Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 111/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 19 listopada 2021 r., sygn. akt II Ko 84/21.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

I.

II.

III.

IV.

1.

2.

Na zasadzie art. 427 § 2 oraz art. 438 § 1 a) k.p.k., odnośnie zasądzonego zadośćuczynienia, obraza przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

1) art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zb. z art. 552 § 4 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię:

a)  skutkującą uznaniem, iż w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez J. D. (1) wynikłą z niesłusznego zatrzymania w toku postępowania karnego, w sprawie o sygn. akt DS. 201/73, zakończonego postanowieniem Wiceprokuratora Prokuratury Powiatowej w Zamościu z dnia 16.08.1973 r. o częściowym umorzeniu śledztwa, które zostało zamienione postanowieniem Prokuratora Generalnego z dnia 31.12.2020 r. w sprawie o sygn. akt PK II Dsn 417/2020 jest kwot 4.500,00 zł, podczas gdy Sąd I instancji nie uwzględnił we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, które w sposób wyjątkowy miały wpływ na wymiar krzywd wnioskodawczyni, a w konsekwencji na wysokość zadośćuczynienia, w tym okoliczności osadzenia i warunków, w jakich wnioskodawczyni odbywała izolację, braku kontaktów z rodziną zastraszania, skutków zdrowotnych i psychicznych osadzenia, zatrzymania z tytułu wykonywania praktyk religijnych, co doprowadziło do poczucia rażącej niesprawiedliwości przez wnioskodawczynię dodatkowo na skutek zasądzenia powyżej wskazanej kwoty zadośćuczynienia w wysokości niewspółmiernie niskiej — w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez pokrzywdzoną - gdy całokształt okoliczności sprawy, tj. przyczyny i okoliczności zatrzymania, warunki przebywania w izolacji, represje, skala maltretowania, jakich doświadczyła on w trakcie osadzenia, wpływ izolacji na wnioskodawczynię po zwolnieniu - przemawiają za zasądzeniem dalszej kwoty zadośćuczynienia,

b)  skutkującej zasądzeniem symbolicznej kwoty zadośćuczynienia - w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez J. D. (1), podczas gdy całokształt okoliczności zatrzymania, ich intensywność i nieodwracalny charakter oraz przyczyny zatrzymania, w tym niepewność dotycząca rzeczywistego czasu trwania pozbawienia wolności, łęk i stres związane z zatrzymaniem, sposób, w jaki traktowano wnioskodawczynię i poddanie wnioskodawczynię psychicznej presji w trakcie stosowania środka zapobiegawczego w postaci dozoru MO - skutkowało pogorszeniem jej stanu psychicznego i ww. przemawia za zasądzeniem na rzecz wnioskodawczyni wyższej kwoty zadośćuczynienia.

Na zasadzie art. 427 § 2 oraz art. 438 pkt 2 k.p.k., obraza przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na jego treść, a mianowicie:

- art. 7 k.p.k., polegające na dowolnej ocenie dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia jest kwotą odpowiednią gdy w istocie jest kwotą nieadekwatną do okoliczności niniejszej sprawy, skutkiem czego było zasądzenie zaniżonej do znacznego rozmiaru krzywdy doznanej przez wnioskodawczynię kwoty zadośćuczynienia, co prowadzi do poczucia rażącej niesprawiedliwości poszkodowanej z powodu zatrzymania za praktyki religijne, stanowiące kluczową aktywność w jej życiu,

- obrazę przepisów postępowania tj.: art. 7 KPK polegającą na przekroczeniu zasad swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów w analizie zgromadzonego materiału dowodowego, naruszającą zasady logicznego wnioskowania i zasad doświadczenia życiowego, polegające na nieprawidłowej ocenie materiału dowodowego, pośrednio w postaci zeznań wnioskodawczyni poprzez uznanie, iż brak jest podstaw do poczynienia pozytywnych dla pokrzywdzonej ustaleń w zakresie przyznania dalszego odpowiedniego zadośćuczynienia za stosowanie środka zapobiegawczego w postaci dozoru MO, podczas gdy Sąd ograniczył się jedynie do polemiki co do zasady dochodzonej przez wnioskodawczynię sumy pieniężnej z tytułu zadośćuczynienia.

Na zasadzie art. 427 § 2 oraz art. 438 § 3 k.p.k., w zakresie zasądzonego zadośćuczynienia:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że kwota 4.500,00 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie za krzywdę doznaną przez J. D. (1) w niniejszej sprawie, podczas gdy w realiach sprawy zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające zasądzenie zadośćuczynienia w pełnej dochodzonej kwocie,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na niedostatecznym ustaleniu rozmiaru krzywdy J. D. (1) oraz niewzięciu pod uwagę wszystkich okoliczności mających wpływ na jej wymiar, w tym takich zdarzeń, które potęgowały jego krzywdę moralną pomimo tego, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika odmienny stan faktyczny sprawy.

Obraza przepisów prawa materialnego, tj.: art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie od zasądzonych sum odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo, że takie żądanie zostało zgłoszone w przedmiotowym wniosku o zadośćuczynienie.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ad. I-III ).

Zarzuty odwoławcze natury zasadniczej, bo ukierunkowane na zakwestionowanie wysokości zasądzonego na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienia, jakkolwiek zostały w sposób zbędny rozdrobnione, jako, że pod pozorem ich procesowej różnorodności, w istocie odnosiły się one do tej samej problematyki, okazały się częściowo zasadne.

W pierwszym rzędzie wszakże odnotować wypada, iż Sąd Okręgowy prawidłowo wykreślił ramy postępowania dowodowego, wykazał w tej płaszczyźnie niezbędną aktywność procesową, następnie zaś dostępny zasób dowodowy bezbłędnie, zgodnie z zasadami poprawnego rozumowania, prawidłami logiki, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, ocenił.

Na koniec Sąd I instancji dokonał niewadliwych ustaleń faktycznych, zrekonstruował okoliczności zatrzymania wnioskodawczyni przez funkcjonariuszy Komendy Wojewódzkiej Policji w L., rozległość czasową pozbawienia jej wolności z tego tytułu, charakter i natężenie wszystkich negatywnych doświadczeń, które jej wówczas dotknęły, powody, jakie legły u podstaw zastosowania wobec niej represji.

Autorka apelacji nie zidentyfikowała nowych okoliczności, które Sądowi Okręgowemu czy to byłyby nieznane, czy też zostałyby przez niego pominięte, w ostatecznym zaś rozrachunku, o czym przekonuje lektura wszystkich zarzutów odwoławczych, przeprowadzana wszakże we wzajemnym, ścisłym ich powiązaniu, krytycznie odniosła się do wysokości zasądzonego w zaskarżonym wyroku zadośćuczynienia.

Zdaniem Sądu odwoławczego tego rodzaju spojrzenie zasługiwało na aprobatę, choć akurat nie w takim stopniu, jak tego oczekiwała pełnomocnik wnioskodawczyni.

Dostrzegając, że miarkowanie zadośćuczynienia stanowi element swobody orzeczniczej, mieści się w kompetencjach Sądu merytorycznie właściwego, a w konsekwencji nie jest mu obcy pewien pierwiastek subiektywnego podejścia reglamentowanego wyłącznie obowiązującymi przepisami prawa i własnym sumieniem ( pomocniczo także dorobkiem judykatury ), w realiach rozpatrywanej sprawy roszczenie J. D. (1) nie zostało jednak, zdaniem Sądu Apelacyjnego, uwzględnione we właściwym stopniu.

Rzecz w tym, iż Sąd Okręgowy w istocie nie doszacował krzywdy wnioskodawczyni, nie uwzględnił należycie sytuacji, jaką wygenerowało dla niej zatrzymanie i natężenia negatywnych emocji, które w związku z tym przyszło jej przeżyć.

J. D. (1) w dniu zatrzymania była dość młodą osobą, bez żadnych doświadczeń podobnej natury, przedmiotowa czynność procesowa była zaś dla niej kompletnym zaskoczeniem, nie liczyła się ona z taką aktywnością organów ścigania, nie lokowała siebie w kręgu ich zainteresowania.

W sposób niespodziewany wyrwana została ze swego codziennego życia, jej kobieca wrażliwość wszystkie niedogodności, nieprzyjemności zintensyfikowała, od początku odczuwała strach, który w obliczu wywieranej na nią presji stale narastał. Oczekiwano od niej nielojalności wobec współwyznawców, zadenuncjowania ich, sięgano w stosunku do J. D. (1) po cały repertuar środków nacisku, mnożono bardzo rozciągnięte w czasie jej przesłuchania. Stała się ona ofiarą drwin, wyszydzania, wyśmiewania, rysowano jej perspektywę długotrwałego pozbawienia wolności, nie znała ona swojej przyszłości, dotknięta została zaawansowanym lękiem o swój dalszy los. Na domiar tego wnioskodawczyni zrewidowane została przez mężczyznę, a nie kobietę, co bezsprzecznie jeszcze spotęgowało jej negatywne doświadczenia, uwłaczało godności osobistej, było dla niej wyjątkowo krępujące.

J. D. (1) osadzona została w celi z kobietami, którym postawiono zarzuty natury kryminalnej, a jakkolwiek akurat od nich nie doznała żadnych przykrości, tym niemiej znalazła się wówczas w świecie dla siebie całkowicie obcym, nie wiedziała czego się może spodziewać, co ją czeka i jak długo ta gehenna potrwa.

Warunki w celi były trudne, była ona przeludniona, miejsce do spania nie pozwalało jej na niezbędny wypoczynek, załatwianie potrzeb fizjologicznych związane było ze skrępowaniem, brakiem intymności, po prostu uwłaczało godności człowieka.

W trakcie wielogodzinnych przesłuchań wnioskodawczyni była pozbawiona dostępu do wody pitnej i posiłku.

Tymczasem pamiętać trzeba, iż J. D. (1) w żaden sposób nie wystąpiła przeciwko porządkowi prawnemu, nie angażowała się w działalność opozycyjną, z którą w sposób naturalny wiązało się ryzyko zatrzymania, przedmiotowe represje determinowane były wyłącznie jej wiarą, zakwestionowaniem jej wyznania, ingerencją w praktyki religijne, a szerzej swobodę sumienia. Wnioskodawczyni skupiła się na aspekcie duchowym, wewnętrznych przeżyciach, za swój światopogląd, zresztą przecież nie manifestowany w żaden sposób na zewnątrz w chwili zatrzymania, pozbawiona została wolności przez organy państwa.

W konsekwencji doświadczenie te w istocie wywołały u J. D. (1) głęboki wstrząs, strach, traumę, czego najdalej idącą ilustrację stanowi deficyt pamięci na okoliczność przebiegu niektórych przesłuchań i powrotu do domu po zwolnieniu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zadośćuczynienie należne wnioskodawczyni ukształtował na zbyt niskim poziomie, co wymagało skorygowania go do kwoty 8000 zł przez Sąd Apelacyjny.

Dopiero zasądzenie go w takiej wysokości stanowić będzie sprawiedliwą odpłatę za krzywdę wnioskodawczyni, odpowiadać realiom społeczno-gospodarczym, stanowić konkretną, godziwą rekompensatę dla kobiety, która w czasach swej młodości doświadczyła prześladowań religijnych, bo w takich kategoriach przyczyny jej zatrzymania i podjęte w jego trakcie działania wobec niej należy rozpatrywać, żadną miarą nie będzie posiadało charakteru symbolicznego, a z drugiej strony nazbyt wygórowanego.

Postulowana w apelacji wysokość zadośćuczynienia poza tę granicę już jednak wykracza, byłoby ono zdecydowanie nadmierne, zostało przez skarżącą przerysowane, a w zasadzie oderwane od powszechnej praktyki sądowej, która generalnie nie jest jej obca, jeśli zważyć przeprowadzoną na potrzeby wniosku inicjującego przedmiotowe postępowanie kwerendę orzecznictwa, nawet w obliczu refleksji, że w sposób dość wybiórczy.

Ad.IV ).

Sąd Okręgowy zasadnie rozstrzygnął o zasądzeniu na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienia wraz odsetkami ustawowymi, a to z racji brzmienia art. 359 § 2 k.c., stosownie do którego, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.

W konsekwencji w rozpatrywanej sprawie, w której zobowiązanym do zapłaty zasądzonego zadośćuczynienia pozostaje Skarb Państwa, a żaden stosunek zobowiązaniowy nie łączył go z wnioskodawczynią, roszczenie zaś miało charakter opartego o ustawę, przepis art. 481 k.c., regulujący odsetki za opóźnienie ( w istocie w transakcjach handlowych ) nie ma zastosowania.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni dalszej kwoty 25.500,00 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ad.1 ). Wniosek o zasądzeniu zadośćuczynienia na rzeczJ. D. (1) w wyższej kwocie okazał się częściowo zasadny - tu granice wyznaczyła kwota 8000 zł, która jawi się jako adekwatna do poziomu cierpień doznanych przez wnioskodawczynię, ich charakteru i rozległości czasowej, z drugiej zaś strony uwzględnia jego wartość nabywczą mierzoną realiami ekonomicznymi społeczeństwa, wysokością średniego wynagrodzenia miesięcznego za pracę i roztropnie ocenianą, obiektywną finansową satysfakcją osoby do niej uprawnionej.

Sąd Okręgowy natomiast prawidłowo określił należne wnioskodawczyni odsetki - ustawowe, a nie, jak to postulowała autorka apelacji odsetki ustawowe za opóźnienie, powody zaś tego stanu rzeczy przedstawione zostały we wcześniejszych rozważaniach.

Ad.2). Wniosek kasatoryjny okazał się bezpodstawny, nie uwzględnia brzmienia art. 437 § 2 k.p.k., w ogóle zresztą przez jego autorkę nie został uzasadniony.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Rozstrzygnięcie o określeniu charakteru odsetek należnych wnioskodawczyni od zasądzonego zadośćuczynienia.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd Okręgowy zasadnie wskazał odsetki ustawowe, jako te, które powinny przypaść wnioskodawczyni za okres od uprawomocnienia się wyroku do dnia wypłaty zadośćuczynienia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Rozstrzygnięcie o wysokości zadośćuczynienia oraz określeniu organu reprezentującego Skarb Państwa.

Zwięźle o powodach zmiany

Sąd Okręgowy jakkolwiek dokonał kompletnych i prawidłowych ustaleń faktycznych, niewadliwie wykreślił charakter krzywdy doznanej przez wnioskodawczynię, tym niemniej jej cierpienie zostało przez niego niedoszacowane, co skutkowało ukształtowaniem zasądzonego zadośćuczynienia na zbyt niskim poziomie.

Z urzędu Sąd Apelacyjny wskazał jako reprezentanta Skarbu Państwa Komendanta Wojewódzkiego Policji w Lublinie jako organu Komendy Wojewódzkiej Policji, której funkcjonariusze dokonali zatrzymania wnioskodawczyni.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

IV.

Na podstawie § 1 i § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z art. 554 § 4 k.p.k. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni zwrot kosztów ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym.

Stosownie do art. 554 § 4 k.p.k. przedmiotowe postępowanie jest wolne od kosztów postępowania, a zatem ponosi je Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Jacek Szreder SSA Małgorzata Jankowska SSA Stanisław Stankiewicz

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wysokość zadośćuczynienia i sposób określenia należnych od niego odsetek

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana