Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI U 416/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Marta Walińska

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2022 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: A. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 2 marca 2022 r., znak: (...)

z dnia 2 marca 2022 r., znak: (...)

w sprawie: A. D.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o wysokość emerytury

1/ zmienia zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 2 marca 2022r. w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do uwzględnienia przy obliczaniu emerytury ubezpieczonej, iż w okresie jej zatrudnienia w (...) Fabrykach (...):

- od 9 października 1975r. do 9 stycznia 1976r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 7 zł (czyli 7 zł/h),

- od 10 stycznia 1976 r. do 31 marca 1976 r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 9 zł plus 5 % premii (czyli 9, 45 zł/ h ) ,

- od 1 kwietnia 1976 r. do 30 czerwca 1976 r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 9 zł plus 10 % premii (czyli 9, 9 zł/ h ) ,

- za okres od 1 lipca 1976 r. do 30 września 1976r. otrzymała wynagrodzenie w kwocie 8608, 90zł ( osiem tysięcy sześćset osiem złotych 90/100),

- od 1 do 26 października 1976 r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 9 zł plus 10 % premii (czyli 9, 9 zł/ h ),

- za okres od 27 do 30 października 1976r. otrzymała zasiłek chorobowy w kwocie 287 zł ( dwieście osiemdziesiąt siedem złotych),

- od 31 października 1976 r. do 31 grudnia 1976 r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 9 zł plus 10 % premii (czyli 9, 9 zł/ h ) ,

- od 1 stycznia 1977 r. do 31 lipca 1977r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 10 zł plus 10 % premii (czyli 11 zł/ h ) ,

- za okres od 1 sierpnia 1977 r. do 31 października 1977r. otrzymała wynagrodzenie w kwocie 10 417, 60 zł (dziesięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych 60/100),

- od 1 listopada 1977 r. do 24 listopada 1977 r. przysługiwało jej wynagrodzenie wg stawki godzinowej wynoszącej 10 zł plus 10 % premii (czyli 11 zł/ h ),

- za okres 25 - 26 listopada 1977r. otrzymała zasiłek chorobowy w kwocie 174 zł ( sto siedemdziesiąt cztery złote),

- od 27 listopada 1977 r. przysługiwało jej wynagrodzenie w stawce godzinowej wynoszącej 10 zł plus 10 % premii (czyli 11 zł/ h ),

2/ oddala odwołania w pozostałym zakresie,

3/ stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

4/ zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sędzia Maciej Flinik

Sygn. akt VI U 416/22

UZASADNIENIE

Ubezpieczona A. D. wniosła odwołania od decyzji (...) Oddział w B. z dnia 2 marca 2022r. którą przeliczono jej emeryturę oraz od decyzji z tej samej daty, którą odmówiono jej przeliczenia emerytury . W/ w - na wniosła o ich zmianę i uwzględnienie jej zarobków z okresu zatrudnienia od 9 października 1975 r. do 31 grudnia 1983 r. w (...) Fabryce (...).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, iż przy ustalaniu wartości kapitału początkowego ubezpieczonej przyjęto wynagrodzenia minimalne za okresy, w których ubezpieczona pozostawała w stosunku pracy , ale nie zostało udokumentowane jej wynagrodzenie w tym okresie ( chodzi o okres przypadający od 9 października 1975 r. do 31 grudnia 1978 r. ) .

Sąd Okręgowy ustalił co następuje :

Ubezpieczona A. D. w okresie od 9 października 1975 r. do 31 grudnia 1983 r. pozostawała zatrudniona w (...) Fabrykach (...) na stanowisku stolarza ( spajacza formiru ) . W okresie od 9 października 1975 r. do 9 stycznia 1976 r. w/w- na odbywała wstępny staż pracy, uzyskując wynagrodzenie liczone wg stawki 7 zł za godzinę . Zgodnie z zapisami umowy miała również otrzymywać premię regulaminową. Od 10 stycznia 1976 r. ubezpieczona została zatrudniona na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem wynoszącym 9 zł za godzinę pracy plus 5 % premii . Od 1 kwietnia 1976 r. przysługująca jej premia wzrosła do 10 % wynagrodzenia. Od stycznia 1977 r. stawka wynagrodzenia ubezpieczonej za godzinę pracy wzrosła do 10 zł . W momencie rozwiązania stosunku pracy wynagrodzenie ubezpieczonej wynosiło 21, 60 zł.

/ dowód : dokumentacja pracownicza w postaci umowy o odbycie wstępnego stażu pracy z 8 października 1975 r. , umowy o pracę z 20 lutego 1976 r., angaży z 10 stycznia 1977 r., 31 marca 1976 r. , świadectwa pracy - w aktach osobowych ubezpieczonej /

Za okres od 27 do 30 października 1976 r. ubezpieczonej wypłacono zasiłek chorobowy wg stawki dziennej wynoszącej 71, 74 zł ( stanowiącej 75 % dziennego wynagrodzenia w/w- nej wynoszącego wówczas 95, 65 zł ) - łącznie 287 zł Za okres od 25 do 26 listopada 1977 r. wypłacono jej zasiłek chorobowy wg stawki dziennej 86, 81 zł ( liczonej jako 75 % dziennego wynagrodzenia ubezpieczonej w kwocie 115, 75 zł ), łącznie 174 zł .

/ dowód : karta zasiłkowa – w aktach osobowych ubezpieczonej /

W okresie od 12 grudnia 1978 r. do 31 grudnia 1983r. ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym .

/ dowód : świadectwo pracy /

Wydając decyzje z dnia 2 marca 2022 r. dotyczącą przeliczenia emerytury organ rentowy za okres od zatrudnienia ubezpieczonej przypadający od 9 października 1975 r. do 11 grudnia 1978 r przyjął minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tym okresie . W przypadku decyzji , którą odmówiono jej przeliczenia emerytury pozwany wskazując, że tablica trwania życia obowiązująca w dniu przejścia ubezpieczonej na emeryturę , w stosunku do tablicy obowiązującej w dniu, w którym osiągnęła ona wiek emerytalny 60 lat jest taka sama.

/ dowód : decyzje ZUS k. 44 , 47 akt ZUS /

Powyższy stan faktyczny ( w zakresie objętym sporem ) sąd ustalił na podstawie dostępnej szczątkowej dokumentacji pracowniczej oraz na podstawie zeznań ubezpieczonej , które korespondują ze wskazaną wyżej dokumentacją, a nadto kierował się zasadami doświadczenia życiowego i racjonalnego rozumowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Stosownie do treści § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe / Dz.U.2011.237.1412/ środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Zgodnie z utrwalonymi poglądami orzecznictwa i doktryny w tym zakresie w toku postępowania sądowego strona może jednak dowodzić wysokości wynagrodzenia na potrzeby ustalenia wysokości podstawy wymiaru świadczenia wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego ( patrz przykładowo wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III AUa 509/0 LEX nr 253495 ). W postępowaniu sądowym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, gdyż ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Nie mają więc zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów / patrz przykładowo jeden z najnowszych wyroków z dnia 5 czerwca 2018 r. – SA w Łodzi sygn. akt III AUa 600/17 /.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć , iż wobec braku kart płac ubezpieczonej ze spornego okresu należało posiłkować się dostępną dokumentacją płacową w postaci kart zasiłkowych , dokumentacji osobowej oraz ewentualnymi innymi zaoferowanymi przez stronę lub uzyskanymi przez sąd na skutek czynności podjętych z urzędu dowodami. Na podstawie przedmiotowych dowodów można było i należało ( czego zaniechał jednak organ rentowy ) choćby w przybliżeniu zrekonstruować wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej z lat 1975 – 1977. Nie ulega wątpliwości , iż w sytuacji, w której stawka tegoż wynagrodzenia w tych latach wynosiła od 7 do 10 złotych plus premia ( najpierw w wysokości do 5 % , następnie w wysokości do 10 % ), a przeciętna liczba godzin pracy w miesiącu oscylowała wokół 200 ( z uwagi na prace od poniedziałku do soboty ), nie mogło ono niższe aniżeli początkowo 1500 zł, a następnie aniżeli 1800 i 2000 zł. Już z tego zatem powodu całkowicie bezzasadnym było przyjęcie, jak to uczynił organ rentowy , wynagrodzenia minimalnego za ten okres. Z karty zasiłkowej ( którą dysponował pozwany ) wynika wprost, iż w okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc , w którym ubezpieczona rozpoczęła pobieranie zasiłku chorobowego ( od 27 października 1976 r. ) jej przeciętne wynagrodzenie nie było niższe aniżeli 2869 zł ( bo 95, 65 zł razy 90 = 8608 zł : 3 = 2869 zł ) , a w okresie trzech miesięcy poprzedzających listopad 1977 r. nie było niższe aniżeli 3000 zł ( bo 115, 75 razy 90 = 10417 : 3 = 3472 zł ) . W tym zakresie dokument ten miarodajnie i precyzyjnie określa wynagrodzenia ubezpieczonej we wskazanych 6 miesiącach to jest od lipca do września 1976 r. oraz od sierpnia do października 1977r. W pozostałym zakresie ( wobec braku innej wiarygodnej dokumentacji płacowej, która dokumentowałaby wysokość faktycznego wynagrodzenia ubezpieczonej uzyskiwanego na akord – zapewne wyższego od tego wynikającego ze stawki godzinowej, ale ustalenie wysokości którego jest obecnie niemożliwe ) możliwym jest jedynie przybliżone zrekonstruowanie wynagrodzenia w/w- nej poprzez uwzględnienie przysługującej jej w poszczególnych okresach stawki godzinowej i przemnożenie jej przez liczbę godzin pracy w danym miesiącu . I choć tak wyliczone wynagrodzenie będzie najpewniej niższe, aniżeli to faktycznie uzyskiwane przez odwołującą w tych okresach z uwagi na akordowy system jej wynagradzania ( co wynika już choćby z porównania wysokości wynagrodzenia wyliczonego jako iloczyn stawki 10 zł plus premia czyli 11 złotych razy modelowe 200 godzin w tygodniu = 2200 zł, z wysokością wynagrodzenia jakie uwzględniono w postawie wymiaru zasiłku , czyli zbliżającego się do 3000 zł miesięcznie ) , to wobec braku możliwości ustalenia wysokości faktycznego wynagrodzenia w/w- nej ( wobec braku dokumentacji płacowej z wyjątkiem wspomnianych dwóch okresów po trzy miesiące z lat 1976 i 1977 , gdzie w karcie zasiłkowej precyzyjnie wskazano uzyskiwane przez ubezpieczoną wynagrodzenie ) zagwarantuje ustalenie tegoż wynagrodzenia na poziomie, co do którego będzie istniała pewność, że nie przekracza faktycznie uzyskanego przez nią w tych okresach wynagrodzenia, przy jednoczesnym wyeliminowaniu przyjęcia przez ZUS zupełnie abstrahującego od realiów wynagrodzenia minimalnego za te okresy. Z pewnością natomiast nie ma podstaw do przyjęcia, iż stawka godzinowa ubezpieczonej w całym okresie lat 1975 - 1977 wynosiła 21, 60 zł. W świetle zasad doświadczenia życiowego oraz dostępnej dokumentacji, nie ulega wątpliwości, iż wynagrodzenie w/w- nej ulegało systematycznemu wzrostowi i pułap 21, 60 zł osiągnęło dopiero w końcowym , a z pewnością późniejszym, aniżeli analizowany ( 1975 – 1978 ) okresie zatrudnienia. Na powyższe wskazuje choćby dysproporcja stawki dziennej w 1978 r. stanowiącej podstawę wymiaru zasiłku ( 115 , 75 zł ) stosunku do stawki dziennej, jaka obowiązywała w momencie zakończenia zatrudnienia ( 8 razy 21, 60 co daje ponad 170 zł ). Nie sposób obecnie ustalić, w jakim momencie wynagrodzenie ubezpieczonej zostało ukształtowane na poziomie wskazanych wyżej 21, 60 zł za godzinę. Nie było również podstaw do przyjęcia przy wyliczaniu wynagrodzenia ubezpieczonej niewątpliwie przysługującej jej premii regulaminowej w okresie do 31 marca 197, gdyż brak jest jakichkolwiek danych pozwalających ustalić jej wysokość w odniesieniu do umowy trwającej do 9 stycznia 1976r. W kolejnych miesiącach ( do 31 marca 1976 ) stanowiła ona natomiast jedynie 5 % wynagrodzenia , a nie 10 % , których przyjęcia domagała się strona powodowa .

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji ( zobowiązując organ rentowy do wyliczenia przysługującego ubezpieczonej świadczenia wg powyższych założeń ) , oddalając na podstawie 477 14 § 1 k.p.c odwołanie jako bezzasadne w pozostałym zakresie ( punkt 2 sentencji )

W punkcie 3 wyroku sąd zgodnie z treścią przepisu art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu, biorąc pod uwagę okoliczności przedmiotowej sprawy nie zaistniały podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego. Sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym uprawniał go - wobec przedstawienia przez ubezpieczonego jedynie fragmentarycznej dokumentacji pracowniczej i płacowej ( przy jednoczesnym braku sprecyzowania w odwołaniu przyjęcia jakich kwot wynagrodzenia za jakie okresy się domaga ) do dokonania takich ustaleń jak w zaskarżonej decyzji. Dopiero przeprowadzenie postępowania dowodowego przez sądem umożliwiło skorygowanie tychże ustaleń.

O kosztach zastępstwa prawnego orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych / Dz. U. 2018 poz. 265 / zasądzając je od organu rentowego jako przegrywającego ( co do zasady ) proces na rzecz odwołującej się, jako proces ten co do zasady wygrywającej ( z uwagi na to, iż odwołania złożono od dwóch decyzji, opierając je w istocie na tym samym zarzucie nieuwzględnienia faktycznego wynagrodzenia ubezpieczonej uzyskiwanego przez nią w latach 1975- 1977 należało zasądzić 2 razy po 180 zł = 360 zł ).

Sędzia Maciej Flinik