Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2022 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa P. D.

przeciwko mał. N. D.

mał. D. D. reprezentowanych przez matkę K. B. (1)

o obniżenie alimentów

na skutek apelacji małoletniej pozwanej mał. N. D., małoletniego pozwanego mał. D. D.

od wyroku Sądu Rejonowego w Giżycku

z dnia 14 lutego 2022 roku, sygn. akt III RC 244/20

1.  Zmienia zaskarżony wyrok o tyle, że obniża wskazane tam alimenty do kwot po 250 ( dwieście pięćdziesiąt ) zł na każdego małoletniego pozwanego poczynając od dnia 13 października 2022r.

2.  W pozostałej części apelacje małoletnich pozwanych oddala.

3.  Koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami wzajemnie znosi.

4.  Zasądza od skarbu państwa Sądu Rejonowego w Giżycku na rzecz adwokata T. S. 738 zł (w tym podatek VAT w wysokości 138 zł ) za reprezentowanie pozwanych z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt VI Ca 74/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 14 lutego 2022 r. wydanym w sprawie III RC 244/20 z powództwa P. D. przeciwko małoletnim N. D. i D. D. reprezentowanym przez przedstawicielkę ustawową K. B. (1) o obniżenie alimentów, Sąd Rejonowy w Giżycku obniżył alimenty od powoda na rzecz małoletnich z kwoty 400 zł do kwoty 150 zł miesięcznie, ustalonych wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Giżycku z 23 stycznia 2017 r. w sprawie III RC 303/16. W pozostałej części powództwo oddalił.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła przedstawicielka ustawowa małoletnich co do punktu I w części obniżającej alimenty i zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

a)  naruszenie przepisów postępowania procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceną materiału dowodowego, a w konsekwencji czego niewłaściwe ustalenia, iż maksymalną kwotą, jaką jest w stanie obecnie ponieść powód tytułem alimentów na rzecz dzieci są kwoty po 150 zł miesięcznie,

b)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że ustalone kwoty alimentów po 150 zł miesięcznie, na każde dziecko są adekwatne do sytuacji życiowej powoda, a jednocześnie rekompensują usprawiedliwione potrzeby małoletnich pozwanych, zwłaszcza w kontekście obecnej sytuacji gospodarczej.

W konsekwencji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa o obniżenie alimentów w całości, orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego wg norm przepisanych oraz o zasądzenia na rzecz pełnomocnika przedstawiciela małoletnich pozwanych wynagrodzenia za pomoc prawną sprawowaną z urzędu. Z ostrożności procesowej na podstawie art. 102 k.p.c. wniosła o nieobciążanie pozwanych kosztami procesu.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i ustalenie, że każda ze stron ponosi koszty związane z jej udziałem w sprawie we własnym zakresie ewentualnie o nieobciążanie powoda kosztami sądowymi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych okazała się częściowo zasadna.

Wprawdzie Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił wszystkie istotne w sprawie okoliczności faktyczne, zgodnie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, które Sąd Okręgowy co do zasady podziela, ale wyciągnął niewłaściwe wnioski wynikające z tych ustaleń, które budzą wątpliwości i jako takie nie zasługują na akceptację. W sprawie niniejszej nastąpiła istotna zmiana po stronie zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. W ocenie Sądu Odwoławczego zmiana choć istotna, uzasadniała uwzględnienie apelacji strony pozwanej w części.

Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zwrócić uwagę należy, iż przepis ten stanowi zasadniczą podstawę prawną, określającą kompetencje sądu w zakresie oceny materiału procesowego. Na tej podstawie sąd porównuje i waży walor wiarygodności poszczególnych dowodów oferowanych przez strony i ich wartość (moc dowodową) dla poczynienia ustaleń istotnych dla sprawy. Przypomnieć należy, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez stronę skarżącą stanu faktycznego przyjętego przez nią na podstawie własnej oceny dowodów; strona skarżąca może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Strona musi wykazać, że ocena ta nie da się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego lub też jest oceną niepełną, bo nie biorącą pod rozwagę w ramach jej dokonywania, istotnej części materiału procesowego.

Sąd Odwoławczy przyjął w większości ustalenia faktyczne i poglądy prawne Sądu I instancji, zawarte w pisemnym uzasadnieniu wyroku jako własne. Dokonał jedynie odmiennej oceny co do faktycznych możliwości udziału powoda w kosztach utrzymania małoletnich dzieci, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż Sąd I instancji prawidłowo ocenił, iż nastąpiła w sytuacji stron zmiana stosunków, będąca istotną, w rozumieniu przepisu art. 138 k.r.o. Zmianą stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o. jest każda zmiana stosunków zarówno po stronie zobowiązanego jak i uprawnionego. Taką zmianą może być zwiększenie lub zmniejszenie potrzeb uprawnionego, ale też zwiększenie lub zmniejszenie możliwości zarobkowych zobowiązanego. Do zmiany sytuacji majątkowej dochodzi także w przypadku zmiany dochodów stron, przesunięć w ich majątku; zwiększenia się, bądź zmniejszenia koniecznych wydatków i kosztów utrzymania; uzyskania nowych możliwości zarobkowania, bądź też w przypadku utraty dotychczasowych a także w przypadku zwiększenia się, bądź zmniejszenia liczby osób pozostających na ich utrzymaniu. Te przesłanki wyznaczają zakres obowiązku alimentacyjnego, muszą więc zostać ustalone w postępowaniu o zmianę wysokości alimentów. Reasumując - bez ustalenia aktualnych potrzeb powoda i możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego nie byłoby możliwe stwierdzenie, czy doszło do istotnej zmiany stosunków, uzasadniającej zmianę orzeczenia w przedmiocie alimentów. Przedmiotem badania jest zawsze okres od ostatniego wyroku, ugody, bądź umowy ustalającej wysokość alimentów.

Zasadne i zgodne z treścią art. 135 k.r.o. - jest oparcie się na możliwościach zarobkowych zobowiązanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (por. orzeczenie SN z dnia 9 stycznia 1959 r. 3 CR 212/59, OSPiKA 1960, poz. 41) – (wyrok z 1975.05.16 III CRN 48/75). W doktrynie prawa rodzinnego występuje jednolity pogląd, że alimenty na rzecz osoby uprawnionej powinny być ustalane na takim poziomie, aby nie spowodować stanu niedostatku osób zobowiązanych do alimentacji.

Analizując uzasadnienie zarzutów apelacji można dopatrzeć się w nich wskazania istotnych przyczyn dla których ocena dowodów i wyciągnięte z nich wnioski powinny zostać uznane za wadliwe.

Racje ma skarżąca, że Sąd Rejonowy nie dokonał właściwej wagi aktualnej sytuacji majątkowej i zarobkowej powoda. Choć ustalił, przy bezspornym stanie faktycznym, że uległ on wypadkowi, w konsekwencji czego aktualnie jest niezdolny do powrotu do pełnej aktywności zawodowej, to jednak sytuacji finansowej powoda - nie nadał należnej wagi. Rzeczywiście sytuacja powoda w związku z jego wypadkiem ulegała zmianie. Przed wypadkiem zarabiał 3.000 zł - 4.000 zł. Teraz ze wszystkimi świadczeniami jest to kwota 1.700 zł. Spadek wysokości dochodów o około 50%, nie może automatycznie rzutować obniżeniem alimentów o taki sam procent, a nawet wyższy. Dlatego, nie można zaakceptować poglądu Sądu Rejonowego, co do konieczności utrzymania małoletnich dzieci na poziomie 150 zł jako udziału powoda w zaspokajaniu usprawiedliwionych potrzeb małoletnich dzieci.

Podkreślenia wymaga, że powód prowadzi wspólne gospodarstwo z drugą żoną, która posiada (...) własnych dzieci. Małżonkowie mają wspólne (...) dziecko. Łącznie dochód w rodzinie powoda to około 5.550 zł. Powód otrzymuje, choć nieregularnie wsparcie ze strony siostry, która przekazuje mu 200 zł - 500 zł oraz ze strony matki, która przyrządza mu obiady. Jednocześnie z związku z wypadkiem, powód otrzymał tytułem odszkodowania kwotę 10.000-15.000 zł, co miało miejsce w 2020 r. Z uwagi z przymusowym egzekwowaniem świadczenia alimentacyjnego, komornik z powyższej kwoty pobrał 8.000 zł. Skutkowało to całkowitą spłatą zadłużenia alimentacyjnego (k. 255). Do ogólnych dochodów należy również doliczyć fakt prawnego sformalizowania związku małżeńskiego powoda i jego partnerki, co umożliwia rodzinie uzyskanie świadczenia związanego z opieką nad dorosłą osobą niepełnosprawną tj. kwotę 2.200 zł, co potwierdziła ówczesna życiowa partnerka powoda (k. 191). Do okoliczności tej, Sąd Rejonowy nie odniósł się w swoim uzasadnieniu i nie nadał temu dowodowi właściwej oceny, co niewątpliwie miało wpływ na ostateczny wynik sprawy.

Nie może budzić wątpliwości, że sytuacja w której znalazł się powód jest bardzo trudna. Stan zdrowia powoda choć bardzo poważny, rokuje poprawę stąd przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Przykładem jest fakt, że powód pracuje sprzątając w hotelu (sieć hoteli (...) k. 219). Za godzinę otrzymuje 9,40 zł. Sąd ma na uwadze, że dolegliwości oczu są utrwalone, a poprawa widzenia jest wykluczona. To jednak, brak widzenia i ogólny stan zdrowia nie uniemożliwia mu zarobkowania. Sąd zdaje sobie sprawę, że jest to praca o charakterze raczej symbolicznym i może być traktowana w formie rehabilitacji powoda służąca poprawie kondycji fizycznej zobowiązanego. Niemniej jednak, powód otrzymuje za nią wynagrodzenie. A okoliczność tę, Sąd Rejonowy całkowicie pominął w pisemnych motywach swojego rozstrzygnięcia.

Jeśli chodzi o sytuację majątkową przedstawicielki ustawowej, to ważne jest, że matka małoletnich pracuje i zarabiam 2.200 zł, a łączny koszt utrzymania około 2.000 zł z kredytem. Dzieci małoletnich stron są wzorowymi uczniami. Uczęszczają na dodatkowe zajęcia z języka angielskiego, a syn dodatkowo na piłkę nożną. Każde z dzieci objęte jest opieką ortodontyczną. Koszt utrzymania dzieci zwiększył się nieznacznie tj. o opłaty na kwotę 75 zł

Z powyższych względów istnieją podstawy do obniżenia alimentów należnych małoletnim z kwoty po 400 zł miesięcznie do wysokości po 250 zł miesięcznie. Niewątpliwie, w okolicznościach niniejszej sprawy - poddając ponownej pełnej ocenie materiał dowody, w przekonaniu Sądu wystąpiły uzasadnione obiektywne czynniki zewnętrzne mające wpływ na sytuację powoda, ostatecznie skutkujące obniżeniem jego udziału w kosztach utrzymania wspólnych małoletnich dzieci. Niemniej jednak, nawet w powyższym stanie faktycznym, cały ciężar utrzymania wspólnych dzieci, nie powinien zostać przerzucony na pozwaną.

Mając zatem na uwadze powyższe konstatacje, Sąd Odwoławczy doszedł do wniosku, że zaskarżone orzeczenie podlega korekcie na gruncie art. 386 § 1 k.p.c. w zakresie omówionym, a dalej idąca apelacja jako pozbawiona podstaw podlegała oddaleniu na gruncie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze przedmiot toczącego się postępowania, sytuację materialną i rodzinną stron.

Na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia opłat przez Skarb Państwa nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu i w związku z tym, Sąd zasądził ze Skarbu Państwa (SR w Giżycku) adw. T. S. wynagrodzenie w wysokości 738 zł, w tym kwotę 138 zł podatku Vat.

Sędzia Hanna Niewiadomska