Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. T.

przeciwko Bankowi (...) S. A. z siedzibą w W.

o zapłatę albo ustalenie

na skutek apelacji powoda i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie

z dnia 11 sierpnia 2020 r., sygn. akt I C 4055/16

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 30/21

UZASADNIENIE

Powód B. T. wniósł przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. pozew domagając się: - stwierdzenia, że § 2 ust 2 oraz § 7 ust. 1 umowy (...) nr (...) zawartej w dniu 1 grudnia 2005 r. stanowią niedozwolone postanowieniami umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}k.c. i nie wiążą powoda, zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty ustalonej w sposób wskazany przez biegłego sądowego nie mniejszej niż 3.773,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 11 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 9 stycznia 2017 roku powód wniósł ewentualne żądanie co do punktu I pozwu i ustalenie na podstawie art. 58 k.c. nieważności § 2 ust 2 oraz § 7 ust. 1 umowy (...) nr (...) zawartej w dniu 1 grudnia 2005 r. względnie o stwierdzenie nieważności umowy w całości. Żądanie również argumentował abuzywnością postanowień umowy dotyczących indeksacji.

Pismem procesowym z dnia 8 marca 2017 roku pozwana wniosła o oddalenie powództwa alternatywnego i podtrzymała swoje stanowisko w sprawie.

Podczas rozprawy dnia 20 marca 2017 r. i w piśmie z dnia 27 marca 2017 roku powód cofnął powództwo co do punktu I pozwu ograniczając swoje powództwo do pkt III pozwu o zapłatę.

Kolejnym pismem procesowym z 17 lutego 2020 r. powód ostatecznie wniósł ewentualnie o stwierdzenie, że umowa o (...) nr (...) zawarta między stronami w dniu 1 grudnia 2005 r, oraz aneksy do niej podpisane w dniach 17 sierpnia (...). i 8 września 2011 r. są nieważne, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 21.243,39 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty oraz w pkt 3 o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie zmienionego powództwa zaprezentowanego w piśmie z dnia 17 lutego 2020 r.

Wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie 1) ustalił, że umowa kredytu nr (...) „Umowa o M. D.” zawarta w dniu 1 grudnia 2005 roku pomiędzy B. T. a Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. następnie zmieniana aneksami jest nieważna; 2) oddalił powództwo o zapłatę; 3)koszty postępowania wzajemnie zniósł między stronami;3) nakazał pobrać od powoda i pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie po połowie nieuiszczone koszty sądowi pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń oraz rozważań poczynionych przez Sąd I instancji.

Dnia 10 października 2005 r. B. T. złożył wniosek do Banku (...) S.A. w W. o udzielenie kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty franka szwajcarskiego w wysokości 150.000 zł na zakup mieszkania na rynku pierwotnym. W celu wykazania swojej zdolności kredytowej powód przedstawił we wniosku informacje o zatrudnieniu i dochodach. Powód dnia 17 października 2005 r. złożył również wniosek o zastosowanie względem niego warunków promocyjnych.

Powodowi przedstawiono informację dla wnioskodawców ubiegających się o kredyt mieszkaniowy indeksowany kursem waluty obcej sporządzoną przez Bank (...) S.A. W dokumencie tym zawarto informację o tym, że klienci wybierający ofertę kredytu indeksowanego do waluty obcej aktualnie korzystają z niższego w porównaniu z kredytem w złotych oprocentowania i spłacają miesięcznie niższą ratę kredytu. Bank informował, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej kredytobiorcy narażeni są na ryzyko zmiany kursów walutowych. Występowanie tego ryzyka sprawia, że zarówno rata spłaty jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na złote na danym dzień podlega ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty.

W związku z ubieganiem się przez powoda o kredyt indeksowany kursem waluty obcej franka szwajcarskiego Bank sporządził parametry wejściowe symulacji, oceniając zdolność kredytową powoda dla postulowanej przez niego kwoty w walucie franka szwajcarskiego. Następnie wydał pozytywną decyzję kredytową, na mocy której został przyznany powodowi kredyt indeksowany do waluty franka szwajcarskiego z kwotą wypłaty równą 150.000 zł.

Dnia 1 grudnia 2005 r. powód zawarł z pozwanym umowę kredytu na mocy której pozwany udzielił powodowi kredytu hipotecznego w wysokości 150.000 zł indeksowanego kursem waluty franka szwajcarskiego na zakup mieszkania w budowie od dewelopera. Przedmiotem kredytowania było mieszkanie w S. przy ul. (...) lok. (...). Kredyt został udzielony na 420 miesiące. Stosownie do § 1 umowy przed zawarciem umowy powód otrzymał regulamin i zaakceptował warunki w nim zawarte. Zgodnie z § 1 pkt 2 kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami wynikającymi z umowy i aktualnego cennika w oznaczonych terminach spłaty oraz wywiązania się z pozostałych postanowień umowy kredytu. Załączniki do umowy kredytu w postaci regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. oraz Cennika Kredyt hipoteczny/Pożyczka hipoteczna stanowiły integralną część umowy kredytu. W § 2 ust. 2 umowy kredytu wskazano, że kredyt jest indeksowany do waluty franka szwajcarskiego, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna waluty franka szwajcarskiego według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) S.A. w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. W § 4 ust. 1 umowy kredytu wskazano, że Bank pobiera jednorazową bezzwrotną prowizję w wysokości 0 zł, płatną przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy. Z kolei zgodnie z § 4 ust. 3 umowy w wypadku zmiany waluty kredytu w okresie obowiązywania umowy, kredytobiorcy poniosą koszty prowizji zgodnie z aktualnie obowiązującym Cennikiem jednak nie wyższe niż 0,00% w przypadku zmiany waluty na złotego polskiego, a 1,00% w przypadku zmiany waluty franka szwajcarskiego lub dolara amerykańskiego. Z § 11 regulaminu wynikało, że pozwany Bank może na wniosek kredytobiorców przewalutować kredyt. W § 6 umowy ustalono zasady zmiennego oprocentowania kredytu wskazując, że oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (franka szwajcarskiego). Oprocentowanie kredytu wynosiło 2.39% w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (franka szwajcarskiego), obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.60 punktu procentowego, stałej w całym okresie kredytowania.

W § 7 umowy kredytu wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w walucie obcej franka szwajcarskiego ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z (...) Banku (...) S.A. W § 8 ust. 1 regulaminu wskazano, że kredyt jest spłacany w terminie określonym w umowie kredytu poprzez obciążanie rachunku wskazanego w umowie kredytu, z zastrzeżeniem, że w przypadku, gdy termin spłaty kredytu przypada w niedzielę lub święto, obciążenie rachunku następuje w następnym dniu roboczym. Obciążenie rachunku kwotą raty spłaty, nie może powodować powstania debetowego salda w wysokości przekraczającej dopuszczalne zadłużenie na rachunku. O dotrzymaniu terminu spłaty kredytu decyduje data wpływu środków na rachunek, o którym mowa w ust. 1 (§ 8 ust. 2 regulaminu). Stosownie do brzmienia § 8 ust. 3 regulaminu w wypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty. Według § 8 ust. 4 regulaminu w przypadku kredytu w walucie obcej kredytobiorcy mogą zastrzec w umowie kredytu, że Bank będzie pobierał ratę spłaty w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie pozwanego Banku. Zgodnie z § 21 ust. 1 regulaminu, pozwany Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany Regulaminu z ważnych przyczyn. Za ważne przyczyny uznano w szczególności wprowadzenie nowych i nowelizacje ogólnych przepisów prawnych, dostosowanie do koniecznych zmian wprowadzonych w obowiązującym w Banku systemie informatycznym.

Postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 i 7 ust. 1 umowy kredytu oraz § 8 ust. 3 regulaminu nie podlegały indywidualnym negocjacjom między Bankiem, a powodem.

Wnioskiem z 21 czerwca 2006 r. powód wniósł o podwyższenie kwoty kredytu o 40.000 zł. Celem podwyższenia miało być refinansowanie wkładu własnego. Po przeprowadzeniu ponownej oceny zdolności kredytowej powoda, strony zawarły aneks nr (...) dnia 17 sierpnia 2006 r. Wskazanym aneksem strony podwyższyły kwotę kredytu do 190.000 zł. Kredyt wypłacono w czterech transzach. Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji czyli franku szwajcarskim, według kursów kupna tej waluty z Tabeli pozwanego Banku, na dzień wypłacania poszczególnych transz kredytu wyniosła łącznie 77.379,90 franków szwajcarskich

Zarówno w 2005 r. jak i obecnie, tabele kursowe walut obcych, w tym waluty franka szwajcarskiego, w pozwanym Banku tworzono w oparciu o rynkowe notowania walutowe, korzystając z międzybankowego rynku walutowego. Pracownik Banku, który tworzy tabelę kursową ustala średni kurs konkretnej waluty obcej. Wprowadza odpowiednie dane do aplikacji, która pozyskuje średnie kursy walut. Aplikacja dolicza marże kursowe po stronie kupna i po stronie sprzedaży, tworząc po dwa kursy kupna i sprzedaży, osobno dla transakcji gotówkowych i osobno dla bezgotówkowych. W wypadku waluty franka szwajcarskiego, począwszy od stycznia 2015 r. dodatkowo uwzględniana jest trzecia para kursów wyłącznie dla obsługi kredytów indeksowanych w walucie franka szwajcarskiego. W przypadku tego kursu spread wynosi 3%, czyli jest niższy od tego, który jest ustalany w transakcjach bezgotówkowych. Klient nie mógł uczestniczyć w ustalaniu kursów. Tabela tworzona jest codziennie między 8:30 a 9:00 i służy do obsługi klientów własnych banku. Pracownik Banku tworzący tabelę kursową, wprowadza ręcznie do aplikacji średni kurs dolara do złotówki oraz nr tabeli. Pozostałe dane są pozyskiwane automatycznie z aplikacji. Odnośnie marży, to jedynie Komitet Handlowy Banku może ją zmienić. Bank w momencie uruchomienia kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego kupuje od klienta franki szwajcarskie, w tej sytuacji po stronie Banku powstaje ryzyko kursowe. Aby pozbyć się tego ryzyka Bank sprzedaje uzyskane franki szwajcarskie na rynku międzybankowym. W ten sposób w Banku tego ryzyka kursowego nie ma. Żeby sprzedać walutę obcą Bank musi posiadać franki szwajcarskie, gdyż bez nich nie byłoby możliwe prowadzenie akcji kredytowej we franku szwajcarskim (transakcja CIRS).

Z uwagi na wejście w życie ustawy antyspredowej, pozwany dokonał zmiany regulaminu do umowy kredytu zawartej z powodem m.in. wprowadzając szczegółowe zasady ustalania kursów walut dla potrzeb przeliczania rat spłaty zawarte § 8 ust. 3 Regulaminu. Pozwany Bank powiadomił o tej zmianie powoda, który nie wypowiedział umowy kredytu w okresie 14 dni od daty zawiadomienia o tej zmianie. Zgodnie z nowym brzmieniem § 8 ust. 3 Regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej, kwota raty obliczana jest według aktualnego kursu sprzedaży dewiz dla danej waluty obowiązującego w Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego Banku w dniu spłaty raty. Tabela Kursów Walut Obcych ustalana jest nie rzadziej niż raz dziennie na podstawie notowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10% od notowań rynkowych rata pobierana jest na koniec dnia, w którym przypada jej płatność. W przypadku, gdy Tabela Kursów Walut Obcych ustalana jest w danym dniu co najmniej 2-krotnie, do ustalenia wysokości raty przyjmowany jest kurs sprzedaży dewiz dla danej waluty najkorzystniejszy dla kredytobiorców z kursów obowiązujących w dniu płatności raty. Przedmiotowe postanowienie zostało inkorporowane do umowy o kredyt zawartej z powodem z dniem 1 października 2011r.

Na wniosek powoda 8 września 2011 r. strony zawarły kolejny aneks do umowy kredytu nr (...). W § 2 umowy dodano zapis w brzmieniu: „Kurs wymiany walut obcych, na podstawie którego przeliczane są na złote polskie zobowiązania kredytobiorcy wyrażone w walucie obcej, podawany jest w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku. Podstawą do ustalenia kursów kupna i sprzedaży zawartych w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku jest kurs bazowy, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i ofert sprzedaży tej waluty oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie serwisu Reuters w chwili tworzenia Tabeli Kursów Walut Obcych. Wartości kursu kupna i wartości kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych mogą odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10%. Tabela Kursów Walut Obcych Banku tworzona jest przynajmniej raz dziennie każdego dnia roboczego. Pierwsza Tabela Kursów Walut Obcych Banku tworzona jest pomiędzy 8:00 a 10:00 danego dnia. Tabela Kursów Walut Obcych publikowana jest każdorazowo na stronie (...) W przypadku, gdy Tabela Kursów Walut Obcych tworzona jest w danym dniu co najmniej dwukrotnie, do ustalenia wysokości zobowiązania wyrażanego w walucie obcej przyjmowany jest kurs sprzedaży dewiz dla danej waluty najkorzystniejszy dla Kredytobiorcy (powoda) spośród kursów sprzedaży dewiz obowiązujących w pozwanym Banku w dniu przeliczania zobowiązania na złote polskie. W przypadku wcześniejszej częściowej spłaty kredytu będzie to najkorzystniejszy kurs sprzedaży dewiz spośród kursów obowiązujących w pozwanym Banku danego dnia do chwili złożenia dyspozycji wcześniejszej częściowej spłaty”. Zmianie uległ również § 7 ust. 3 umowy, który otrzymał następującą treść: spłaty rat kredytu oraz przedterminowa spłata pełnej lub częściowej kwoty kredytu będzie dokonywana przez kredytobiorcę w walucie obcej, do której kredyt jest indeksowany lub denominowany. Otwarcie i prowadzenie rachunku walutowego, służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu jest bezpłatne. Spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z ww. rachunku. Bank nie pobiera opłaty za zmianę rachunku do obsługi kredytu. Nadto kredytobiorca w § 3 aneksu udzielił bankowi pełnomocnictwa z prawem pełnej substytucji dla upoważnionych pracowników banku do pobierania w imieniu kredytobiorcy z rachunku bankowego, o którym mowa w § 2, środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę wymagalnych zobowiązań kredytobiorcy z tytułu kredytu/pożyczki. Nadto kredytobiorca oświadczył, iż obciążenie tego rachunku bankowego nie wymaga oddzielnej jego dyspozycji. Jednocześnie kredytobiorca zrzekł się prawa odwołania pełnomocnictwa”. Pozostałe warunki umowy kredytowej nie uległy zmianie.

Wyrokiem z 14 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt XVII Amc 426/09 Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu Bankowi wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień m.in. wzorca umowy o treści: „W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty." (§ 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej (...) S.A. - dalej Regulamin). Wyrokiem z 21 października 2011 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 420/11 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanego Banku od powyższego wyroku. Klauzula została umieszczona w rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod numerem 3179.

Od dnia zawarcia umowy kredytu do 27 sierpnia 2011 r. powód zapłacił na rzecz pozwanego kwotę 18.147,67 zł tytułem rat kapitałowych oraz kwotę 29.740,25 zł tytułem rat odsetkowych, co daje łącznie 47.887,92 zł. Począwszy od 27 września 2011 r. powód spłacał raty bezpośrednio we franku szwajcarskim. W związku z tym do dnia 27 sierpnia 2016 r. zapłacił na rzecz pozwanego kwotę 10.116,84 (...) tytułem rat kapitałowych oraz kwotę 4.709,42 CHF tytułem rat odsetkowych, co daje łącznie 14.826,26 CHF.

Dnia 10 czerwca 2016 r. powód wystosował do pozwanego pismo, w którym wezwał pozwanego do zapłaty 1.338 zł tytułem nienależnie pobranej składki na ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim wkładem własnym oraz wezwał do usunięcia klauzul niedozwolonych. Powód wniósł również o uznanie za niewiążące postanowienia § 2 ust 2 oraz § 7 pkt 1 umowy .

W piśmie z 27 czerwca 2016 r. pozwany odmówił spełnienia świadczenia.

Sąd Rejonowy uznał powództwo o ustalenie nieważności umowy za zasadne. Natomiast wskazał, iż wobec sformułowania powództwa o zapłatę jako żądania alternatywnego w taki sposób, że powód chciał w zależności od przyjętego zapatrywania prawnego albo uwzględnienia powództwa o ustalenie albo o zapłatę, powództwo o zapłatę zostało oddalone.

Sąd I instancji podniósł, że rozstrzygniecie sprawy wymagało nie tyle poczynienia ustaleń faktycznych w oparciu o sprzeczny między sobą materiał dowodowy, dokonanie jego oceny, ile rozstrzygnięcia kwestii prawnych na gruncie artykułu 385 ¹ k.c. – a dokładnie odpowiedzenie na pytanie co dalej z zawartą umową kredytu, jaki jest jej los w przypadku ustalenia, że umowne postanowienia regulujące zasady indeksacji wysokości kredytu zaciągniętego przez powoda oraz wysokości rat spłaty w stosunku do wysokości waluty franka szwajcarskiego nie wiążą powoda, gdyż stanowią niedozwolone postanowienia umowne na podstawie art. 385 ¹ k.c.

Powód wskazał, że w umowie kredytu zawartej między stronami w dniu 1 grudnia 2005 roku oznaczonej numerem (...) znajdują się niedozwolone postanowienia umowne, które regulują zasady indeksacji wysokości kredytu zaciągniętego przez powoda oraz wysokości rat spłaty w stosunku do wysokości waluty franka szwajcarskiego. Powód zarzucił, iż ustalenie kursu waluty w umowy kredytowej było zależne wyłącznie od pozwanego Banku.

W oparciu o to twierdzenie ostatecznie sformułowano alternatywnie dwa żądania jedno żądanie dotyczyło ustalenia nieważności umowy kredytowej, drugie dotyczyło zapłaty kwoty 21.243,39 zł. Powód domagał się jedynie części nadpłaty za sporny okres. Kluczowe w sprawie było zatem rozważenie, czy zakwestionowane przez powoda klauzule zamieszczone w umowie o kredyt zawartej z pozwanym Bankiem miały charakter abuzywny, determinowało to bowiem rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

W odniesieniu do wzorca umowy stosowanego przez pozwany Bank w dniu 14 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie XVII AmC 426/09 wydał wyrok w którym uznał za niedozwolone klauzule i zakazał pozwanemu Bankowi wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści m.in. "Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy." (§ 2 ust 2 Umowy o kredyt hipoteczny); "W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.” (§ 8 ust 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej). Przedmiotowy wyrok został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r. wydanym w sprawie VI ACa 420/11. Sąd Apelacyjny podzielając argumentację Sądu Okręgowego wskazał, że tak określone klauzule są abuzywne albowiem dotyczą dowolnego i nie poddającego się weryfikacji kryterium ustalania kursów kupna i sprzedaży walut obcych, stanowiących narzędzie indeksacji kredytu i rat jego spłaty, wpływając na wysokość własnych korzyści finansowych i generując dla kredytobiorcy dodatkowe i nieprzewidywalne co do wysokości koszty kredytu. Na skutek wydania wymienionych wyroków przytoczone postanowienia umowne, zostały wpisane w dniu 15 maja 2012 r. do rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, pod pozycjami 3178 oraz 3179.

Wprawdzie treść klauzul uznanych za abuzywne została wprost zawarta w umowie o kredyt zawartej pomiędzy powodem a pozwanym Bankiem, to stwierdzenie to automatycznie nie przesądza o bezskuteczności tych postanowień. Sąd I instancji podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z 23 października 2013 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 142/13 zgodnie z którym sam fakt uznania za abuzywną nie powoduje wyłączenia danej klauzuli z obrotu ale winien skutkować w każdym przypadku zarzut w indywidualnym układzie faktycznym. Innymi słowy, nawet w sytuacji, gdy umowa zawiera postanowienie, które jest uznane za niedozwolone, to w sposób automatyczny nie prowadzi to do uznania, że jest ono niedozwolone w konkretnej umowie z konsumentem. Każdorazowo, bowiem należy ocenić czy spełnione zostały przesłanki przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie bowiem z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nadto jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). Nieuzgodnione indywidualnie są natomiast te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Przy czym ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 ¹ § 4 k.c.).

Biorąc pod uwagę art. 385 ¹ k.c. określone postanowienie umowy może zostać uznane za niedozwolone, jeżeli: nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco narusza jego interesy, nie dotyczy głównych świadczeń stron, jeżeli sformułowane zostało w sposób jednoznaczny albo a contario dotyczącą głównych świadczeń stron sformułowanych w sposób niejednoznaczny; Spełnienie tych wszystkich przesłanek powoduje, że dane postanowienie umowne przestaje obowiązywać konsumenta. W przedmiotowej umowie klauzule indeksacyjne znalazły się w: - § 2 ust. 2, gdzie przewidziano, że kredyt był indeksowany do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu, - § 7 ust. 1, gdzie przewidziano, że spłata kwoty kredytu w CHF, ustalonej w PLN zgodnie z § 2 umowy, miała następować z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku.

Nie budziło wątpliwości Sądu Rejonowego, jak i stron procesu, że na gruncie umowy o kredyt zawartej z pozwanym Bankiem powód występował w roli konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Z kolei w roli przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ¹ k.c. w tymże stosunku obligacyjnym występował pozwany Bank, bowiem prowadzi on działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług finansowych.

Dokonując oceny czy konkretne kwestionowane postanowienia były przedmiotem indywidualnych uzgodnień między pozwanym Bankiem a powodem, Sąd Rejonowy miał na uwadze, że ustawodawca wprowadził domniemanie braku indywidualnych uzgodnień postanowień umowy w przypadku gdy postanowienie umowy zostało zaczerpnięte ze wzorca umowy. W tej sytuacji to na pozwanym Banku spoczywał obowiązek wykazania, że postanowienia dotyczące odesłania do Tabeli Kursów Walut Obcych były przedmiotem uzgodnień pomiędzy stronami umowy o kredyt z dnia 1 grudnia 2005 r. W tym względzie pozwany Bank nie sprostał ciężarowi dowodowemu wynikającemu z art. 6 k.c. i nie wykazał powyższej okoliczności. Hipotetyczna możliwość negocjacji nie oznacza indywidualnego uzgodnienia treści umowy. Samo zapoznanie się z treścią klauzuli, czy wybór kredytu zawierającego indeksację w miejsce kredytu złotówkowego nie jest negocjacją (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 8 sierpnia 2019 roku, I ACa 79/19). Postanowienia umowne dotyczące indeksacji dotyczą świadczenia głównego ale te postanowienia nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Odnosząc się do dwóch pozostałych przesłanek w z art. 385 ^{( 1)} k.c. Sąd Rejonowy zważył, że wyrokiem z dnia 21 października 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VI ACa 420/11 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanego Banku (...) od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydanego w dniu 14 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmC 426/09, uznającego za niedozwolone i zakazującego wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o wskazanej powyżej treści. Sprzeczne z dobrymi obyczajami jest takie postanowienie umowy, które rażąco narusza równowagę stron w zakresie swoich praw i obowiązków (wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 roku, I CK 832/04).

W ocenie Sądu I instancji sprzeczności z dobrymi obyczajami należy upatrywać w następujących postanowieniach. Po pierwsze w stworzeniu klauzuli indeksacyjnej w taki sposób, który dał Bankowi jednostronne, nieograniczone sterowanie kursem kupna a następnie sprzedaży CHF, co wpływało na wysokość salda zadłużenia wyrażonego w CHF i wysokość każdorazowej raty wyrażanej w PLN. Po drugie strona pozwana w niedostateczny sposób poinformowała powoda o ryzyku kursowym. W ocenie Sądu Rejonowego informacja o możliwym ryzyku kursowym w nieznacznych granicach, nie była wystarczająca. Stosowana przez Bank informacja o rynku kursowym odnosiła się głównie od ryzyka zmiany stóp procentowych, a także zmiany punktów bazowych stawki LIBOR, co mogło być niezrozumiałe nawet dla rozeznanego i czujnego konsumenta). Samo ryzyko kursowe ograniczono w zasadzie do wahania rzędu kilku procent, co biorąc pod uwagę długość trwania kredytu, jego kwotę i jego znaczenie dla powoda, było niewystarczające. Samo spojrzenie na kurs walut obcych wstecz jest niewystarczające, do stwierdzenia, że ryzyko kursowe było przewidywalne i to w takim zakresie w jakim do niego doszło na przestrzeni od grudnia 2005 roku do 2016 roku. Na dzień zawarcia umowy, Polska była dopiero od niedawna członkiem Unii Europejskiej, a droga od czasów gospodarki uspołecznionej do 2005 roku wskazywać mogła na rosnącą stabilność PLN względem innych walut.

Sąd I instancji za naruszenie interesów konsumenta uznał przede wszystkim naruszenie jego interesów ekonomicznych, ale również narażenie na niewygodę organizacyjną, nierzetelność traktowania, wprowadzenie w błąd, naruszenie prywatności. Owo naruszenie musi być rażące, a więc musi być w jakiś sposób dotkliwe dla konsumenta i istotne w kontekście całości umowy, w tym korzyści płynących z niej dla konsumenta. Interes powoda został naruszony w sposób rażący. Sposób poinformowania o ryzyku kursowym był niewystarczający, doprowadził do nieuświadomionego narażenia na wahania kursowe, a tym samym wzrostu salda i rat kredyt. Brak wypełnienia przez pozwany Bank obowiązku informacyjnego w sposób należyty spowodował, że powód zawarł umowę obciążającą go znacznym, a nieznanym ryzykiem, przy jednoczesnym braku tego ryzyka po stronie pozwanej.

Ponadto rażącym naruszeniem interesów konsumenta było uzależnienie indeksacji kredytu od kursu CHF ustalanego jednostronnie przez Bank. Ocena tego naruszenia musi odbywać się w zakresie jego przewidywalnych skutków. Oceny danego zapisu umownego w świetle art. 385 ¹ k.c. dokonywać należało na chwilę zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17). Na tę chwilę nie doszło do wypłaty kwoty kredytu (a więc do zastosowania mechanizmu indeksacji z § 2 ust. 2 umowy), ani tym bardziej do spłaty którejkolwiek z jej rat (a więc do zastosowania mechanizmu indeksacji z § 7 ust. 1 umowy). Tym samym narażenie interesu powoda ujmowane hipotetycznie było nieograniczone, albowiem zasada tworzenia Tabeli przez Bank, nie znajdowała ograniczeń względem powoda.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy stwierdził, że zapisy umowne tworzące mechanizm indeksacji, tj. § 2 ust. 2 oraz § 7 ust. 1 umowy, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie mogły znaleźć zastosowania w stosunku łączącym strony.

Następcza zmiana umowy aneksem i doprecyzowanie zasad indeksacji w ocenie Sądu I instancji nie miała znaczenia dla powyższej oceny. Po pierwsze dlatego, że oceny postanowienia umownego dokonuje się na dzień zawarcia umowy. Po wtóre późniejsze zmiany umowy, zwłaszcza po pewnym okresie jej wykonywania, inicjowane przez przedsiębiorcę, nie mogły wpływać na tę ocenę, inaczej stanowiłyby prosty sposób do obchodzenia skutków art. 385 ¹ § 1 k.c. przez przedsiębiorcę.

Skutkiem braku związania powoda klauzulami indeksacyjnymi jest nieważność przedmiotowej umowy. Podkreślenia przy tym wymagało, że niedostateczne poinformowanie powoda o ryzyku kursowym oraz arbitralnym ustalaniu kursu waluty indeksacji przez Bank, powoduje – w okolicznościach sprawy, że cała klauzula indeksacyjna zawarta § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy przestaje wiązać. Niemożliwa jest zatem sanacja takiej klauzuli, choćby poprzez doprecyzowanie miernika wartości do jakiego się odnosi (np. kurs rynkowy, kurs średni NBP itp.). Nawet jeżeliby przyjąć, że ta okoliczność (wbrew powyższym wywodom Sądu) nie uzasadnia uznania zapisów umowy dotyczących indeksacji za niedozwolone, to i tak upadek całej klauzuli indeksacyjnej, a co za tym idzie całej umowy uzasadniony jest zastosowanym szczegółowym miernikiem wartości, a więc kursem kupna sprzedaży CHF zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych obowiązującej w pozwanym Banku. Skoro odesłanie do „bankowego” kursu waluty jest niedozwolone, to niemożliwe jest zastosowanie przez Sąd w tym zakresie innego miernika wartości chyba, że byłby to miernik, na który obie strony wyraziłyby świadomą, dobrowolna zgodę. W szczególności nie jest możliwe arbitralne podstawienie przez Sąd przepisu dyspozytywnego wywodzącego się z prawa materialnego, który dookreślałby miernik wartości. Podstawienie przepisu dyspozytywnego byłoby możliwe tylko wtedy, gdy: - byłby to przepis skonstruowany przez ustawodawcę specjalnie w celu pomocy konsumentom, których umowy zawierają postanowienia niedozwolone jak przedmiotowe, - zastosowanie innego rozwiązania byłoby dla konsumenta niekorzystne, - a jednocześnie wyraziłby on zgodę na zastosowanie takiego przepisu dyspozytywnego (zob. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: a) z 30 kwietnia 2014 roku, C‑26/13, K. , b) z 7 sierpnia 2018 roku. C‑96/16 i C‑94/17, B. S. , c) z 20 września 2018 roku, C-51/17, (...) (...) , d) z (...) marca 2019 roku, C-118/17, D. ). Stąd nie jest możliwe zastąpienie klauzuli indeksacyjnej zasadą wynikającą ze zwyczaju (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 roku, C-260/18, D., pkt 62). Usunięcie już samego dookreślenia kursu waluty stosowanego w klauzulach indeksacyjnych z § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, powoduje zupełne pozbawienie podstaw do zastosowania indeksacji kredytu względem CHF z uwagi na brak miernika indeksacji. Tym bardziej taki skutek następuje ze względu na usunięcie całej klauzuli indeksacyjnej. Brak indeksacji w umowie kredytowej uniemożliwia ustalenie oprocentowania kredytu w oparciu o stopę referencyjną właściwą dla CHF, tj. LIBOR 3M, albowiem kwota kredytu, a co za tym idzie wypłata kredytu, następuje w PLN. W ocenie Sądu I instancji niemożliwe było utrzymanie w mocy umowy, w której kredyt wypłacony i spłacany w PLN oprocentowany będzie w oparciu o stawkę referencyjna LIBOR 3M CHF z uwagi dwa zasadnicze powody takiej oceny. Po pierwsze umowa w takim kształcie łącząca cechy umowy walutowej i umowy niewalutowej byłaby sprzeczna z wolą stron przy jej zawarciu i tworzyłaby produkt bankowy oparty o oprocentowanie niezwiązane z walutą kredytu, a więc świadczenia główne stron pozostawałyby nieekwiwalentne i nie przystawałyby wzajemnie do siebie. Po drugie, umowa została zawarta na 35 lat, a więc planowo będzie wykonywana jeszcze przez ponad 20 lat. W ocenie Sądu niedopuszczalnym byłoby pozostawienie w obrocie prawnym umowy, na mocy której konsument obowiązany byłby do spłaty zadłużenia w PLN w oparciu o stawkę referencyjną przewidzianą dla CHF, podczas gdy umowa nie miałaby jakiegokolwiek związku z tą walutą. Faktem notoryjnym jest, że oprocentowanie stawek referencyjnych dla CHF jest obecnie niższe niż dla PLN. W ten sposób można uznać, że powód miałby zabezpieczone swoje interesy, a wobec przedsiębiorcy utrzymywanie umowy w takim kształcie spełniałoby skutek odstraszający jaki ma wynikać ze stosowania art. 385 ^{( 1)} k.c. Nie sposób jednak przewidzieć relacji stóp referencyjnych przewidzianych dla PLN i CHF, a tym samym takiego skutku na następne 20 lat. Wobec powyższego niemożliwe było pozostawienie w mocy umowy, w której świadczenia główne stają się nieekwiwalentne, niemierzalne i sprzeczne z jej pierwotnym brzmieniem. Wskazać przy tym należało, że unieważnienie umowy pozbawi pozwany Bank, oprocentowania od wypłaconej kwoty kredytu za okres przynajmniej do dnia orzeczenia (naliczanie odsetek zależne będzie od działań Banku, tj. wezwania o zwrot wypłaconej kwoty kredytu), zatem zaistnieje skutek odstraszający dla przedsiębiorcy, jaki ma wywoływać stosowanie art. 385 ^{( 1)} k.c., będącego implementacją dyrektywy 93/13. Jednocześnie skutek taki nie będzie godził w interes powoda jako konsumenta który jest świadomy takiego skutku. Uznanie roszczenia o ustalenie czyniło zarazem bezcelowym rozważanie podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia część roszczeń.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód, zaskarżając wyrok w całości wniósł o jego zmianę: w pkt. I. poprzez jego uchylenie, w pkt. II. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 21.243,39 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty, w pkt. III. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, w pkt. IV poprzez nakazanie pobrania od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa w W. kosztów sądowych wyłącznie w takim zakresie w jakim wynikały one z jego działań.

Orzeczeniu zarzucił: naruszenie prawa materialnego, tj.: 1) art. 3851 § 2 k.c. w zw. z art. 353 ^{( 1 )}k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 i motywem 21 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE.L. 1993.95.29, dalej: „dyrektywa 93/13”) w zw. z art. 69 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 2357, dalej: „Prawo bankowe”) poprzez błędną wykładnię wymienionych przepisów i nieuprawnione przyjęcie przez Sąd I instancji, iż po wyeliminowaniu z umowy o (...) Nr (...) (k. 24-28, dalej: „umowa kredytowa”) jej § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1, stanowiących niedozwolone postanowienia umowne, dalsze obowiązywanie i wykonywanie tej umowy nie jest możliwe, podczas gdy zgodnie z art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. i art. 6 ust. 1 oraz motywem 21 dyrektywy 93/13 po wyłączeniu wymienionych warunków umowa ta nadal powinna obowiązywać w pozostałej części, albowiem nie traci ona elementów koniecznych umowy o kredyt, o których mowa w art. 69 ust. 2 Prawa bankowego i nie narusza autonomii woli stron pozwalając na dalsze zgodne z prawem krajowym określenie ich obowiązków i praw; 2) art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 poprzez błędną ich wykładnię i przyjęcie, że rażące naruszenie interesów konsumenta musi być dotkliwe, nieograniczone i istotne dla niego, aby mogło stanowić przesłankę abuzywności, podczas gdy dla przyjęcia nieuczciwości postanowienia umownego wystarczające jest ustalenie, że powoduje ono znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta bez względu na to czy do wyrządzenia jemu realnej szkody doszło, 3) art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § l i 2 k.c. poprzez oddalenie powództwa o zapłatę, podczas gdy zarówno w przypadku unieważnienia umowy kredytowej w całości, jak uczynił to Sąd Rejonowy, jak i w przypadku stwierdzenia nieuczciwości i bezskuteczności wobec powoda jej § 2 ust. 2 oraz § 7 ust. 1, o co ten w pierwszej kolejności wnosił, powód nie był albo w ogóle zobowiązany do świadczenia na rzecz Banku, bądź był zobowiązany do zapłaty w wymiarze niższym niż faktycznie spełnił, a zatem jego świadczenia w obu przypadkach były nienależne pozwanemu i podlegały zwrotowi wraz z odsetkami za opóźnienie. Naruszenie przepisu postępowania, tj. 4) art. 365 § 1 k.p.c. w zw. art. 479 ^{( 45)} § 2 k.p.c. poprzez uznanie, iż wpisanie tożsamych znaczeniowo z § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy kredytowej postanowień umownych do prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: „UOKiK”) rejestru postanowień wzorców umownych uznanych prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko pozwanemu za niedozwolone odpowiednio pod poz. 3178 i 3179 nie przesądza o ich abuzywności w stosunku do powoda, podczas gdy zgodnie z uchwałą SN (7) z dnia 20 listopada 2015 r. (III CZP 17/15) działanie prawomocności materialnej w aspekcie mocy wiążącej takiego wpisu oznacza konieczność uznania, w przypadku sporu na tle takich stosunków, że dane postanowienie umowne powielające postanowienie wzorca umowy uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 479 ^{( 45)} § 2 k.p.c. lub postanowienie identyczne z nim w treści, jest niedozwolone i skuteczne przeciwko temu przedsiębiorcy, który był pozwanym w postępowaniu prowadzonym w trybie kontroli abstrakcyjnej, 5) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę mocy dowodowej opinii biegłej J. M. (k. 1082-1097, k. 1136-1139) i bezzasadne zdezawuowanie ich jako pozbawionych znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy dowody te odgrywają kluczową rolę w określeniu wartości przedmiotu sporu, a zatem powinny być podstawą wyrokowania przez Sąd Rejonowy w zakresie roszczeń majątkowych powoda, 6) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uchylenie się od obowiązku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i pominięcie akcesoryjnych środków dowodowych w postaci istotnych poglądów w sprawie złożonych do akt przez Rzecznika Finansowego (k. 710-754) oraz Prezesa UOKiK (k. 766-776), które wskazują na to, że obowiązywanie umowy kredytowej po usunięciu z niej niedozwolonych klauzul waloryzacyjnych jest dozwolone, 6) art. 100 k.p.c. poprzez wzajemne zniesienie pomiędzy stronami kosztów procesu w sytuacji, kiedy powód wygrał sprawę w całości, gdyż uwzględnione zostało jego najdalej idące powództwo o unieważnienie umowy, zaś oddalenie powództwa o zapłatę było bezzasadne, 7) art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 755) poprzez nakazanie pobrania nieuiszczonych kosztów sądowych od stron po połowie na rzecz Skarbu Państwa, podczas gdy zgodnie z tymi przepisami powód powinien pokryć wyłącznie te koszty, które zostały spowodowane w wyniku dochodzenia przez niego słusznych roszczeń i wynikały z jego żądań, 7) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na bezzasadnym przyjęciu przez Sąd Rejonowy, iż Bank w momencie uruchomienia kredytu indeksowanego kursem CHF kupuje od klienta tę walutę, co może sugerować, że pomiędzy stronami doszło do realnych transakcji dewizowych, podczas gdy do żadnych faktycznych przesunięć walutowych w którymkolwiek kierunku nie dochodziło, a miały one tylko i wyłącznie charakter księgowy.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł także pozwany, zaskarżając wyrok w części co do punktów I, III i IV wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania właściwemu Sądowi I instancji, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

Orzeczeniu zarzucił: naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia tj. 1) art. 232 zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. oraz w zw. z art. 6 k.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności przez: - błędne przyjęcie, że sporne klauzule umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodem w sytuacji, gdy umowa stanowiła odzwierciedlenie wniosku kredytowego złożonego Powoda, który jako walutę kredytu wybrał CHF, powód niewątpliwe miał możliwość wyboru kredytu w PLN - Bank przedstawił powodowi ofertę kredytu w tej walucie oraz zbadał zdolność do jego zaciągnięcia, powód od momentu zawarcia umowy miał możliwość dokonywania spłaty kredytu bezpośrednio w CHF i skorzystał z tej możliwości w 2011 roku, podpisując aneks nr (...) do umowy, - bezpodstawne przyjęcie, że postanowienia klauzuli indeksacyjnej pozwalają Bankowi na jednostronne i nieograniczone sterowanie kursem CHF, w sytuacji gdy Bank wykazał, że: kursy publikowane w TKWO nie były ustalane w sposób dowolny - kursy publikowane w TKWO ustalane były w oparciu o obiektywne, niezależne od Banku dane (m.in. system Thomson Reuters), kursy publikowane w TKWO nie odbiegały od kursów CHF stosowanych przez inne banki komercyjne, prowadzące działalność konkurencyjną, działające na tożsamym rynku, Bank posiadał i nadal posiada status Dealera Rynku Pieniężnego, co oznacza, że to na podstawie kwotowań kursów Banku swoje kursy ustalał Narodowy Bank Polski, metodologia ustalania kursu średniego przez Narodowy Bank Polski jest analogiczna do metodologii stosowanej przez Bank przy ustalaniu kursów CHF publikowanych w TKWO;

zapis § 8 ust. 3 Regulaminu w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2011 roku przewiduje formalne ograniczenie - możliwe odchylenie o wartości nie wyższej niż 10%, na mocy Aneksu nr (...) do Umowy postanowienia Regulaminu dotyczące sposobu ustalania kursu CHF znalazły odzwierciedlenie w treści samej Umowy - Aneks potwierdził wolę stron w tym zakresie; - bezpodstawne przyjęcie, że Pozwany w niedostateczny sposób poinformował Powoda o ryzyku walutowym związanym z Umową, w sytuacji gdy: informacje o ryzyku kursowym były powodowi przekazywane dwutorowo w formie pisemnej m.in. w § 2 ust. 2 Umowy, w „Parametrach wejściowych symulacji"1 oraz Informacji o Ryzyku Kursowym, w formie rozmowy z pracownikiem Banku, podczas których Powodowi zaprezentowano symulacje poziomu rat kredytu oraz poziomu kursów z poprzednich lat, jak również udzielano mu informacji na temat Tabeli Kursów Walut Obcych Banku i spreadu - a były to informacje wyczerpujące; - Bank przekazał Powodowi informację, że zawarcie Umowy wiąże się z ryzykiem, które może spowodować, że faktyczne koszty obsługi kredytu w przyszłości mogą się okazać wyższe od przewidywanych, a nadto pominięcie w tym zakresie okoliczności, że powód posiada wykształcenie wyższe o profilu prawniczym i w momencie składania wniosku kredytowego był zatrudniony na stanowisku Prokuratora, co świadczy o jego ponadprzeciętnej wiedzy w zakresie struktur prawnych i umiejętności analizy umów, świadomość zmienności kursów walut obcych oraz ich nieprzewidywalności jest uważana w polskim społeczeństwie za wiedzę powszechnie znaną, co znajduje potwierdzenie w ugruntowanej linii orzeczniczej, Sąd opierając się na zasadach doświadczenia życiowego w uzasadnieniu Wyroku przyjął, że „Polska była od niedawna członkiem UE, a droga od czasów gospodarki uspołecznionej do 2005 roku mogła wskazywać na rosnącą stabilność PLN względem innych walut", co potwierdza, że w momencie zawierania Umowy była to wiedza notoryjna, w dacie zawarcia Umowy nie obowiązywał żaden bezwzględnie obowiązujący przepis prawa, który nakładałby na Bank obowiązki informacyjne w tym zakresie; - bezpodstawne przyjęcie, że powód jest świadomy skutków ustalenia nieważności umowy, w sytuacji, gdy taka okoliczność nie wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego; 2) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. pierwsze k.p.c. polegające na bezpodstawnym pominięciu na rozprawie w dniu 27 lipca 2020 roku zgłoszonego przez Pozwanego dowodu z zeznań świadków A. C. i P. W. na fakty wskazane w pkt III ppkt 1 i 2 petitum odpowiedzi na pozew jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; 3) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 2352 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. pierwsze k.p.c. . polegające na bezpodstawnym pominięciu na rozprawie w dniu 27 lipca 2020 roku zgłoszonego przez Pozwanego dowodu z opinii biegłego na fakty wskazane w pkt VI petitum odpowiedzi na pozew jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z uwagi na fakt, że ustalenie wskazanych w tezie dowodowej okoliczności wymagało wiadomości specjalnych, które Sąd określił samodzielnie i błędnie, a na których oparte jest uzasadnienie Wyroku, w tym w szczególności w zakresie: braku dostatecznego poinformowania Powoda o ryzyku kursowym, rozkładu ryzyka stron umowy kredytu indeksowanego i ponoszenia takiego ryzyka także przez Bank, rynkowego charakteru kursu CHF w TKWO Banku oraz braku arbitralności przy ustalaniu kursu CHF, metod ustalania kursu CHF w stosunku do PLN przez Bank czy ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF i wpływu tej okoliczności na wysokość salda kredytu oraz skali możliwego do przewidzenia w 2005 roku ryzyka kursowego; 4) art. 316 § 1 k.p.c. poprzez niewzięcie pod uwagę stanu prawnego obowiązującego na dzień zamknięcia rozprawy, a co za tym idzie - niezastosowanie przepisu dyspozytywnego w postaci art. 358 § 2 k.c., podczas gdy zastosowanie tego przepisu było obowiązkiem Sądu i pozwoliłoby Sądowi I instancji zastosować art. 358 § 2 k.c. i utrzymać umowę w mocy oraz rozliczyć ją w oparciu o uczciwy dla obu stron kurs średni NBP; 5) art. 189 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez ustalenie nieważności Umowy, w sytuacji, gdy: powództwo o „stwierdzenie nieważności" Umowy zostało sformułowane w sposób nieprawidłowy na gruncie powołanego przepisu, co powinno stanowić samodzielną przesłankę jego oddalenia, Powód nie posiadał interesu prawnego w żądaniu ustalenia, a z całą pewnością jego istnienie nie zostało przez Powoda wykazane, Powód wytoczył także dalej idące powództwo o zapłatę, Sąd nie odniósł się w uzasadnieniu Wyroku do kwestii rzekomego istnienia po stronie powodowej interesu prawnego Powoda w żądaniu ustalenia, co uniemożliwia kontrolę instancyjną orzeczenia; 6) art. 17 pkt 4 k.p.c. i rozpoznanie sprawy przez Sąd Rejonowy, która ze względu na faktyczną wartość przedmiotu sporu należy do właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie. Naruszenie przepisów prawa materialnego tj. 7) art. 385 ^{( 1)} § 1 w zw. z art. 385 ^{( 1)} § 3 k.c. poprzez błędną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. i niezastosowanie art. 3851 § 3 k.c., a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były negocjowane i nie zostały indywidualnie uzgodnione z Powodem, podczas gdy Powód miał rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 3 k.c.; 8) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 385 ^{( 1 )}§ 1 w zw. z art. 385 ^{( 1)} § 3 k.c. poprzez błędną wykładnię art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. i niezastosowanie art. 385 ^{( 1 )}§ 3 k.c., a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia Umowy naruszały dobre obyczaje i rażąco naruszały interes Powoda, w sytuacji gdy Bank działał w sposób uczciwy, a nie sposób przyjąć, że w niniejszej sprawie zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron; 9) naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 69 ustawy - Prawo bankowe oraz art. 3851 § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. (wg stanu prawnego z dnia 24 stycznia 2009 roku) w zw. z art. 3 k.c. oraz w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG w zw. z art. 3531 k.c. oraz w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. w zw. z art. 4 ustawy antyspreadowej poprzez błędne ustalenie nieważności Umowy wskutek uznania przez Sąd I instancji, że usunięcie dookreślenia kursu waluty powoduje eliminację całego mechanizmu indeksacji, albowiem w ocenie Sądu nie jest możliwe utrzymanie w mocy umowy przy założeniu, że kredyt ma charakter złotowy, ale jest oprocentowany w oparciu o stawkę LIBOR 3M (CHF nawet przy najbardziej niekorzystnej dla Banku interpretacji prawa i faktów istnieje możliwość zastąpienia spornych zapisów przepisami prawa dyspozytywnego tj. odniesieniem świadczeń do kursu rynkowego (w ramach którego faktycznie Umowa była zawarta i wykonywana), ewentualnie do kursu średniego NBP z dat poszczególnych płatności; Sąd powinien stosować prawo, a nie je tworzyć-tej fundamentalnej zasadzie przeczy dyskrecjonalne stwierdzenie przez Sąd nieważności Umowy z 2005 roku, tylko dlatego, że Powód w pozwie zakwestionował postanowienia Umowy dotyczące indeksacji, pomimo tego, że Powód w ramach przesłuchania nie złożył oświadczenia o wyrażeniu woli unieważnienia Umowy oraz nie oświadczył, że rozumie konsekwencje tak daleko idącej decyzji Sądu, co nastąpiło z całkowitym pominięciem wykładni płynącej z zamiaru strony w 2005 roku, jego woli w 2005 roku, sensu Umowy, sytuacji majątkowej Powoda w 2005 roku oraz zakazu nadużywania praw podmiotowych i zasad współżycia społecznego; Sąd zaniechał kompleksowego rozważenia czy orzeczenie, którego podstawą jest uznanie Umowy za nieważną w całości nie narusza zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady słuszności i pewności obrotu gospodarczego poprzez zaniechanie rozważenia konsekwencji stwierdzenia nieważności Umowy, a także konsekwencji, które unieważnienie tego typu umów może nieść dla pozostałych kredytobiorców (zarówno posiadających kredyty złotowe, jak i walutowe) oraz innych klientów Banku (zwłaszcza posiadających depozyty), a w konsekwencji dla całej gospodarki w Polsce oraz płynności i stabilności systemu bankowego, co jest szeroko komentowane w orzecznictwie polskim i unijnym, a także w raportach publikowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Orzeczenie sądu I instancji uwzględnia jedynie interes Powoda bez analizy skutków takiego rozstrzygnięcia dla ogółu społeczeństwa, należy bowiem mieć na względzie, że każdy kredyt ma swoje odzwierciedlenie w depozytach ustanowionych w bankach przez osoby trzecie; Sąd stosując sankcję nieważności naruszył zasadę proporcjonalności oraz zasadę utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego. 10) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 56 k.c. oraz art. 65 k.c. przez ich niezastosowanie do rozliczeń z Umowy kredytowej (tj. wypłaty kredytu oraz rat płatnych przed 24 stycznia 2009 r.) oraz art. 358 § 2 k.c. przez niezastosowanie tego przepisu wprost do rat płatnych po dacie 24 stycznia 2009 r., mimo że w braku odmiennych przepisów przejściowych przepis art. 358 k.c. (w aktualnym brzmieniu) powinien być stosowany do zobowiązań, które powstały przed dniem wejścia w życie zmiany tego przepisy, jeżeli chodzi o skutki prawne zdarzeń, które nastąpiły po dniu jego wejścia w życie - naruszenia te doprowadziły do tego, że Sąd nie zastosował, w miejsce kursów z Tabeli Kursów Walut Obcych, kursu średniego NBP, pomimo tego, że Biegła w opinii dokonała wyliczeń pozwalających na ustalenie wysokości roszczeń Powoda przy przyjęciu takiego założenia; 11) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornej klauzuli dotyczącej indeksacji, powstaje „luka" podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do TKWO Banku - saldo kredytu oraz poszczególne raty powinny być przeliczone po rynkowym kursie sprzedaży CHF, aktualnym na dzień zapadalności danej raty; 12) art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że nie zachodzi możliwość uzupełnienia nieuczciwych postanowień umownych z odwołaniem się do zwyczaju, czy zasad współżycia społecznego, podczas gdy art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów; 13) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron. Okoliczności, w których złożone zostało oświadczenie (w szczególności wpisanie do Umowy odwołań do TKWO, które następnie zostały uznane przez Sąd I instancji za abuzywne), nakazują tłumaczyć postanowienie kierując się wolą stron wyrażoną w innych postanowieniach Umowy; Z ostrożności procesowej zarzuty naruszenia: 14) art. 56 k.c. w zw. z art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz.160), poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że brak jest kursu, przy pomocy którego można by wykonać Umowę, po eliminacji z niej odwołań do TKWO, podczas gdy na podstawie art. 56 k.c., możliwe jest zastosowanie analogii do przepisów Prawa wekslowego i zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP; 15) art. 358 § 2 k.c. . przez niezastosowanie tego przepisu do Umowy Powoda, podczas gdy w braku odmiennych przepisów przejściowych przepis art. 358 k.c. (w aktualnym brzmieniu) powinien być zastosowany do rozliczenia kredytu w oparciu o kurs średni NB

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje skutkowały wydaniem wyroku uchylającego zaskarżone rozstrzygnięcie z przyczyny nie rozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy.

Powód w toku procesu modyfikował żądania pozwu, cofając je w części. Ostatecznie wnosił o zasądzenie kwoty 21.243,39 zł. z ustawowymi odsetkami, ewentualnie stwierdzenie, że przedmiotowa umowa oraz w jej ramach zawarte aneksy jest nieważna. Powód w piśmie z dnia 17 lutego 2020 r. określił swe żądanie ustalenia jako powództwo alternatywne, przy czym z treści żądania głównego o zapłatę i ewentualnego o ustalenie wynikało, że żądanie wywiedzione tym pismem jest żądaniem ewentualnym. Zatem aby Sąd Rejonowy mógł rozpoznać powództwo o ustalenie, zobligowany był rozstrzygnąć powództwo o zapłatę, co uczynił oddalając to powództwo przy czym z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie sposób wywieść co stało u podstaw takiego rozstrzygnięcia. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika ani ustaleń, ani z rozważań aby Sąd I instancji odniósł się in meriti do żądania zapłaty. Zważył jedynie, że „powództwo o ustalenie nieważności umowy okazało się być zasadne, wobec sformułowania powództwa o zapłatę jako żądania alternatywnego w taki sposób, że powód chciał w zależności od przyjętego zapatrywania prawnego albo uwzględnienia powództwa o ustalenie albo o zapłatę, powództwo o zapłatę zostało oddalone.” Taka jak cytowana argumentacja Sądu Rejonowego nie poddaje się kontroli instancyjnej, ponieważ nie wynikają z niej okoliczności stojące u podstaw oddalenia powództwa o zapłatę. Z powyżej powołanego zdania zawartego w rozważaniach uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, nie wynikają podstawy ani przyczyny oddalenia powództwa o zapłatę. W tym stanie rzeczy sąd odwoławczy nie mógł orzec w tym przedmiocie, skoro orzeczenie w tej części nie poddaje się kontroli instancyjnej. Ponadto w ocenie sądu odwoławczego błędne jest stanowisko sądu co do alternatywnego żądania powoda, bowiem z pism strony czynnej procesu wynika, że powód żądał zapłaty, ewentualnie ustalenia. Powód wprawdzie modyfikację powództwa określił jako powództwo alternatywne, jednak z treści pisma z dnia 17 lutego 2020 r. oraz mając na uwadze oba żądania wynika, iż żądania te miały charakter ewentualny. Żądanie zapłaty zatem winno być merytorycznie rozpoznane jako pierwsze i w razie jego uwzględnienia przy przesłance nieważności uwzględnionej przez Sąd Rejonowy, powództwo ewentualne o ustalenie nie powinno zostać rozpoznane.

Wprawdzie instytucja żądania ewentualnego nie została ustawowo uregulowana, jednak nie ulegało wątpliwości w ocenie sądu odwoławczego, że zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa powód może w taki sposób sformułować swoje żądania. Stanowisko dopuszczające możliwość zgłoszenia obok żądania głównego, żądania ewentualnego, wyrażone zostało w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 26 stycznia 1979 r., IV CR 403/78, z dnia14 października 1999 r., I PKN 325/99, z dnia 8 czerwca 2001 r., I PKN 490/00, z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK 510/08, oraz postanowienia z dnia 20 kwietnia 1966 r., I CZ 29/66, z dnia 20 maja 1987 r., I CZ 55/87, z dnia 6 grudnia 2006 r., IV CZ 96/06, z dnia 28 października 2008 r., I PZ 25/08). W orzeczeniach tych wskazano, że powód może zgłosić w pozwie obok żądania głównego, żądanie ewentualne, w realiach niniejszej sprawy jak wskazał powód na wypadek gdy umowa pozbawiona klauzul indeksacyjnych nie mogła zostać wykonywana. Zważyć trzeba, że możliwość zgłoszenia żądania ewentualnego istnieje w sprawach o świadczenie, ustalenie nieistnienia stosunku prawnego bądź prawa, czy o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa. W takiej sytuacji istnieją dwa roszczenia, o których sąd nie orzeka jednocześnie, ale kolejno i to zależnie od tego, jak orzeknie o roszczeniu zgłoszonym w pozwie na pierwszym miejscu jak w niniejszej sprawie roszczeniu powoda o zapłatę. O ile żądanie główne tj. o zapłatę okaże się słuszne, czego nie ustalił ani nie rozważył Sąd I instancji, nie ma konieczności orzekania o żądaniu ewentualnym tj. o żądaniu ustalenia. Byt żądania ewentualnego zatem w ocenie sądu odwoławczego uzależniony był od żądania głównego, które Sąd Rejonowy poza oddaleniem powództwa o zapłatę całkowicie pominął w przedmiocie uzasadnienia takiego rozstrzygnięcia. W razie bowiem uwzględnienia przez sąd żądania przedstawionego jako pierwsze, rozpoznanie żądania ewentualnego staje się bezprzedmiotowe, nie jest wydawane w stosunku do niego żadne orzeczenie. Do rozpoznania żądania ewentualnego tj. o ustalenie dojdzie w przypadku oddalenia żądania głównego. Przy czym w realiach niniejszej sprawy nie jest wiadomym z braku uzasadnienia, jakie podstawy in meriti stały u podstaw oddalenia żądania zapłaty. Takie zatem ukształtowanie żądań pozwu stanowiło szczególny rodzaj kumulacji roszczeń, co oznaczało konieczność zachowania warunków przewidzianych w art. 191 k.p.c.

Okoliczności te w pełni wyczerpują, zdaniem Sądu Okręgowego, dyspozycję art. 386 § 4 k.p.c., gdyż Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sporu bowiem uzasadnienie oddalonego powództwa o zapłatę wymyka się spod kontroli sądu odwoławczego. Sąd Rejonowy nie uzasadnił bowiem wyroku oddalającego powództwo o zapłatę w aspekcie ustaleń faktów i podstawy żądanej zapłaty, co skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości.

Treścią normy prawnej zawartej w przepisie art. 386 § 4 k.p.c. jest upoważnienie do wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego w określonych sytuacjach procesowych, jako wyjątku od zasady orzekania co do meritum sporu w postępowaniu. Jego brzmienie wskazuje, że nie zachodzi obowiązek prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego zmierzającego do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał rozważenia poddanych pod osąd żądań i twierdzeń, jak również gdy nie dokonał oceny przeprowadzonych dowodów i pominął mające wpływ na rozstrzygnięcie istoty sprawy fakty wynikające z dowodów przeprowadzonych na wniosek stron. Konieczne staje się wówczas wydanie orzeczenia kasatoryjnego przewidzianego w art. 386 § 4 k.p.c., ponieważ przeprowadzenie postępowania dowodowego przez sąd odwoławczy, a następnie wydanie orzeczenia co do istoty sprawy w istocie ograniczałoby merytoryczne rozpoznanie sprawy do jednej instancji, zatem pozbawiłoby strony procesu prawa do rozpoznania sprawy w dwóch instancjach.

W tych okolicznościach odnoszenie się do zarzutów podnoszonych w obu apelacjach uznać należało za bezprzedmiotowe.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy obowiązkiem Sądu będzie rozpoznanie w przedmiocie przesłanek uzasadniających żądania zapłaty, z przyczyn na które wskazano w powyższej części uzasadnienia, w pierwszej kolejności roszczenia głównego powoda tj. o zapłatę i dopiero w razie przyjęcia, że nie zasługuje ono na uwzględnienie rozpoznania roszczenia ewentualnego.

Na marginesie jedynie zważyć należało, że w wypadku dochodzenia jednym pozwem kilku roszczeń majątkowych przeciwko temu samemu pozwanemu na podstawie art. 191 k.p.c., dla określenia wartości przedmiotu sporu i przedmiotu zaskarżenia zalicza się ich wartość. Ma zatem słuszność apelujący pozwany, że wartość przedmiotu sporu nie została prawidłowo w sprawie dookreślona. Wskazana przez powoda wartość przedmiotu sporu na kwotę 21.243,39 zł. dotyczyła bowiem roszczenia o zapłatę, nie zaś roszczenia ewentualnego o ustalenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2013-08-28, III CSK 176/13).

Odnosząc się ponadto do żądania ewentualnego w przedmiocie ustalenia nieważności umowy nie można pominąć, że orzeczenie wydane na podstawie art. 189 k.p.c. stanowi rozstrzygnięcie o tym, jakiego rodzaju stosunek prawny łączy powoda z pozwanym, nie określa jednak świadczeń, których powód w związku z tym stosunkiem może oczekiwać od pozwanego i nie upoważnia do ich egzekwowania. Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny, zatem sąd powszechny orzeka o ustaleniu wyłącznie w razie wykazania przez powoda interesu prawnego w uzyskaniu tylko tego typu rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy uwzględniając żądanie ewentualne, nie zbadał przesłanki warunkującej o zasadności powództwa o ustalenie tj. przesłanki interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia.

W piśmiennictwie oraz w orzecznictwie wskazuje się, że interes prawny w wytoczeniu powództwa, o którym mowa w art. 189 k.p.c., nie występuje wówczas, gdy stan niepewności prawnej może być usunięty w drodze dalej idącego środka, przede wszystkim powództwa o spełnienie świadczenia, jak również w sytuacji, gdy strona może podjąć obronę swoich praw w sprawie o zasądzenie świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 1972 r., I CR 388/71). Powyższe nie jest jednak przesądzające z uwagi na wagę dla konsumenta konsekwencji pozostawienia umowy kredytu w obrocie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.