Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 1400/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 6 czerwca 2022 r.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ obrońca

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ w całości

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

1.4. Wnioski

☒

uchylenie (ewentualny)

☒

zmiana (główny)

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1

T. C.

Karalność oskarżonego

Karta karna

701-703

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1

Karta karna

Art. 424 § 1 pkt 1 kpk nie przewiduje wyjaśniania w uzasadnieniu powodów uznania dowodu.

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

Obraza prawa materialnego, tj. art. 218 § 1a kk polegająca na jego błędnej wykładni, poprzez przyjęcie, iż sam fakt braku wypłaty świadczeń pracowniczych na rzecz pokrzywdzonych bez ustalenia przyczyny tego zaniechania oraz wystąpienie po stronie sprawcy czynu złej woli jest wystarczający do przypisania sprawstwa.

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Art. 218 § 1a kk określa, że karze podlega ten, kto wykonując czynności z zakresu prawa pracy, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy. „Złośliwie lub uporczywie”, a nie „złośliwie i uporczywie”. Oznacza to, że jeśli naruszanie przepisów prawa pracy ma charakter uporczywy, to nie musi należeć do znamion przestępstwa okoliczność, że sprawca czyni to ze złej woli skierowanej przeciwko pracownikowi. „Złośliwie” oznacza: bez uzasadnionego powodu, ze złej woli, szczególnie po to tylko, aby zaszkodzić pracownikowi, aby mu dokuczyć. „Uporczywie” oznacza: przez określony, znaczący czas albo wielokrotnie.

Przedmiotem przestępstwa zarzucanego i przypisanego J. C. było niewypłacanie pracownikom wynagrodzenia za pracę. Wypłacanie wynagrodzenia za pracę jest dla pracodawcy obowiązkiem absolutnie kluczowym, wręcz podstawowym. Pracownik nie pracuje dla przyjemności, ale po to, aby otrzymać wynagrodzenie za pracę, które umożliwia mu utrzymanie się. Każde niewypłacenie wynagrodzenia, każde opóźnienie w tym względzie, nawet kilkudniowe, powodować może dla pracownika olbrzymie skutki życiowe. Pracownik nie ma środków do życia, może nie mieć pieniędzy na opłacanie okresowych świadczeń (opłat za mieszkanie, rat kredytów itp.), a kredytodawca czy też firmy świadczące usługi z ogólnie rozumianego zakresu mieszkaniowego nie będą przyjmowały usprawiedliwień, że pracodawca nie wypłacił pracownikowi wynagrodzenia. Skutki w postaci choćby kar umownych za opóźnienia czy zerwania umowy kredytowej spadną wtedy na pokrzywdzonego pracownika, a nie na niesolidnego pracodawcę. Dlatego czyn polegający na niewypłaceniu wynagrodzenia za pracę musi być ścigany szczególnie konsekwentnie, a osoba prowadząca jakąkolwiek działalność musi wiedzieć, że wypłacanie wynagrodzenia pracownikom ma pierwszeństwo przed jakimikolwiek innymi obowiązkami o charakterze finansowym. A ma takie pierwszeństwo, bo o tym stanowi prawo.

Zostało ustalone, że T. C. był osobą faktycznie wykonująca obowiązki pracodawcy, gdyż jego żona była tylko figurantem jako właściciel firmy (prowadzenie firmy dla pozoru pod nazwiskiem żony też na aprobatę nie zasługuje) i ta okoliczność kwestionowana nie jest. Nie jest też kwestionowany fakt, że oskarżony opisanych w wyroku należności nie zapłacił pracownikom w terminie, bo tego nikt nie kwestionował. Natomiast ewentualna niewypłacalność firmy jest problemem osoby ją prowadzącej, a nie pracownika.

Jeżeli więc pracodawca nie wypłaca pracownikowi należności w postaci wynagrodzenia za pracę w taki sposób i przez taki czas, że może to wywołać poważne skutki dla pracownika, czyni to uporczywie. Tak zaś było, bo okresy niewypłacania wynagrodzeń przez T. C. szły w miesiące, nie chodziło o kilku- czy kilkunastodniowe opóźnienia, a to już bezpośrednio wpływało na warunki życia pracowników. Natomiast złośliwość w niniejszym przypadku sprowadzała się do tego, że oskarżony wiedząc, iż w pierwszej kolejności ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie pracownikom, gdyż tak stanowi prawo, do obowiązku tego się nie stosował. Jednocześnie z dowodów wynika, że pewne środki finansowe jego firma posiadała, ponieważ prowadziła czynności związane z dokonywaniem wydatków.

Oskarżony po prostu ewidentnie zakładał, że płacenie wynagrodzenia pracownikom jest mniej ważne, gdyż jeśli im nie zapłaci albo zapłaci z opóźnieniem, to nie mają oni możliwości temu przeciwdziałać, natomiast niezrealizowanie innych należności, np. za zakupy, wstrzymałoby działanie firmy. Nie pierwszy raz zresztą tak postępował, gdyż obok innych czynów zabronionych, za które niejednokrotnie był już karany sądownie, T. C. był też karany za przestępstwa oraz wykroczenia przeciwko prawom pracowników, zatem wymagania prawne w tym zakresie są mu doskonale znane.

Oczywiste jest, że pracodawca, który nie wypłaca pracownikom w terminie wynagrodzenia za pracę, nie ma zwyczaju przyznawać, że robił to złośliwie, bo do złośliwości nie przyznaje się przed Sądem nikt. Zawsze usprawiedliwia się bardzo ważnymi okolicznościami zupełnie od siebie niezależnymi. Rzeczą Sądu jest ocenić, czy w istocie są to okoliczności na tyle ważkie, że niewypłacanie wynagrodzeń pracownikom uznać trzeba za niezawinione. Jednak oskarżony wyjaśnił w tym zakresie niewiele, bo w toku dochodzenia składania wyjaśnień odmówił, na rozprawie zaś powiedział tylko kilka zdań. Poza enigmatycznymi słowami „wynika to ze złej kondycji finansowej firmy oraz błędów. Pracownicy firmy zawyżyli wielokrotnie wartość podatku VAT, co spowodowało brak wypłacalności tej firmy” nic więcej nie odnosiło się do sytuacji firmy, która mogłaby usprawiedliwiać niewypłacenie należności. Oskarżony zresztą na pierwszej rozprawie oświadczył, że dwaj pokrzywdzeni nie byli pracownikami jego firmy i że złoży zawiadomienie o złożeniu przez nich fałszywych zeznań, ale potem przestał stawiać się na rozprawy i nie złożył już sądowi nic, nawet własnego pisma. Trudno więc uznać, że cokolwiek wykazał.

Postępowanie oskarżonego co do pokrzywdzonych trzeba więc ocenić jako złośliwe. T. C. nie chodziło wprawdzie o celowe zaszkodzenie pracownikom, nie to było jego zamiarem, ale świadomie wykorzystywał on fakt, że pracownik jest w umowie o pracę stroną słabszą. Wiedział, że pracownicy nie są w stanie natychmiast zareagować, jeśli naruszy się ich prawa. Nie wymuszą skutecznie wypłaty wynagrodzenia zapowiedzią odejścia z pracy. Inny podmiot, np. kontrahent, mógłby zaś zaprzestać współpracy.

Wyjaśnianie przed Sądem, że firma była niewypłacalna, może nastąpić wtedy, gdy jednocześnie uprawniona osoba złoży wniosek o upadłość firmy. Firma niewypłacalna do tego stopnia, że nie jest w stanie płacić wynagrodzeń pracownikom oraz należności publicznoprawnych powinna bowiem upaść. Złożenie wniosku o upadłość być może stanowiłoby podstawę do rozważania, czy niewypłacanie wynagrodzeń nie było spowodowane niewypłacalnością firmy.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut powyższy nie doprowadził Sądu Okręgowego do wniosku, że czyn przypisany oskarżonemu nie spełnia znamion art. 218 § 1a kk i że przypisując oskarżonemu ten czyn, Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy prawa materialnego. Znamiona tego czynu, jak wynika z powyższej oceny, spełnione zostały. Nie ma więc podstaw do zmiany wyroku, a do uchylenia wyroku zarzut obrazy prawa w zakresie kwalifikacji czynu prowadzić nie mógł, gdyż w żadnej sytuacji nie może on spowodować konieczności powtórzenia przewodu sądowego w całości.

Lp.

Zarzut

2

Obraza przepisów postępowania mająca wpływ na treść orzeczenia, tj. obraza art. 410 kpk w zw. z art. 424 kpk poprzez ustalenie podstawy wyroku w oparciu o nieznane dowody, których oceny nie przedstawiono w pisemnym uzasadnieniu wyroku.

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Analiza zarzutu prowadzi do wniosku, że obrońca został wprowadzony w błąd treścią rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz. U. z 2019 r. poz. 2349). Obrońca zarzuca mianowicie Sądowi I instancji, że całkowicie pominął tę część uzasadnienia, w której powinien wskazać dowody będące podstawą przy ustalaniu stanu faktycznego. Nie jest to prawdą, gdyż Sąd Rejonowy wskazał dowody, na których się oparł. Przywołał je w dziale 1.1 uzasadnienia w odpowiednich rubrykach (wskazujących dowód i kartę, na której się dowód mieści). Sąd Rejonowy nie wydał zatem wyroku w oparciu o dowody nieznane, bo w uzasadnieniu wyroku wskazał, że to na tych oparł się dowodach i stąd są one znane Sądowi Okręgowemu. Dowody te powinny być znane również skarżącemu, skoro zapoznał się z uzasadnieniem.

Art. 424 § 1 pkt 1 kpk stanowi natomiast jasno, że w uzasadnieniu zamieszcza się zwięzłe wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Ustawa nie przewiduje natomiast, aby w uzasadnieniu wyjaśniano, dlaczego sąd uznał za wiarygodne te dowody, na których się oparł. Tego zaś domaga się skarżący.

W postępowaniu karnym świadkowie, składając zeznania, mają obowiązek mówić prawdę pod groźbą odpowiedzialności karnej, protokoły czynności procesowych muszą być sporządzane rzetelnie pod groźbą odpowiedzialności karnej za poświadczenie nieprawdy w dokumencie, fałszowanie dowodów i wymuszanie zeznań podlegają również karze na mocy odpowiednich przepisów, czynności dochodzeniowe muszą być wykonywane w sposób prawidłowy i rzetelny pod groźbą odpowiedzialności karnej funkcjonariusza publicznego za niedopełnienie obowiązków służbowych, a biegły odpowiada karnie za wydanie fałszywej opinii. Prawną regułą musi więc być, że dowody przedstawione sądowi są prawdziwe, natomiast sytuacja, w której dowód nie zasługuje na wiarę, w szczególności zeznania są nieprawdziwe, a inne dowody sfałszowane, jest wyjątkiem. Ustawodawca miał więc prawo założyć, że postępowania karne prowadzone będą bez popełniania w ich trakcie przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. Dlatego zobowiązał sądy do wyjaśniania w uzasadnieniu tylko tego, dlaczego jakichś dowodów, przeprowadzanych przecież pod rygorem odpowiedzialności karnej za ich sfałszowanie, mimo to nie uznały za prawdziwe. Nie zobowiązał ich zaś do wyjaśniania w uzasadnieniu, dlaczego uznały te dowody, które uznały.

Sąd Rejonowy słusznie więc stwierdził, że formularz uzasadnienia ustalony rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania jest niezgodny z treścią art. 424 § 1 pkt 1 kpk. Rozporządzenie Ministra przewiduje bowiem umieszczenie w uzasadnieniu wyroku sądu I instancji punktu 2.1. „Dowody będące podstawą ustalenia faktów – zwięźle o powodach uznania dowodu” (analogiczną treść zawiera formularz uzasadnienia sądu odwoławczego w pkt. 2.2.1), podczas gdy przepis ustawy nie przewiduje, aby w uzasadnieniu wyroku Sąd wyjaśniał przyczyny uznania dowodów, które były podstawą ustalenia faktów. Ma obowiązek dowody te tylko wskazać, a wyjaśnić ma, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Minister Sprawiedliwości nie jest uprawniony do zmieniania swoim rozporządzeniem treści art. 424 § 1 pkt 1 kpk, a umieszczenie w rozporządzeniu zapisu ewidentnie niezgodnego z treścią ustawy nie wywołuje skutków prawnych. Nie można też wywodzić, że ustawa „nie zakazuje” Ministrowi Sprawiedliwości zobowiązać sądu do czegoś więcej niż to, do czego zobowiązuje sąd ustawa, ponieważ zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP sędziowie są w sprawowaniu urzędu niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Obowiązków sędziów i sądów związanych z orzekaniem nie wolno więc określać rozporządzeniem. Jeśli ustawodawca jakiegoś obowiązku na sądy nie nałożył, to uczynił to celowo, a nie po to, aby obowiązek taki nakładał rozporządzeniem przedstawiciel władzy wykonawczej.

Przywołany wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 maja 1992 r. (II AKr 139/92) wydany został na podstawie poprzedniego kodeksu postępowania karnego, a więc przepisów postępowania, które nie obowiązują od 1 września 1998 r. Nie można go więc odnosić do obecnego stanu prawnego, ponieważ przepisy o sporządzaniu uzasadnień wyroków brzmią w obecnym kodeksie inaczej niż przed 1998 r.

Przywoływane przez skarżącego liczne dalsze poglądy przedstawicieli doktryny i judykatury pochodzą z lat 2000-2007, a więc z czasów, kiedy sądy odwoławcze, orzekając w innym stanie prawnym, zdecydowanie nadużywały instytucji uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, w szczególności szermując w licznych sprawach nieostrym argumentem-wytrychem, że „uzasadnienie wyroku nie odpowiada wymogom art. 424 kpk”. Setki tysięcy procesów odbywały się ponownie dlatego tylko, że sądy odwoławcze krytykowały same uzasadnienia wyroków, uchylając się często od jakiejkolwiek oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Zareagował na to w końcu ustawodawca, wprowadzając wprost w ustawie zakaz uchylania wyroku z powodu niedomogów uzasadnienia i określając, że uchylenie może nastąpić tylko w przypadku konieczności powtórzenia przewodu sądowego w całości (art. 437 § 2 kpk zdanie drugie). Sąd zaś podlega, o czym już wspomniano, tylko przepisom ustawy, a nie poglądom przedstawicieli doktryny, zwłaszcza sprzed kilkunastu lat, a więc z okresu przed poważną i zasadną zmianą procedury karnej dotyczącą postępowania odwoławczego.

Skupiając się na zarzucie niewskazania dowodów, skarżący nie posunął się dalej, a mianowicie nie odniósł się do dowodów wskazanych w uzasadnieniu i nie postawił Sądowi Rejonowemu zarzutu, że niesłusznie dowodom tym dał wiarę. A dał, bo w oparciu o te dowody ustalił stan faktyczny, przywołał je i co do żadnego nie wskazał, że go w jakimkolwiek zakresie nie uznał. Sąd Okręgowy nie ma więc podstawy do uznania, że autor apelacji ocenie dowodów cokolwiek zarzuca, tzn. że kwestionuje słuszność uznania dowodów wskazanych w części 1.1 uzasadnienia za wiarygodne. Bo w istocie tego w apelacji nie uczynił. A zatem stwierdzenie, że nie nastąpiła obraza art. 410 kpk ani art. 424 kpk, wyczerpuje argumentację w odniesieniu do powyższego zarzutu.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Aby spowodować zmianę zaskarżonego wyroku, skarżący musiałby wykazać nieprawidłowość oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy. Nie zrobił tego, bo nie tak ukierunkował zarzut i w ogóle kwestionowania dowodów nie dokonał. Zarzut – skądinąd niesłuszny – postawił tylko uzasadnieniu wyroku, a taki zarzut nie może, zgodnie ze wskazanym wyżej przepisem, spowodować uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, bo zakazał tego ustawodawca.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Nie było.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Nietrafność obu zarzutów skutkować musiała uznaniem za niezasadną całej apelacji, a więc utrzymanie wyroku w mocy. Orzeczenie o karze zaskarżone nie było, apelacja skierowana była przeciwko orzeczeniu o winie. Wypada więc jedynie zauważyć, że kara jest łagodna jak na osobę niejednokrotnie już karaną, i to za przestępstwa podobne, a przy tym Sąd Rejonowy w istocie nie nałożył na oskarżonego żadnych obowiązków, wykorzystując w tym celu formalnie przepis o podaniu wyroku do publicznej wiadomości na tablicy ogłoszeniowej sądu. W istocie nie jest to dla oskarżonego żadną sankcją i posłużyło za pretekst do nienałożenia na niego żadnego obowiązku.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Nie miała miejsca.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Nie miało miejsca.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Nie było.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

tiret drugie

Orzeczenie o kosztach i opłacie wynika z faktu oddalenia apelacji i znajduje oparcie w treści art. 636 § 1 kpk oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 8 ustawy o opłatach w sprawach karnych.

7.  PODPIS

SSO Maciej Strączyński

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Całość wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ w całości

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

1.4. Wnioski

☒

uchylenie (ewentualny)

☒

zmiana (główny)