Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód T. D. w pozwie przeciwko M. K. domagał się zasądzenia od pozwanej kwot:

-

102 664,80 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od 18 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

-

1414,74 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 38 441,09 zł od 10 lutego 2021 r. do 23 czerwca 2021 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wniesienia pozwu, tj. 21 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

-

1752,73 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 39 099,46 zł od 11 lutego 2021 r. do 23 lipca 2021 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

-

453 zł tytułem rekompensaty za koszty dochodzenia wierzytelności z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

a także kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami.

Uzasadniając żądanie powód podniósł, że w styczniu i lutym 2021 r. sprzedał pozwanej tuczniki, za co należną mu cenę otrzymał jedynie w części, a ponadto po upływie terminów płatności – dopiero w czerwcu i lipcu 2021 r. Pomimo zapewnień pozwanej, że ureguluje ona swój dług do zapłaty pozostaje nie tylko należności główna wynikająca z ostatniej faktury VAT (...) (102 664,80 zł), ale też odsetki z tytułu opóźnienia oraz rekompensata za koszty odzyskiwania wierzytelności.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwana domagała się oddalenia powództwa, podnosząc zarzut braku wymagalności roszczenia powoda. Na wypadek uwzględnienia powództwa pozwana wnosiła o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty płatne wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych:

-

20 000 zł do 31 sierpnia 2022 r.,

-

20 000 zł do 30 września 2022 r.,

-

20 000 zł do 31 października 2022 r.,

-

20 000 zł do 30 listopada 2022 r.,

-

26 285,27 zł do 31 grudnia 2022 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana przyznała, że nabyła od powoda tuczniki w ilości i za cenę wskazaną w pozwie. Podniosła natomiast, że w związku z przejściowymi problemami finansowymi zwróciła się do powoda z prośbą o prolongatę terminów zapłaty do czasu unormowania swojej sytuacji z uwagi na negatywne skutki pandemii koronawirusa. Należności z faktur: (...) i (...) ze stycznia 2021 r. miały zostać zapłacone do końca 2021 r., a należność z faktury (...) z lutego 2021 do końca 2022 r., na co powód miał wyrazić zgodę. W związku z tym zadłużenie z dwóch pierwszych faktur uregulowano w terminie, a termin zapłaty ostatniej z faktur jeszcze nie nastąpił. Wniosek o ewentualne rozłożenie zadłużenia na raty pozwana motywowała stratą poniesioną w roku 2021. Podniosła także, że od kwoty skapitalizowanych odsetek nie należą się kolejne odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, tylko odsetki ustawowe za opóźnienie, a od kwoty rekompensaty za koszty odzyskiwania wierzytelności nie należą się żadne odsetki.

W piśmie z dnia 9 czerwca 2022 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko, podnosząc, że nie wyrażał zgody na prolongatę terminów płatności ww. faktur. Skierowanie sprawy do sądu po ponad roku od upływu terminów płatności dawało pozwanej szansę dobrowolnego uregulowania długu, z czego jednak nie skorzystała. Sprzeciwiając się rozłożeniu dochodzonej należności na raty powód poddał w wątpliwość czy będzie ona regulować zadłużenie.

W roku rozprawy pozwana przyznała, że w kwestii przesunięcia terminów płatności faktur jedynie telefonicznie rozmawiano z powodem.

Natomiast ze strony powoda podkreślono na rozprawie, że w przypadku rozłożenia na raty zasądzonej należności konieczne jest zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności już przy pierwszym opóźnieniu w płatności.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód, prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) zrealizował zamówienie dotyczące sprzedaży tuczników na rzecz pozwanej, prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...)

Zgodnie z ustaleniami stron przedmiot sprzedaży został przez powoda dostarczony do zakładu pozwanej w trzech partiach. Każdej z nich dotyczyły odrębnie wystawione faktury VAT:

-

nr (...) z dnia 26 stycznia 2021 r. na kwotę 38 441,09 zł (z terminem płatności odroczonym o 14 dni, tj. do dnia 9 lutego 2021 r.),

-

nr (...) z dnia 27 stycznia 2021 r. na kwotę 39 099,46 zł (z terminem płatności odroczonym o 14 dni, tj. do dnia 10 lutego 2021 r.),

-

nr (...) z dnia 3 lutego 2021 r. na kwotę 102 664,80 zł (z terminem płatności odroczonym o 14 dni, tj. do dnia 17 lutego 2021 r.).

Pozwana nie uregulowały ww. zobowiązań w terminie. Pismem z dnia 25 maja 2021 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty ww. kwot wraz z odsetkami – najpóźniej do 28 maja 2021 r., informując, że w przypadku braku płatności skieruje sprawę do sądu. Strony rozmawiały także telefonicznie na temat zapłaty.

Fakty bezsporne; zaświadczenia z (...) k. 11-14, faktury VAT – k. 15-16, 29-30, wezwanie do zapłaty z dowodem nadania – k. 17-18.

W dniu 23 czerwca 2021 r. pozwana zapłaciła powodowi kwoty: 38 405,09 zł, a w dniu 23 lipca 2021 r. 39 063,46 zł.

Przedsądowym wezwaniem do zapłaty z dnia 15 listopada 2021 r. – doręczonym w dniu 18 listopada 2021 r. – powód domagał się uregulowania przez pozwaną m.in. kwoty 102 664,80 zł wynikającej z faktury nr (...), a także odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie ww. faktury oraz faktur nr (...).

Fakty bezsporne; potwierdzenia przelewów – k. 25-26, wezwanie do zapłaty z dowodem nadania i doręczenia – k. 19-21.

Pozwana w roku 2020 otrzymała w związku z prowadzoną działalnością pomoc publiczną o wartości nominalnej (brutto) wynoszącej 553 301,82 zł. W roku 2021 prowadziła ona działalność ze stratą – 108 586,16 zł.

Fakty bezsporne; rachunek zysków i strat – k. 42-43, zeznania stron – k. 76v.-77, informacja - (...) - k. 95.

Sąd zważył, co następuje:

Fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w ostatecznym rezultacie okazały się pomiędzy stronami bezsporne (art. 229 k.p.c.). Ich ustalenie było możliwe na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dokumentów (art. 243 ² k.p.c.).

Nie było przedmiotem sporu w szczególności to, że pozwana nabyła od powoda tuczniki w ilości i za cenę wskazane w załączonych do pozwu fakturach (zob. oświadczenie pozwanej w sprzeciwie – k. 40). Przedmiot sprzedaży bezspornie dostarczony został w całości do zakładu pozwanej. W kwestii natomiast początkowo spornego między stronami twierdzenia pozwanej o tym, że powód wyraził zgodę na znaczące przesunięcie terminów zapłaty przypadających w lutym 2021 r. (w odniesieniu do zobowiązania z faktur: (...) i (...) do końca roku 2021, a gdy chodzi o zobowiązanie z faktury (...) do końca 2022 r.) pełnomocnik pozwanej ostatecznie wyjaśnił na rozprawie – wysłuchany informacyjnie (art. 212 k.p.c.) – że jedynie zwracano się telefonicznie do powoda, żeby ten termin przesunąć z uwagi na trudną sytuację finansową pozwanej (czas nagrania: 00:09:20-00:09:30, 00:10:59-00:11:05; zob. k. 76-76v. i 78 akt).

Wstępne wyjaśnienie stanowiska strony pozwanej dało Sądowi wskazówkę, w jakim kierunku powinno iść postępowanie dowodowe, pozwalając ustalić, jakie istotne okoliczności sprawy (fakty) są między stronami sporne. Wynikało z niego, że pozwana wnioskowała jedynie do powoda o prolongatę terminów płatności, ale brak było stanowczych (wiążących) ustaleń stron w tej kwestii. To ostatnie znajdowało wyraźne potwierdzenie w treści wezwań do zapłaty z maja i listopada 2021 r. (w których powód konsekwentnie powoływał się terminy zapłaty wynikające z faktur, przypadające w lutym 2021 – zob. k. 17 i 19; faktury – k. 15-16, 29-30).

Informacyjne wysłuchanie stron ma na celu zweryfikowanie lub ustalenie tzw. koncepcji rozpoznania sprawy. Umożliwia ocenę zasadności wniosków dowodowych i ograniczenie postępowania dowodowego do minimum (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1148/00, LEX nr 583757, a także uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 września 2020 r., I ACa 1050/19, LEX nr 3108404).

Przede wszystkim należy podkreślić, że sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia wszystkich dowodów wskazanych przez strony, przedmiotem dowodu są bowiem jedynie będące przedmiotem sporu fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 i 229 k.p.c.). Przepis ten stosowany jest przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych, uprawniając sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć.

Przez wyjaśnienie spornych okoliczności rozumieć należy taki stan rzeczy, w którym albo nastąpiło uzgodnienie między stronami spornych dotychczas okoliczności, albo też zostały one wyjaśnione na korzyść strony powołującej dowody. Niedopuszczalne jest oczywiście pominięcie zaoferowanych środków dowodowych z powołaniem się na wyjaśnienie sprawy, jeżeli ocena dotychczasowych dowodów prowadzi, w przekonaniu sądu, do wniosków niekorzystnych dla strony powołującej dalsze dowody. Sytuacja taka nie zachodzi jednak, gdy teza dowodowa jest nieistotna dla rozstrzygnięcia lub proponowany środek jest nieprzydatny dla jej udowodnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2007 r., IV CSK 41/07, LEX nr 346211).

Mając to na uwadze Sąd pominął wnioskowany przez stronę pozwaną dowód z zeznań świadka P. K., gdyż przy bezspornym braku stanowczej decyzji w kwestii zmiany terminów zapłaty, dokładne ustalenie treści rozmów telefonicznych między stronami nie było istotne dla rozstrzygnięcia (art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.).

Strony łączył stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy sprzedaży. Zgodnie z art. 535 § 1 k.c., przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Powód bezspornie wykonał swoje zobowiązanie polegające na dostarczeniu pozwanej zakupionych przez nią tuczników, za co jednak nie otrzymał umówionej ceny w całości i w terminie.

Mając na uwadze, że wysokość zobowiązania pozwanej z tytułu należności głównej wynikającej z faktury nr (...) (102 664,80 zł) nie była przez nią kwestionowana i nie budziła również wątpliwości Sądu, powództwo zasługiwało w tym zakresie na uwzględnienie. Na zasądzoną przez Sąd kwotę składają się poza tym także dochodzone przez powoda skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, tj. w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 10 punktów procentowych (art. 7 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych; tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 893 – dalej „u.p.n.o.t.h.”) – w związku z uregulowaniem przez pozwaną należności z faktur nr (...) po terminie ich wymagalności (w łącznej kwocie 3 167,47 zł – zob. wyliczenie – k. 22 i 23). Od powyższych, zaległych odsetek powód miał prawo żądać dalszych odsetek od chwili wytoczenia o nie powództwa, tj. od dnia 21 lutego 2022 r. (art. 482 § 1 k.c.). Należy przy tym wskazać, że do transakcji handlowych nie stosuje się przepisu art. 481 § 2 k.c., gdzie mowa o odsetkach ustawowych za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (art. 4a u.p.n.o.t.h.).

Żądanie pozwu zasługiwało na uwzględnienie także gdy chodzi o kwotę 453 zł stanowiącą równowartość 100 Euro, przeliczoną na złote polskie według średniego kursu Euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne z faktury nr (...) (102 664,80 zł) stało się wymagalne, tj. 29 stycznia 2021 r. (zob. tabela kursów – k. 24). Podstawę prawną tego roszczenia – stanowiącego rekompensatę za koszty odzyskiwania należności – stanowiły przepisy art. 10 ust. 1 pkt 3 i ust. 1a u.p.n.o.t.h. Biorąc pod uwagę charakter roszczenia z tego tytułu, które nie ma charakteru akcesoryjnego względem roszczenia głównego, a samoistny, zbliżony do odszkodowania (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 30 września 2021, III CZP 37/20, OSNC 2022, nr 5, poz. 46) nie znajduje podstaw zarzut strony pozwanej wskazujący na niedopuszczalność domagania się odsetek za czas opóźnienia w zapłacie ww. rekompensaty, skoro należy się ona wierzycielowi bez wezwania (por. art. 10 ust. 1 u.p.n.o.t.h.).

Jednocześnie Sąd zdecydował o uwzględnieniu wniosku strony pozwanej o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty (art. 320 k.p.c.).

Stosownie do treści powołanego przepisu, w szczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Przyjmuje się zgodnie w orzecznictwie, że ewentualna możliwość rozłożenia na tej podstawie świadczenia na raty przez sąd wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, nie tylko związanych z sytuacją dłużnika (gdy ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody), ale także oceny uzasadnionego interesu wierzyciela domagającego się ochrony prawnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 października 2015 r., V Aca 899/14, LEX nr 1856597).

Przepis art. 320 k.p.c. stanowi przejaw tzw. prawa sędziowskiego. Określa on szczegółową regułę wyrokowania, dotyczącą przedmiotu orzekania, dającą sądowi możliwość uwzględnienia tak interesów pozwanego w zakresie czasu wykonania wyroku, jak również interesów powoda przez uniknięcie bezskuteczności egzekucji. Ma on charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny. Przy badaniu przesłanek zastosowania art. 320 k.p.c. podlegają ocenie z reguły okoliczności istotne przy badaniu „sprawiedliwościowego”, to jest społecznego i etycznego aspektu dochodzonego roszczenia. Zastosowanie tej regulacji powinno polegać na wyznaczeniu takiego terminu który z jednej strony mógłby umożliwić pozwanemu wykonanie orzeczenia w sposób dla niego najmniej dotkliwy i nie narażający na nadmierne straty, z drugiej jednakże strony jego wyznaczenie nie może narażać powoda na dalsze szkody. Rozłożenie świadczenia na raty ma bowiem ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r., III CZP 126/06, OSNC 2007, nr 10, poz. 147 oraz uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70, OSNCP 1971, nr 4, poz. 61). Przewidziane przez art. 320 k.p.c. rozłożenie świadczenia na raty służyć ma, co oczywiste, przede wszystkim dłużnikowi, musi jednak dawać jednocześnie wierzycielowi szansę zaspokojenia się. Aby taki cel osiągnąć, dłużnik musi mieć realną możliwość spełniania świadczenia w formie ratalnej, w przeciwnym razie bowiem ani on sam nie odczuje ulgi, ani wierzyciel nie zostanie należycie zaspokojony, a wszystko zakończy się i tak postępowaniem egzekucyjnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 lipca 2017 r., I Aca 186/17, LEX nr 2343436).

W ocenie Sądu w okolicznościach rozpoznawanej sprawy strona pozwana uprawdopodobniła, że nie jest w stanie zapewnić jednorazowej, niezwłocznej spłaty całego zadłużenia wraz z odsetkami, możliwym byłoby natomiast dokonywanie spłat w ratach – tak jak to zaproponowała sama pozwana w kwotach po 20 000 zł miesięcznie, poczynając już od końca sierpnia 2022 r. ( zob. k. 40). Pozwana zaniechała wprawdzie ujawnienia bliższych danych dotyczących aktualnej sytuacji swojego przedsiębiorstwa (ograniczyła się bowiem do przedstawienia wyłącznie rachunku zysków i strat za rok 2021 – k. 42-43 akt), niemniej jednak także powód wskazał, że w jego ocenie – biorąc również po uwagę uzyskiwaną przez pozwaną pomoc publiczną – będzie ona w stanie regulować zaproponowane przez nią raty ( zob. k. 76v., 78; czas nagrania: 00:23:50-00:31:42).

Ostatecznie, w ocenie Sądu, proponowana przez pozwaną wysokość oraz kwota miesięcznej raty, pozwoliłaby na zaspokojenie całego zadłużenia powoda w sześciu ratach – już na początku roku 2023 r. Uzasadniony interes powoda byłby w takim przypadku chroniony (powinien on otrzymać zaspokojenie bez oczekiwania na ewentualne rozstrzygnięcie w drugiej instancji), a ingerencja w treść stosunku stron nie byłaby w takim przypadku nadmierna, przy poczynieniu w wyroku na rzecz powoda zastrzeżenia zgodnie z którym w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, cała pozostała do zapłaty należność stanie się natychmiast wymagalna. Tej treści zastrzeżenie w założeniu uwzględnia również konieczność ochrony uzasadnionego interesu wierzyciela (w istocie wyważenia interesów obu stron), a jego dopuszczalność aprobuje doktryna (por. M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 320, teza 2, SIP Lex).

Uwzględniając w takim kształcie wniosek pozwanej, Sąd rozłożył świadczenie w kwocie 106 285,27 zł zasadzone wraz z odsetkami do dnia wyrokowania na 6 rat płatnych do ostatniego dnia miesiąca począwszy od 31 sierpnia 2022 r., przy czym 4 pierwsze raty w równej kwocie 20 000 zł każda, 5 rata obejmująca kwotę 26 285,27 zł, a 6 ostatnia rata obejmująca równowartość zasądzonych w puncie I. wyroku odsetek.

Mając zatem na uwadze przytoczone wyżej okoliczności Sąd orzekł jak w sentencji na podstawie art. 535 § 1 k.c., w zw. z art. 7 ust.1 i art. 10 ust. 1 u.p.n.o.t.h., a także w zw. z art. 320 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c.). Na koszty procesu poniesione przez powoda złożyły się: opłata od pozwu – 5 315 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 5 400 zł (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.). Łącznie koszty należne powodowi z tego tytułu wyniosły więc kwotę 10 732 zł wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego rozstrzygnięcia do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

Na oryginale właściwy podpis