art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Przyjęto natomiast, że przedmiotową sprawę należało rozpoznać w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z treścią art. 222 § 1 kc, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

W świetle powyższego przedmiotowo istotnymi w sprawie okolicznościami było zatem władanie przez pozwanych nieruchomością, ustalenie, że powódka jest właścicielem nieruchomości, oraz kwestia uprawnienia pozwanych do władania rzeczą należącą do powódki.

Przedmiotem niniejszego postępowania było więc zbadanie, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, czy zachodzą przesłanki uzasadniające uwzględnienie żądania powódki nakazania pozwanemu Z. P. oraz jego córce A. P., aby opróżnili, opuścili i wydali powódce zajmowaną część mieszkania położonego w O. przy ul. (...).

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, że sytuację panującą między powódką a pozwanym od 2012r. do lipca 2018r. należało oceniać przez pryzmat umowy użyczenia (art. 710-719 k.c.). Należy w tym miejscu wskazać, że użyczenie jest umową, na podstawie której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu w użyczenie, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Cechą charakterystyczną użyczenia, odróżniającą ją od najmu, jest jej nieodpłatność oraz motyw bezinteresowności. Treść stosunku użyczenia, a zarazem jego społeczno – gospodarcza funkcja, sprowadza się zatem do – motywowanego zazwyczaj chęcią pomocy, dobroczynnością lub inną bezinteresowną pobudką – przysporzenia przez użyczającego korzyści kontrahentowi. Użyczenie można więc także określić jako bezinteresowne pozbawienie się użytku ze strony użyczającego dla wygody biorącego (vide: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 19992r., III CZP 81/92, OSNCP 1993, Nr 3, poz. 30). Nie jest zatem użyczeniem umowa, u podłoża której leżą inne przesłanki niż bezinteresowność, dobroczynność lub chęć bezpłatnego wygodzenia kontrahentowi, a więc umowa przynosząca wierzycielowi korzyści materialne nie polegające na bezpośrednim świadczeniu ze strony dłużnika (por. J. Gudowski w: Komentarz do Kodeksu Cywilnego, Tom II, Warszawa 2003, s. 317 i n.). W szczególności, nie jest użyczeniem, umowa na podstawie której dłużnik w związku z używaniem rzeczy ponosi obciążające wierzyciela koszty i opłaty nie mieszczące się w kosztach zwykłego jej utrzymania. (por. tamże, s. 319 oraz W. Popiołek, Kodeks Cywilny, Tom II, Komentarz do art. 450-1088, Warszawa 2005, s. 527, orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1926r., III Rw 122/26, PS 1927/175 i z dnia 10 stycznia 1959r, 2 CR 12/59, PREiS 1959/4/258).

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że strony pozostawały w związku nieformalnym. Niewątpliwie zatem zamieszkanie pozwanego wraz z małoletnią córką w mieszkaniu powódki było naturalną konsekwencją łączącej ich relacji. Co więcej w czasie wspólnego zamieszkania pozwany partycypował w kosztach utrzymania mieszkania. Wobec tego nie może więc budzić wątpliwości, iż strony łączyła umowa użyczenia przedmiotowego lokalu. Dodatkowo strony łączyła zawarta w dniu 6 lutego 2015r. przedwstępna umowa sprzedaży udziału wynoszącego ½ części w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. Nie budzi jednak wątpliwości, że w związku z niewywiązaniem się przez pozwanego z zobowiązań nałożonych na niego w przedmiotowej umowie, powódka – pismem z 22 października 2018r. – dokonała skutecznego odstąpienia od przedwstępnej umowy sprzedaży udziału w prawie własności nieruchomości. Uzasadnionym jest zatem stwierdzenie, że od tego też czasu pozwany wraz z córką A. P. zajmują mieszkanie powódki bez tytułu prawnego.

W konsekwencji powyższych wskazań żądanie powódki nakazania pozwanym opuszczenia i wydania powódce przedmiotowego lokalu zasługiwało zdaniem Sądu na uwzględnienie.

W dalszej kolejności wskazania wymaga, że choć w oparciu o samą przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości (ostatecznie przez powódkę wypowiedzianą) pozwanemu nie przysługuje tytuł prawny do spornego lokalu, to niemniej jednak fakt, iż pozwani byli uprzednio stroną umowy użyczenia powoduje, że należy ich traktować jako lokatorów w rozumieniu ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego.

Tym samym stosownie do art. 14 tego aktu prawnego Sąd miał obowiązek orzec, czy przysługuje pozwanym prawo do otrzymania lokalu socjalnego. W świetle ust 3 art. 14, sąd bada z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osoby , której wyrok dotyczy, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nią z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodzinną. Ponadto zgodnie z treścią art. 14 ust. 4 pkt 2 i 4 ustawy sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą, jak i wobec emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej.

W ocenie Sądu pozwani spełniają przesłanki przyznania im lokalu socjalnego. Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń, pozwana A. P. nadal jest osobą małoletnią i uczącą się. Pozwany Z. P. jest z kolei osobą niepełnosprawną. Co więcej dochód rodziny stanowi renta inwalidzka, przyznana pozwanemu w związku ze stwierdzoną u niego niepełnosprawnością oraz świadczenia socjalne. W ocenie Sądu pozwani nie mają obecnie realnych możliwości zapewnienia sobie innego lokalu mieszkalnego we własnym zakresie.

Z tych względów Sąd orzekł, że pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego.

Orzeczenie o kosztach procesu oparto natomiast o przepis art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych. Pozostawia ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2013 r., I CZ 128/12, LEX nr 1293687). Według doktryny do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Wskazać przy tym należy, iż Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 – z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554).

Pozwani przegrali wprawdzie niniejszy proces, jednakże zdaniem Sądu wskazana przez nich sytuacja życiowa i materialna przemawiała za słusznością nieobciążania ich wygenerowanymi w związku z nim kosztami w pełnej ich wysokości. Sąd zważył bowiem, iż obecnie dochód dwuosobowej rodziny wynosi średnio 2.165,84 zł miesięcznie i kwota ta niemalże w całości wydatkowana jest na pokrycie stale ponoszonych kosztów utrzymania. Dochody pozwanych umożliwiają im pokrycie wyłącznie podstawowych potrzeb bytowych. Pozwani nie dysponują zatem żadnymi dodatkowymi środkami umożliwiającymi im pokrycie kosztów przedmiotowego procesu. W świetle powyższego zasadnym było nieobciążanie pozwanych tymi kosztami.

SSR Joanna Bieńkowska-Kolarz

ZARZĄDZENIE

1)  odnotować;

2)  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pozwanemu z pouczeniem o apelacji oraz pełn. interwenienta ubocznego po stronie powodowej;

3)  z apelacją lub za 14 dni;

O., 9 listopada 2020 r.