Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VA Ca 937/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Obrębski

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E.

przeciwko W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa- Praga w Warszawie z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt II C 70/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od W. na rzecz E. kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złoty tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Robert Obrębski

Sygn. akt VA Ca 937/21

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z 24 lipca 2013 r., „E. domagała się ustalenia na kwotę 66.000 zł rocznie opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej położonej w W. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 5.301 m ( 2 )za okres od 1 stycznia 2014 r. w związku ze zmianą jej wartości w rozumieniu przyjętym w art. 80 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Orzeczeniem z 24 marca 2014 r., wydanym pod sygn. KOX/4978/0b/13, Kolegium uznało ten wniosek za uzasadniony poprzez ustalenie na podaną kwotę opłaty za użytkowanie tej nieruchomości od początku 2014 r. ze względu na ustalenie aktualnej jej wartości.

Pismem z dnia 15 kwietnia 20124 r. W.będące uczestnikiem postępowania zakończonego wskazanym orzeczeniem złożyło od niego sprzeciw. Użytkownik wieczysty uzyskał więc status powoda w procesie w ten sposób zainicjowanym. We wniosku ewentualnym, który został zgłoszony w piśmie procesowym z 20 maja 2021 r., powołując się na opinię sporządzoną w równolegle prowadzonej sprawie, z inaczej sformułowanym tylko żądaniem, przez biegłego L. F., wnosiło o ustalenie wskazanej opłaty na kwotę 68.064,84 zł.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa. Kwestionował bowiem oszacowanie wartości wskazanej nieruchomości na zlecenie powódki, jak też opinię biegłego L. F.. Domagało się sporządzenia w tej sprawie nowej opinii, w której zostałaby ustalona rzeczywista wartość tej nieruchomości, a tym samym też właściwa wysokość opłaty za jej użytkowanie wieczyste przez stronę powodową.

Wyrokiem z 14 października 2021 r. Sąd Okręgowy oddalił żądanie główne o ustalenie opłaty za użytkowanie wieczyste spornej nieruchomości na kwotę 66.000 zł rocznie, począwszy od 1 stycznia 2014 r. Uwzględniając zaś żądanie ewentualne, ustalił wysokość tej opłaty na kwotę 68.064,84 zł. Zasądził ponadto od pozwanego na rzecz powódki kwotę 13.567,66 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Nakazał zwrócić powódce ze środków Skarbu Państwa kwotę 1.247,34 zł oraz pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.581,56 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Na podstawie zebranych w tej sprawie dowodów, przy pominięciu dowodu z opinii biegłego sądowego A. S., sporządzonej w niniejszym procesie wskutek uwzględnienia wniosku o przeprowadzenie tego dowodu, i na podstawie dowodu z opinii biegłego L. F., sporządzonej w sprawie I C 1223/15, Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie, dotyczącej tej samej opłaty za tożsamy w pełni okres, Sąd Okręgowy ustalił wartość objętej żądaniem nieruchomości na kwotę 2.268.828 zł, stanowiącej własność pozwanego, będącej zarazem w użytkowaniu wieczystym ustanowionym na rzecz powódki, z wniosku której postępowanie w tej sprawie zostało zainicjowane po wniesieniu sprzeciwu przez pozwane W.od orzeczenia Kolegium z 24 marca 2014 r., którym sporna opłata została ustalona na kwotę 66.000 zł rocznie wskutek ustalenia wartości tej nieruchomości, na podstawie operatu sporządzonego przez M. M. i M. B., na kwotę 2.200.000 zł. Opłata została więc w tym orzeczeniu wyliczona według stawki 3 % wartości nieruchomości będącej przedmiotem prawa użytkowania wieczystego.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że w sprawie I C 1223/15 Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie, wyrokiem z 4 listopada 2016 r. za nieuzasadnioną uznał aktualizację spornej opłaty, również za okres od 1 stycznia 2014 r., dokonaną przez ówczesnego właściciela (...) W. na kwotę 203.370 zł, wskutek uwzględnienia osobnego wniosku jej użytkownika, złożonego do Samorządowego Kolegium Odwoławczego oraz rozstrzygniętego orzeczeniem z 10 października 2013 r., pod sygn. KOX/554/Po/11. Wartość zaś spornej nieruchomości na potrzeby wydania wskazanego wyroku została ustalona na podstawie opinii biegłego L. F. na kwotę 2.268.828 zł.

Oceniając znaczenie prawne dokonanych ustaleń pod kątem regulacji, która została zawarta w powołanej ustawie o gospodarce nieruchomościami, w tym co do sposobu ustalania wartości nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, jak też aktualizowania opłaty z tego tytułu, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania głównego o ustalenie tej opłaty na kwotę 66.000 zł. Uznał natomiast za uzasadnione w pełni żądanie ewentualne, zgłoszone przez powódkę w toku tego postępowania, o ustalenie tej opłaty na kwotę 68.064,84 zł, w oparciu o ustalenie, na podstawie opinii biegłego L. F., wartości tej nieruchomości na kwotę 2.268.828 zł. Sąd Okręgowy nie uwzględnił tym samym dowodowej wartości opinii sporządzonej w tej sprawie przez A. S., z przyczyn, na które wskazał w obszernej części uzasadnienia wydanego wyroku. O kosztach zaś procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik tej sprawy z art. 98 §1 i 3 k.p.c., uznając, że powódka jest stroną wygrana w sprawie, czyli że całość kosztów procesu obciążać powinna stronę pozwaną.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany. Zaskarżając ten wyrok w części uwzględniającej żądanie ewentualne i rozstrzygającej o kosztach procesu, W. zarzuciło Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 §1 w zw. z art. 278 §1 i art. 286 k.p.c. poprzez oparcie ustalenia wartości spornej nieruchomości na opinii biegłego L. F., jak też pominięcie opinii biegłego A. S., a tym samym zaniżenie wartości spornej nieruchomości i wysokości opłaty za jej użytkowanie wieczyste od 1 stycznia 2014 r. W oparciu o tak sformułowany zarzut, skarżący wnosił o zmianę zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego poprzez ustalenie tej opłaty na kwotę 114.178,80 zł rocznie, a ponadto o zweryfikowanie wartości dowodowej opinii biegłego L. F. w oparciu o opinię Komisji Arbitrażowej przy Stowarzyszeniu (...), o dopuszczenie i przeprowadzenie której też wnosił, a ponadto o obciążenie powódki kosztami procesu za obie instancje, poniesionymi przez skarżącego.

W odpowiedzi na apelację powódka wnosiła o jej oddalenie i obciążenie pozwanego poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym pełna stawką wynagrodzenia innego pełnomocnika, który w tej sprawie nie występował przed Sądem Okręgowym, jak też o nieuwzględnienie wniosku dowodowego, zgłoszonego w apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia Sądu Okręgowego w pełni były poprawne, również w zakresie określenia wartości nieruchomości przy ul. (...) w W., stanowiącej działkę nr (...), pozostającej w użytkowaniu wieczystym powodowej spółki. Opisane w uzasadnieniu wydanego w tej sprawie wyroku ustalenia wymagają tylko uzupełnienie o wzmiankowaną zaledwie okoliczność zakończenia postępowania w sprawie I C 1223/15 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie wyrokiem wydanym w dniu 29 listopada 2018 r. przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie pod sygn. IV Ca 747/17, którym apelacja pozwanego, wniesiona od wyroku Sądu Rejonowego wydanego w podanej sprawie, została oddalona w oparciu o uznanie poprawności ustalenia wartości spornej nieruchomości na dzień 1 stycznia 2014 r., właśnie na podstawie opinii biegłego L. F., która została w powołanej sprawie odwoławczej poddana ocenie nie tylko przez sąd pierwszej, lecz również drugiej instancji.

Zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez oparcie kluczowego dla tej sprawy ustalenia wartości nieruchomości objętej wnioskiem powódki o ustalenie wysokości spornej opłaty od 1 stycznia 2014 r. na podstawie opinii biegłego L. F., a tym samym bezpodstawne odmówienie mocy dowodowej sporządzonej w tej sprawie opinii biegłego A. S. i zaniżenie w ten sposób wartości spornej nieruchomości, nie zasługiwał na uwzględnienie, a nawet nie mógł zostać poddany pełnej kontroli merytorycznej na etapie postępowania apelacyjne, z przyczyn przede wszystkim proceduralnych, które pominął nie tylko skarżący, lecz również Sąd Okręgowy w uzasadnieniu w tej sprawie wydanego wyroku, który mimo to w pełni odpowiada prawu, a tym samym nie może podlegać zmianie w sposób wskazany w apelacji pozwanego.

Jak poprawnie ustalił Sąd Okręgowy, co też nie było przedmiotem sporu w tej sprawie między stronami, wystąpienie przez powódkę z własnym wnioskiem o ustalenie spornej opłaty od 1 stycznia 2014 r. na kwotę 66.000 zł było efektem uprzedniego podjęcia przez ówczesnego właściciela spornego gruntu czynności aktualizacji tej opłaty od podanego okres na kwotę 203.370 zł, w związku z którą powódka wniosła wcześniejszy wniosek do SKO o uznanie jej niezasadności. Z tych też przyczyn SKO w W. wydało dwie decyzje dotyczące tej samej w istocie opłaty, za ten sam okres ponadto. We wcześniejszej, z dnia 10 października 2013 r., wniosek powódki o ustalenie niezasadności aktualizacji na podaną kwotę został uznany za uzasadniony bez ustalania jej właściwej wysokości, czyli przez pozostawienie stawki poprzednio obowiązującej. Późniejszym zaś orzeczeniem, wydanym na osobny wniosek powódki, dotyczący konkretnej kwoty tej opłaty, podanej na 66.000 zł, z dnia 24 kwietnia 2014 r., SKO ustaliło jej wysokość na taką właśnie kwotę, tyle że w oparciu o operat sporządzony przez M. M. i M. B.. W toku postępowania wywołanego sprzeciwem pozwanego od wcześniejszego z tych dwóch orzeczeń SKO, prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe pod sygn. I C 1223/15, wartość tej nieruchomości na początek 2014 r. został określona w opinii biegłego L. F. na kwotę już na poziomie znacznie niższym niż to wynikało z aktualizacji dokonanej wówczas przez (...) W. jako jej ówczesnego właściciela. Aktualizacja została więc uznana za nieuzasadnioną, zgodnie z żądaniem powoda, który w tej sprawie nie domagał się jej ustalenia na konkretną kwotę. Wystąpił o to osobnym wnioskiem, który został uwzględniony orzeczeniem SKO z 24 marca 2014 r., od której pozwany złożył sprzeciw, wniesienie którego zainicjowało postępowanie w sprawie, tyle że formalnie funkcję pozwu spełniał wniosek powódki o ustalenie tej opłaty na kwotę 66.000 zł, ewentualnie w wysokości 68.064,84 zł rocznie, czyli w oparciu o opinię biegłego L. F., na której Sąd Okręgowy oparł ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku.

W międzyczasie jednak, czego nie ustalił wyraźnie Sąd Okręgowy w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zakończone zostało postępowanie w sprawie wywołanej opisaną aktualizacją ze strony (...) W.. Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie, którym oddalona została w całości apelacja pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie z dnia 4 listopada 2016 r., I C 1223/15, został bowiem wydany w dniu 29 listopada 2018 r., pod sygn. IV Ca 747/17. Kluczowe dla tej sprawy znaczenie miało przy tym to, że oddalenie tej apelacji zostało oparte także na pozytywnej ocenie wartości dowodowej opinii sporządzonej przez biegłego L. F.. Jej wnioski, podobnie jak zastosowana metoda wyceny, zostały ze strony sądu odwoławczego podzielone, czyli uznane za trafne, również w zakresie wniosku, w ramach którego wartość spornej nieruchomości na 1 stycznia 2014 r. zostało oszacowana na kwotę 2.268.828 zł. Dokonana w podanej sprawie ocena ze strony sądu odwoławczego, mimo że na potrzeby innej sprawy, miała jednak kluczowe znaczenie proceduralne również dla sprawy niniejszej. Nie tylko więc Sąd Okręgowy w sprawie niniejszej nie miał potrzeby dopuszczania dowodu z już kolejnej opinii biegłego w celu ustalenia wartości tej samej nieruchomości w tym samym dokładnie okresie. Co więcej, dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego A. S. było niedopuszczalne. Mogło bowiem podważać oceny merytoryczne, które stanowiły podstawę oddalenia przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie apelacji tego samego pozwanego, wyrokiem 29 listopada 2018 r., wydanym pod sygn. IV Ca 747/17.

Pomiędzy opisanymi sprawami zachodziła szczególna zbieżność nie tylko w znaczeniu faktycznych, lecz również merytorycznym. W obu prowadzonych równolegle postępowaniach chodziło bowiem o ustalenie wartości nieruchomości dokładnie tej samej i w tym samym okresie, czyli na początek 2014 r. Pomiędzy nimi nie było pełnej tożsamości przedmiotowej ze względu na odmienne żądania, z którymi wystąpiła powódka, kwestionując początkowo aktualizację dokonaną przez poprzedniego właściciela spornej nieruchomości, czyli wnoszą o uznanie jej niezasadności, następnie zaś wnosząc o ustalenie opłaty za ten sam okres już na poziomie skonkretyzowanym kwotowo. Rozbieżność tych żądań nie dawała podstawy do odrzucenia pozwu, będącego jednym z tych wniosków, w sprawie sądowej zainicjowanej później. Oba postępowania mogły się więc toczyć, także równocześnie. W jednym z nich postępowanie mogło też zostać zawieszone aż do zakończenia sprawy, które stan był bardziej zaawansowany. Ustalenie wartości spornej nieruchomości na 1 stycznia 2014 r. miało jednak przesądzającą wartość dla wyniku obu tych spraw.

Jeśli więc w sprawie I C 1223/15 Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południa w Warszawie doszło wcześniej do sporządzenia opinii mającej ustalić wartość spornej nieruchomości na początek 2014 r., a tym bardziej jeśli została ona poddana ocenie ze strony sądu odwoławczego w uzasadnieniu wyroku, który oddalał apelację tego samego pozwanego od wyroku sądu pierwszej instancji, w którym za niezasadną została uznana aktualizacja spornej opłaty na kwotę wiele razy większą, w rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w ogóle nie powinien był dopuszczać dowodu z kolejnej opinii biegłego sądowego, właśnie dlatego, aby nie mogło dość do podważania merytorycznej oceny opinii biegłego L. F., sporządzonej w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z 29 listopada 2018 r., IV Ca 747/17. Dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego wiązało się silnie z ryzykiem dokonania przez nowego biegłego odmiennych ustaleń w zakresie wartości spornej nieruchomości na dzień 1 stycznia 2014 r. Jak bowiem wykazuje doświadczenie orzecznicze, które zostaje wręcz silnie potwierdzone w tej sprawie, zastosowanie innych metod szacowania nieruchomości albo choćby przyjęcie innych nieruchomości do porównania przy zastosowaniu jednej z tych metod, porównawczej właśnie, niejednokrotnie wręcz prowadzi do rozbieżności w ustaleniach pomiędzy różnymi biegłymi, a więc także do konieczności ich porównywania i kontrolowania ich treści. Nie ma zresztą w tym nic dziwnego, jeżeli, na bazie doświadczenia orzeczniczego, dodać, że takie rozbieżności sprzyjać nawet mogą eliminacji błędów, które popełniają również doświadczeni nawet biegli, czyli umożliwiać mogą dokonanie trafniejszych dużo ustaleń w zakresie wartości konkretnej nieruchomości. Kreowanie takie sytuacji procesowej, w ramach której sąd orzekający oceniać musi wartość dowodową rozbieżnych opinii biegłych sądowych, nie może jednak podważać ocen, które w zakończonej już sprawie niemalże o to samo zostały przeprowadzone przez sąd, w tym zwłaszcza odwoławczy, jeśli stanowiły podstawę wydania prawomocnego wyrok, opartego właśnie na ustaleniu wartości konkretnej nieruchomości.

Z mocy wiążącej, powagi rzeczy osądzonej korzysta wyłącznie orzeczenie sądowe, czyli rozstrzygniecie zawarte w tenorze prawomocnego wyroku. Treść uzasadnienia w zasadzie nie jest objęta normami zawartymi w art. 365 i art. 366 k.p.c., mimo że pozwala niejednokrotnie na doprecyzowanie przedmiotowe treści wyroku samodzielnie na to niewskazującego, w tym „oddalającego apelację”. Nie można było więc uznać, aby wskazane normy stały formalnie na przeszkodzie temu, aby w tej sprawie został przez Sąd Okręgowy dopuszczony dowód z innej opinii biegłego sądowego w celu ustalenia wartości spornej nieruchomości na 1 stycznia 2014 r. Przeciwko temu przemawiała jednak reguła sprekludowania, już w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Prawa z dnia 29 listopada 2018 r., IV Ca 747/17, okoliczności dotyczącej ustalenia wartości spornej nieruchomości na początek 2014 r., jak też dowodów, które zostały w tym zakresie wykorzystane. Nie tyle więc prawomocność i moc wiążąca tego wyroku, ile powaga oceny wartości dowodowej opinii biegłego L. F., która została przeprowadzona przez wskazany Sąd w uzasadnieniu powołanego wyroku, stała na przeszkodzie jej weryfikowania w sprawie niniejszej poprzez dopuszczenie i przeprowadzanie dowodu z opinii innego biegłego, bez względu zresztą na jej treści, w tym zastosowaną w niej metodę oszacowania na potrzeby tej sprawy wartości spornej nieruchomości.

Z tych samych dokładnie względów oceny opinii biegłego L. F. nie można było weryfikować w tej sprawie na etapie postępowania apelacyjnego. Sąd Apelacyjny nie mógł bowiem podważać ocen wyrażonych w powołanym wyroku z 29 listopada 2018 r., wydanym w sprawie IV Ca 747/17 Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie. Nie mógł więc też zostać dopuszczony dowód z kolejnej opinii zawnioskowanej w apelacji, zwłaszcza że wprost została w niej zgłoszona teza, aby miał on na celu „ocenę prawidłowości operatu szacunkowego biegłego L. F. z 7 maja 2016 r.”. Można tylko wskazać, że taka ocena już została przeprowadzona w uzasadnieniu prawomocnego wyroku wydanego w powołanej sprawie przez sąd odwoławczy. Nie mogła więc być w tej sprawie po raz kolejny przeprowadzana. Mogłoby to bowiem podważać podstawy wydania tego wyroku. Sąd Apelacyjny nie dopuścił więc w niniejszym postepowaniu tego dowodu, o który wnioskowała strona pozwana, i ustalił, tak jak Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku, wartość spornej nieruchomości na podstawie opinii, którą sporządził w podanej dacie biegły L. F., a tym samym uznał, że tożsame ustalenie ze strony Sądu Okręgowego było poprawne, tak jak określenie opłaty za użytkowanie wieczyste spornej nieruchomości, począwszy od 1 stycznia 2014 r. Apelacja pozwanego nie zasługiwała więc na uwzględnienie. Została z podanych powodów tym samym oddalona.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast wniosek powódki o obciążenie pozwanego poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego. Na podstawie art. 98 §1 i 3 w zw. z art. 108 §1 k.p.c. i przy zastosowaniu §10 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, na którą złożyło się pełne wynagrodzenie za udział po stronie czynnej innego pełnomocnika przed Sądem Apelacyjnym niż przed sądem pierwszej instancji, właściwe dla rodzaju tej sprawy i wartości przedmiotu zaskarżenia, która został ustalona postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 5 maja 2022 r.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Robert Obrębski