Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 664/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2022 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w likwidacji w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 10 marca 2021 r. sygn. akt I C 127/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje adwokatowi W. J. (1) kwotę 8.100 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora pozwanej w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Umieściła w Portalu Informacyjnym:

Sekretarz sądowy

Karolina Budna

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

I A Ca 664/21

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wytoczyła przeciwko pozwanej spółce (...) sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Z. powództwo, w którym domagała się zasądzenia od pozwanej kwoty 836.510,49 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z zastrzeżeniem pozwanej prawa powoływania się na ograniczenie jej odpowiedzialności do wartości zbytego w licytacji egzekucyjnej prawa użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę gruntu w użytkowaniu wieczystym oznaczoną numerem (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą nr (...) i zasądzenia od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Ustanowiony dla spółki (...) sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w Z. kurator w złożonej odpowiedzi na pozew /k.-135-137/ wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania oraz zasądzenia na rzecz adwokata W. J. (2) za sprawowanie funkcji kuratora procesowego wynagrodzenia.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 836.510,49 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lipca 2019 roku
do dnia zapłaty, przy czym zastrzegł dla pozwanej prawo powoływania się
na ograniczenie jej odpowiedzialności do zbytego w licytacji egzekucyjnej prawa użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę gruntu w użytkowaniu wieczystym oznaczoną numerem (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...); zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 47.028 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; oraz przyznał adwokatowi W. J. (2) kwotę 5.400 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora pozwanej.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 1 sierpnia 2001 r. strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (finansujący) zawarła ze spółką (...) Ltd. sp. z o.o. z siedzibą w Z. (użytkownik) umowę tenencji nr (...), na podstawie której finansujący za ustaloną w § 2 odpłatnością oddał użytkownikowi do używania i pobierania pożytków z nieruchomość gruntową w użytkowaniu wieczystym zabudowaną budynkiem stanowiącym odrębną własność, położoną w Z. przy ul. (...) o łącznej powierzchni 5.3252 ha, działka gruntu w użytkowaniu wieczystym do dnia 5 grudnia 2089 r. oznaczona numerem (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...).

W § 2 ust. 1 lit. b umowy ustalono, iż użytkownik zobowiązany jest do uiszczania czynszu miesięcznego (opłaty tenencyjne) w wysokości stanowiącej równowartość w PLN kwoty 5.477,53 DEM przeliczonej każdorazowo wg kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku (...) S.A. z godz. 7:30 w dniu poprzedzającym 7 dni kalendarzowych datę płatności.

Jednocześnie zastrzeżono, iż finansującemu przysługiwało prawo jednostronnego wypowiedzenia umowy w przypadku zalegania przez użytkownika z uiszczeniem co najmniej jednej pełnej tenuty (§ 6 ust. 1 pkt 2).

Umowa miała obowiązywać z zastrzeżeniem § 6, do dnia 30 października 2007 r. (§7 ust. 1). Po jej zakończeniu użytkownik zobowiązany był do zwrotu rzeczy objętej przedmiotem tenencji (§7 ust. 2).

Zabezpieczaniem płatności tenut była m.in. ustanowiona hipoteka kaucyjna do kwoty 1.000.000,00 zł na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w Z. przy ul. (...) o łącznej powierzchni 5. (...) działka gruntu w użytkowaniu wieczystym do dnia 5 grudnia 2089 r. oznaczona numerem (...) dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...) (§ 8 ust. 2 tiret piąty). Zabezpieczeniem miała być również kaucja gwarancyjna w wysokości 700.000,00 zł złożona finansującemu przez D. C.. Ltd. zabezpieczająca wykonanie zarówno umowy użytkowania nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą nr (...), jak również określonych umów tenencji . Kaucja miała być zwrotna wyłącznie w przypadku należytego wykonania w całości powyższych umów w terminie 7 dni od ich rozliczenia (§ 8 ust. 2 tiret szósty). Umowa została przy tym zawarta pod warunkiem wejścia w życie umowy użytkowania przedmiotowej nieruchomości, którą zawrze finansujący z właścicielem tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. (§ 8 ust. 3).

Spółka (...) sp. z o.o. w oświadczeniu z dnia 11 sierpnia 2001 r. złożonym w formie aktu notarialnego ustanowiła na prawie użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 5.3252 ha położonej w Z. przy ul. (...) stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą nr (...), hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 1.000.000,00 zł, jako zabezpieczenie zapłaty przez D. (...) sp. z o.o. w Z. wszelkich zobowiązań, które mogą wyniknąć z realizacji umowy tenencji z dnia 1 sierpnia 2001 r.

W dniu 4 września 2001 r. spółka (...) sp. z o.o. w Z. zawarła w formie aktu notarialnego z (...) sp. z o.o w W. umowę odpłatnego użytkowania na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej o powierzchni 5.3252 ha położonej w Z. przy ul. (...) stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą nr (...) i prawie własności posadowionego na tej nieruchomości budynku stanowiącego odrębny przedmiot własności.

Użytkowanie zostało ustanowione na okres 72 miesięcy. (...) sp. z o.o. tytułem wynagrodzenia zobowiązała się uiścić na rzecz spółki (...) sp. z o.o. 72 opłaty miesięczne w wysokości 6.944,44 zł płatne od października 2001 r. do września 2007 r. Tytułem zabezpieczenia (...) sp. z o.o. zobowiązało się wnieść kaucję w wysokości 500.000,00 zł, na rzez spółki (...) sp. z o.o., Jednocześnie spółka (...) sp. z o.o. z wniesionej kaucji miała zaliczyć począwszy od października 2001 r. do września 2007 r. kwotę 6.944,44 zł na poczet należnych za każdy miesiąc użytkowania opłat.

Umowa weszła w życie z dnia 15 października 2001 r., zaś przekazanie nieruchomości nastąpiło w dniu 2 listopada 2011 r.

W związku z brakiem realizacji umowy tenencji z dnia 1 sierpnia 2001 r. strona powodowa (...) sp. z o.o. w piśmie z dnia 18 czerwca 2002 r. skierowanym do spółki (...) Ltd. Sp. z o.o., powołując się na § 6 ust. 1 umowy złożyła oświadczenie o jednostronnym rozwiązaniu umowy tenencji nr (...)Jednocześnie wraz z oświadczeniem o rozwiązaniu umowy strona powodowa wezwała użytkownika m.in. do zapłaty kwoty 63.265,69 zł tytułem nieuiszczonych tenut wraz z odsetkami.

Umowa uległa rozwiązaniu z dniem złożenia użytkownikowi oświadczenia przez finansującego tj. w dniu 18 czerwca 2001 r.

Na dzień 5 stycznia 2005 r. należność na rzecz (...) sp. z o.o. z tytułu umowy tenencji opiewała na łączną kwotę 943.626,52 zł na którą to sumę składy się zdyskontowane przyszłe płatności z tytułu umowy tenencji w kwocie 700.110,19 zł oraz odsetki od powyższej kwoty w wysokości 243.516,33 zł.

Przedmiotowe prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w Z. przy ul. (...) o łącznej powierzchni 5. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), zostało zlicytowane w toku postępowania egzekucyjnego w sprawie (...) prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zielonej Górze M. S..

Wydzielona na rzecz wierzyciela hipotecznego (...) sp. z o.o. kwota 836.510,49 zł uzyskana ze sprzedaży, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 27 czerwca 2018 r. w sprawie (...) zatwierdzającego plan podziału sumy uzyskanej z nieruchomości oznaczonej KW (...), została złożona przez komornika sądowego do depozytu Ministra Finansów.

Powództwo w ocenie Sądu O. na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie stan faktyczny nie był co do zasady sporny między stronami. Sporna była natomiast ocena prawna okoliczności faktycznych. Punktem wyjścia zaś dla poniższych rozważań było ustalenie, że świadczenie pozwanej spółki, którego spełnienia strona powodowa domaga się w niniejszej sprawie, stanowi zapłatę tytułem nieuiszczonych tenut wynikających z umowy tenencji z dnia 1 sierpnia 2001 r. oraz tytułem odsetek ustawowych za okres 3 lat przed dniem poprzedzającym wniesienie powództwa, których zapłata została przez pozwaną spółkę zabezpieczona przez ustanowenie hipoteki kaucyjnej na nieruchomości stanowiącej jej własność.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze zm.) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Sąd Okręgowy uznał, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia nie mógł się ostać. Wprawdzie rację ma strona pozwana, że roszczenie uległo przedawnieniu, gdyż wierzytelność z umowy tenencji stała się wymagalna najpóźniej w dniu 18 czerwca 2005 r., powództwo zaś zostało wytoczone w dniu 2 lipca 2019 r., a więc już po upływie 3 letniego terminu przedawnienie określonego w art. 118 k.c., dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W sprawie nie doszło również do przerwania biegu terminu przedawnienia, jednakże ów zarzut – jakkolwiek zasadny – nie mógł prowadzić do obezwładnienia roszczenia strony powodowej, która dochodzi roszczenia od strony pozwanej jako dłużnika rzeczowego. Dochodzona bowiem przez stronę powodową wierzytelność została zabezpieczona hipoteką kaucyjną na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przysługującego stronie pozwanej.

W myśl zaś art. 77 u.k.w.h. przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki. Z powołanego przepisu wynika, iż przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie pozbawia wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej. Jeżeli dojdzie do przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, to wierzyciel hipoteczny jest uprawniony do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej. W przypadku przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wierzyciel hipoteczny może zaspokoić się z nieruchomości obciążonej niezależnie od tego czy jej właścicielem jest też dłużnik osobisty, czy tylko rzeczowy (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 stycznia 2012 r., I ACa 1374/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21 listopada 2013 r., I ACa 593/2013, (...) nr (...)).

Sąd Okręgowy zauważył, że ustanowienie hipoteki kaucyjnej na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości przysługującego stronie pozwanej nastąpiło jeszcze przed nowelizacją ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Wobec tego należało rozważyć, które przepisy u.k.w.h znajdą zastosowanie w tej sprawie tj. te sprzed wspomnianej nowelizacji czy też w brzmieniu nadanym po nowelizacji.

W niniejszej zastosowanie mają przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. nr 131, poz. 1075), tj. przed dniem 20 lutego 2011 r. W myśl bowiem art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075) do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z wyjątkiem przepisów o rozporządzaniu opróżnionym miejscem hipotecznym. Stosownie zaś do treści art. 10 ust. 2 komentowanej ustawy, do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy w dotychczasowym brzmieniu, z wyjątkiem art. 76 ust. 1 i 4 tej ustawy, które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. To samo dotyczy hipotek kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Z treści przepisu art. 10 ust. 2 zd. 2 tej ustawy wynika zatem, że do hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną powstałej przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (tak jak w niniejszym przypadku), zastosowanie znajdą przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji, tj. obowiązujące do dnia 20 lutego 2011 r. Konkluzja ta odnosi się w szczególności do obecnie uchylonego art. 104 u.k.w.h. Z tych względów należało uznać, że zastosowanie w sprawie znajdą przepisy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. Stosownie do uchylonego przepisu art. 104 u.k.w.h. hipoteka kaucyjna zabezpieczała odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Artykuł 104 u.k.w.h., jako przepis szczególny odnoszący się do hipoteki kaucyjnej, wyłączał w tym zakresie zastosowanie art. 77 zd. 2 u.k.w.h., w wersji sprzed nowelizacji, odnoszącego się do hipoteki w ogólności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r., II CSK 282/11, Lex nr 1215166). Oznacza to, że jak długo hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej, tak długo wierzyciel może liczyć na zaspokojenie z nieruchomości obciążonej. W granicach sumy wpisanej do księgi wieczystej korzystają z zabezpieczenia hipotecznego powstałe roszczenia odsetkowe aż do wyczerpania zapisanej sumy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy sąd stwierdził , że strona pozwana, jako dotychczasowy właściciel prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), odpowiada jako dłużnik rzeczowy. W związku zaś z tym, że strona powodowa dochodziła tytułem należności w łącznej kwocie 835.510.49 zł, na którą to sumę składała się kwota 700.110,19 zł tytułem tenut oraz kwota 136.400,30 zł tytułem odsetek ustawowych od ww. kwoty za okres 3 lat przed dniem poprzedzającym wniesienie powództwa tj. za okres od 22 maja 2016 r. do 22 maja 2019 r., która to kwota znajduje w całości pokrycie w ustanowionej w niniejszej sprawie kwocie hipoteki kaucyjnej do kwoty 1.000.000,00 zł, a zatem powództwo jako uzasadnione, podlegało uwzględnieniu w całości.

Na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa nie stoi również fakt, że przedmiotowe prawo użytkowania wieczystego ww. nieruchomości została sprzedana w drodze egzekucji. Z art. 1000 § 1 k.p.c. wynika, że z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych, w tym także hipoteki, ciążące na nieruchomości, ale na ich miejsce powstaje prawo do zaspokojenia się z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji. Postanowienie sądu, odpowiadające treści art. 1003 k.p.c., stanowi dowód wygaśnięcia hipoteki, ale jednocześnie powstania na miejscu hipoteki prawa wierzyciela hipotecznego do zaspokojenia się z ceny nabycia.

Zgodnie zaś z art. 1036 § 2 k.p.c. jeżeli wierzytelność hipoteczna nie jest stwierdzona tytułem wykonawczym, należność przypadającą wierzycielowi hipotecznemu pozostawia się na rachunku depozytowym Ministra Finansów.

Jak wynika z materiału dowodowego nabywca prawa użytkowania nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Zielonej Górze prowadzi księgę wieczystą numer (...), w momencie przysądzenia własności nabył to prawo bez obciążeń, jednak z tym samym momentem wierzyciel hipoteczny, a więc strona powodowa uzyskała prawo zaspokojenia się z ceny nabycia nieruchomości zgodnie ze sporządzonym planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji z tej nieruchomości.

W momencie sprzedaży nieruchomości prawo do zaspokojenia się z wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie wygasa wobec wierzyciela hipotecznego. Powodowi przysługuje więc prawo do zaspokojenia się z ceny nabycia nieruchomości w zakresie w jakim przypada mu należność. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż w wyniku egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zielonej Górze ze sprzedaży prawa użytkowania wieczystego ww. nieruchomości, uzyskano sumę podlegająca podziałowi w kwocie 981.000,00 zł. W wyniku sporządzonego projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z ww. prawa użytkowania wieczystego nieruchomości stronie powodowej z tego tytułu przypadła kwota w wysokości 836.510,49 zł. Plan podziału w tej wersji został zrealizowany, a przypadająca powodowi jako wierzycielowi hipotecznemu ww. kwota została zdeponowana na rachunku depozytowym Ministra Finansów.

Mając powyższe na uwadze, Sąd w punkcie 1 wyroku uwzględnił w całości żądanie pozwu, jednocześnie ograniczając odpowiedzialność strony pozwanej, jako dłużnika rzeczowego na podstawie art. 319 k.p.c., do kwoty zgromadzonej na rachunku depozytowym Ministra Finansów z przeznaczeniem dla powoda, a to w związku ze sporządzeniem planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji prawa użytkowania wieczystego.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów strony pozwanej sąd I instancji wskazał, że poza sporem pozostawało to, że strona pozwana nie była stroną umowy tenencji z dnia 1 sierpnia 2001 r., a zatem nie łączył ją ze stroną powodową stosunek zobowiązaniowy z tego tytułu. Strona pozwana nie obaliła zaś domniemania wynikającego z przepisu art. 71 u.k.w.h., obowiązującego przed dniem 20 lutego 2011 r. Przepis ten stanowił, że domniemanie istnienia prawa wynikającego z wpisu hipoteki obejmuje, jeżeli chodzi o odpowiedzialność z nieruchomości, także wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. Wprawdzie z dniem 20 lutego 2011 r. przepis ten został uchylony ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw, jednakże z mocy art. 10 ustawy nowelizującej, do hipotek kaucyjnych, a także zwykłych, powstałych przed dniem wejścia w życie noweli, co do zasady (z zastrzeżeniem wskazanych w ustawie wyjątków) stosuje się przepisy sprzed zmiany.

Oznacza to, że powód może wobec pozwanego powołać się na domniemanie wynikające z art. 71 u.k.w.h. w zw. z art. 10 ust. 2 ustawy nowelizującej w celu udowodnienia swojego prawa do wierzytelności. Prawo to w niniejszym procesie nie zostało skutecznie zakwestionowane przez stronę pozwaną, która nie podjęła w tym zakresie żadnej inicjatywy dowodowej, poprzestając jedynie na sformułowaniu w trybie przypuszczającym wątpliwości w tym zakresie.

Nieskuteczny okazał się również zarzut potrącenia podniesiony przez kuratora procesowego strony pozwanej. Przede wszystkim uwadze kuratora procesowego uszło to, że został on powołany na podstawie art. 69 § 1 k.p.c. W myśl zaś art. 69 § 3 k.p.c. kurator jest umocowany do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą, przez co należy rozumieć, iż jest on umocowany jedynie do dokonywania czynności procesowych, jak np. zgłaszanie wniosków dowodowych. Kurator nie jest natomiast uprawniony do podejmowania czynności wywołujących skutki materialnoprawne, do których uprawniony jest wyłącznie kurator powołany na podstawie art. 42 k.c.

Podkreślić przy tym należy, że od zarzutu potrącenia będącego czynnością procesową, należy odróżnić oświadczenie o potrąceniu, jako czynności materialnoprawnej. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą - w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. - odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części, z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2008 r., II CSK 243/08, LEX nr 560544).

O ile zatem kurator procesowy strony pozwanej był umocowany do podniesienia zarzuty potrącenia jako czynności procesowej, o tyle nie był on już uprawniony do złożenia oświadczenia o potrącenie wywołującego skutki materialnoprawne dla reprezentowanej przez niego strony. Jednocześnie strona pozwana nie wykazała, żeby przed wytoczeniem powództwa takowe oświadczenie o potrąceniu zostało skuteczne złożone stronie powodowej. Z powyższych względów zarzut ten okazał się chybiony. Tym samym rozważania kuratora procesowego co do rzekomo nierozliczonych kwot tytułem kaucji gwarancyjnych, które miałyby podlegać potrąceniu są bezprzedmiotowe.

Z tych też względów Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez stronę powodową, które nie zostały skutecznie zakwestionowane, ani skutecznie podważone przez stronę pozwaną. Nie budziły one również wątpliwości Sądu, a zatem Sąd przyznał im przymiot wiarygodności w pełnym zakresie.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. Strona pozwana przegrała sprawę w całości i dlatego w całości ponosi koszty postępowania, w kwocie 47.028 zł, na którą składa się opłata od pozwu w kwocie 41.828 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł. W związku z powyższym Sąd zasądził od strony pozwanej w punkcie 2 wyroku kwotę 47.028 zł.

Jednocześnie Sąd na podstawie § 1 ust. 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie przyznał na rzecz adwokata W. J. (2) kwotę 5.400 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora pozwanej.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł kurator strony pozwanej, który zaskarżył wyrok w całości podnosząc zarzuty:

- sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i w efekcie nierozpoznanie istoty sprawy polegające na przyjęciu jako wiarygodne wszelkich twierdzeń powoda, a pominięcie faktów które wskazywałyby, że powód nie jest wierzycielem pozwanej w kwocie jaką dochodził w pozwie;

- obrazy przepisów prawa materialnego ,tj. art. 71 ustawy z dnia 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 1000par.1 kpc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że stronie powodowej przysługiwała możliwość powoływania się na domniemanie istnienia prawa wynikającego z wpisu hipoteki do księgi wieczystej;

- obrazę przepisów par.1 ust.1 i3 pkt.1,2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z par. 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie poprzez ich niewłaściwe zastosowanie.

Wskazując na powyższe , apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od Skarbu Państwa tytułem wynagrodzenia kuratora kwoty 10.800zł, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania według norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski , które Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje jako własne, co czyni zbędnym ponowne ich powoływanie.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego , na skutek czego nie została rozpoznana istota sprawy . Podkreślić należy, że zwalczanie ustaleń faktycznych Sądu i związanej z tym oceny materiału dowodowego może następować tylko poprzez argumenty natury jurydycznej, wykazanie jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności lub mocy dowodowej lub niesłusznie im ją przyznając, tymczasem takowych apelacja strony pozwanej nie zawiera i w istocie sprowadza się do powielenia tej samej argumentacji, którą prezentowała w toku postępowania przed sądem I instancji. Odwoływanie się do treści zapisu w umowie tenencji dotyczącego jej zabezpieczenia poprzez zapłatę na rzecz powoda kaucji gwarancyjnej przez D. C..Ltd. bez wskazania dowodu, że kaucja taka faktycznie została uiszczona jest pozbawione racjonalnego uzasadnienia, zważywszy przede wszystkim na podstawę prawną dochodzonego od pozwanej jako dłużnika rzeczowego roszczenia. Jeśli w ocenie strony pozwanej występowały istotne wątpliwości co do wykonania umowy, to jej obowiązkiem procesowym wynikającym z treści art.6kc było wykazanie inicjatywy dowodowej w tym kierunku. Tymczasem pozwana zarówno przed sądem I instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym ograniczyła się do przedstawienia bardzo ogólnikowych zastrzeżeń i wątpliwości bez sformułowania wniosków dowodowych do których Sąd Okręgowy odniósł się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie może budzić wątpliwości, że pozwana nie przedstawiła żadnego dowodu , a nawet nie uprawdopodobniła, że kaucja została przez spółkę (...) na rzecz powódki wpłacona , stąd zarzut apelacji dotyczący błędnego ustalenia sądu należało uznać za chybiony, tym bardziej , że z samego ustalenia na podstawie treści umowy, że obowiązek wpłaty kaucji został w niej przewidziany nie daje podstawy do uznania, że kaucja taka faktycznie została wpłacona. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest to, czy powód wywiązał się ze swoich zobowiązań wobec pozwanej, tym bardziej że reprezentujący tę spółkę kurator nie zainicjował w tym kierunku żadnego postępowania dowodowego, zaś podniesiony zarzut potrącenia okazał się bezskuteczny , czego pozwana na etapie postępowania apelacyjnego już nie kwestionowała. W świetle prawidłowo zebranego i ocenionego materiału dowodowego Sad Okręgowy uznał roszczenie powoda za zasadne wskazując motywy rozstrzygnięcia w pisemnym uzasadnieniu wyroku, które spełnia wymogi formalne wynikające z art. 328 par.1 kpc. W świetle zarzutów podniesionych w apelacji brak jest podstaw do uznania , że sąd I instancji wydając zaskarżony wyrok nie rozpoznał istoty sprawy.

Zaskarżony wyrok nie został również wydany z naruszeniem przepisów prawa materialnego, tj. art. 71 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 1000par.1 kpc. Należy w tym zakresie podzielić stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w którym wskazano, iż strona pozwana nie obaliła domniemania wynikającego z art. 71ustawy o księgach wieczystych i hipotece, który obowiązywał do dnia 19 lutego 2011r i znajdował zastosowanie w niniejszej sprawie, dlatego zasadnie sąd I instancji uznał, że powód mógł skutecznie powoływać się na domniemanie wynikające z art. 71 u.k.w.h w zw. z art. 10 ust.2 ustawy nowelizującej dla wykazania swojego prawa do wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ustanowioną na nieruchomości pozwanej.

Pozwana podnosząc zarzuty dotyczące stosunku umownego pomiędzy powodem a dłużnikiem osobistym oraz przedawnienia roszczenia , w sposób nieuprawniony podjęła próbę wykazania braku swojej odpowiedzialności jako dłużnika rzeczowego. Stanowisko to , jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy nie zasługiwało na akceptację, albowiem fakt sprzedaży nieruchomości na której ustanowiona była hipoteka kaucyjna nie stoi na przeszkodzie dla uwzględnienia roszczenia powódki, ponieważ postanowienie sądu o przysądzeniu własności wywołuje ten skutek, że wprawdzie wygasają wszystkie prawa i skutki ujawnienia praw osobistych , w tym także hipoteki ciążące na nieruchomości, ale na ich miejsce powstaje prawo do zaspokojeni się z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale sumy uzyskanej z egzekucji .Podkreślić raz jeszcze należy, co pomija apelujący, że w wyniku przeprowadzonej przez Komornika sadowego przy Sądzie Rejonowym w Zielonej Górze egzekucji i sporządzonego planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji prawa użytkowania wieczystego nieruchomości na której ustanowiona była hipoteka powodowi przypadła kwota 836.510,49zł , która zdeponowana została na rachunku depozytowym Ministra Finansów, zaś uzyskanie tytułu wykonawczego w niniejszej sprawie umożliwi powodowi podjęcie czynności dotyczących jej wypłaty .

Za chybiony należało również uznać zarzut dotyczący błędnego rozstrzygnięcia w przedmiocie wysokości wynagrodzenia przyznanego ustanowionemu w sprawie kuratorowi pozwanej spółki. Zważywszy, że postępowanie w tej sprawie przed sądem I instancji ograniczyło się do jednego posiedzenia, w którym kurator nie uczestniczył , a podejmowane przez niego czynności, to złożenie odpowiedzi na pozew , w której nie sformułował żadnych wniosków dowodowych oraz wniosku o uzasadnienie orzeczenia i apelacji, to brak jest podstaw do uznania, że nakład pracy kuratora w tej sprawie wymagał ustalenia wynagrodzenia na poziomie kwoty odpowiadającej stawce minimalnej, tj. 10.800zł.

Z powyższych względów apelacja pozwanej jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlegała na podstawie art. 385kpc oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 pr.1 i 3 kpc obciążając nimi pozwaną w całości w myśl zasady odpowiedzialności za wynik postępowania, zaś wynagrodzenie dla pełniącego funkcję kuratora pozwanej spółki- adw. W. J. (2) przyznano na podstawie par.1 ust.1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z par.2 pkt. 6 i par. 10.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Umieściła w Portalu Informacyjnym:

Sekretarz sądowy

Karolina Budna

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.