Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II C 947/21

Uzasadnienie wyroku z dnia 29 grudnia 2021 roku.

Powód Z. B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (poprzednio: M. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.) dnia 18 lutego 2019 roku wystąpił przeciwko pozwanemu P. P.Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. z powództwem o zapłatę kwoty 52.471 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17 zł. opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Powód podał, że na podstawie umów przelewu nabył od kredytobiorców: K. Z., P. Ś. (S.), B. J. (1), K. W., Z. W., A. P., A. N., S. N., M. S. (1), D. P., P. W., M. S. (2) przysługujące im wierzytelności istniejące lub przyszłe w postaci roszczeń o zwrot m. in. prowizji, opłat przygotowawczych oraz składek na ubezpieczenie spłaty kredytów. Roszczenia kredytobiorców wynikały z umów o kredyty gotówkowe zawartych z pozwanym, a także umów towarzyszących, w tym umów ubezpieczenia w formie indywidualnej lub w ramach ubezpieczeń grupowych. Powód podał, że kredytobiorcy dokonali spłaty kredytów przed terminami określonymi w umowach, w związku z czym na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tj. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1528) uzyskali wierzytelność względem banku z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu o koszty odpowiadające okresowi, o który skrócono czas obowiązywania umów. Powód wskazał, że ten skrócony czas to liczba miesięcy, która stanowi procent pierwotnego okresu trwania umowy. Zdaniem powoda kredytobiorcom powinna zostać zwrócona odpowiednia równowartość procentowa prowizji bądź opłaty przygotowawczej poniesionej przez nich z tytułu zawartych umów kredytu. Powód podkreślał, że w myśl art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorców, przy czym redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Moment, w którym ponoszone są te koszty nie ma żadnego znaczenia dla możliwości dochodzenia roszczenia z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu. Powód powołał art. 16 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki, którego implementację stanowi art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Zgodnie z powołanym przepisem dyrektywy, konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązanie wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy. Według powoda przepis ten wskazuje jednoznacznie, że obniżeniu ulegają wszelkie pozostałe koszty mieszczące się w definicji całkowitego kosztu kredytu, niezależnie od momentu, w którym zostały one poniesione. Powód wskazywał dalej że katalog kosztów, o które całkowity koszt kredytu powinien zostać obniżony został określony w art. 5 pkt 6 ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim zawierającym ustawową definicję całkowitego kosztu kredytu. Zgodnie z tą definicją całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Zdaniem powoda przepis ten stanowi podstawę żądania pozwu w zakresie dotyczącym kosztów ubezpieczeń, których poniesienie było niezbędne do uzyskania kredytu lub uzyskania go na oferowanych warunkach. W zakresie żądania proporcjonalnego zwrotu prowizji lub opłaty przygotowawczej powód podnosił, że instytucje pożyczkowe często kompensują niskie odsetki wysoką prowizją lub opłatą przygotowawczą albo odwrotnie – kompensują niską prowizję wysokimi odsetkami. Powód podejmował próbę pozasądowego rozwiązania każdego ze sporów kierując do pozwanego wezwania do zapłaty w terminie 14 dni, które to wezwania zostały skutecznie doręczone. W każdej z odpowiedzi pozwany odnosił się negatywnie do żądań powoda.

Pozew k. 3-8.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował roszczenie zarówno co do zasady jak i co do wysokości oraz podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia. Pozwany zaprzeczył jakoby: był zobowiązany do zwrotu na rzecz powoda świadczeń dochodzonych pozwem na jakiejkolwiek podstawie prawnej; wierzytelności, o których mowa w pozwie kiedykolwiek istniały; doszło do skutecznego przeniesienia z kredytobiorców na powodową spółkę wierzytelności wynikających z umów wymienionych w pozwie. Pozwany podnosił, że strona powodowa nie złożyła dokumentów wykazujących datę spłaty kredytu oraz nie wyjaśniła sposobu wyliczenia roszczenia. Pozwany twierdził nadto, że powód dokonuje błędnej interpretacji art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim twierdząc, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obniżeniu ulegają wszelkie koszty kredytu niezależnie od ich charakteru, daty ich wymagalności czy też daty poniesienia. Pozwany powołał także rekomendację Komitetu ds. Kredytu Konsumenckiego i Rady Prawa Bankowego dotyczącą wybranych problemów interpretacyjnych w nowej ustawie o kredycie konsumenckim (część 2) zatwierdzoną przez Zarząd (...) Banków (...) w dniu 9 sierpnia 2011 roku. W rekomendacji tej dokonano rozróżnienia prowizji na prowizje związane z przygotowaniem, zawarciem lub uruchomieniem kredytu, mające charakter jednorazowego wynagrodzenia za konkretne czynności zrealizowane z chwilą uruchomienia kredytu oraz prowizje stanowiące wynagrodzenie banku za korzystanie z pieniędzy w okresie kredytowania, np. w przypadku kredytów nieoprocentowanych lub czynności realizowane przez bank w okresie trwania umowy, np. opłata za prowadzenie rachunku bankowego. Pozwany podnosił, że w orzecznictwie przyjmowano, iż całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu tylko o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono obowiązywanie umowy.

Odpowiedź na pozew k. 65-68.

W piśmie z dnia 15 września 2021 roku pozwany podniósł zarzut częściowego spełnienia świadczenia w dniu 23 lutego 2021 roku w zakresie umów pożyczek zawartych przez: P. Ś., P. W., K. Z., D. P., S. N., A. N., A. P., M. S. (2) i B. J. (1). W zakresie umów zawartych przez: K. W., Z. W. i M. S. (1) pozwany podał, że nie uwzględnił reklamacji powoda, gdyż podpisy na umowach cesji nie zgadzają się z podpisami klientów posiadanymi przez bank. Pozwany wskazywał, że spełnił roszczenie w związku ze zmianą jaka zaszła w orzecznictwie w związku z orzeczeniem TSUE z 11 września 2019 roku w sprawie C-318/18. Pozwany podnosił, że przed tym orzeczeniem art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim był różnie interpretowany zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie. Pozwany wnosił o nieobciążanie kosztami procesu, mimo że częściowe spełnienie świadczenia nastąpiło po wytoczeniu powództwa - z uwagi na zaistniałą zmianę w interpretacji art. 49 ust. 1 ww. ustawy oraz uznanie roszczenia przy pierwszej czynności procesowej. Pozwany wskazywał, że ponowne wezwania do zapłaty zostały wystosowane przez powoda pismami z dnia 8 lutego 2021 roku z pominięciem pełnomocnika procesowego pozwanego. Wezwania te z uwagi na rozbudowaną strukturę banku zostały skierowane do właściwej jednostki banku w Z.. Pełnomocnik pozwanego nie miał wiedzy o tych wezwaniach oraz o dokonaniu zapłaty przez bank.

Pismo pozwanego z 15 września 2021 roku k. 186-188.

Pismem z dnia 5 października 2021 roku powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w części, tj. w zakresie kwoty 41.628,82 zł., na którą składają się roszczenia z umów kredytowych zawartych przez: K. Z. P. Ś., P. W., K. Z., D. P., A. N., S. N., A. P., M. S. (2) i B. J. (1) z pozwanym. Powód podtrzymał żądanie zapłaty w zakresie kwoty 10.842,18 zł., na którą składają się roszczenia z umów kredytowych zawartych przez: K. W., Z. B. i M. S. (1) z pozwanym. Powód podtrzymał żądanie zapłaty kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17 zł. opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Powód podnosił, że częściowe spełnienie świadczenia nastąpiło po wytoczeniu powództwa oraz że powód nie miał obowiązku kierowania ponownych wezwań do zapłaty do pełnomocnika pozwanego. Według powoda, pozwany mógł spełnić świadczenie bezpośrednio po wydaniu orzeczenia TSUE z 11 września 2019 roku, jednak tego nie uczynił. Nadto obowiązek spełnienia świadczenia na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim istniał od momentu wejścia w życie tej ustawy. Orzeczenie TSUE nie zmieniło treści przepisu a jedynie dokonało jego interpretacji. Powód w odniesieniu do zarzutu dotyczącego autentyczności podpisów pod umowami cesji zawartymi przez: K. W., Z. B. i M. S. (1) z poowodem wskazywał, że powszechnym i oczywistym w obrocie gospodarczym jest posługiwanie się nie tylko wyraźnym podpisem ale również parafą czy każdym innym znakiem utożsamiającym osobę podpisującą dokument a także zmiana formy podpisu na przestrzeni lat. Powód podnosił także, że pozwany nie wykazał aby podpisy w istocie nie były autentyczne.

Pismo powoda z 9 grudnia 2021 roku k. 266-267.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Pozwany zawarł z kredytobiorcami K. Z., P. Ś. (S.), B. J. (1), K. W., Z. W., A. P., A. N., S. N., M. S. (1), D. P., P. W., M. S. (2) następujące umowy kredytów/pożyczek gotówkowych:

- nr (...) z dnia 25 sierpnia 2016 roku oraz nr (...) z dnia 10 grudnia 2016 roku z K. Z.;

- nr (...) z dnia 14 listopada 2016 roku oraz nr (...) z dnia 25 kwietnia 2017 roku z P. Ś. (S.);

- nr (...) z dnia 9 maja 2016 roku z B. J. (2);

- nr (...) z dnia 1 sierpnia 2016 roku z K. W.;

- nr (...) z dnia 1 lutego 2017 roku ze Z. W.;

- nr (...) z dnia 2 lipca 2015 roku z A. P.;

- nr (...) z dnia 2 kwietnia 2014 roku z S. N.; i A. N.,

- nr (...) z 5 grudnia 2013 roku z A. N.;

- nr (...) z dnia 19 czerwca 2015 roku oraz nr (...) z 24 kwietnia 2014 roku z M. S. (1);

- nr (...) z dnia 12 lutego 2016 roku oraz nr (...) z dnia 11 marca 2015 roku z D. P.;

- nr (...) z dnia 27 stycznia 2015 roku oraz nr (...) z dnia 26 marca 2015 roku z P. W.;

- nr (...) z dnia 11 czerwca 2015 roku z M. S. (2).

Kredytobiorcy dokonali spłaty kredytów przed terminami określonymi w umowach. W konsekwencji kredytobiorcy na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim uzyskali wierzytelność wobec banku z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu o koszty odpowiadające okresowi, o który skrócono czas obowiązywania umów. Wierzytelności te powód nabył od ww. kredytobiorców na podstawie umów przelewu. W dniu 23 lutego 2021 roku pozwany spełnił świadczenie na rzecz powoda w zakresie nabytych przez powoda od kredytobiorców wierzytelności z tytułu następujących umów kredytu/pożyczek zawartych przez pozwany bank:

- nr (...) z dnia 25 sierpnia 2016 roku oraz nr (...) z dnia 10 grudnia 2016 roku z K. Z.;

- nr (...) z dnia 14 listopada 2016 roku oraz nr (...) z dnia 25 kwietnia 2017 roku z P. Ś. (S.);

- nr (...) z dnia 9 maja 2016 roku z B. J. (2);

- nr (...) z dnia 2 lipca 2015 roku z A. P.;

- nr (...) z dnia 2 kwietnia 2014 roku z S. N.; i A. N.,

- nr (...) z 5 grudnia 2013 roku z A. N.;

- nr (...) z dnia 12 lutego 2016 roku oraz nr (...) z dnia 11 marca 2015 roku z D. P.;

- nr (...) z dnia 27 stycznia 2015 roku oraz nr (...) z dnia 26 marca 2015 roku z P. W.;

- nr (...) z dnia 11 czerwca 2015 roku z M. S. (2).

Łączna wartość przelewów dokonanych dnia 23 lutego 2021 roku przez pozwanego na rzecz powoda z tytułu ww. wierzytelności wyniosła 41.628, 82 zł. W zakresie tej kwoty powód pismem z dnia 5 października 2021 roku cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. Jednocześnie powód podtrzymał żądanie zapłaty kwoty 10.842 zł., na którą składają się roszczenia z umów kredytu/pożyczki zawartych przez pozwanego:

- nr (...) z dnia 1 sierpnia 2016 roku z K. W.;

- nr (...) z dnia 1 lutego 2017 roku ze Z. W.;

- nr (...) z dnia 19 czerwca 2015 roku oraz nr (...) z 24 kwietnia 2014 roku z M. S. (1).

Umowy przelewu wierzytelności k. 12, potwierdzenia nadania wezwań do banku, odpowiedzi banku na wezwania, upoważnienia do udzielania informacji udzielone przez kredytobiorców k. 12-55, k. 106-156, umowy kredytowe na płycie CD k. 56, przelewy z dnia 23 lutego 2021 roku k. 191-216.

Sąd Rejonowy dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Stan faktyczny ustalono na podstawie dowodów z dokumentów złożonych przez strony. Pozwany w toku postępowania spełnił świadczenie w przeważającej części, tj. w zakresie kwoty 41.628,82 zł. W tej części powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, co stanowiło podstawę umorzenia postępowania w tej części. Spór dotyczył roszczeń z umów pożyczek/kredytu zawartych z K. W., Z. W. i M. S. (1). Pozwany przyznał, że zawarł z kredytobiorcami wymienionymi w pozwie umowy kredytu/pożyczki opisane w pozwie. Pozwany w toku postępowania uznał argumentację strony powodowej dotyczącą samej zasady roszczenia, ze względu na przełomowe orzeczenie TSUE z dnia 11 września 2019 roku, C-383/18 w sprawie L. Sp. z o.o przeciwko S. S. i innym. W orzeczeniu tym TSUE zajął jednoznaczne stanowisko w zakresie interpretacji artykułu 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE.L z 2008 r., Nr 133, s. 66). Zdaniem TSUE powołany art. 16 należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Pozwany kwestionował roszczenie w zakresie wierzytelności nabytych przez powoda od ww. kredytobiorców z uwagi na wątpliwości dotyczące autentyczności podpisów tychże kredytobiorców na umowach przelewów. Pozwany wskazywał, że podpisy te nie są tożsame z podpisami znajdującymi się w dokumentacji banku. Żadna ze stron nie zgłosiła wniosku dowodowego o powołanie biegłego grafologa. Dokument prywatny jest objęty domniemaniem autentyczności i prawdziwości. Stosownie do art. 253 k.p.c., jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. Należy podkreślić, że pozwany nie zaprzeczył prawdziwości dokumentu ani nie twierdził, że zawarte w umowach przelewu oświadczenia nie pochodzą od kredytobiorców K. W., Z. W. i M. S. (1). Pozwany jedynie podnosił, że podpisy kredytobiorców na umowach przelewów różnią się od podpisów znajdujących się w dokumentacji banku. Należy zważyć, że sfałszowanie podpisu pod dokumentem byłoby czynem karalnym i prowadziłoby do bardzo poważnych konsekwencji prawnych. Pozostały materiał dowodowy nie potwierdza ani nie uprawdopodobnia aby faktycznie miało miejsce sfałszowanie podpisów kredytobiorców K. W., Z. W. i M. S. (1) pod umowami przelewów. Nadto pozwany wbrew zobowiązaniu Sądu pod rygorem skutków określonych w art. 233§2 k.p.c. nie przedstawił dokumentacji dotyczącej umów kredytowych, która mogłaby umożliwić zweryfikowanie podpisów. W tych okolicznościach zaistniały podstawy do uwzględnienia argumentacji powoda, że podpis osoby może ulegać zmianie w czasie czy też obejmować np. samą parafę – jak na dokumentach umów kredytu znajdujących się na płycie CD k. 56 oraz do uwzględnienia dokumentów przelewów na zasadzie art. 233§1 k.p.c.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Sprawę należy rozważać w płaszczyźnie przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz. 715 ze zm.). Zgodnie z art. 49 ust. 1 powołanej ustawy, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W myśl art. 52 powołanej ustawy, kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości. Powołana ustawa o kredycie konsumenckim stanowi transpozycję do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE.L z 2008 r., Nr 133, s. 66). Odpowiednikiem art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim jest art. 16 dyrektywy 2008/48/WE. W wyroku z dnia 11 września 2019 roku C-383/18 w sprawie L. Sp. z o.o. przeciwko S. S. i innym (Legalis) TSUE wskazał, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. W toku postępowania pozwany przyznał, że po wydaniu tegoż wyroku usunięte zostały wcześniejsze wątpliwości istniejące w doktrynie i orzecznictwie odnośnie do interpretacji art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Pozwany kwestionował nadal roszczenie powoda jedynie w zakresie dotyczącym wierzytelności nabytych przez powoda od kredytobiorców K. W., Z. W. i M. S. (1) podnosząc, że podpisy tych kredytobiorców pod umowami przelewów są inne niż ich podpisy w dokumentacji bankowej. Pozwany nie zaprzeczył jednak w trybie art. 253 k.p.c. prawdziwości dokumentów ani nie twierdził, że zawarte w umowach przelewu oświadczenia nie pochodzą od ww. kredytobiorców. Jak wyżej wskazano, roszczenie powoda w tym zakresie uwzględniono po dokonaniu oceny pozostałych dowodów z dokumentów zgodnie z art. 233§2 k.p.c. Powód przedstawił umowy kredytu, umowy przelewu, dowody nadania wezwań do banku, odpowiedzi banku. Z kolei pozwany przyznał, że umowy kredytu zostały zawarte i odmówił przedstawienia dokumentacji kredytowej, która mogłaby umożliwić zweryfikowanie podpisów cedentów. Z powyższych względów, po dokonaniu swobodnej oceny dowodów w oparciu o art. 233§1 k.p.c., powództwo uwzględniono w części, jak w pkt I wyroku.

W pozostałej części, w której powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia postępowanie umorzono na podstawie art. 203 w zw. z art. 355 k.p.c. jak w pkt II wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98§1 i §3 w zw. z art. 99 k.p.c. i §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804). Pozwanego uznano za przegrywające sprawę w całości, również w tej części, w której pozew został cofnięty. Cofnięcie pozwu nastąpiło bowiem wskutek spełnienia świadczenia po wytoczeniu powództwa. Na koszty procesu w kwocie 8041 zł. składają się: opłata od pozwu w kwocie 2624 zł., koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej w kwocie 5400 zł. i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Krystyna Dąbrowska