Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt (...)

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 maja 2022r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. K. wszczęcia postępowania w sprawie jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy R. K. (1) wskazując, że wobec niezłożenia przez wymienioną wniosku o świadczenie przed jej śmiercią (nie pozostająca w związku z wypadkiem), nie ma możliwości rozpoznawania prawa członków rodziny do świadczenia niezrealizowanego.

J. K. wniósł odwołanie od tej decyzji wskazując, że wypadek był niezwłocznie zgłoszony pracodawcy, który po przeprowadzonym postępowaniu sporządził protokół powypadkowy, natomiast niewystąpienie przez R. K. (1) (żonę odwołującego się) z wnioskiem o świadczenie warunkowane było jej złym stanem zdrowia i zgonem z przyczyn onkologicznych w dniu 1 kwietnia 2022r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując – z szerokim odwołaniem się do przepisów prawa – że niezłożenie wniosku odszkodowawczego przez R. K. (1) niezależnie od jego przyczyny, stanowi przeszkodę do prowadzenia postępowania, nie sposób bowiem mówić w tej sytuacji o odszkodowaniu jako świadczeniu niezrealizowanym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

R. K. (2), zatrudniona jako(...) w Komendzie (...)Policji w S. i wykonująca obowiązki zawodowe w Komisariacie Policji S., doznała w dniu 12 stycznia 2022r. urazu głowy i barku lewego.

Zdarzenie mające powodować ten uraz – upadek na schodach prowadzących do komisariatu zostało w tym samym dniu zgłoszone pracodawcy jako wypadek przy pracy.

Dowód: protokół powypadkowy - k. 4 – 5 akt, karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 10 – 10a akt

W czasie hospitalizacji trwającej od 26 stycznia 2022r., a warunkowanej objawową niedokrwistością normocytarną, ujawniono u R. K. (1) nowotwór złośliwy piersi z przerzutami.

Dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 6 – 9,

Choroba nowotworowa doprowadziła do zgonu R. K. (1) w dniu 1 kwietnia 2022r.

Niesporne, nadto odpis skrócony aktu zgonu – k. 34, karta informacyjna leczenia szpitalnego – k.36 – 39

W dniu 20 kwietnia 2022r. pracodawca zmarłej sporządził protokół powypadkowy, w którym uznał zdarzenie z dnia 12 stycznia 2022r. za indywidualny wypadek przy pracy.

Niesporne, nadto protokół powypadkowy – k. 4 – 5 akt (także k. 4 – 5 akt odszkodowawczych organu)

W dniu 22 kwietnia 2022r. pracodawca przekazał dokumentację powypadkową R. K. (1) do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. celem ustalenia uprawnień odszkodowawczych. Dokumentacja obejmowała zatytułowane „wniosek” pismo J. K. adresowane do organu rentowego, a nawiązujące do wniosku pracodawcy zmarłej.

Dowód: wnioski – k. 2 – 3 akt odszkodowawczych, dokumentacja powypadkowa – k. 4 – 9 akt odszkodowawczych organu

Przed śmiercią R. K. (2) nie występowała ani do organu rentowego ani do pracodawcy z wnioskiem o jednorazowe odszkodowanie czy skierowanie jej dokumentacji do ZUS celem ustalenia uszczerbku na zdrowia.

Niesporne

Nie uczyniła tego z uwagi na zły stan zdrowia.

Dowód: przesłuchanie J. K. – zapis skrócony – k.54 - 55 , dokumentacja medyczna R. K. (1) – k. 6 – 10a, 36 - 43

R. K. (2) była żoną J. K..

Niesporne

Odwołujący się jest jednym ze spadkobierców zmarłej.

Dowód: akt poświadczenia dziedziczenia – k. 35

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie nie podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2022.009), zwanej dalej ustawa systemową, w sprawach uregulowanych tym aktem prawnym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Ustawa systemowa nie reguluje odmowy wszczęcia postępowania, w tym zakresie zatem znajduje zastosowanie art. 61a K.p.a, zgodnie z którym gdy żądanie wszczęcie postępowania (żądanie określone w art. 61 K.p.a.) zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania (§1), które jest zaskarżalne zażaleniem (§ 2). Zakład Ubezpieczeń Społecznych, odmawiając wszczęcia postępowania, wydać jednak musi nie postanowienie, a decyzję (wynika to z art. 83b ust. 1 ustawy systemowej), która zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy systemowej podlega zaskarżeniu do sądu powszechnego.

Od takiej właśnie decyzji odwołał się J. K. w niniejszej sprawie.

Stanowisko organu rentowego o odmowie wszczęcia postępowania odszkodowawczego było prawidłowe.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy uregulowane są w ustawie z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. 2019. (...)), zwana dalej ustawą wypadkową. Należy do nich jednorazowe odszkodowanie przysługujące:

- ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy wypadkowej),

- członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 13 ust. 1 ustawy wypadkowej).

Do członków rodziny uprawnionych do odszkodowania, o jakim mowa w art. 13 ust. 1 ustawy wypadkowej zalicza się m.in małżonka zmarłego ubezpieczonego (art. 13 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej).

Ustawa wypadkowa nie zawiera regulacji co do wszczęcia postępowania o świadczenia w niej uregulowane, należy zatem sięgnąć do przepisów innych ustaw, a to ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa i ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do nich bowiem odsyła art. 58 ustawy wypadkowej w zakresie nią nieuregulowanym. Nadto – co do jednorazowego odszkodowania – zastosowanie znajdą i regulacje rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (t.j. Dz. U 2020.233), któremu ustawodawca pozostawił m.in. tryb postępowania przy wypłacaniu jednorazowego odszkodowania. Wskazany akt wykonawczy przewiduje w § 1 ust. 1, że wniosek o jednorazowe odszkodowanie składa do płatnika składek ubezpieczony albo uprawniony członek rodziny, o którym mowa w art. 13 ust. 2 ustawy wypadkowej. W oparciu o taki wniosek płatnik kompletuje dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego, w tym m.in. odpis aktu zgonu w przypadku zgonu osoby, która uległa wypadkowi przy pracy lub u której stwierdzono chorobę zawodowa (§ 2 rozporządzenia)

Choć wskazane regulacje rozporządzenia rodzą wątpliwości co do tego, czy członek rodziny może wnioskować o wszczęcie postępowania o jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego czy tylko o odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego wskutek wypadku przy pracy (choroby zawodowej), to zapisy ustawowe nakazują uznanie, że uprawniony jest do występowania z wnioskiem tylko o to drugie świadczenie. Ustawa wypadkowa w art. 6 wymienia w osobnych punktach jednorazowe odszkodowanie przysługujące ubezpieczonemu i jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego wyraźnie różnicując te świadczenia. Odesłanie w § 1 rozporządzenia, o jakim mowa, do art. 13 ust. 2 ustawy wypadkowej (regulacji dotyczącej świadczenia z tytułu śmiertelnego wypadku przy pracy) nakazuje uznanie, że chodzi o wniosek w sprawie tego tylko świadczenia. Za takim przyjęciem przemawia fakt, że rozporządzenie pozostawia lekarzowi orzecznikowi nie tylko ocenę uszczerbku na zdrowiu, ale i związku śmierci ubezpieczonego z wypadkiem przy pracy czy chorobą zawodową ( § 11 ust. 3 rozporządzenia).

Generalnie postępowanie w sprawie świadczeń z ubezpieczeń społecznych ma charakter wnioskowy. Jak już wskazywano, ustawa wypadkowa nie reguluje inicjowania postępowania o świadczenia w niej przewidziane, a w sprawach nieuregulowanych odsyła do innych aktów prawnych, w tym ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. 2022.504) zwanej dalej ustawą emerytalną. Odesłania tego nie sposób odnosić wyłącznie do regulacji co do świadczeń które mogą pozostawać w związku lub bez związku z wypadkiem (jak renta z tytułu niezdolności do pracy), art. 58 nie zakreśla tak wąskiego zakresu odesłania. Oznacza to, że odpowiedniemu zastosowaniu podlegają i inne przepisy ustawy emerytalnej, w tym dotyczące biegu postępowania o świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2017r. III UK 88/16 opubl. Legalis). Zgodnie z art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej postępowanie w sprawie świadczeń wszczyna się na wniosek zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Postępowanie takie ulega umorzeniu, jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie zmarła przed wydaniem decyzji (art. 116 ust. 1 b ustawy emerytalnej). Do umorzenia postępowania w przypadku zgonu wnioskodawcy nie dochodzi co do świadczeń należnych do dnia jego śmierci, jeśli pozostawił on małżonka i dzieci, albo osoby uprawnione do renty rodzinnej po nim czy też osoby, na których utrzymaniu pozostawał (art. 116 ust. 1 c w zw. z art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej) Takie osoby mają prawo do udziału w dalszym postępowaniu, jeśli zgłoszą wniosek w ciągu 12 miesięcy od śmierci wnioskodawcy (art. 136 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej). Ze wskazanych regulacji wyraźnie wynika, iż uprawnieni członkowie rodziny mogą skutecznie dochodzić świadczeń przysługujących zmarłemu tylko wówczas, gdy zmarły zainicjował postępowanie o te świadczenia.

Przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (na dzień decyzji tj. Dz.U.2021.1133.), do których też odsyła ustawa wypadkowa w art. 58, nie zawierają regulacji dających innym niż ubezpieczony osobom prawo inicjowania postępowań o świadczenia.

W sprawie bezspornym było, że R. K. (2) zmarła z powodu schorzeń nie będących skutkiem wypadku przy pracy. Wnoszący odwołanie nie występował o jednorazowe odszkodowanie o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy wypadkowej, a o jednorazowe odszkodowanie, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy czyli o świadczenie przysługujące, co wyraźnie wynika z przepisu, ubezpieczonemu, który doznał uszczerbku na zdrowiu. W świetle tego przepisu ubezpieczony doznający (twierdzący, że doznał) uszczerbku wskutek wypadku przy pracy czy chorobowy zawodowej jest jedynym uprawnionym do zainicjowania postępowania o odszkodowanie za taki uszczerbek. Uprawnieni członkowie jego rodziny mogliby najwyżej wstąpić do postępowania przed organem, gdyby w jego toku (ale nie przed jego rozpoczęciem) ubezpieczony zmarł.

Przyczyny niewystąpienia z wnioskiem o odszkodowanie przez małżonkę odwołującego się nie mają znaczenia. Żaden przepis nie przewiduje bowiem wszczęcia postępowania o takie świadczenie w trybie innym niż wskutek wniosku ubezpieczonego.

Jednorazowe odszkodowanie nie wchodzi do spadku, nie ma bowiem charakteru cywilnoprawnego. Do spadku nie należą prawa związane ściśle z osobą zmarłego ani te, które przechodzą na oznaczone osoby (art. 922 § 2 k.c.). Świadczenia z ubezpieczeń społecznych są ściśle związane z osobą zmarłego, ich przejście na inne osoby jest możliwe, gdy istnieje wyraźna podstawa w przepisach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2017r. III UK 88/16 opubl. Legalis). Takiej podstawy w wypadku odszkodowania nie ma.

W tych warunkach sąd na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Sygn. akt(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)