Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 października 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Rafał Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2022 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Skarbu Państwa – Lasów Państwowych Nadleśnictwa P. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 30 czerwca 2022 r., sygn. akt I Ns 104/22

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włoszczowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2022 r., wydanym w sprawie I Ns 104/22, Sąd Rejonowy we Włoszczowie oddalił wniosek Skarbu Państwa – Lasów Państwowych Nadleśnictwa P. o stwierdzenie, że wnioskodawca nabył przez zasiedzenie z dniem 4 kwietnia 2022 r. prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości Ł., gmina K., o powierzchni 10,97 ha, składającej się z działek oznaczonych numerami: (...), uwidocznionych na wypisie i wyrysie z mapy ewidencyjnej nr (...)z dnia 9 marca 2022 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w ewidencji gruntów jako właściciel wyżej wymienionej nieruchomości figuruje Skarb Państwa, nieruchomość pozostaje w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa P.. W rejestrze gruntów prowadzonym od 1973 r. dla obrębu Ł., gmina K., działki nr (...) w 1976 r. wpisano w jednostce rejestrowej Lasy Państwowe Nadleśnictwo W.. Decyzją z dnia 12 września 1985 r., nr(...) Naczelnik Gminy w K. przekazał na rzecz Nadleśnictwa P. na czas nieograniczony nieodpłatnie grunty leśne i nieleśne we wsi Ł., gmina K., stanowiące własność Skarbu Państwa (Państwowego Funduszu Ziemi), w skład których wchodziły między innymi działki numer(...).

Sąd Rejonowy wskazał, że wydał postanowienie oddalające wniosek na posiedzeniu niejawnym w oparciu o art. 514 § 2 k.p.c., przy przyjęciu, iż postępowanie o zasiedzenie nie jest właściwym sposobem uregulowania własności nieruchomości objętej wnioskiem, bowiem przedmiotowa nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa (Państwowego Funduszu Ziemi), nie utraciła statusu nieruchomości państwowej, stąd wnioskodawca, jako jednostka Skarbu Państwa, nie może domagać się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości, która przysługuje Skarbowi Państwa.

Wnioskodawca złożył apelację od powyższego postanowienia. Zaskarżył orzeczenie Sądu Rejonowego w całości, zarzucając naruszenie prawa procesowego, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 229 k.p.c. i art. 514 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia postępowania dowodowego, czego wyrazem było przyjęcie jako prawdziwego faktu, który nie znajduje potwierdzenia, tj. przyjęcie wypisu z ewidencji gruntów za prawdziwy, bez wskazania podstawy prawnej,

- art. 217 § 3 k.p.c. i art. 227 k.p.c. w związku z art. 243 ² k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych wnioskodawcy mających istotne znaczenie dla sprawy w postaci wypisu z rejestru gruntów, gdzie wyraźnie jest wskazany brak podstawy prawnej dla wpisu Państwowego Funduszu Ziemi dla działek położonych w miejscowości Ł., gmina K., oznaczonych numerami: (...)

Podnosząc powyższe zarzuty, wnioskodawca domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu we Włoszczowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odniosła skutek w postaci uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włoszczowie.

W postępowaniu nieprocesowym zasady jawności i kontradyktoryjności nie mają bezwzględnego charakteru, jednak oddalenie wniosku na posiedzeniu niejawnym z uwagi na brak uprawnienia wnioskodawcy może nastąpić tylko wtedy, gdy brak ten jest oczywisty w świetle treści wniosku lub złożonych dokumentów (art. 514 § 2 k.p.c.). Sąd powinien więc korzystać z tej możliwości w wąskim zakresie. Uprawnienie wnioskodawcy, o którym mowa w art. 514 § 2 k.p.c., należy łączyć z pojęciem legitymacji procesowej. W trybie nieprocesowym legitymację do zgłoszenia wniosku sąd rozważa z urzędu w każdym stanie sprawy, a więc również przed rozprawą, ale jedynie wniosek pochodzący od osoby ewidentnie nieuprawnionej do jego zgłoszenia może zostać oddalony a limine (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1957 r., III CR 588/56, OSN 1958/4/100; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1967 r., III CZP 41/67, OSNC 1967/11/200; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 140/14, OSNC 2016/2/21). Jeśli natomiast brak legitymacji wnioskodawcy nie jest pewny lub wywołuje zastrzeżenia, sąd powinien wyznaczyć rozprawę albo wysłuchać uczestników na posiedzeniu lub zażądać od nich oświadczeń na piśmie.

Uprawnienie do zgłoszenia wniosku w danej sprawie regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, przy czym niektóre z nich stanowią, że wnioskodawcą może być „każdy zainteresowany”, czyli każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 510 § 1 k.p.c.; art. 527 k.p.c., 541 § 1 k.p.c.), natomiast inne przepisy wymieniają ściśle określone podmioty (np. art. 545 § 1 k.p.c., art. 561 § 2 k.p.c., art. 583 k.p.c.). Stosownie do art. 609 § 1 k.p.c., do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności uprawniony jest każdy zainteresowany i taki przymiot niewątpliwie przysługiwał wnioskodawcy w niniejszym postępowaniu. Z uzasadnienia wniosku wynika bowiem, że nieruchomość pozostaje w zarządzie Lasów Państwowych od 1976 r., wnioskodawca realizuje w stosunku do niej wszelkie czynności gospodarcze i prawne, jak właściciel, prowadząc racjonalną gospodarkę leśną, dokonując niezbędnych nakładów oraz płacąc należne podatki, przy czym nie dysponuje dokumentem stanowiącym tytuł własności.

Sąd Rejonowy, choć odwołał się do regulacji art. 514 § 2 k.p.c., to w rzeczywistości nie tyle ocenił samo uprawnienie wnioskodawcy do wszczęcia niniejszego postępowania, ile dokonał badania materialnoprawnej zasadności wniosku, przy czym i tę analizę należy uznać jako błędną, co najmniej przedwczesną. Właścicielski tytuł Skarbu Państwa do nieruchomości objętej wnioskiem nie wynika z wypisu z rejestru gruntów, w którym wprawdzie ujawniono charakter władania Skarbu Państwa jako „własność”, jednak nie wskazano podstawy prawnej takiego wpisu. Treść ewidencji gruntów nie przesądza o prawie własności podmiotu ujawnionego w ewidencji (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2017 r., V CSK 309/16, LEX nr 2291677). Wypis z rejestru gruntów jest dokumentem urzędowym korzystającym z domniemania zgodności jego treści ze stanem rzeczywistym, bowiem stosownie do art. 244 § 1 k.p.c. dokument urzędowy stanowi dowód tego co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Nie oznacza to jednak, że domniemanie prawdziwości odnosi się do całej treści zawartej w dokumencie. To, co jest objęte domniemaniem wynika z zakresu uprawnienia organu sporządzającego taki dokument oraz z zawartych w nim danych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 456/09, LEX nr 688855). Dlatego też dane z ewidencji gruntów nie są podstawą ustalania stanu własności nieruchomości, a informacji o właścicielu, zawartych w wypisie z ewidencji nie obejmuje domniemanie prawdziwości z art. 244 § 1 k.p.c. Dokument taki ma odtwórczy i techniczny charakter oraz zasadnicze znaczenie dla oznaczenia nieruchomości, a nie ustalenia prawa własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2021 r., I CSKP 58/21, LEX nr 3220157). Również stwierdzenie zawarte w decyzji Naczelnika Gminy w K. z dnia 12 września 1985 r.,(...) o przekazaniu na rzecz Nadleśnictwa P. określonych gruntów, że stanowią one własność Skarbu Państwa (Państwowego Funduszu Ziemi), bez powołania tytułu prawnego, nie może dowodzić tej okoliczności. Przedmiotowa nieruchomość nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów, wnioskodawca wskazał, iż nie zna poprzedniego właściciela gruntu, nie wie od kiedy Państwowy Fundusz Ziemi władał nieruchomością, w archiwach wnioskodawcy, Urzędu Gminy K. oraz Starostwa Powiatowego we W. nie istnieją żadne dokumenty prawne świadczące o własności Skarbu Państwa w odniesieniu do wnioskowanych działek. Sąd rozpoznający sprawę o stwierdzenie zasiedzenia powinien przede wszystkim ustalić z urzędu stan prawny zasiadywanej nieruchomości (w okresie poprzedzającym podawany upływ terminu zasiedzenia). Oddalenie wniosku, ale po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, przy procedowaniu z udziałem osoby wskazanej jako uczestnik postępowania, mogłoby nastąpić, gdyby okazało się, że właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa (aktualnie wniosek ten jest nieuprawniony) albo gdyby postępowanie dowodowe nie wykazało, że mimo iż nieruchomość nie stanowi własności państwowej, to znajdowała się w posiadaniu samoistnym wnioskodawcy przez okres wymagany do zasiedzenia.

Wobec tego, oddalenie wniosku przez Sąd Rejonowy, z odwołaniem się do art. 514 § 2 k.p.c. było wadliwe i jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy może być konsekwencją błędnego przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie (np. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo zatrzymania) (por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003/3/36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, LEX nr 277851; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635; z dnia 11 lipca 2007 r., III UK 20/07, OSNP 2008/17–18/264; z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 661/09, LEX nr 737251; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2014 r., II CZ 7/14, LEX nr 1475161).

Z przyczyn wskazanych wyżej, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włoszczowie.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)