Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ka 204/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Koninie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Karol Skocki

sędziowie: sędzia Robert Rafał Kwieciński

sędzia Marek Ziółkowski

Protokolant: sekr. sąd. Marta Burek

przy udziale prokuratora Joanny Dopierały

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2022 r.

sprawy D. R.

oskarżonego o czyn z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i art. 178a § 1 i 4 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kole z dnia 12 kwietnia 2022 r.

sygn. akt II K 2/22

1.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzeczoną w punkcie I karę pozbawienia wolności obniża do 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności.

2.  Utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy w pozostałej części.

3.  Zasądza od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych M. B. i J. B. kwoty po 840 zł tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

4.  Zwalnia oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Marek Ziółkowski Karol Skocki Robert Rafał Kwieciński

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 204/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.1.1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Kole z dnia 12 kwietnia 2022 r., sygn. akt II K 2/22

0.1.1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.1.1.3. Granice zaskarżenia

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

uchylenie

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.1.2.1. Ustalenie faktów

0.1.2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.1.2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.1.2.2. Ocena dowodów

0.1.2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.1.2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.


2.

3.

Ad. 1.

Ad. 2.

Ad. 3

art. 438 pkt 1a k.p.k. obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, tj. art. 31 § 3 k.k. przez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że D. R., w chwili popełnienia czynu był poczytalny i, wprawiając się w stan nietrzeźwości, mógł przewidywać, że będzie prowadził pojazd osobowy w ruchu lądowym, podczas gdy oskarżony nie pamięta okoliczności związanych z prowadzeniem przez niego pojazdu, a także - wprawiając się w stan nietrzeźwości - nie mógł przewidywać, że tego dnia będzie prowadził pojazd osobowy w ruchu lądowym;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. przez nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłych na okoliczność ustalenia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy niezapięciem pasów bezpieczeństwa w samochodzie marki V. (...) przez S. B. a jego śmiercią;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

na podst. art. 438 pkt 4 k.p.k. rażącą niewspółmierność kary, polegającą na wymierzeniu wobec oskarżonego rażąco niewspółmiernej kary bezwzględnego pozbawienia wolności w wysokości 6 lat, a także niedopatrzeniu się przez sąd okoliczności łagodzących podczas gdy oskarżony nie negował faktu kierowania pojazdem w chwili wypadku, a także wyraził skruchę z powodu swojego zachowania przepraszając matkę S. B. za swoje zachowanie, jak również wyłącznie pozorne wzięcie pod uwagę przez Sąd I instancji, że S. B. zdawał sobie sprawę, iż D. R. - przed wypadkiem wsiadając do samochodu marki V. (...) - był pod wpływem alkoholu, a mimo to wsiadł do samochodu z oskarżonym i nie zapiął pasów bezpieczeństwa, a także uznanie, że oskarżony pozostawał pod działaniem środka odurzającego, podczas gdy nie dokonano ustaleń czy oskarżony pozostawał pod wpływem działania środka odurzającego czy też tylko pozostawał on w jego organizmie i w jaki sposób środek odurzający miał oddziaływać na sprawność psychofizyczną i zdolność kierowania pojazdem przez oskarżonego.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Nie można zgodzić się z obrońcą oskarżonego, że sąd I instancji niewłaściwie zastosował przepis art. 31 § 3 k.k. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę apelującemu, że sąd ten w uzasadnieniu wyroku nie twierdzi, że oskarżony w chwili czynu był w pełni poczytalny, ale wskazuje, że nie zastosował konstrukcji prawnej wyłączenia odpowiedzialności karnej w rozumieniu art. 31 § 1 i 2 k.k., z uwagi na treść przepisu art. 31 § 3 k.k., co stanowi zasadniczą różnicę. Sąd ten ustalił i przyjął, że sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał lub mógł przewidzieć.

Sąd I instancji analizując stronę podmiotową w przyjętej kwalifikacji prawnej czynu i zachowanie oskarżonego polegające na wielokrotnych próbach wykonania telefonu do osoby, która miałaby kierować samochodem uzasadnia stan psychiczny oskarżonego oceniającego sytuację, wykazującego troskę o znalezienie kierowcy. Oskarżony miał świadomość, że kierowca S. M. opuści pojazd nie będzie dalej kierować pojazdem i szukał innego kierowcy. Tych okoliczności nie można jednak mieszać z okolicznościami dotyczącymi przesłanek z art. 31 § 3 k.k.

Apelujący zdaje się nie dostrzegać, że przepis ten, z art. 31 § 3 k.k. nie dotyczy bezpośrednio przestępstwa z art. 178 k.k. i łączna interpretacja tych regulacji jest niewłaściwa i może prowadzić jedynie do błędnych wniosków. Przepis ten dotyczy odpowiedzialności karnej sprawcy, który wprawiając się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, przewidywał wyłączenie lub ograniczenie jego poczytalności albo mógł je przewidzieć. W tym przypadku chodzi właśnie generalnie o stan poczytalności, a nie jakieś konkretne, potencjalne zachowanie w przyszłości, jak stara się obrońca oskarżonego wskazywać.

Trafnie i bardzo obrazowo określił to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2013 r. III KK 443/12, że świetle art. 31 § 3 k.k. stan nietrzeźwości nie wyłącza odpowiedzialności karnej, ani nawet nie uprawnia do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albowiem - nawet jeżeli prowadziłby do wyłączenia lub znacznego ograniczenia poczytalności - to, co do zasady, będzie on uznany za zawiniony przez sprawcę (tzw. wina na przedpolu czynu zabronionego).” Lex nr 1331337.

W niniejszej sprawie najistotniejszą kwestią było badanie zachowania się oskarżonego na etapie rozpoczęcia i dalszego spożywania alkoholu i wówczas towarzysząca mu świadomość w jakim stanie może się znajdować po jego spożyciu.

Warunkiem zastosowania tego przepisu jest to, aby sprawca, wprawiając się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, przewidywał wyłączenie lub ograniczenie jego poczytalności albo mógł je przewidzieć. Chodzi tu o potoczne znaczenie przewidywania wyłączenia poczytalności lub jej ograniczenia albo możliwość przewidywania tego. W zasadzie każdy, spożywając alkohol lub środki odurzające w określonej ilości, przewiduje ograniczenie poczytalności, a w każdym razie może przewidzieć. Przesłanka ta może nie być spełniona, gdy wyłączenie poczytalności albo jej ograniczenie jest wynikiem nie tylko wprawienia się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, lecz także jeszcze innych czynników. Sprawca np. przed spożywaniem alkoholu zażywał lekarstwo, o którym nie wiedział, że wpływa istotnie na działanie alkoholu. Aktualna, na gruncie art. 31 § 3, pozostaje teza SN głosząca, że wyłączenie przepisów o niepoczytalności albo ograniczonej poczytalności ma zastosowanie tylko wtedy, "gdy wyłączną albo przeważającą przyczyną zniesionej albo ograniczonej w znacznym stopniu poczytalności sprawcy jest alkohol" (wyrok SN z dnia 13 grudnia 1974 r., V KR 327/74, LEX nr 21651, A. Z. [w:] Kodeks karny. Część ogólna. T. C. I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V, red. W. W., W. 2016.

Sygnalizowany w toku postępowania odwoławczego przez obrońcę problem zawinienia przy popełnieniu konkretnego przestępstwa jest czysto akademicki. Sąd odwoławczy całkowicie podziela tutaj zasady ugruntowane w praktyce, mające swój wyraz w uwagach zawartych w uzasadnieniu wyroku SA w Poznaniu z 7.03.2013 r., II AKa 29/13, LEX nr 1324755, gdzie stanowi, że sprawca, który nadużywa alkoholu i wprowadza się dobrowolnie w stan upojenia prostego znając skutki spożywania alkoholu, działa na własne ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej, z czego może sobie nie zdawać sprawy i nie mieć możliwości zdawania sprawy. Stanowi to niewątpliwie wyłom od zasady winy, gdyż przyjmuje się fikcję umyślności, a to dlatego, że chodzi tu o obronę społeczeństwa przed osobami nadużywającymi alkoholu i dlatego zachowanie takiego sprawcy ocenia się, porównując dany wypadek z hipotecznym przestępstwem sprawcy trzeźwego, o identycznych właściwościach (poziomu inteligencji i doświadczenia życiowego). W przeciwnym wypadku sprawca popełniający przestępstwo i będący nietrzeźwym, nie ponosiłby odpowiedzialności karnej, a to z tego powodu, że nie był świadomy tego co czyni.

Oczywistym jest, iż alkohol ułatwia zachowania agresywne i ma wpływ na racjonalność działań człowieka, ale skoro oskarżony znajdował się w stanie prostego upojenia, skoro oskarżony nie cierpi na chorobę psychiczną, czy upośledzenie umysłowe skoro wcześniej wprawiał się on w stan nietrzeźwości i znał jego działanie to stan nietrzeźwości oskarżonego żadną miarą nie mógł służyć jako element świadczący o braku zdolności oceny działania czy przewidzenia jego skutków. Zaakceptowanie odmiennego stanowiska prowadziłoby do tego, że każda osoba zamierzająca dokonać przestępstwa, najpierw wprawiałaby się w stan nietrzeźwości, by później móc się na ów stan powołać, jako element, który wyłączał możliwość przypisania jej działaniu znamion racjonalności ( II AKa 3/09 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2009 r. LEX nr 508306).

Z tych względów zarzut dotyczący obrazy prawa materialnego przez niezastosowanie wskazywanego przepisu jest całkowicie chybiony.

Art. 39. Ustawy prawo o ruchu drogowym stanowi, że kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy. Obowiązek taki ciąży z mocy ustawy na kierowcy, który dodatkowo winien czuwać nad tym, żeby pasażerowie respektowali ten obowiązek. Jest to jednak tyko obowiązek normatywny. Bezpośrednią przyczyną powodującą śmierć pasażera pojazdu był niewłaściwy sposób kierowania samochodem prowadzący do wypadku. Okoliczność braku zapięcia pasów bezpieczeństwa w takiej sytuacji nie jest okolicznością ekskulpująca sprawcę, ale może mieć jedynie znaczenie dla oceny zachowania pasażera, dalej na ocenę szkodliwości społecznej tego czynu i w konsekwencji wpływ na wymiar kary. W tym zakresie sąd odwoławczy tę okoliczność uwzględnił.

Wprawdzie obrońca nie stawia tego zarzutu wprost, jednakże sygnalizuje go w uzasadnieniu apelacji, że biegły nie dostatecznie odniósł się do prędkości pojazdu. Nie można się zgodzić w tym zakresie z apelującym. Biegły w jasny sposób dokonał analizy zachowania się oskarżonego wskazał konkretnie na art. 19 ust 1 ustawy prawo o ruchu drogowym, że kierujący pojazdem jest obowiązany jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem, z uwzględnieniem warunków a jakich ruch się odbywa, a w szczególności rzeźby terenu, stanu i widoczności drogi, stanu i ładunku pojazdu warunków atmosferycznych i natężenia ruchu. Niedostosowanie prędkości przez kierującego do tych warunków, czego konsekwencją była utrata panowania nad pojazdem, uderzenie w ogrodzenie oraz pień drzewa były bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku drogowego. Oczywista rzeczą jest, że te błędy w technice i taktyce jazdy należy oceniać przez pryzmat właściwości psychomotorycznych oskarżonego -kierowcy, który był w stanie upojenia alkoholowego.

Należy natomiast się zgodzić z obrońcą, że sąd I instancji niedostatecznie uwzględnił okoliczności mające wpływ na szkodliwość społeczną czynu oskarżonego, a mianowicie fakt, że ofiara wypadku spożywała wspólnie z oskarżonym alkohol, akceptowała prowadzenie przez niego pojazdu i nie korzystała z zapiętych pasów bezpieczeństw, że oskarżony czynił starania o zapewnienie kierowcy pojazdu.

Okoliczności te nie mają wpływu na odpowiedzialność karną oskarżonego, nie usprawiedliwiają jego działania, jednakże mają wpływ na wymiar kary w świetle dyrektyw z art. 53 § 1 i 2 k.k.

Wniosek

Uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zmiana wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary proporcjonalnej do jego stopnia zawinienia w sytuacji będącej przedmiotem niniejszego postępowania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd odwoławczy nie podzielił zarzutów zawartych w apelacji skarżącego odnośnie błędnego zastosowania powoływanego przepisu dotyczącego poczytalności oskarżonego.

W zakresie kary wniosek uznano za zasadny z uwagi na uwzględnione okoliczności wskazywane w zarzucie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Brak okoliczności z art. 435 k.p.k., art. 439 § 1 k.p.k., art. 440 k.p.k. i art. 455 k.p.k.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.1.5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1.Sprawstwo i wina oskarżonego

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uniewinnienia oskarżonego od zarzutu popełnienia czynu, ani uchylenia wyroku.

0.1.5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.1.1.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1.Kara pozbawienia wolności obniżona do 5 lat.

Zwięźle o powodach zmiany

Sąd I instancji wymierzając karę 6 lat pozbawienia wolności niedostatecznie uwzględnił okoliczności mające wpływ na szkodliwość społeczną czynu oskarżonego, a mianowicie fakt, że ofiara wypadku spożywała wspólnie z oskarżonym alkohol, akceptowała prowadzenie przez niego pojazdu i nie korzystała z zapiętych pasów bezpieczeństwa. Ponadto, oskarżony czynił starania o zapewnienie kierowcy pojazdu. Okoliczności te nie maja wpływu na odpowiedzialność karną oskarżonego, nie usprawiedliwiają jego działania, jednakże mają wpływ na wymiar kary w świetle dyrektyw z art. 53 § 1 i 2 k.k.

0.1.5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.1.5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.1.5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.1.5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

4

Art. 627 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. i § 11 ust. 2 pkt 4 w zw. § 17 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015. poz. 1804 w aktualnym jego brzmieniu) zasądzono na rzecz oskarżycieli posiłkowych poniesione koszty pomocy prawnej w postępowaniu odwoławczym, którzy byli na reprezentowani rozprawie odwoławczej przez pełnomocnika.

Art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz.U. z 1983 r. nr 49, poz. 223 z późn. zm.), zwolniono oskarżonego od obowiązku zapłaty kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa z uwagi na jego trudną sytuację materialną i orzeczona karę izolacyjną.

7.  PODPISY

Marek Ziółkowski Karol Skocki Robert Rafał Kwieciński

0.1.1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

sprawstwo, wina, kara

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

Uchylenie

Zmiana