Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V U 172/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2022 r. w Kaliszu

odwołań K. P. oraz (...) Magdalena Panek

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 5 stycznia 2022 r. Nr (...)

w sprawie K. P., (...) Magdalena Panek

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 5 stycznia 2022 r. znak (...) w ten sposób, że stwierdza, ze odwołujący K. P. jako osoba współpracująca z osobą prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 sierpnia 2021r.

2.  Zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w O. na rzecz odwołującego K. P. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Romuald Kompanowski

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w O. stwierdził, że K. P. u płatnika składek (...) Magdalena Panek w O. nie podlegał od 1 sierpnia 2021 r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył K. P. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że podlegał od 1 sierpnia 2021 r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) Magdalena Panek w O..

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła także M. P. wnosząc o zmianę decyzji i ustalenie, że K. P. podlegał od 1 sierpnia 2021 r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą u płatnika składek (...) Magdalena Panek w O.

Organ rentowy wniósł o oddalenie każdego odwołania.

Sąd połączył do wspólnego rozpoznania i orzekania sprawy z obydwu wskazanych wyżej odwołań.

Sąd ustalił, co następuje:

Poza sporem pozostaje rozpoczęcie w grudniu 2012 r. przez odwołującą M. P. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w ramach firmy o nazwie (...) w O. Działalność ta od początku polegała na precyzyjnej obróbce elementów metalowych maszyną, której konstrukcja pozwalała na drążeniu w metalu. M. P. tę działalność prowadziła samodzielnie. Czynności wykonawcze M. P. polegały na obsłudze wskazanej wyżej maszyny.

dowód: zeznania odwołującej M. P.

31 lipca 2021 r. M. P. i T. K., prowadzący firmę (...) w K., zawarli umowę o świadczenie usług. Zakres przedmiotowy umowy obejmował zdiagnozowanie problemu z regulacją podajnika kartonów i usunięcie go, wymiana zużytych pasów odbioru kartonów gotowych, wymiana wolnobiegu, łożysk kół zębatych i łańcuchów oraz ich regulacja. Umowa zawierała postanowienie, że wskazane wyżej prace zleceniobiorca tj. M. P. wykona w siedzibie firmy (...) w P. 2 sierpnia 2021 r.

dowód: umowa o świadczenie usług w aktach ZUS.

Wcześniej, zanim doszło do podpisania wskazanej umowy, T. K. telefonicznie skontaktował się z M. P. i przedstawił jej propozycję dłuższej współpracy przy serwisowaniu i naprawach maszyn poligraficznych. Dotychczas współpraca M. P. z firmą (...) polegała na wykonywaniu przez M. P. na rzecz T. K. części do maszyn wymagających precyzyjnej obróbki. M. P. wiedziała, że proponowane przez T. K. zadania wykraczają poza jej umiejętności ale po rozmowie z mężem K. P. – z wykształcenia inżynierem technologii budowy maszyn, zatrudnionego do niedawna w firmie zajmującej się produkcją elementów do maszyn – zgodziła się na przyjęcie zlecenia. K. P. zapewnił, że wskazane prace leżą w zakresie jego umiejętności. Na takich warunkach M. P. przyjęła zlecenie informując T. K. o wykonaniu zlecenia przez jej męża. Po takich ustaleniach T. K. bezpośrednio z K. P. ustalił termin i miejsce wykonania prac. W dniu 2 sierpnia 2021 r. K. P. udał się do firmy (...) do P. i tam przystąpił do naprawy maszyny. W trakcie czynności serwisowych uległ nieszczęśliwemu wypadkowi doznając rozległych urazów prawej ręki z amputacją kciuka. Po tym zdarzeniu M. P. nie przyjmowała kolejnych zleceń na serwisowanie i naprawę maszyn. Przyczyną tego była niezdolność do takich prac jej męża z uwagi na doznany uraz i prowadzone leczenie.

dowód: zeznania świadka T. K., zeznania odwołujących

Ustalając powyższy stan faktyczny sąd dał wiarę zeznaniom świadka T. K.. Sąd dał wiarę także zeznaniom odwołujących.

Dowody osobowe zebrane w sprawie korespondują z zeznaniami świadka i K. P. złożonymi w postępowaniu karnym co do zlecenia K. P. prac serwisowych w firmie (...).

Sąd nie ma żadnych podstaw by kwestionować autentyczność przedstawionej umowy zlecenia. Nie wskazują na to cechy fizyczne, nie można ich także podważyć z powodu sprzeczności z innymi dowodami a w szczególności ze składanymi w sprawie zeznaniami jak i z materiałem zgromadzonym w toczącym się wcześniej postepowaniem karnym.

Po sformułowaniu przez stronę procesu cywilnego twierdzeń o faktach, jeżeli są one sporne winno nastąpić powołanie dowodów. Dopiero udowodnione fakty podlegają subsumcji pod konkretny przepis prawa. Tymczasem organ rentowy poprzestał na własnych twierdzeniach, nie przedstawił natomiast żadnego konkretnego dowodu, z którego wynikałby brak warunków do zgłoszenia do ubezpieczenia osoby współpracującej. Zgodnie z ogólną regułą dowodową przewidzianą w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Przepis ten nie stanowi jednak samodzielnej podstawy prawnej rozstrzygnięcia sprawy (zob. orz. SN z 10 listopada 1997 r., I PKN 375/97, OSNAPiUS 1998, Nr 18, poz. 537). Wspomniana reguła pozostaje bowiem w związku z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego o dowodach (zob. L. Morawski, Ciężar dowodu - niektóre problemy dowodowe, SC, t. XXXII, Warszawa-Kraków 1982, SC 1982, t. XXXII, s. 189 i nast.).

Stosownie do treści art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.; orz. SN z 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSN 1997, Nr 6-7, poz. 76, z glosą aprobującą A. Zielińskiego, Pal. 1998, Nr 1-2, poz. 204).

W obecnym stanie prawnym rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Jeśli zatem strony nie dostarczają Sądowi potrzebnych dowodów lub niejasno formułują swoje twierdzenia Sąd nie jest władny „wyręczać” strony w tym zakresie z urzędu. Jest to realizacja zasady, zgodnie z którą „Sędzia powinien orzekać według twierdzeń i dowodów stron”. Istotą zmian procedury cywilnej, które weszły w życie 5 lutego 2005 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804) nie jest odejście od dążenia do wykrycia prawdy, ale przerzucenie ciężaru jej dociekania na strony (zob. M. Sanitko – Pleszko „Kodeks postępowania cywilnego po nowelizacji, dodatek do MoP Nr 20/2004, str. 2).

W świetle powyższego uznać należy, że Zakład nie zdołał udowodnić swoich twierdzeń co do pozorności przedstawionej umowy zlecenia.

Sąd zważył, co następuje:

W myśl przepisu art. 6 ust 1 pkt 5, art.12 ust 1, art.13 pkt 2 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia działalności do dnia zaprzestania. Osoby takie w myśl uregulowania zawartego w art. 11 ust. 2 ustawy podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

Definicję osoby współpracującej zawiera przepis art. 8 ust. 11 cytowanej ustawy. W myśl zawartej tam regulacji za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej. Powyższy zakres nie obejmuje osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Powyższe unormowanie oznacza, iż dla osób prowadzących działalność gospodarczą, zasadniczo momentem wskazującym na rozpoczęcie działalności gospodarczej jest uzyskanie wpisu do ewidencji podmiotów gospodarczych i podjęcie czynności zmierzającej do uzyskania przychodu. Końcowym momentem takiej działalności będzie jej fizyczne zaprzestanie bez perspektywy w najbliższym czasie jej ponownego rozpoczęcia. W takich warunkach osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegać będzie ubezpieczeniu od momentu zgłoszenia działalności w ewidencji aż do jej wyrejestrowania. Dla osób współpracujących z osobami prowadzącymi taką działalność należących do kręgu osób objętych dyspozycją przepisu art. 8 ust. 11 ustawy, momentem zasadniczym będzie podjęcie czynności leżących w zakresie prowadzonej działalności.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia istnienie skutecznie podejmowanych przez M. P. czynności rozszerzających zakres dotychczas prowadzonej przez nią działalności gospodarczej o zadania serwisowania maszyn oraz to, że sama tych czynności nie była w stanie wykonać bo wykraczały poza zakres jej umiejętności. Zadania te z uwagi na posiadane wykształcenie i doświadczenie zawodowe mógł wykonać jej mąż - K. P.. Wzajemne ustalenia odwołujących doprowadziły do zawarcia porozumienia z T. K.. Docelowo wchodziła w grę także współpraca M. P. z innymi podmiotami. Jako wykonawca omawianych zadań wskazany został K. P. i to on przystąpił do wykonania pierwszej z nowego zakresu pracy.

Charakter opisanych w umowach czynności nosił w sobie formę wyręczenia M. P. z przyjętych przez nią czynności, które generowały przychód. Przystąpienie do wykonania czynności serwisowych prowadziło do uzyskania przychodu. Taką pomoc należy rozpatrywać w kategoriach wykraczających poza relacje małżeńskie polegające na udzielaniu wzajemnej pomocy, wspólnego życia, czyli obszaru bliskich kontaktów między małżonkami.

W wyroku z 6 stycznia 2009 r. w sprawie II UK 134/08 (niepublikowany) Sąd Najwyższy dodatkowo zaznaczył, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie udziału w zbiorowej pracy. Z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Nie bez przyczyny stawiano w literaturze wymaganie, by odnosić ową współpracę i jej wartość do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez małżonka (por. Z. Myszka, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1994, II UZP 27/94, PiZS 1995 nr 5, s. 74-82). Z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno - zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur, czy wydawanie ad hoc (gdy nie ma pracownika) towaru. Znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny, iż w sensie prawnym dochodzi do „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”.

Zatem cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie:

a)  istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem;

b)  znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.

Biorąc pod uwagę ustalenia faktyczne poczynione w sprawie, stwierdzić należy, iż ze względu na rodzaj wykonywanych czynności (wyjazd do klienta, przystąpienie do naprawy maszyny i czas jaki nastąpił do chwili wypadku) pozwalają na stwierdzenie, że K. P. spełniał kryterium współpracy przy prowadzonej przez jego żonę działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej.

W tych warunkach uzasadnione było rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku mając na uwadze przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sędzia Romuald Kompanowski