Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2022 r. w S.

sprawy A. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

przy udziale A. K.

o ustalenie braku zaległości z tytułu składek

na skutek apelacji ubezpieczonej A. D. i organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 9 września 2021 r., sygn. akt VI U 784/15

1.  oddala apelacje,

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt III AUa 454/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3.09.2015 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził zadłużenie A. – M. wobec organu rentowego na łączną kwotę 34 122,36 zł; w tym z tytułu:

1/ składek na ubezpieczenia społeczne za poszczególne okresy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres od grudnia 2005 r. do lipca 2009 r. w kwocie: 13 030,01 zł (odsetki za zwłokę – 10555,00 zł);

2/ składek na ubezpieczenie zdrowotne za poszczególne okresy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres od lutego 2007 r. do lipca 2009 r. w łącznej kwocie 4 847,19 zł (odsetki za zwłokę – 3 771,00 zł);

3/ składek na Fundusz Pracy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres od maja 2004 r. do lipca 2009 r. w łącznej kwocie 1 062,16 zł (odsetki za zwłokę – 857,00 zł).

A. – M. odwołała się od tej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G.. Wniosła o zmianę decyzji zarzucając nieistnienie roszczenia i błędne wyliczenie już opłaconych składek jako rzekomo zaległych, a także błędne ustalenie przez ZUS stanu faktycznego poprzez uznanie, że strona skarżąca jest dłużniczką organu rentowego. Ubezpieczona wskazała, iż uregulowała wszystkie zobowiązania wobec pozwanego, co winno przełożyć się na uznanie wszelkich jej długów wskazanych w zaskarżonej decyzji za niebyłe i nieistniejące. W uzasadnieniu podała, że prowadziła w ramach spółki cywilnej działalność gospodarczą i posługiwała się trzema numerami NIP, na które zgłaszano i rozliczano skarżącą naprzemiennie. Dokumenty nie były weryfikowane przez okres 10 lat mimo, że doradca podatkowy W. M. wystąpił w 2003 roku i wcześniej, o przeksięgowanie uiszczonych należności. Mimo to ZUS nie uwzględnił ich przed zawarciem układu ratalnego. Nadto, w dniu 4.10.2013 roku wydano błędną decyzję numer (...) o warunkowym umorzeniu zaległości z w/w tytułów, co również ma swoje negatywne reperkusje. Zaskarżona decyzja obejmuje szerszy okres żądanych przez ZUS należności, mimo że załącznik do niej zawiera „przerwy w tychże okresach, co wprowadza w błąd i naraża skarżącą na ewentualną nadpłatę, oraz nie pokrywa się z okresami wyszczególnionymi w umowie i aneksie do niej. ZUS przeczy swojemu stanowisku zawartemu w piśmie z dnia 18.03.2015 roku, w którym stwierdza, że należności objęte zaskarżoną decyzją zostały opłacone, a także stanowisku zawartemu w piśmie z dnia 14.01.2014 roku, w którym informuje, że saldo konta wynosi zero. Ubezpieczona posługiwała się trzema różnymi numerami NIP i dokonywała spłat zaległości na każdy z tych numerów, jednakże ZUS stoi na nieprawdziwym stanowisku, że nie miało to nigdy miejsca. Poza tym okresy do zapłaty, wyszczególnione w zaskarżonej decyzji ZUS zostały objęte decyzją numer (...) z dnia 13.04.2015 roku w sprawie umorzenia należności. W 2013 roku skorygowano deklaracje skarżącej przez co niejako scalono dwa numery NIP w jeden numer tj. (...) i (...), w wyniku czego ostał się jedynie numer (...) oraz numer (...). Korekty deklaracji zostały sporządzone za okres od 1.01.2008 roku do 1.07.2010 roku. Nadto, wnioskodawczyni była „ścigana” za długi (...) s.c., a niniejsza spółka ścigana była za długi skarżącej, co nie powinno mieć miejsca. Skarżąca podniosła, że decyzja nie zawiera uzasadnienia fatycznego tylko prawne przez co trudno z nią polemizować.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podał, że ubezpieczona była wzywana w toku postępowania przez ZUS, do złożenia pisemnych wyjaśnień pod rygorem wydania spornej decyzji, lecz nie dopełniła obowiązku. W zakresie zarzutu przedawnienia podniesiono, że do należności składkowych nieprzedawnionych do dnia 1.01.2012 roku (wedle starych zasad z zastosowaniem 10 letniego okresu przedawnienia) zastosowanie ma 5 letni termin przedawnienia, z tym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty wymagalności (jak stanowi art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), lecz od dnia 1.01.2012 roku.

Zarządzeniem z dnia 16.11.2015 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie VI U 784/15, na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. zwrócił akta organowi rentowemu celem uzupełnienia materiału dowodowego.

W związku z powyższym, decyzją z dnia 27.01.2016 roku, znak: (...)(NIP (...); (...)) ZUS stwierdził, że A. – M. jest dłużnikiem pozwanego z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy, a zadłużenie na dzień 27.01.2016 roku wynosi łącznie 34727,36 zł, w tym z tytułu:

1/ składek na ubezpieczenia społeczne od 12/2005 do 8/2009 roku – 13 030,01 zł;

2/ składek na ubezpieczenie zdrowotne od 2/2007 do 8/2009 – 4 847,19 zł;

3/ składek na Fundusz Pracy od 5/2004 do 8/2009 – 1 062,16 zł.

Ubezpieczona odwołała się od tej decyzji. Powtórzyła argumenty z odwołania od decyzji z dnia 03 września 2015 r. akcentując nieprawidłowości w działaniu pozwanego związane z aneksowaniem układu ratalnego i zawieraniem umów o umorzenie składek. Podnosiła zarzut przedawnienia składek. Wskazywała, że nie należy jej obciążać odsetkami skoro wykonała układ ratalny i toczy się sprawa o umorzenie należności.

Zainteresowana A. K. wspólnik ubezpieczonej w spółce cywilnej (...) poparła stanowisko ubezpieczonej.

Postanowieniem z dnia 1.04.2016 roku w sprawie VI U 184/16 Sąd połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy z odwołań od obu spornych decyzji.

Wyrokiem z dnia 9 września 2021 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w punkcie I zmienił zaskarżone decyzje z dnia 03 września 2015 roku znak (...) i z dnia 27 stycznia 2016 r. znak (...) i ustalił, że A. – M. jest dłużnikiem organu rentowego z tytułu nieopłaconych składek:

1. na ubezpieczenie społeczne w kwocie 11.406,36 złotych (jedenaście tysięcy czterysta sześć złotych 36/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności nieopłaconych składek za sierpień – wrzesień 2007 roku, grudzień 2007 roku, okres od stycznia do grudnia 2008 roku i okres od stycznia do sierpnia 2009 roku do dnia 03 września 2015 roku;

2. na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 4.831,26 złotych (cztery tysiące osiemset trzydzieści jeden złotych 26/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności składek za lipiec – sierpień 2007 roku, grudzień 2007 roku , okres od stycznia do grudnia 2008 roku i okres od stycznia do sierpnia 2009 roku do dnia 03 września 2015 roku;

3. na fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych w kwocie 1.008,16 złotych (jeden tysiąc osiem złotych 16/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności składek za maj 2004 roku, okres od czerwca do sierpnia 2007 roku, grudzień 2007 roku, okres od stycznia do grudnia 2008 roku i okres od stycznia do sierpnia 2009 roku do dnia 03 września 2015roku;

4. na ubezpieczenie społeczne w kwocie 1.623,65 złotych (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia trzy złote 65/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności nieopłaconych składek za okres od grudnia 2005 roku. do marca 2006 roku, maj 2006 roku, lipiec – sierpień 2006 roku, październik 2006 roku i luty 2007 roku do dnia 26 maja 2010 roku;

5. na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 15,93 złotych (piętnaście złotych 93/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności składki za luty 2007 roku do dnia 26 maja 2010 roku;

6. na fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych w kwocie 20,35 złotych (dwadzieścia złotych 35/100) z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wymagalności składki za czerwiec 2004 roku do dnia 26 maja 2010 roku;

w punkcie II oddalił odwołania w pozostałym zakresie; w punkcie III odstąpił od obciążania ubezpieczonej kosztami procesu na rzecz pozwanego.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

A. - M. w latach 90 tych mieszkała w Ł. gdzie pracowała w banku. Tam został jej nadany numer NIP: (...). Od 01 września 2000 r. do 30 lipca 2010 r. ubezpieczona prowadziła działalność gospodarczą w S.. Posługiwała się wówczas w sposób nieuprawniony dwoma numerami NIP (...) i NIP (...). Z uwagi na nieprawidłowe zgłoszenie pozwany ZUS scalił utworzone konta i przeniósł wpłaty z konta NIP (...) na konto NIP (...) jako jedyne konto ubezpieczonej. Od dnia 1 maja 2004 roku ubezpieczona podlegała ubezpieczeniom społecznym także jako wspólnik Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) spółki cywilnej A. K., A. B. która posługiwała się kontem NIP: (...). Obsługę spółki prowadził ZUS S..

Umową numer (...) z dnia 02.08.2010 roku zawartą pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddziałem w G. zwanym wierzycielem a A. – M. zwaną dłużnikiem, organ rentowy rozłożył na raty należność z tytułu składek w łącznej kwocie 24 593,96 zł; w tym z tytułu należności na:

1/ ubezpieczenia społeczne (za następujące okresy: marzec 2001 r., od maja do grudnia 2001 r., od lutego do marca 2002 r., od czerwca do listopada 2001 r., od stycznia 2003 r. do sierpnia 2004 r., od grudnia 2004 r. do maja 2005 r., od lipca 2005 r. do marca 2006 r., maj 2006 r., od lipca do sierpnia 2006 r., październik 2006 r., luty 2007 r., od września 2009 r. do maja 2010 r.) w łącznej wysokości 18 352,45 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne (za następujące okresy: od lutego do marca 2003 r., od czerwca do listopada 2002 r., styczeń 2003 r., marzec 2003 r., od stycznia do lutego 2004 r., od maja do czerwca 2004 r., od września do listopada 2004 r., od lutego do maja 2005 r., od września 2005 r. do marca 2006 r., czerwiec 2006 r., październik 2006 r., grudzień 2006 r., luty 2007 r., od września 2009 r. do maja 2010 r.) w łącznej wysokości 5 443,39 zł;

3/ Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Ubezpieczeń Społecznych (za następujące okresy: czerwiec 2006 r., od lutego do maja 2005 r., od lipca 2005 r. do marca 2006 r., od maja 2006 r. do lipca 2006 r., październik 2006 r., grudzień 2006 r., luty 2007 r., od września 2009 r. do maja 2010 r.

Na mocy tej umowy ZUS zobowiązał się do podjęcia działań zmierzających do zawieszenia wcześniej wszczętych i niezakończonych postępowań egzekucyjnych dotyczących należności z tytułu składek objętych umową, a także podjęcia działań zmierzających do umorzenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego należności objętych umową po całkowitej spłacie zadłużenia i uregulowaniu należnych kosztów egzekucyjnych.

Termin spłaty zadłużenia określony w umowie upływał co do składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w dniu 16 lipca 2015 r.; co do składek na Fundusz Pracy termin ich spłaty przypadał na 16 października 2013 r.

Pismem z dnia 9.02.2011 roku ZUS S. poinformował spółkę (...) o stanie konta na dzień 9.02.2011 roku:

- ubezpieczenia społeczne: saldo w kwocie 17933,23 zł (zaległość za okres od 12/2001 do 12/2010), odsetki: 6 398,00 zł (na dzień 9.02.2011 roku);

- ubezpieczenie zdrowotne: saldo w kwocie 6 654,67 zł (zaległość za okres od 12/2001 do 12/2010), odsetki: 2 172,00 zł (na dzień 9.02.2011 roku);

- Fundusz Pracy: saldo w kwocie 1 277,44 zł (zalęgłość za okres od 4/2002 do 12/2010), odsetki: 421,00 zł (liczone na dzień 9.02.2011 roku);

- koszty manipulacyjne i egzekucyjne z tytułu zajęć rachunku bankowego w kwocie 2 126,70 zł.

Z dniem 28.02.2013 roku została rozwiązania PHU (...) S.C. (NIP (...)), a postępowania egzekucyjne umorzone z uwagi na jej likwidację.

H. M. prowadziła obsługę księgową Spółki. Zajmowała się naliczeniem składek, prowadząc księgowość uproszczoną.

W dniu 23 marca 2013 r. i 08 maja 2013 r., a zatem w trakcie trwania układu ratalnego, wnioskodawczyni złożyła korekty dokumentów rozliczeniowych za okresy od marca 2007 do grudnia 2007 r. i od stycznia 2008 do sierpnia 2009 r. Spowodowało to wzrost zadłużenia o składki należne za okres kiedy ubezpieczona była wspólnikiem spółki (...). Zadłużenie to nie było objęte układem ratalnym. Ubezpieczona nie wnioskowała o objęcie wyższych kwot zadłużenia układem ratalnym.

Ubezpieczona wykonywała układ ratalny w terminie.

W dniu 23 lipca 2013 r. ZUS S. przekazał konto spółki (...) do ZUS w G. z uwagi na zmianę siedziby spółki. W wyniku weryfikacji dokumentów z konta spółki (...) okazało się, że jej zadłużenie wynikało z nieprawidłowego rozliczenia konta co spowodowało ustalenie braku zadłużenia spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne na dzień 14 stycznia 2014 r. i wzrost zadłużenia ubezpieczonej z tytułu składek.

W dniu 16 sierpnia 2013 roku ubezpieczona złożyła wniosek o umorzenie należności składkowych na mocy ustawy abolicyjnej.

Decyzją z dnia 4.10.2013 roku, numer: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., w związku z wnioskiem ubezpieczonej z dnia 16.08.2013 roku, określił, że według stanu na dzień 16.08.2013 roku umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na:

1/ ubezpieczenia społeczne: za okres od grudnia 2005 r. do marca 2006 r., maj 2006 r., od lipca do sierpnia 2006 r., październik 2006 r., luty 2007 r., od sierpnia 2007 r. do września 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r. w łącznej kwocie 16 094,12 zł, w tym z tytułu: składek – 9 0902,12 zł, odsetek – 5 891,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 301,00 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne: za okres: luty 2007 r., sierpień 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.; w łącznej wysokości 5 373,95 zł; w tym z tytułu: składek – 3 316,95 zł; odsetek – 2 047,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 10,00 zł;

3/ Fundusz Pracy: za okres: sierpień 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.; w łącznej kwocie 1 108,20 zł; w tym z tytułu: składek – 686,20 zł; odsetek – 422,00 zł. Przy czym warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu.

Skarżąca tych należności nie spłaciła i dlatego decyzją z dnia 14 stycznia 2015 r. pozwany odmówił jej umorzenia należności wskazanych w decyzji z dnia 04 października 2013 r.

Aneksem z dnia 01 października 2013 r. do umowy numer (...) roku z dnia 2.08.2010 r., w związku ze złożonym wnioskiem o umorzenie należności składkowych, strony umowy ustaliły, że ZUS rozkłada na raty należności z tytułu składek według stanu na dzień 1.10.2013 roku w łącznej kwocie 6 547,787 zł, w tym z tytułu następujących należności na:

1/ ubezpieczenia społeczne, za okres od września 2009 r. do czerwca 2010 r., w kwocie 4487,80 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne, za okres od września 2009 r. do maja 2010 r., w kwocie 2021,86 zł;

3/ Fundusz Pracy, za maj 2010 r., w kwocie 38,12 zł.

Łączna wysokość opłat prolongacyjnych została ustalona na kwotę 1 280,00 zł, co stanowi 50 % stawki odsetek za zwłokę obowiązującą w dniu sporządzenia umowy.

Termin spłaty rat zaległych składek został ustalony na 16 stycznia 2015 r. co do składek na ubezpieczenie społeczne i 16 luty 2015 r. co do składek na ubezpieczenie zdrowotne. Termin płatności składek na Fundusz Pracy nie uległ zmianie.

Wnioskodawczyni wykonała układ ratalny w całości do dnia 16 lutego 2015 r.

W dniu 14.01.2015 roku ubezpieczona wystąpiła z nowym wnioskiem o umorzenie należności składkowych.

Decyzją z dnia 13.04.2015 roku, numer: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. określił, że według stanu na dzień 14.01.2015 roku umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na:

1/ ubezpieczenia społeczne za okres: od grudnia 2005 r. do marca 2006 r., maj 2006 r., od lipca do sierpnia 2006 r., październik 2006 r., luty 2007 r., od sierpnia do września 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.; w łącznej kwocie 17 796,12 zł (w tym z tytułu: składek – 9 902,12 zł; odsetek – 7 894,00 zł);

2/ ubezpieczenie zdrowotne za okres: luty 2007 r., sierpień 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.; w łącznej kwocie 5 820,95 zł (w tym z tytułu: składek – 3 316,95 zł; odsetek – 2 504,00 zł);

3/ Fundusz Pracy za okres: sierpień 2007 r., od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.; w łącznej kwocie 1 203,20 zł (w tym z tytułu: składek – 686,20 zł; odsetek – 517,00 zł).

Warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu. Termin spłaty przypadał na kwiecień 2016 r.

Postępowanie w tej sprawie nie zostało zakończono do dnia wydania wyroku.

Zadłużenie A. – M. na dzień 3 września 2015 roku wynosiło:

- z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od dnia 01 grudnia 2005 r. do dnia 31 sierpnia 2009 r. kwotę 13.030,01 zł. ;

- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od dnia 01 lutego 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2009 r. kwotę 4.847,19 zł. ;

- z tytułu składek na Fundusz Pracy za okres od dnia 01 maja 2004 r. do dnia 31 sierpnia 2009 r. w kwocie 1.028,51 zł. .

Łącznie 18.905,71 zł. na dzień wydania decyzji z dnia 03 września 2015 r.

Sąd Okręgowy uznał odwołania za częściowo uzasadnione wskazując, że zgodnie z dyspozycją art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 roku, poz. 1778; dalej jako ustawa systemowa), płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy a także przesyłać deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc.

Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 ustawy systemowej, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 roku, poz. 201).

Na podstawie art. 32 ustawy systemowej, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 46 ust. 1 zdanie 2 ustawy systemowej, w przypadku opłacania składek po terminie płatnik składek obowiązany jest do obliczenia i zapłaty odsetek za zwłokę, przy czym odsetki te obliczane są od dnia następującego po dniu upływu płatności składek (art. 23 ust. 1 ustawy systemowej). Na mocy delegacji art. 49 ust. 1 ustawy systemowej, szczegółowe zasady i tryb postępowania w sprawach rozliczania składek uregulowane zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 roku, poz. 1831).

Sąd meriti wyjaśnił, że obowiązek naliczenia odsetek za zwłokę nie jest zależny od okoliczności powstania zaległości składkowej, ani od woli stron stosunku ubezpieczeniowego. Jak wyjaśniono bowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne wynikają ze zobowiązania powstającego z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą powstanie takiego zobowiązania. Obowiązek obliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne powstaje zatem z mocy samego prawa za każdy okres ubezpieczenia (miesiąc kalendarzowy), a ewentualna decyzja organu ubezpieczeń społecznych ustalająca wysokość zobowiązania składkowego lub zaległości z tytułu nieopłaconych w terminie zobowiązań składkowych (oraz wysokości odsetek) ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Oznacza to w szczególności, że zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne powstają każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku obliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne w terminach określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych. Inaczej rzecz ujmując, nieopłacona w ustawowo określonym terminie składka na ubezpieczenie społeczne powoduje powstanie od tej daty zaległości składkowej z mocy samego prawa (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23.10.2006 roku, I UK 126/06, OSNP 2007 nr 21 - 22, poz. 331; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 roku, I UK 187/07,OSNP 2009/7-8/104, uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13.05.2009 roku, I UZP 4/09, OSNP 2009/23-24/319).

Sąd Okręgowy zwrócił zatem uwagę, że na wnioskodawczyni, która prowadziła działalność gospodarczą i która była płatnikiem składek, spoczywał obowiązek obliczania, rozliczania oraz opłacania należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy. Na wnioskodawczyni spoczywał również ciężar dowodu w niniejszej sprawie, że należne składki opłaciła w terminie lub, że winna je opłacić w innej wysokości niż to wskazał organ rentowy.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że w rozpoznawanej sprawie organ rentowy dokonał rozliczenia konta ubezpieczonej, wyraźnie stwierdzając, za jakie okresy wnioskodawczyni nie uiściła należnych składek w terminie i określił wysokość zaległych składek oraz odsetek z tytułu zwłoki na dzień wydania decyzji z dnia 03 września 2015 r.

Wnioskodawczyni podnosiła zaś, iż w spornym okresie miały miejsce okoliczności które niweczyły żądanie zapłaty odsetek za opóźnienie w kwotach wynikających z zaskarżonych decyzji. Wskazywała na zawarcie i wykonanie układu ratalnego oraz dwie umowy o umorzenie należności składkowych, z których druga jest realizowana w dniu wyrokowania.

Sąd meriti przypomniał zatem, że zgodnie z przepisem art. 29 ustawy systemowej:

1. Ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych.

1a. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy.

2. Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

3. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie - Ordynacja podatkowa.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, Zakład ustala opłatę prolongacyjną na zasadach i w wysokości przewidzianej w ustawie - Ordynacja podatkowa dla podatków stanowiących dochód budżetu państwa.

Sąd Okręgowy zauważył zatem, że bezspornie ubezpieczona złożyła wniosek o rozłożenia zaległości składkowych na raty w dniu 25 maja 2010 r. ( k. 790 ). Umowę wykonała do dnia 15 lutego 2015 r. co potwierdził wielokrotnie pozwany. W pismach k. 467 i 566 pozwany wskazywał, że umowa ratalna została wykonana, ale pomimo tego pozostały zaległości składkowe, ponieważ już po zawarciu układu ratalnego w 2010 r. wnioskodawczyni złożyła korekty dokumentów, oraz rozliczono konto spółki (...) (rok 2013). Akcentował, że te należności nie były, bo nie mogły być, objęte układem ratalnym. Stwierdzał, że ubezpieczona nie złożyła wniosku o objęcie ich układem ratalnym, ani ich nie spłaciła.

W ocenie Sądu pierwszej instancji dawało to podstawy do przyjęcia, że od składek które rozłożono na raty nie nalicza się odsetek (ust. 2 art. 29 ustawy systemowej ). Sąd Okręgowy przyjął, że skoro ubezpieczona złożyła wniosek o rozłożenie na raty w dniu 25 maja 2010 r. to odsetek nie nalicza się od dnia 26 maja 2010 r. do dnia 15 lutego 2015 r.

Sąd meriti zauważył, że kwestię odsetek za opóźnienie w opłacaniu składek reguluje też ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność zwanej dalej „ustawą abolicyjną”. Zgodnie z jej art. 1 ust 1 na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121):

1. która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji, o której mowa w ust. 8,

2.innej niż wymieniona w pkt 1

umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Zgodnie zaś z art. 1 ust. 6 ustawy abolicyjnej umorzenie należności, o których mowa w ust. 1, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 jest, zgodnie z ust. 10 art. 1 ustawy, nieposiadanie na dzień wydania decyzji o ich umorzeniu, należności niepodlegających umorzeniu. Zatem należności niepodlegające umorzeniu na podstawie przepisów ustawy abolicyjnej są wymagalne i podlegają spłacie w terminie 12 miesięcy od dnia, w którym wydana decyzja stała się ostateczna. Jednocześnie w ust. 12 wskazano, że w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 8 (tj. decyzji określającej warunki umorzenia), niepodlegające umorzeniu należności, z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności, warunek, o którym mowa w ust. 10, uważa się za spełniony po ich opłaceniu.

Sąd Okręgowy wskazał, że z ustaleń faktycznych wynikało, iż ubezpieczona zawarła z pozwanym dwie umowy o umorzenie należności składkowych. Pierwszą z dnia 04 października 2013 r. i drugą z dnia 13 kwietnia 2015 r.

Odnośnie umowy z dnia 04 października 2013 r. Sąd meriti uznał, że bezspornie nie została ona przez wnioskodawczynię dotrzymana. Nie opłaciła ona w terminie 12 miesięcy składek niepodlegających umorzeniu i dlatego decyzją z dnia 14 stycznia 2015 r. odmówiono jej umorzenia należności.

Sąd pierwszej wziął jednak pod uwagę, że tego samego dnia tj. 14 stycznia 2015 r. złożyła ona jednak nowy wniosek abolicyjny, który jest cały czas rozpatrywany przez pozwanego. Organ rentowy wskazuje zresztą, że zadłużenie ubezpieczonej może ulec zmianie po zakończeniu umowy abolicyjnej z dnia 13 kwietnia 2015 r.

W ocenie Sądu Okręgowego uznać zatem należało, iż niezrealizowanie umowy abolicyjnej z 2013 r. skutkowałoby obowiązkiem naliczenia odsetek od należności objętych umową. Tak się jednak stać nie mogło, bo do 16 lutego 2015 r. obowiązywał układ ratalny i to na jego mocy odsetek od należności składkowych w nim ujętych naliczać nie można było ( art. 29 ust 2 ustawy systemowej ).

Natomiast od 13 kwietnia 2015 r. obowiązuje umowa abolicyjna na wniosek ubezpieczonej z dnia 15 stycznia 2015 r. i zgodnie z przepisem art. 1 ust 6 ustawy abolicyjnej umorzenie należności, o których mowa w ust. 1, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, iż odsetki za opóźnienie w spłacie należności składkowych objętych układem ratalnym za okresy wskazane w pkt. 4,5,6 wyroku ) w łącznej kwocie 1659,93 złotych nie mogły być naliczane począwszy od dnia 26 maja 2010 r. ponieważ wnioskodawczyni zrealizowała układ ratalny, a umowa abolicyjna z 2015 r. cały czas jest realizowana.

Od pozostałych zaległości składkowych w łącznej kwocie 17.245,78 złotych odsetki za opóźnienie zostały naliczone prawidłowo bo na dzień wydania decyzji z dnia 03 września 2015 r.

Przedawniła się bowiem tylko jedna składka na Fundusz Pracy z maja 2004 r. w kwocie 33,47 zł., albowiem nie została objęta układem ratalnym, ani umowami o umorzenie należności składkowych. Jej termin wymagalności przypadał bowiem w dniu 11 czerwca 2014 r., a decyzje w wydano we wrześniu 2015 r.

Dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy uznał odwołania za bezzasadne.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia Sąd pierwszej wskazał, że najstarsze składki na ubezpieczenie społeczne wymagalne w dniu 10 stycznia 2006 r. uległyby przedawnieniu 10 stycznia 2016 r. Najstarsze składki na ubezpieczenie zdrowotne przedawniłyby się w 31 grudnia 2016 r., ale decyzja w sprawie została wydana 03 września 2015 r. i zawiesiła bieg terminu przedawnienia.

W tym zakresie Sąd meriti przypomniał, że zgodnie z przepisem art. 24 ust. 5f. ustawy systemowej: w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z przepisem art. 24 ust 5a. ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty. Sąd Okręgowy wskazał zatem, że przepis art. 29 ustawy dotyczy umowy o rozłożenie należności na raty i stanowi w ust 3, że jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie - Ordynacja podatkowa.

Sąd Okręgowy nadto zauważył, że zawieszenie terminu przedawnienia przewiduje też ustawa abolicyjna która stanowi, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o:

1) umorzeniu należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - po spełnieniu warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12, lub

2) odmowie umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - w przypadku niespełnienia warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12.

W art. 1 ust 15 ustawa abolicyjna przewiduje, że bieg terminu przedawnienia należności, o których mowa w ust. 1, 6, 10 i 12, ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 13.

Zdaniem Sądu Okręgowego uznać zatem należało, że bieg terminu przedawnienia składek określonych w spornych decyzjach uległ zawieszeniu od dnia 10 sierpnia 2010 r. wskutek umowy o rozłożeniu należności na raty. Zawieszenie trwało do dnia 15 lutego 2015 r. kiedy ubezpieczona wykonała układ ratalny.

Po tym dniu zawieszenie biegu przedawnienia zaległych składek wynikało z umowy zawartej w dniu 13 kwietnia 2015 r., ale na wniosek z dnia 14 stycznia 2015 r. o umorzenie należności składkowych. Umowa ta obowiązywała w dniu wyrokowania, a zatem i termin przedawnienia składek był zawieszony.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że przedawniła się tylko jedna składka na Fundusz Pracy z maja 2004 r. w kwocie 33,47 zł., albowiem nie została objęta układem ratalnym ani umowami o umorzenie należności składkowych. Jej termin wymagalności przypadał bowiem w dniu 11 czerwca 2014 r., a decyzję w wydano we wrześniu 2015 r.

Sąd meriti dalej wskazał, że ubezpieczona kwestionowała też wysokość ustalonego w decyzjach zadłużenia składkowego wskazując ostatecznie, że zaległość ta wynosi 2.455,00 zł. i taką kwotę ubezpieczona jest skłonna zwrócić do ZUS.

Sąd Okręgowy w tym zakresie dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości. Biegła sądowa w opinii głównej k. 182 wskazała na to, że organ rentowy obliczył zaległości składkowe ubezpieczonej nieprawidłowo, albowiem według niej pozwany nie uwzględnił wpłaty dla NIP (...) w kwotach 1623 zł i 1944 zł. Wobec zastrzeżeń do tej opinii biegła sporządziła kolejną opinię k. 290 w której od zaległości wskazanej w decyzji z dnia 03 września 2015 r. odliczyła wszystkie kwoty stanowiące wpłaty dla NIP (...). Po złożeniu zastrzeżeń do tej opinii Sąd pierwszej instancji zobowiązał pozwanego do złożenia pełnej dokumentacji wpłat wnioskodawczyni na sporne konta NIP. Po ich dostarczeniu biegła sądowa w opinii (k. 306) po ich analizie uznała zasadność decyzji z dnia 03 września 2015 r. w zakresie określenia wysokości zadłużenia skarżącej. Dopiero w tej opinii uznała, że twierdzenie, iż ubezpieczona ma zaległość w wysokości ok. 2.000,00 zł. jest błędna i nieprawidłowa, bo różnica w tej wysokości nie dotyczy rozliczenia NIP (...) na dzień wydania spornej decyzji, a wcześniejszego rozliczenie konta spółki (...) z kontem ubezpieczonej. W kolejnej opinii biegła k. 533 biegła uznała zaległość składkową ustaloną w decyzji z dnia 03 września 2015 r. za prawidłową. Potwierdziła to w opinii końcowej k. 622 i k. 646.

Sąd Okręgowy dał wiarę tym opiniom biegłej w których ustalała ona stan zaległości składkowych jak w decyzji z dnia 03 września 2015 r. Zostały one bowiem wydane po złożeniu pełnej dokumentacji dotyczącej spornych kont NIP. Dopiero bowiem ustalenie czy rozliczenie między tymi kontami było prawidłowe, pozwoliło na konkluzje odnośnie wiarygodności opinii. Pozwany opinię biegłej w jej wersji ostatecznej zaakceptował. Natomiast pełnomocnik ubezpieczonej początkowo akceptował kwotę wskazana przez biegłą, zgodną z decyzją z września 2015 r. ( pisma k. 576 i k. 643 ). Wskazywał, że nastąpiło przedawnienie składek. Co do odsetek twierdził, że nie powinny być naliczane, ale nie wskazał dlaczego. Ostatecznie ograniczył zgodę ubezpieczonej na zapłatę zaległości składkowych do kwoty około 2031,00 zł. ( k. 789 ).

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulegało wątpliwości, iż kwestie przedawnienia składek, czy naliczenia odsetek za opóźnienie w ich uiszczeniu nie należą do materii w której wymagane są wiadomości specjalne. Jest to bezspornie materia leżąca w gestii Sądu. To Sąd, a nie biegły sądowy rozstrzyga o przedawnieniu, czy prawie do odsetek za opóźnienie. Sąd Okręgowy kwestie te rozstrzygnął jak wyżej korygując roszczenie odsetkowe i uznając przedawnienie jednej składki.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż dał wiarę zeznaniom świadków H. M. i R. P. w zakresie w którym potwierdziły one, że ubezpieczona miała zaległości w składkach do ZUS i próbowała je spłacić w układzie ratalnym i umowach o umorzenie należności składkowych. Nie dał natomiast wiary tym zeznaniom w zakresie w którym świadkowie twierdzili, iż ubezpieczona wszystkie zaległe składki spłaciła. Były to bowiem twierdzenia gołosłowne wynikające nie z obiektywnej wiedzy, ale z tego, że jeden ze świadków to matka ubezpieczonej, a drugi jej księgowa.

W ocenie Sądu meriti, na wiarę nie zasługiwały zeznania ubezpieczonej w zakresie w którym twierdziła ona, że do zwrotu do ZUS pozostała kwota ok. 2031,00 zł. Twierdzenie to zostało obalone w opinii biegłej sądowej która porównała wpłaty na oba spore konta NIP i w sposób stanowczy uznała, iż konto ubezpieczonej NIP (...) wykazuje zaległość składkową jak w decyzji z dnia 03 września 2015 r. (opinia k. 306 ).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając nimi ubezpieczonej.

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Ubezpieczona wniosła apelację od powyższego wyroku wnosząc o jego uchylenie w pkt I.1., I.2., I.3., I.4., I.5., I.6. i pkt II lub o zmianę wyroku w zaznaczonych wyżej punktach w ten sposób, że Sąd uchyli zaskarżone decyzje z dnia 03.09.2015 r., znak: (...) oraz z dnia 27.01.2016 r., znak: (...) i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania. Ewentualnie wniosła o zmianę wyroku w powołanych punktach i zasądzenie od skarżącej na rzecz pozwanego kwoty z tytułu dopłat w wysokości 2.030,13 zł oraz oddalenie w pozostałej części wniosku pozwanego o obciążenie skarżącej jakimikolwiek dodatkowymi opłatami i zniesienie wzajemnie kosztów procesu.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1/ naruszenie art. 233 § 1 i § 2 k.p.c., polegające na naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów - posłużenie się przez Sąd orzekający i stronę pozwaną nieprzewidzianą przez prawo zasadą dowolnej oceny dowodów, a to:

a/ całkowite pominięcie dowodu z dokumentu załączonego przez powódkę (skarżącą) do pisma procesowego z dnia 20.07.2021 r. w postaci wniosku powódki z dnia 25.05.2010 r., załącznik nr 16 do Instrukcji tytuł „wniosek o układ ratalny”, w którym powódka wnosi o rozłożenie na raty należności z tytułu składek stanowiących pomoc de minimis/pomoc indywidualną przeznaczoną na restrukturyzację/pomoc przeznaczoną na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia za okres od marca 2001 do maja 2010 r., z którego to dowodu wprost wynika, iż skarżąca domagała się zastosowania najdogodniejszego dla siebie rozstrzygnięcia, polegającego na objęciu układem ratalnym całości zaległych zobowiązań za podany okres, tj. od marca 2001 do maja 2010, który to wymóg nie został dotrzymany (wniosek załączony ponownie do akt sprawy do apelacji),

b/ oczywiście wadliwe zastosowanie art. 233 k.p.c., tj. zasady swobodnej oceny dowodów, wbrew treści powołanego wyżej dokumentu, a zatem prowadzenie dowodów sprzecznych z literalnym brzmieniem dokumentu, co jest niedopuszczalne

c/ całkowite pominięcie pisma procesowego powódki z dnia 25.05.2021 r. w związku z pismem z dnia 22.06.2021 r. i pismem z dnia 06.05.2021 r. vide załącznik Twoje konto w ZUS stan na dzień 31 grudnia 2018 roku, wiążąca informacja pozwanego ZUS zawarta w pkt IV, w którym pozwany ZUS przyznaje, iż na dzień 31.12.2018 r. całkowite zadłużenie powódki (skarżącej) wobec pozwanego ZUS z tytułu składek należnych i wpłaconych (bez waloryzacji) wynosi 2.030,13 zł i tym samym niedopuszczalne pominięcie tego dowodu, jako mającego decydujący wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, skoro pozwany ZUS w powołanym piśmie sam stwierdził, iż wszelkiego rodzaju zaległości powódki w stosunku do pozwanego ZUS wynoszą kwotę 2.030,13 zł, które to ustalenie jest wiążące dla Sądu orzekającego, gdyż wprowadza bez względu na faktyczne zadłużenie umyślnie w powódkę w błąd co do wszystkich ewentualnych jej zaległości wobec ZUS i utwierdza w przekonaniu, że układ ratalny, jako wykonany w całości został uwzględniony przez pozwany ZUS a suma jej zaległości wynosi właśnie kwotę 2.030,13 zł.

Skarżąca podkreśliła nadto, że Sąd orzekający w pierwszej instancji w G. w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wytłuszczonym drukiem potwierdził, iż wnioskodawczym wykonała układ ratalny w całości do dnia 16.02.2015 r. - która to okoliczność ma tym samym decydujące znaczenie dla sprawy, gdyż gdyby nawet przyjąć zaskarżoną decyzję ZUS za prawdziwą, to i tak powódka została umyślnie wprowadzona w błąd co do wszelkich wysokości jej zaległości,

d/ pominięcie w znacznym stopniu ustnych zeznań świadków: H. M. oraz matki powódki R. P., polegające na tym, że świadkowie ci zeznali, iż pracownica ZUS - pani Ż. - wprowadziła ich w błąd co do wykonania układu ratalnego, a w szczególności nieobjęcia układem ratalnym wszystkich należności objętych złożonym wnioskiem i niesprostowania tych informacji następnie w sposób pisemny (art. 8 i art. 9 kpa),

2/ poważne naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 6, art. 7, art. 8, art. 9, art. 11 k.p.a., a w szczególności:

-

zasady działania na podstawie przepisów prawa (art. 6),

-

zasady praworządności (art. 7),

-

zasady pogłębiania zaufania obywateli (art. 8),

-

zasady informowania strony o wszystkich okolicznościach faktycznych i prawnych strony (art. 9),

których to obowiązków pozwany ZUS nigdy nie dopełnił, a wręcz przeciwnie wprowadzał swoimi działaniami powódkę w błąd nie kwestionując faktu, iż powołany układ ratalny został w całości wykonany, wysokość wszystkich zobowiązań powódki wobec pozwanego ZUS nie przekraczała kwoty 2.030,13 zł, którą to kwotę powódka w swoim piśmie procesowym uznała. Wobec powyższego w ocenie skarżącej wszelkie dalsze roszczenia ZUS w stosunku do powódki nie znajdują jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego i faktycznego,

3/ umyślne wprowadzenie skarżącej w błąd przez pozwany ZUS, polegające na tym, że po złożeniu korekty w imieniu skarżącej przez główną księgową RT. H. M. do układu ratalnego - przy sporządzaniu aneksu do przedmiotowego układu - pozwany ZUS nawet jednym słowem nie poinformował powódki (skarżącej) o tym, że należy dołączyć do układu ratalnego zestawienie wszystkich pominiętych w układzie ratalnym zobowiązań, tj. że należy uzupełnić układ ratalny o nieuwzględnione a należne składki. Mimo trzykrotnych rozmów z pracownikami ZUS (m.in. z Panią Ż.) powódka została umyślnie wprowadzona w błąd przez nieobjęcie aneksem do układu ratalnego przedmiotowych, a spornych zobowiązań z oczywistym naruszeniem art. 233 k.p.c. W ten sposób powódka została pozbawiona szansy skorzystania z układu abolicyjnego.

W ocenie skarżącej w sprawie nadto ma miejsce oczywiste naruszenie art. 8 i art. 9 k.p.a., a w szczególności cyt. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych mających wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Tego podstawowego obowiązku ZUS nie dopełnił. Zdaniem skarżącej nie może zatem żądać, skoro sam naruszył treść art. 7, 8 i 9 kpa, by strona sama kontrolowała stan faktyczny i prawny postępowania. W tej sytuacji w ocenie skarżącej należało w sposób oczywisty uwzględnić żądanie powódki i ograniczyć kwotę zapłaty na rzecz ZUS do uznanej sumy 2.030, 13 zł.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w części, dotyczącej jego pkt. I i III, zarzucając przedmiotowemu wyrokowi:

1. Naruszenie prawa materialnego:

1. art. 23 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. przez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że spornych odsetek nie nalicza się nadal do dnia zapłaty, włącznie z tym dniem, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,

2. art. 29 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r., zwaną dalej: „usus.", przez jego niewłaściwe zastosowanie (zastosowanie) w sprawie.

2. Naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c.,
polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego w wyniku pominięcia treści umowy nr (...) z 2.08.2010 r. i opinii biegłej sądowej z 07.09.2016 r. oraz bezspornej okoliczności, dotyczącej złożenia przez płatnika korekt deklaracji rozliczeniowych za okresy od marca 2007 r. do grudnia 2007 r. w dniu 26 marca 2013 r., od stycznia 2008 r. do sierpnia 2009 r. w dniu 8 maja 2013 r., nieujętych w powyższej umowie i skutkujących zmianą w rozliczeniu spornych kwot na koncie płatnika, ponadto pominięcie w podstawie ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku spornych kwot odsetek - które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej jego pkt. I i III i oddalenie odwołania. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, dotyczącej jego pkt. I i III i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania. Nadto wniósł o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił:

Z uwagi na fakt, że ubezpieczona miała zaległości w opłacaniu składek, umową numer (...) z dnia 02.08.2010 roku zawartą pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddziałem w G. zwanym wierzycielem a A. – M. zwaną dłużnikiem (NIP (...)), organ rentowy rozłożył na raty należność z tytułu składek w łącznej kwocie 24 593,96 zł; w tym z tytułu należności na:

1. FUS - 3/2001; 5/2001-12/2001, 2/2002-3/2002, 6/2002-11/2002, 1/2003-12/2003, 1/2004-8/2004, 12/2004-5/2005, 7/2005-3/2006, 5/2006; 7/2006-8/2006; 10/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010 w łącznej wysokości 18 352,45 zł, w tym należność główna: 11 683,85 zł, odsetki: 6 431,00 zł, koszty upomnień: 237,60 zł;

2. FUZ - 2/2002-3/2002, 6/2002-11/2002, 1/2003, 3/2003, 1/2004 -2/2004, 5/2004-6/2004, 9/2004-11/2004, 2/2005-5/2005, 9/2005-3/2006,10/2006, 12/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010 w łącznej wysokości 5 443,39 zł, w tym należność główna: 3 901,59 zł, odsetki: 1 401,00 zł, koszty upomnień: 140,80 zł;

- Na FP - 6/2004, 2/2005-5/2005, 7/2005-3/2006, 5/2006-7/2006, 10/2006, 12/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010 w łącznej wysokości 798,12 zł, w tym należność główna: 632,72 zł, odsetki: 95,00 zł, koszty upomnień: 70,40 zł.

Spłata ostatniej raty została ustalona na dzień 16 lipca 2015 roku.

Dowód: umowa z 2.08.2010 r. – k. 457-460

W dniu 16.08.2013 roku ubezpieczona złożyła wniosek o umorzenie należności z tytułu składek w związku z ustawą abolicyjną. W związku ze złożonym wnioskiem o umorzenie należności składkowych w dniu 01 października 2013 r. strony sporządziły aneks do umowy numer (...) roku z dnia 2.08.2010 r. Aneks dotyczył wyłączenia z umowy ratalnej należności podlegających umorzeniu. Aneksem były objęte wyłącznie te należności, które były pierwotnie zawarte w umowie ratalnej.

Strony umowy ustaliły, że ZUS rozkłada na raty należności z tytułu składek według stanu na dzień 1.10.2013 roku w łącznej kwocie 6 547,787 zł, w tym z tytułu następujących należności na:

1/ ubezpieczenia społeczne, za okres od września 2009 r. do czerwca 2010 r., w kwocie 4487,80 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne, za okres od września 2009 r. do maja 2010 r., w kwocie 2021,86 zł;

3/ Fundusz Pracy, za maj 2010 r., w kwocie 38,12 zł.

Płatność ostatniej raty ustalono na dzień 16 lutego 2015 roku.

Dowód: aneks – k. 461-432

Organ rentowy rozpoznając wniosek ubezpieczonej o abolicję z 2013 roku ustalił, że na dzień 16 sierpnia 2013 r. ubezpieczona zalega z zapłatą składek w łącznej kwocie 38551,84 zł za okresy:

- FUS: 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08/2007-09/2007, 12/2007-06/2010 w tym składki 17686,81 zł, odsetki 7544 zł, opłata prolongacyjna 1332 zł

- FUZ : 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-05/2010, w tym składki 6910,75 zł, odsetki 2862 zł, opłata prolongacyjna 434 zł

- FP: 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009, 04/2010-05/2010 w tym składki 1120,28 zł, odsetki 656 zł, opłata prolongacyjna 6 zł.

Organ rentowy wskazał, że przedawnieniu uległy składki za okresy:

- FUS: 06/2001-12/2001, 02/2002-03/2002 w kwocie 1944,61 zł;

- FUZ: 06/2001-02/2002 w kwocie 685,89 zł,

- FP : 06/2002, 08/2002-11/2002, 03/2003 w kwocie 136,35 zł.

Organ rentowy stwierdził, że umorzeniu podlegają następujące należności:

z tytułu składek na:

1/ FUS: za okres od 12/ 2005 - 03/ 2006 r, 05, 07, 08/2006 r., 10/2006 , 02/ 2007 r., 08 - 09/2007, 12/ 2007 r. - 02/2009 r. w łącznej kwocie 16 094,12 zł, w tym z tytułu: składek – 9 902,12 zł, odsetek – 5 891,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 301,00 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne: za okres: 02, 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej wysokości 5 373,95 zł; w tym z tytułu: składek – 3 316,95 zł; odsetek – 2 047,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 10,00 zł;

3/ Fundusz Pracy: za okres: 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej kwocie 1 108,20 zł; w tym z tytułu: składek – 686,20 zł; odsetek – 422,00 zł.

Odsetki naliczono na dzień 15 czerwca 2010 r. (za okres 12/2005-02/2007, 09/2009-05/2010 – data złożenia wniosku o układ ratalny) oraz na dzień 16 sierpnia 2013 r. (za okres 08/2007-08/2009, 06/2010 – data złożenia wniosku o abolicję).

Dowód: wniosek o układ ratalny – akta tom 2 plik 13.

Decyzją Nr (...) z dnia 04.10.2013 r. dotyczącą płatnika składek o numerze NIP (...) i PESEL (...) organ rentowy w związku z wnioskiem ubezpieczonej z dnia 16.08.2013 roku określił, że według stanu na dzień 16.08.2013 roku umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na:

1/ ubezpieczenia społeczne: za okres od 12/ 2005 r. - 03/ 2006 r., 05, 07, 08/2006 r., 10/2006 , 02/ 2007 r., od 08, 09/2007, 12/ 2007 r. - 02/2009 r. w łącznej kwocie 16 094,12 zł, w tym z tytułu: składek – 9 902,12 zł, odsetek – 5 891,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 301,00 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne: za okres: 02, 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej wysokości 5 373,95 zł; w tym z tytułu: składek – 3 316,95 zł; odsetek – 2 047,00 zł; opłaty prolongacyjnej – 10,00 zł;

3/ Fundusz Pracy: za okres: 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej kwocie 1 108,20 zł; w tym z tytułu: składek – 686,20 zł; odsetek – 422,00 zł.

Przy czym w punkcie II decyzji wskazano, że warunkiem umorzenia należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu.

Dowód: decyzja nr (...) – k. 463

W dniu 26 marca 2013 roku ubezpieczona złożyła korekty deklaracji rozliczeniowych za okres: od marca 2007 r. do grudnia 2007 r., zaś w dniu 8 maja 2013 r. za okres od stycznia 2008 r. do sierpnia 2009 r. Korekty te spowodowały zmiany w wysokości należności zarówno tych objętych układem ratalnym jak i niezrealizowanych w umowie ratalnej i aneksie do tej umowy. Skorygowane deklaracje zwiększyły pierwotną ogólną kwotę należności do zapłaty.

Dowód: opinia biegłego z zakresu rachunkowości – k. 128-184, opinia uzupełniająca – k. 257-292, opinia uzupełniająca – k. 384-419, opinia uzupełniająca – k. 503-537, 597-625, 694-712

Decyzją z dnia 14 stycznia 2015 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej umorzenia należności wskazanych w decyzji z dnia 04 października 2013 r. wskazując, że nie spłaciła ona w całości należności niepodlegających umorzeniu, co było warunkiem umorzenia składek zgodnie z decyzją Nr (...) z dnia 04.10.2013 r.

Niesporne

W dniu 14 stycznia 2015 r. ubezpieczona złożyła w ZUS kolejny wniosek o umorzenie należności z tytułu składek.

Organ rentowy ustalił wówczas, że ubezpieczona zalega z zapłatą składek w łącznej kwocie 33153,36 zł za okresy:

- FUS: 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009 w tym składki 13030,01 zł, odsetki 9888 zł;

- FUZ : 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009, w tym składki 4847,19 zł, odsetki 3525 zł;

- FP: 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009, w tym składki 1062,16 zł, odsetki 801 zł.

Organ rentowy wskazał, że przedawnieniu uległy składki za okresy:

- FUS: 06/2001-12/2001, 02/2002-03/2002 w kwocie 1944,61 zł;

- FUZ: 06/2001-02/2002 w kwocie 685,89 zł,

- FP : 06/2002, 08/2002-11/2002, 03/2003 w kwocie 136,35 zł.

Organ rentowy stwierdził, że umorzeniu podlegają następujące należności:

- FUS za okresy: 12/2005-03/2006, 05, 07, 08, 10/2006, 02, 08/2007, 09/2007, 12/2007-02/2009, w tym składki: 9902,12 zł, odsetki 7894 zł ) razem 17796,12 zł;

- FUZ za okresy 02, 08/2007, 12/2007-02/2009 w tym składki 3316,95 zł, odsetki 2504 zł (łącznie 5820,95 zł),

- FP za okresy 08/2007, 12/2007-02/2009, w tym składki 686,20 zł, odsetki 517 zł (łącznie 1203,20 zł).

Odsetki naliczono na dzień 14 stycznia 2015 r.

Dowód:: wniosek o umorzenie składek - akta płatnika tom 3 plik 4

Pismem z dnia 18 marca 2015 r. organ rentowy wezwał ubezpieczoną do zapłaty należności z tytułu nieopłaconych składek w łącznej kwocie 8403,09 zł. Wskazano, że zaległość z tytułu należnych składek na dzień 18 marca 2015 r. wynosi odpowiednio:

- FUS za okresy 03/2009-08/2009: składki 3127,89 zł, odsetki 2037 zł;

- FUZ za okresy 07/2007, 03/2009-08/2009: składki 1530,24 zł, odsetki 1042 zł;

- FP za okresy 05/2004-06/2004, 06/2007-07/2007, 03/2009-08/2009: składki 375,96 zł, odsetki 290 zł. Odsetki naliczono na dzień 18 marca 2015 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 18.03.2015 r. akta płatnika tom 3 plik 3

Decyzją nr (...) z dnia 13 kwietnia 2015 r. organ rentowy w związku z wnioskiem ubezpieczonej z dnia 14 stycznia 2015 roku określił, że według stanu na dzień 14 stycznia 2015 roku umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na:

1/ ubezpieczenia społeczne: za okres od 12/2005 r. - 03/ 2006 r., 05, 07, 08/2006 r., 10/2006 , 02/ 2007 r., od 08, 09/2007, 12/ 2007 r. - 02/2009 r. w łącznej kwocie 17796,12 zł, w tym z tytułu: składek – 9 902,12 zł, odsetek – 7894 zł;

2/ ubezpieczenia zdrowotne: za okres: 02, 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej wysokości 5820,95 zł; w tym z tytułu: składek – 3 316,95 zł; odsetek – 2504

3/ Fundusz Pracy: za okres: 08/2007, 12/2007-02/2009 w łącznej kwocie 1203,20 zł; w tym z tytułu: składek – 686,20 zł; odsetek – 517,00 zł.

W punkcie II decyzji wskazano, że warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu.

Dowód: decyzja nr (...) - k. 456

Zaskarzoną decyzją z dnia 3.09.2015 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził zadłużenie A.– M. wobec organu rentowego na łączną kwotę 34 122,36 zł; w tym z tytułu:

1/ składek na ubezpieczenia społeczne za poszczególne okresy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie: 13 030,01 zł, odsetek za zwłokę – 10555,00 z);

2/ składek na ubezpieczenie zdrowotne za poszczególne okresy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie 4 847,19 zł oraz odsetki za zwłokę – 3 771,00 zł;

3/ składek na Fundusz Pracy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie 1 062,16 zł oraz odsetek za zwłokę – 857,00 zł).

Odsetki naliczono na dzień wydania decyzji tj. 3 września 2015 r. Wskazano przy tym, że odsetki będą naliczane nadal do dnia zapłaty, włącznie z tym dniem na zasadach i w wysokości określonych w ustawie Ordynacja podatkowa

Dowód: decyzja z 3.09.20015 r. – akta płatnika tom 3 plik 3; k. 464-466 akt sprawy

Zaskarżona decyzją z dnia 27.01.2016 roku, znak: (...) (NIP (...); (...)) ZUS stwierdził, że A. – M. jest dłużnikiem organu rentowego z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy, a zadłużenie na dzień 27.01.2016 roku wynosi łącznie 34 727,36 zł, w tym z tytułu:

1/ składek na ubezpieczenia społeczne od 12/2005 do 8/2009 roku – 13 030,01 zł, odsetek 10968 zł;

2/ składek na ubezpieczenie zdrowotne od 2/2007 do 8/2009 – 4 847,19 zł, odsetek 3931 zł;

3/ składek na Fundusz Pracy od 5/2004 do 8/2009 – 1 062,16 zł, odsetek 889 zł

Odsetki naliczono na dzień wydania decyzji tj. 27 stycznia 2016 r. Wskazano przy tym, że odsetki będą naliczane nadal do dnia zapłaty, włącznie z tym dniem na zasadach i w wysokości określonych w ustawie Ordynacja podatkowa

Dowód: decyzja z 27.01.2016 r. – k. 20 akt sprawy VIU 184/16

Biegły z zakresu rachunkowości wyliczył, że:

- kwota zaległości z tytułu składek na FUS za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 13030,01 zł; z tytułu odsetek od tych zaległości 10555 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.) Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty przez ubezpieczoną kwoty 1626,65 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożeniu na raty, zaległości w kwocie 7272,45 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu, zaległości w kwocie 3127,89 zł – brak wpłat za okresy 03/2009-08/2009.

- kwota zaległości z tytułu składek na FUZ za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 4 847,19 zł z tytułu odsetek od tych zaległości 3771 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.). Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty kwoty 15,93 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożenie na raty, zaległości w kwocie 3301,02 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu oraz zaległości w kwocie 1530,24 zł brak wpłat za okresy 07/2007, 03/2009-08/2009.

- kwota zaległości składek na Fundusz Pracy za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 1 062,16 zł z tytułu odsetek za zwłokę – 857,00 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.) . Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty w kwocie 20,35 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożeniu na raty, zaległości w kwocie 686,20 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu, zaległości w kwocie 355,61 zł – brak wpłat za okresy 05/2004, 06-2007-07/2007, 03/2009-08/2009.

Dowód: opinia biegłego z zakresu rachunkowości – k. 128-184, opinia uzupełniająca – k. 257-292, opinia uzupełniająca – k. 384-419, opinia uzupełniająca – k. 503-537, 597-625, 694-712

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje obu stron okazały się nieuzasadnione.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził bardzo szczegółowe postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy, który został jedynie dla porządku uzupełniony przez Sąd odwoławczy. Sąd odwoławczy podzielił w pełni ustalenia faktyczne, a także rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części rozważań (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że niniejsze postępowanie dotyczyło decyzji określających zadłużenie ubezpieczonej względem ZUS z tytułu nieopłaconych składek. Ubezpieczona zakwestionowała prawidłowość decyzji określających wysokość jej ogólnego zadłużenia z tytułu składek wskazując, że wszelkiego rodzaju zaległości ubezpieczonej w stosunku do ZUS wynoszą jedynie kwotę 2.030,13 zł.

Wskazać należy, iż regulacja prawna ubezpieczenia społecznego cechuje się tym, że ma charakter regulacji ścisłej, na którą składają się normy bezwzględnie obowiązujące. Z określonymi elementami stanu faktycznego przepisy prawa wiążą powstanie określonych skutków prawnych, niezależnie od woli stron.

Jak wynika z art. 6 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają między innymi osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Definicja osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą znajduje się w art. 8 ustawy. Zgodnie z nią, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się między innymi osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, przy czym obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, prowadzących pozarolniczą działalność należy do tych osób. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy, płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązana jest samodzielnie obliczyć i przekazać do ZUS składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy. Zgodnie zaś z art. 34 ust. 2 powyższej ustawy, informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonych w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. d) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą. W myśl art. 67 ust. 1 tej ustawy, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do Funduszu zgodnie z przepisami art. 74-76 oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych (art. 69 ust. 1 ustawy).

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż ubezpieczona prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Jako płatnik, obowiązana była do comiesięcznego i prawidłowego ustalania wysokości należnych składek na ubezpieczenie społeczne i przekazywania ich do ZUS.

W toku niniejszego postępowania niesporne było, iż ubezpieczona od 01 września 2000 r. do 30 lipca 2010 r. prowadziła działalność gospodarczą w S., a zatem podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu. Ubezpieczona w niniejszej sprawie zakwestionowała jednak wysokość należności objętych zaskarżonymi decyzjami twierdząc, że jej ewentualne zadłużenie wobec ZUS jest znacznie niższe niż to ustalił organ rentowy.

Odnosząc się do twierdzeń ubezpieczonej, że organ rentowy nieprawidłowo ustalił wysokość jej zadłużenia z tytułu składek na wstępie podkreślenia wymaga, że ze względu na specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń, zasadnicze znaczenie znajduje zasada wyrażona w art. 6 k.c. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie. Przepisy art. 3 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. określają zarówno zakres postępowania dowodowego, jak i obowiązki stron w tym zakresie. W myśl art. 3 k.p.c. strony zobowiązane są przedstawiać dowody. Przepis ten statuuje więc zasadę odpowiedzialności samych stron za wynik procesu. Zgodnie z nim to strony muszą przejawiać aktywność procesową w tym zakresie, na nich spoczywa więc obowiązek wyraźnego, jednoznacznego powoływania konkretnych środków dowodowych. Stosownie zaś do treści art. 232 k.p.c. strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd nie może własnym działaniem zastępować ich bezczynności.

Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszego sporu, należało przyjąć, że ubezpieczona zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, który opierając się na informacjach zawartych na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonym w formie elektronicznej, stwierdził, że zadłużenie A.– M. wobec organu rentowego na łączną kwotę 34 122,36 zł; w tym z tytułu:

1/ składek na ubezpieczenia społeczne za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie: 13 030,01 zł oraz odsetki za zwłokę – 10555,00 z);

2/ składek na ubezpieczenie zdrowotne za poszczególne okresy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie 4 847,19 zł oraz odsetki za zwłokę – 3 771,00 zł;

3/ składek na Fundusz Pracy w ramach zakresów deklaracji nr 01-39 za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 w kwocie 1 062,16 zł oraz odsetek za zwłokę – 857,00 zł

powinna w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych przez organ rentowy ustaleń, ale również wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jej stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniach od decyzji.

Tymczasem w niniejszym postępowaniu, w przeciwieństwie do organu rentowego, który przedstawił stosowne dowody uzasadniające jego stanowisko o istnieniu zaległości na koncie płatnika nie wskazała żadnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń.

Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że organ rentowy uzasadniając swoje stanowisko wskazał, że ustalenia wysokości zaległości dokonał w oparciu o informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonym w formie elektronicznej, które stosownie do brzmienia art. 34 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przy tym złożył w Sądzie akta, w których znajdował się szereg szczegółowych zestawień należności, w którym wyszczególniono kwoty zaległości z tytułu składek na poszczególne fundusze za poszczególne miesiące, ze wskazaniem terminu płatności poszczególnych składek i kwot odsetek za zwłokę. Natomiast ubezpieczona poza gołosłownymi twierdzeniami o rzekomym zawyżeniu przez ZUS wysokości zaległości z tytułu nieopłaconych składek nie wskazała żadnych dowodów, z których wynikałoby, że wbrew ustaleniom ZUS w którymkolwiek z okresów wskazanych w decyzji opłaciła stosowne składki w należytej wysokości.

Sąd Apelacyjny nie widział przy tym powodów, dla których miałby zakwestionować prawidłowość dokonanego przez organ rentowy zaliczenia zaewidencjonowanych przez niego wpłat na poczet poszczególnych należności. Jak wynika ze złożonych przez ZUS dokumentów, w tym w szczególności ze złożonych wydruków z funkcjonującego w ZUS systemu komputerowego, z aplikacji rozliczającej konta płatników – zaliczenie to było dokonywane zgodnie z obowiązującymi w tej mierze regulacjami prawnymi, zwłaszcza zamieszczonymi w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek (...), a w szczególności w przepisach § 6, 7, 10-16 tego aktu prawnego. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że w zakresie przypisania należności do poszczególnych tytułów ZUS korzysta z profesjonalnego systemu informatycznego. Dane co do wysokości należnych składek wprowadzane są do funkcjonującego w ZUS systemu rozliczeniowego na podstawie wpisów w składanych przez płatnika deklaracjach. Informacje z deklaracji wprowadzane są do systemu informatycznego albo automatycznie w przypadku przekazywania deklaracji drogą elektroniczną przy pomocy systemu Płatnik, albo są wprowadzane ręcznie przez pracowników ZUS w przypadku deklaracji rozliczeniowych składanych w formie papierowej. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że wprawdzie teoretycznie nie można wykluczyć zaistnienia błędu w sytuacji błędnego wprowadzenia danych do systemu (podania błędnej kwoty wpłaty), jednakże w analizowanym postępowaniu ubezpieczona nie wykazała, że rzeczywiście jakiekolwiek dokonane przez nią wpłaty zostały uznane przez organ rentowy w nieprawidłowej wysokości lub też nieprawidłowo zaliczone.

Co więcej w tym miejscu podkreślenia wymaga, że Sąd Okręgowy celem wydania rozstrzygnięcia w sprawie skorzystał z pomocy organu pomocniczego wymiaru sprawiedliwości, jakim jest biegły sądowy, gdyż uznał, iż do poznania i wyjaśnienia spornej kwestii w sprawie wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych. W sprawie został dopuszczony dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny rachunkowości na okoliczność ustalenia zadłużenia ubezpieczonej z tytułu nieopłaconych składek. Biegły z zakresu rachunkowości ostatecznie wyliczył, że:

- kwota zaległości z tytułu składek na FUS za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 13030,01 zł; z tytułu odsetek od tych zaległości 10555 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.) Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty przez ubezpieczoną kwoty 1626,65 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożeniu na raty, zaległości w kwocie 7272,45 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu, zaległości w kwocie 3127,89 zł – brak wpłat za okresy 03/2009-08/2009.

- kwota zaległości z tytułu składek na FUZ za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 4 847,19 zł z tytułu odsetek od tych zaległości 3771 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.). Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty kwoty 15,93 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożenie na raty, zaległości w kwocie 3301,02 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu oraz zaległości w kwocie 1530,24 zł brak wpłat za okresy 07/2007, 03/2009-08/2009.

- kwota zaległości składek na Fundusz Pracy za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 wynosi 1 062,16 zł z tytułu odsetek za zwłokę – 857,00 zł (odsetki wyliczone na dzień 3 września 2015 r.) . Kwota zaległości wynika z faktu niedopłaty w kwocie 20,35 zł wynikającej z zawartej umowy o rozłożeniu na raty, zaległości w kwocie 686,20 zł wynikającej z decyzji o umorzeniu, zaległości w kwocie 355,61 zł – brak wpłat za okresy 05/2004, 06-2007-07/2007, 03/2009-08/2009.

Ustalone przez biegłego zadłużenie jest zatem tożsame z tym wskazanym w zaskarżonych decyzjach.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do podważenia dowodu z powyższej opinii. Opinia ta uwzględnia całokształt materiału procesowego, potrzebnego do sporządzenia opinii oraz zawiera argumentację, wyliczenia i wnioski odnoszące się wyczerpująco i dogłębnie do określenia zakresu zadłużenia ubezpieczonej z tytułu nieopłaconych składek. Zwrócić należy przy tym uwagę na charakter dowodu z opinii biegłego, który stosownie do art. 278 k.p.c. służy stworzeniu sądowi możliwość prawidłowej oceny materiału procesowego w wypadkach, kiedy ocena ta wymaga wiadomości specjalnych w rozumieniu tego przepisu (a więc zasobu wiadomości wykraczających poza zakres wiedzy powszechnej). Zadaniem biegłego jest dokonanie oceny przedstawionego materiału z perspektywy posiadanej wiedzy naukowej, technicznej lub branżowej i przedstawienie sądowi danych (wniosków) umożliwiających poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i prawidłowej oceny prawnej znaczenia zdarzeń, z których strony wywodzą swoje racje. Dowód z opinii podlega ocenie na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., przy czym z uwagi na swoistość tego środka dowodowego, w orzecznictwie wypracowano szczególne kryteria jego oceny. Wskazuje się jednolicie, że opinia nie może podlegać ocenie sądu w warstwie dotyczącej przedstawionych poglądów naukowych lub dotyczących wiedzy specjalistycznej (naukowej lub technicznej), nawet jeśli członkowie składu orzekającego taką wiedzę posiadają. Ocenie podlega wyłącznie zgodność z materiałem procesowym przyjętych założeń faktycznych, podstawy metodologiczne, transparentność, kompletność, spójność wywodu i wreszcie zgodność wniosków opinii z zasadami logiki, wiedzy powszechnej i doświadczenia życiowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, LEX nr 46096). Dowód z opinii biegłego ma więc dostarczyć sądowi wiedzy niezbędnej dla właściwej oceny materiału procesowego przedstawionego przez strony (w tym zwłaszcza innych dowodów) z perspektywy odpowiedniej dziedziny nauki lub techniki. Sfera dotycząca wiadomości specjalnych w rozumieniu normy z art. 278 k.p.c. oceniana jest zaś w sposób uwzględniający specyfikę (opisaną wyżej szczególną rolę w procesie dowodzenia) dowodu z opinii biegłego.

Kierując się powyższymi kryteriami, należy stwierdzić, że wydana w niniejszej sprawie opinia sądowa spełniała wszystkie powyższe kryteria i zasługiwała na przyjęcie jej za wiarygodny dowód ustalenia stanu konta ubezpieczonej na dzień wydawania zakwestionowanej przez nią decyzji. Opinia została sporządzona po przeprowadzeniu dokładnej, kompleksowej i rzetelnej analizy dokumentów źródłowych zgromadzonych w toku postępowania sądowego oraz przez organ rentowy. Opinia została wydana przez specjalistę z dziedziny rachunkowości. Biegły przekonująco uzasadnił swoje stanowisko, a logiczne wnioski zawarte w opinii głównej i opiniach uzupełniających oparte były na starannej ocenie materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do podważenia wniosków biegłego i dlatego przyjął jego opinię za podstawę rozstrzygnięcia.

Sąd Apelacyjny zwrócił przy tym uwagę, że pełnomocnik ubezpieczonej początkowo akceptował kwotę wskazana przez biegłego zgodną z decyzją z września 2015 r. ( pisma k. 576 i k. 643 ). Wskazywał jedynie, że nastąpiło przedawnienie składek. Ostatecznie zaś ograniczył zgodę ubezpieczonej na zapłatę zaległości składkowych do kwoty ok. 2031,00 zł. ( k. 789 ).

Sąd Apelacyjny zwrócił zatem uwagę, że termin przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 232, poz. 1378), należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Z dniem 1 stycznia 2012 r. na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 232, poz. 1378) zmieniono treść art. 24 ust. 4 ustawy systemowej i skrócono okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne z 10 do 5 lat. Zgodnie z art. 27 powołanej ustawy, do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Wedle zasady wynikającej z tego przepisu do należności składkowych nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012 r. (wedle starych zasad z zastosowaniem 10-letniego okresu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym jednak bardzo istotnym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty ich wymagalności, tak jak o tym stanowi art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, ale od dnia 1 stycznia 2012 r. Wyjątek od tej zasady ustanawia art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców stosownie do którego jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego przepisu. W sposób niebudzący wątpliwości oznacza to, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia 5-letniego (liczonego od dnia 1 stycznia 2012 r.) lub 10-letniego (liczonego od daty wymagalności składki), zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej.

Odnośnie kwestionowanych przez ubezpieczoną składek zadłużenie dotyczy składek na FUS za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009, na FUZ za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 oraz na Fundusz Pracy za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009.

Zauważyć należy, że niewątpliwie nie doszło do przedawnienia należności w zakresie składek na FUS, FUZ oraz FP przy przyjęciu przepisów dotychczasowych przed dniem 1 stycznia 2012 r. (wówczas obowiązywał 10 letni okres przedawnienia. Przy przyjęciu aktualnych terminów przedawnienia (5 lat liczonych od dnia 1.01.2012 r.) termin przedawnienia należności z tytułu tych składek nastąpiłby natomiast 1 stycznia 2017 r., a zatem już po wydaniu zaskarżonych decyzji.

Powyższe nie dotyczyło jedynie składek na FP za maj i czerwiec 2004 . W myśl zasady ogólnej składki te uległyby bowiem co do zasady przedawnieniu przed wydaniem zaskarżonej decyzji, gdyż w ich przypadku znajdowałaby zastosowanie przepis art. 27 ust 2 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, stosownie do którego jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego przepisu.

Sąd Apelacyjny zwrócił jednakże uwagę, że pozostawało to bez znaczenia, gdyż w analizowanym przypadku organ rentowy wykazał, że doszło do przerwania biegu przedawnienia składek (poza składką na FP z maja 2004 r.).

Zgodnie bowiem z przepisem art. 24 ust 5a. ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.

Zawieszenie terminu przedawnienia przewiduje też ustawa abolicyjna która stanowi, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o:

1) umorzeniu należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - po spełnieniu warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12, lub

2) odmowie umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 - w przypadku niespełnienia warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7, 11 i 12.

W art. 1 ust. 15 ustawa abolicyjna przewiduje, że bieg terminu przedawnienia należności, o których mowa w ust. 1, 6, 10 i 12, ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 13.

Tym samym bieg terminu przedawnienia składek określonych w spornych decyzjach uległ zawieszeniu od dnia 10 sierpnia 2010 r. wskutek umowy o rozłożeniu należności na raty. Zawieszenie trwało do dnia 15 lutego 2015 r. kiedy ubezpieczona wykonała układ ratalny. Po tym natomiast dniu zawieszenie biegu przedawnienia zaległych składek wynikało z zawartej w dniu 13 kwietnia 2015 r., ale na wniosek z dnia 14 stycznia 2015 r. umowy o umorzenie należności składkowych. Umowa ta obowiązywała w dniu wyrokowania, a zatem i termin przedawnienia składek był zawieszony.

Sąd Okręgowy słusznie zwrócił przy tym uwagę, że powyższe nie dotyczyło jedynie składki na FP za maj 2004 roku. Składki tej nie obejmował ani układ ratalny ani decyzja warunkowa o umorzeniu składek na podstawie ustawy abolicyjnej.

Odnośnie zaś twierdzeń ubezpieczonej o istnieniu zaległości jedynie w kwocie 2031,00 zł ponownie wskazać należy, że w sprawie został dopuszczony dowód z opinii biegłego, który ustalił, że organ rentowy obliczył zaległości składkowe ubezpieczonej prawidłowo.

Nie uszło uwadze Sądu Apelacyjnego, że ubezpieczona poza zarzutami merytorycznymi zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. W tym miejscu należy przypomnieć, że kognicję sądu ubezpieczeń społecznych określa art. 476 § 2 w związku z art. 477 ⁹ k.p.c. W świetle powyższych unormowań sąd ten rozpoznaje odwołania od decyzji organów rentowych w wymienionych w powołanych przepisach sprawach, m.in. dotyczących ubezpieczeń społecznych. W judykaturze utrwalony jest pogląd, w myśl którego zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II UKN 685/99, OSNP 2002 nr 5, poz. 121 oraz postanowienia z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000 nr 15, poz. 601 i z dnia 13 października 2009 r., II UK 234/08, LEX nr 553692). Jednocześnie podkreśla się, że w omawianej kategorii spraw postępowanie sądowe nie stanowi prostej kontynuacji postępowania administracyjnego, gdyż tylko w wyjątkowych wypadkach kontrola sądowa decyzji organu rentowego przeprowadzana jest przez pryzmat przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Zasadę posiłkowego stosowania Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych wyrażono w art. 180 k.p.a. Zgodnie z art. 180 § 1 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy Kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Jak stanowi art. 181 k.p.a., organy odwoławcze właściwe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych określają przepisy odrębne; do postępowania przed tymi organami stosuje się odpowiednio przepis art. 180 § 1 k.p.a. Treść tego przepisu z jednej strony oznacza przyznanie pierwszeństwa w sprawach z ubezpieczeń społecznych przepisom szczególnym, z drugiej zaś wskazuje, że postępowanie odwoławcze toczy się, poprzez zastosowanie art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, na zasadach i w trybie określonym w Kodeksie postępowania cywilnego. Jednoznacznie zatem wynika z przytoczonych regulacji, że w wymienionych sprawach pierwszeństwo w zastosowaniu mają przepisy szczególne, natomiast przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się wtedy, gdy określonej kwestii nie normują przepisy szczególne.

Przepis art. 1 k.p.c. zawiera definicję sprawy cywilnej, która jest sprawą wynikającą ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz z prawa pracy. W rozumieniu tego przepisu (formalnoprawnym znaczeniu) sprawami cywilnymi są również sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, a więc sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych (art. 477 ⁹ k.p.c.), do których przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych. Od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii. Odwołanie pełni rolę pozwu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, OSNAPiUS 1999, nr 16, poz. 529 oraz postanowienie z dnia 29 maja 2006 r. I UK 314/05, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 173). Jego zasadność ocenia się zatem na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, poz. 142, z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, poz. 108 oraz z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, poz. 65), jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania.

Mając na uwadze powyższe, podzielając pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r., II UKN 356/01 (OSNAPiUS 2004 nr 3, poz. 52) oraz w postanowieniu z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 238/09 - niepublikowanym, wskazać należy, że w wypadkach decyzji rozstrzygających indywidualne sprawy, wydanych na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ich wady wymienione w art. 156 § 1 k.p.a. i w przepisach, do których odsyła art. 156 § 1 pkt 7 k.p.a., powodują konieczność wszczęcia odpowiedniego postępowania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w przywołanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r., będącym wyrazem ugruntowanego już stanowiska w doktrynie i orzecznictwie, instytucja stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej nie mieści się w pojęciu „odwołania” i nie podlega normie art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast postępowanie toczące się w trybie art. 158 k.p.a. jest jednym z trybów pozaodwoławczych; nie jest kontynuacją rozpoznawania sprawy będącej przedmiotem decyzji administracyjnej, lecz sprawą „w przedmiocie stwierdzenia nieważności” tej decyzji, które - z mocy art. 16 § 1 zdanie drugie k.p.a. - może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w tym Kodeksie lub w ustawach szczególnych. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej jest więc samodzielnym postępowaniem administracyjnym ograniczającym się do ustalenia, czy decyzja dotknięta jest jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1-7 k.p.a. Rozstrzygnięcie kończące to postępowanie następuje w drodze decyzji (art. 158 § 1 k.p.a.) podejmowanej przez organ administracji publicznej (art. 156 § 1 k.p.a.), toteż orzekanie w tej kwestii przez sąd powszechny (stwierdzenie nieważności decyzji) byłoby naruszeniem kompetencji właściwego organu administracji publicznej. Natomiast decyzja organu rentowego o tyle ma znaczenie, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot żądania (sporu) jest określony treścią tej decyzji (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 września 2000 r., II UKN 685/99, OSNAPiUS 2002 nr 5, poz. 121, w postanowieniu z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601).

Reasumując, w świetle powyższego, naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc także w tym aspekcie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie są przez ten sąd stosowane. W związku z tym jest oczywiste, że wśród przewidzianych w art. 477 ⁹ § 3 k.p.c., art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. i art. 477 ¹⁴ k.p.c. sposobów rozpoznania odwołania przez sąd nie przewidziano stwierdzania nieważności decyzji organu rentowego, nawet przy odpowiednim stosowaniu art. 180 § 1 k.p.a. Sąd ubezpieczeń społecznych albo oddala odwołanie, albo, uznając je za zasadne, zmienia zaskarżoną decyzję. Z oczywistych względów wada decyzji administracyjnej nie może prowadzić do zmiany zaskarżonej decyzji zgodnie z materialnoprawnym żądaniem zawartym w odwołaniu. Taka zmiana decyzji oznaczałaby bowiem ostateczne rozstrzygnięcie merytoryczne co przedmiotu sporu, tworzące stan powagi rzeczy osądzonej, uniemożliwiający wydanie nowej pozbawionej wad decyzji. Co najwyżej sąd ubezpieczeń społecznych może (ale nie musi) skorzystać z uprawnienia, jakie daje mu przepis art. 467 § 4 k.p.c., w sytuacji, kiedy decyzja administracyjna nie zawiera podstawy prawnej i faktycznej, sposobu wyliczenia świadczenia oraz stosownego pouczenia o skutkach prawnych decyzji i trybie jej zaskarżenia. Z przepisu tego wynika wprost, że tylko tego rodzaju wady mogą wywołać skutek procesowy w postaci zwrotu akt sprawy organowi rentowemu celem uzupełnienia decyzji, lecz decyzji tych procesowo nie dyskwalifikują.

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że twierdzenia skarżącej, zmierzające do wykazania, że organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję naruszył przepisy k.p.a. okazały się całkowicie nietrafne. Sąd zwrócił uwagę, że zaskarżona decyzja zawiera zarówno uzasadnienie prawne, jak i uzasadnienie faktyczne. Organ rentowy powołując podstawę prawną wydanej decyzji przytoczył przepisy prawa materialnego, na których oparł swoje rozstrzygnięcie. Wskazał również motywy swojego rozstrzygnięcia wyjaśniając, że ubezpieczona jako płatnik składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie wypełniła obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynikającego z treści art. 46 oraz art. 17, 23 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w wyniku czego na jej koncie powstała zaległość.

Chybione okazały się również zarzuty naruszenia przez organ rentowy zasady rzetelności i kompletności informacji gromadzonych na kontach ubezpieczeniowych, zasadę prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.), zasadę pogłębiania zaufania obywateli (art. 8 k.p.a.), zasady wyjaśniania zasadności przesłanej wydawanych decyzji (art.11 k.p.a.). Z ustaleń stanu faktycznego wynika bowiem jednoznacznie, że organ rentowy umożliwił ubezpieczonej uzupełnienie zgromadzonych w aktach sprawy informacji o ile miałaby zastrzeżenia co do prawidłowości danych zawartych w aktach rentowych.

W związku ze stwierdzonymi zaległościami na koncie należności organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające, w toku którego skierował do ubezpieczonej szereg pism informujących ją o postępowaniu oraz wskazujących na możliwość ustosunkowania się do ustaleń dokonanych przez ZUS.

Na etapie postępowania apelacyjnego przesądzenia nadto wymagała kwestia tego, czy organ rentowy miał prawo do określenia w zaskarżonych decyzjach odsetek na datę jej wydania. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że Sąd Okręgowy dokonując częściowej zmiany decyzji w tym zakresie uznał, że organ rentowy nieprawidłowo naliczył w zaskarżonych decyzjach odsetki od niektórych zaległości. Sąd Okręgowy w tym zakresie przyjął między innymi, że niektóre należności wskazane w tych decyzjach były wcześniej objęte układem ratalnym, a zatem nie powinno się od nich naliczać odsetek za okres od dnia 26 maja 2010 r. do dnia 15 lutego 2015 r.

Wobec powyższego należy przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 29 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

Niewątpliwe, stosownie do treści art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej organ rentowy miał prawo wydać decyzję w zakresie ustalenia wysokości zaległości, jednakże decyzja ta w swojej treści powinna określać należności ubezpieczonych z tytułu nieopłaconych składek, po uwzględnieniu dokonanych już wpłat, zgodnie z unormowaniami zawartymi w umowie ratalnej.

Literalne brzmienie treści przepisu art. 29 ust. 2 ustawy systemowej przesądza, że decyzja nie może obejmować swoją treścią odsetek należnych organowi rentowemu już po dniu wpływu wniosku o zawarcie układu ratalnego. Wobec zawarcia układu ratalnego i określenia w nim wysokości terminu spłaty należności, jak również odsetek, organ rentowy nie byłby zatem co do zasady uprawniony do określenia w zaskarżonej decyzji odsetek od należności objętych układem na datę jej wydania. Rozłożenie należności z tytułu składek na raty skutkuje bowiem nienaliczaniem odsetek za zwłokę, począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tego rodzaju ulg. Natomiast od następnego dnia po złożeniu wniosku naliczana jest opłata prolongacyjna na zasadach określonych w ustawie Ordynacja Podatkowa. Dopiero w sytuacji, w której dłużnik nie spłaca w terminie ustalonych rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi na zasadach określonych w ustawie - Ordynacja podatkowa (art. 29 ust. 3 ustawy systemowej).

Sąd Apelacyjny zwrócił zatem uwagę, że układ ratalny obejmował należności za następujące miesiące: Na FUS - 3/2001; 5/2001-12/2001, 2/2002-3/2002, 6/2002-11/2002, 1/2003-12/2003, 1/2004-8/2004, 12/2004-5/2005, 7/2005-3/2006, 5/2006; 7/2006-8/2006; 10/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010. Na FUZ - 2/2002-3/2002, 6/2002-11/2002, 1/2003, 3/2003, 1/2004 -2/2004, 5/2004-6/2004, 9/2004-11/2004, 2/2005-5/2005, 9/2005-3/2006,10/2006, 12/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010; na FP - 6/2004, 2/2005-5/2005, 7/2005-3/2006, 5/2006-7/2006, 10/2006, 12/2006, 2/2007, 9/2009-5/2010. Decyzja ustalająca wysokość zadłużenia ubezpieczonej z tytułu składek obejmowała natomiast składki na FUS za okresy 12/2005-03/2006, 05/2006, 07/2006-08/2006, 10/2006, 02/2007, 08-2007-09/2007, 12/2007-08/2009; na FUZ za okres 02/2007, 07/2007-08/2007, 12/2007-08/2009 oraz na FP za okres 05/2004-06/2004, 06/2007-08/2007, 12/2007-08/2009.

Zauważyć zatem należy, że istotnie część okresów za które stwierdzono zadłużenie pokrywa się z okresami uwzględnionymi w układzie ratalnym, co sugerowałoby, że odnośnie tych należności organ rentowy winien byłby wstrzymać się z naliczeniem odsetek za dni przypadające po złożeniu przez ubezpieczoną wniosku o zawarcie umowy ratalnej i wyliczania odsetek w zaskarżonej decyzji do dnia jej wydania.

Sąd Apelacyjny wziął jednak pod uwagę, że z ustaleń faktycznych wynikało, że już po zawarciu układu ratalnego, w dniu 26 marca 2013 roku ubezpieczona złożyła korekty deklaracji rozliczeniowych za okres: od marca 2007 r. do grudnia 2007 r., zaś w dniu 8 maja 2013 roku za okres od stycznia 2008 r. do sierpnia 2009 r. Korekty te spowodowały zmiany w rozliczeniu konta płatnika. W wyniku nowego rozliczenia konta płatnika wskazane w układzie należności do spłaty były w zakresie niektórych miesięcy nieprawidłowe, gdyż nie obejmowały różnic wynikających z korekt złożonych przez płatnika po dniu zawarcia umowy na spłatę zadłużenia w ratach. Dodatkowo doszło do zmian w związku ze złożeniem przez ubezpieczoną w 2013 roku wniosku o umorzenie należności na podstawie ustawy abolicyjnej.

I tak należność na FUZ za 2/2007 w kwocie 15,93 zł została wyłączona z pierwotnie zawartego układu, ponieważ płatnik zawnioskował o umorzenie i kwota ta podlegałaby umorzeniu. Należność na FPiPGŚP za 6/2004 w kwocie 20,35 wynikła także ze zmiany rozliczenia spowodowana korektą (...) za 11/2007 r. Pierwotnie nieopłacona należność za 6/2004 objęta spłatą ratalną wynosiła 13,39 zł. Należność ta została zapłacona w układzie, po czym zmiana rozliczenia spowodowała że kwota należności za 6/2004, uległa zwiększeniu, ponieważ wpłata 20,35 zł została rozliczona na 11/2007 zgodnie z dyspozycją płatnika. Tym samym ostatecznie należność za 6/2004 r. nie została rozliczona tak jak to miało miejsce w dniu zawarcia układu ratalnego. Należności na FUS za okres 12/2005- 2/2007 w kwocie 1623,65 zł dotyczą z kolei należności wyłączonych z układu ratalnego ponieważ w związku z wnioskiem płatnika zastały przewidziane są do umorzenia. Tym samym nie zostały zrealizowane w układzie ratalnym.

Zauważyć zatem należy, że skoro należności wynikające z różnic pomiędzy deklaracją rozliczeniowa pierwotną a deklaracją skorygowaną nie zostały uwzględnione w umowie ratalnej tym samym od powstałych nowych należności nie mogły mieć zastosowania przepisy art. 29 ust.2 usus. Zaskarżona decyzja nie dotyczy bowiem tych samych zaległości które były objęte układem ratalnym.

Mając na uwadze powyższe należności wskazane w decyzji z dnia 3.9.2015 r. oraz 27.1.2016 r. zostały wskazane prawidłowo zarówno w zakresie należności (poza należnością z tytułu składki na Fundusz Pracy za maj 2004 roku) jak też należnych odsetek za zwłokę.

Mając na uwadze powyższą argumentację, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje.

Wobec oddalenia apelacji obu stron, na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd Apelacyjny rozstrzygnął o kosztach zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej znosząc je wzajemnie między stronami.

Beata Górska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk Barbara Białecka