Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Kowalska-Kulik

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Rusnarczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2022 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

z dnia 3 czerwca 2020 roku znak: (...)

w sprawie J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

o świadczenie uzupełniające

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. R. świadczenie uzupełniające od dnia 1 października 2019 roku na stałe.

Sygn. akt IV U 992/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 lipca 2022 roku

Decyzją z dnia 3 czerwca 2020 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. - powołując się na przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2020, poz. 1936) - odmówił J. R. przyznania świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że orzeczeniem komisji lekarskiej z dnia 13 maja 2020 roku odwołująca nie została uznana za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Powyższą decyzję zaskarżyła J. R., która podniosła, iż jest niezdolna do samodzielnej egzystencji ze względu na swój stan zdrowia. Wskazała, że jest osobą poruszającą się o kulach, czasem udaje jej się poruszać o jednej kuli, nie jest w stanie bez pomocy innych egzystować, w związku z tym w wielu czynnościach życiowych musi prosić o pomoc. Wniosła o zmianę decyzji i przyznanie świadczenia uzupełniającego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. wniósł o jego oddalenie wskazując, że orzeczeniem komisji lekarskiej z dnia 13 maja 2020 roku J. R. nie została uznana za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji, a zatem nie spełnia warunków do przyznania świadczenia uzupełniającego.

Bezspornym w sprawie było, że J. R. (ur. (...)), jest uprawniona do emerytury. W dniu 16 października 2019 roku złożyła wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Odwołująca legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia 29 marca 2018 r. wydanym na stałe (symbol przyczyny niepełnosprawności - 05-R). W w/w orzeczeniu wskazano w pkt 7, że odwołująca wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Orzeczeniem komisji lekarskiej z dnia 13 maja 2020 roku J. R. nie została uznana za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

U J. R. rozpoznano: chorobę zwyrodnieniową wielostawową, szczególnie kręgosłupa i stawu kolanowego lewego z przewlekłym zespołem bólowym, stan po złamaniu przezpanewkowym miednicy po prawej stronie i alloplastyce całkowitej stawu biodrowego prawego; nadciśnienie tętnicze II WHO bez cech niewydolności układu krążenia, łagodne niedomykalności zastawek mitralnej i trójdzielnej, niepowikłane żylaki podudzia lewego, chorobę refluksową przełyku, organiczne zaburzenia nastroju.

Odwołująca się J. R. jest - ze względu na występujące u niej schorzenia narządu ruchu - niezdolna do samodzielnej egzystencji na stałe. Odwołująca zamieszkuje w swoim domu w P. z mężem, który ma 87 lat. We wrześniu 2016 r. odwołująca uległa wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego doznała złamania miednicy, stłuczenia głowy, brzucha i mostka. W 2018 r. przeszła operacje alloplastyki stawu biodrowego prawego. Od tej pory odwołująca porusza się o kulach. Odwołująca odczuwa stale dolegliwości bólowe kręgosłupa, nóg i stóp; stale zażywa leki przeciwbólowe. Ma lek przed wyjściem z domu ( z badania psychologicznego z dnia z marca 2018 r. wynika, że odwołująca ma objawy stresu pourazowego). Często leży w ciągu dnia. J. R. generalnie potrafi się sama ubrać, czasem ma problem z założeniem rajstop, spodni czy butów. W tych czynnościach pomaga odwołującej jej mąż. Odwołująca może dojść sama do ubikacji, jednak wymaga pomocy przy kąpieli z uwagi na zaburzenia równowagi. Odwołująca korzysta przy myciu ciała ze specjalnego krzesełka i wówczas jest asekurowana przez męża, by się nie przewróciła. J. R. jest zdolna do wykonania prostych czynności, np. może zrobić sobie kanapki, natomiast z uwagi na stan zdrowia nie gotuje, nie sprząta mieszkania, nie pierze (wyjątkowo jak jest „lepszy” dzień, to coś ugotuje). Nie jest natomiast w stanie samodzielnie zrobić zakupów, pójść do lekarza, czy załatwić spraw urzędowych. Odwołująca wychodzi przed dom o kulach, nie odchodzi daleko od domu. J. R. stale korzysta z pomocy córki M. U., która zamieszkuje 100 m od domu rodziców. Zarówno M. U., jak i członkowie jej rodziny codziennie przychodzą do odwołującej, celem udzielenia jej pomocy ( gotowanie, sprzątanie, pranie, zawiezienie do lekarza). Wszystkie sprawy urzędowe załatwia M. U., ma do tego upoważnienie. Stan zdrowia 80- letniej odwołującej J. R. nie ulegnie poprawie.

dowód: opinia biegłych lekarzy sądowych: ortopedy k. 26, kardiologa k. 43-44 -98, psychiatry i neurologa k. 62-63, k. 81, k. 89, opinia komisji lekarskiej ZUS z dnia 13 maja 2020 r. k. 93 akt ZUS, zeznania świadka M. U. nagranie od 00:05:22 min k. 52, zeznania odwołującej J. R. nagranie od 00:20:52 min k. 52-53

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu ortopedii, kardiologii, neurologii i psychiatrii, które uznał za wiarygodne w całości, za wyjątkiem wniosków końcowych opinii biegłych ortopedy i neurologa zawartych w ich opiniach, a także na podstawie zeznań świadka M. U. i odwołującej J. R.. Zeznania świadka i odwołującej są spójne, wzajemnie uzupełniają się ze sobą, korelują także z treścią opinii biegłych ortopedy i neurologa.

Sąd w pełni podzielił ustalenia wynikające ze sporządzonych w sprawie opinii biegłych lekarzy sądowych dotyczących stanu zdrowia odwołującej w zakresie układu ruchu, nie podzielając jedynie wniosków końcowych ortopedy i neurologa o braku niezdolności do samodzielnej egzystencji u J. R. . Opinie biegłych, zdaniem Sądu zawierają kompleksową i wyczerpującą ocenę stanu zdrowia odwołującej się i uwzględniają wpływ rozpoznanych u niej schorzeń na zdolność do samodzielnej egzystencji. Biegli dokonali wnikliwej analizy dokumentacji lekarskiej oraz przeprowadzili dokładne badanie odwołującej się. W ocenie Sądu w/w opinie zawierają przekonujące uzasadnienie w zakresie rozpoznanych schorzeń, a z treści opinii biegłych ortopedy i neurologa wynika, iż odwołująca się jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

W uzasadnieniu opinii biegły ortopeda wymienił schorzenia odwołującej, wskazał m.in., iż jej chód jest nieprawidłowy (powolny, o kulach łokciowych), zarówno kręgosłup szyjny, jak i piersiowy i lędźwiowy jest nieprawidłowy, istnieją ograniczenia odwodzenia w stawach barkowych, ograniczenia rotacji w stawie biodrowym prawym. Biegły ocenił, iż stwierdzone schorzenia oraz następstwa urazu w obrębie układu ruchu powodują jego istotną dysfunkcję. Stopień tej dysfunkcji, zdaniem biegłego, nie powoduje jednak konieczności stałej pomocy i opieki innych osób we wszystkich podstawowych czynnościach życia codziennego i w czynnościach samoobsługowych.

W badaniu fizykalnym- według opinii biegłego kariologa – poza granicznymi wartościami ciśnienia krwi, nie stwierdzono odchyleń od stanu prawidłowego. Nadciśnienie tętnicze poddaje się leczeniu farmakologicznemu, podwyższone wartości ciśnienia występują sporadycznie. Stwierdzone niedomykalności zastawek mitralnej i trójdzielnej mają charakter łagodny i nie powodują istotnych zaburzeń hemodynamicznych. Odwołująca nie przyjmuje i nie ma przepisywanych leków antyarytmicznych. Brak jest jakichkolwiek danych na hospitalizacje czy też pobyty w SOR z powodów kardiologicznych. W badaniu klinicznych układ krążenia jest w pełni wydolny i nie powoduje niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W uzasadnieniu opinii biegłych: psychiatry i neurologa wskazano, iż choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów z przewlekłym zespołem bólowym powoduje istotne ograniczenie funkcji układu ruchu, szczególnie w podejmowaniu wysiłku fizycznego, adekwatne do wieku. Wnioskodawczyni wymaga częściowej pomocy w robieniu zakupów, porządkowaniu mieszkania oraz załatwianiu spraw urzędowych. Natomiast w podstawowych czynnościach codziennych jest samodzielna ( porusza się samodzielnie z asekuracją kul łokciowych, ubiera i rozbiera się samodzielnie, posiłki zjada samodzielnie, podstawowe czynności higieniczne codzienne wykonuje również samodzielnie). W obrazie stanu psychicznego dominują organiczne zaburzenia nastroju o łagodnym nasileniu, bez objawów otępiennych. Biegli wysnuli wniosek, iż stwierdzane schorzenia w obecnym stopniu zaawansowania nie naruszają sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z zaspokajaniem podstawowych czynności codziennych.

W opinii uzupełniającej biegłe neurolog i psychiatra stwierdziły, iż w świetle dokumentacji medycznej, zeznania świadka M. U. dotyczące codziennego funkcjonowania odwołującej są wiarygodne. Wskazali, że w wyniku ograniczeń stwierdzanych u odwołującej, wnioskodawczyni wymaga częściowej pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego, praniu, sprzątaniu i robieniu zakupów oraz załatwieniu spraw urzędowych, natomiast posiłki zjada samodzielnie, ubiera się i rozbiera samodzielnie, podstawowe czynności higieniczne codziennie wykonuje również samodzielnie, wymaga pomocy podczas kąpieli. W kolejnej opinii uzupełniającej biegłe wskazały, iż charakter schorzeń i wiek opiniowanej daje podstawy do przyjęcia, że stan zdrowia wnioskodawczyni nie ulegnie poprawie.

Jak podniesiono wyżej, Sąd nie podzielił wniosków końcowych opinii, sporządzonych przez biegłych ortopedę i neurologa, o braku niezdolności do samodzielnej egzystencji u odwołującej, przy czym zgodził się w pełni z ustaleniami zawartymi w ich opiniach na temat aktualnego stanu zdrowia J. R. i jej codziennego funkcjonowania. Z opinii tych wynika, że (tak jak wskazywały to odwołująca i świadek M. U.), odwołująca de facto jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Zdaniem Sądu, biegli oceniający schorzenia narządu ruchu u odwołującej, opisując prawidłowo schorzenia J. R. oraz ich wpływ na jej codzienne funkcjonowanie, błędnie zinterpretowali pojęcie „niezdolności do samodzielnej egzystencji” wskazane w przepisie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w stosunku do osoby, która wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Termin „niezdolność do samodzielnej egzystencji" zdefiniowany w art. 13 ust. 5 cyt. ustawy ma szeroki zakres przedmiotowy. Oznacza spowodowaną naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Trzeba przy tym odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp., od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu „niezdolność do samodzielnej egzystencji”. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję człowieka nie należą wyłącznie tzw. czynności samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków, ale również nabywanie żywności, przyniesienie jej do domu, ogrzewanie mieszkania, podstawowe prace porządkowe, niewymagające wysiłku fizycznego i prac na wysokości, pranie, gotowanie. Niezdolność do samodzielnej egzystencji występuje nawet wtedy, gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy może wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie, np. zje posiłek przygotowany przez inną osobę, o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiona praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej stałej lub długotrwałej pomocy ze strony osoby drugiej (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1 sierpnia 2018 r. sygn. akt III AUa 612/17).

Opiniujący w sprawie biegli potwierdzili istotną dysfunkcję narządu ruchu u J. R., szczególnie w zakresie podejmowania wysiłku fizycznego. Jak wynika bezsprzecznie z zebranych dowodów odwołująca wymaga pomocy w kąpieli, w sprzątaniu mieszkania, praniu, gotowaniu ciepłych posiłków, robieniu zakupów, załatwianiu spraw urzędowych, czy składaniu wizyt lekarskich. Fakt, iż odwołująca sama się ubiera (nie zawsze), zje przygotowany posiłek, czy też porusza się po mieszkaniu o kulach (wolno) nie oznacza zdolności do samodzielnej egzystencji, bowiem do jej zapewnienia wymaga pomocy i opieki osób trzecich (bez nich nie byłaby w stanie zapewnić sobie potrzeb niezbędnych do życia). Z przyczyn zdrowotnych odwołująca zatem nie jest zdolna do samodzielnego załatwiania elementarnych spraw życiowych wymienionych powyżej, bez których nie można egzystować ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 maja 2022 r. sygn. akt III AUa 68/22). Wobec powyższego uznać należy, iż w świetle opinii biegłego ortopedy i neurologa, J. R. jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji Taka konstatacja koreluje też z orzeczeniem (...) Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w L. o znacznym stopniu niepełnosprawności z dnia 29 marca 2018 r. wydanym na stałe (symbol przyczyny niepełnosprawności - 05-R). W w/w orzeczeniu wskazano w pkt 7, że odwołująca wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Mając powyższe na uwadze Sąd – na podstawie treści opinii biegłych ortopedy i neurologa (odrzucając tylko błędny wniosek końcowy), a także korelujących z tą opinią zeznań świadka i odwołującej – przyjął, iż J. R. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji z uwagi na schorzenia narządu ruchu.

Pozostałe okoliczności sprawy uznał Sąd za bezsporne, bowiem nie były one kwestionowane przez strony. Również dokumenty przedstawione na stwierdzenie powyższych okoliczności zostały ocenione jako w pełni miarodajne i wiarygodne. Ich autentyczność i moc dowodowa nie została zakwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. R. zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019 roku o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2022 r., poz. 1006), świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem
o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem
o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby
i niezdolności do samodzielnej egzystencji. Zgodnie z ust. 2 powołanego artykułu, świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1750 zł miesięcznie ( w roku 2020 kwoty 1700 zł miesięcznie, w roku 2019 kwoty 1600 zł miesięcznie).

W myśl art. 4 cyt. ustawy, świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 1750 zł miesięcznie ( w roku 2020 kwoty 1700 zł miesięcznie, w roku 2019 kwoty 1600 zł miesięcznie), z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, tj. w razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 1750 zł miesięcznie ( w roku 2020 kwoty 1700 zł miesięcznie, w roku 2019 kwoty 1600 zł miesięcznie), z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

Stosownie do art. 7 ustawy w sprawach nieuregulowanych w ustawie o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Zgodnie zatem z dyspozycją art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie czy J. R. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji w rozumieniu powołanych wyżej przepisów. Okoliczność tę, jako wymagającą wiadomości specjalnych, ustalił Sąd - stosownie do treści art. 278 § 1 k.p.c. - na podstawie opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu ortopedii i neurologii, z których treścią korelowały zeznania odwołującej i świadka. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że stopień zaawansowania rozpoznanych schorzeń narządu ruchu J. R. narusza sprawność jej organizmu w stopniu powodującym niezdolność do samodzielnej egzystencji. Przywołane przez biegłych okoliczności, świadczą o tym, że stopień upośledzenia funkcji narządu ruchu uniemożliwia wnioskodawczyni samodzielnie wykonywanie typowych czynności dnia codziennego takich jak porządkowanie mieszkania, robienie zakupów, przygotowywanie ciepłych posiłków, korzystanie z kąpieli, załatwianie spraw urzędowych, wizyty u lekarza, przy których wymaga pomocy ze strony osób trzecich. Samodzielnie może jedynie podejmować proste czynności jak spożywanie posiłków, ubranie się, wolne poruszanie po mieszkaniu (o kulach). Oznacza to, iż odwołująca wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Za nieprawidłową zatem uznać należy ocenę zdolności odwołującej się do samodzielnej egzystencji, dokonaną przez komisję lekarską ZUS, na której orzeczenie organ rentowy powołał się w zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd – na podstawie art.
477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych wyżej przepisów prawa materialnego - orzekł jak w sentencji. Świadczenie uzupełniające przyznano na stałe, bowiem – jak stwierdzili biegli – jej stan zdrowia nie ulegnie poprawie.