Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący - sędzia

SA Tadeusz Bizior

Sędziowie:

SA Leszek Pietraszko

SO del. do SA Anna Grodzicka (sprawozdawca)

Protokolant

st. sekretarz sądowy Anna Kijak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 100/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 19 stycznia 2022 r., sygn. akt IV Ko 1070/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny - Komendant Wojewódzki Policji w L. jako organ reprezentujący Skarb Państwa

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części uwzględniającej wniosek

☒

co do zadośćuczynienia

☒

co do odszkodowania

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obraza art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku jego zatrzymania w okresie od dnia 31.08.1982 r. do dnia 02.09.1982 r. w sytuacji, gdy w/w przepis stanowi o zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę wynikłą wyłącznie z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji, co do której stwierdzono nieważność ( zarzut z pkt I ).

Obraza przepisów postępowania, mających wpływ na treść wyroku, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału, w szczególności oparciu rozstrzygnięcia wyłącznie na twierdzeniach Wnioskodawcy co do okoliczności zapłaty przez niego kwoty 20 000 zł tytułem grzywny i bezkrytycznego przyjęcia tych twierdzeń jako podstawy do zasądzenia kwoty 10 174,53 zł tytułem odszkodowania za szkodę wynikłą z zatrzymania i wykonania wobec Wnioskodawcy orzeczenia byłego Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta L. z dnia 31 sierpnia 1982 r. w sprawie o sygn. 3634/82 ( zarzut z pkt II).

Obraza przepisów postępowania mająca wpływ na treść wyroku, tj. art. 554 § 2b pkt 3 k.p.k. poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji błędne określenie organu reprezentującego Skarb Państwa, który został wezwany do udziału w sprawie w zakresie dotyczącym odszkodowania z tytułu wykonania wobec Wnioskodawcy orzeczenia byłego Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta L. z dnia 31 sierpnia 1982 r. sygn. akt 3634/82 ( zarzut z pkt III).

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty podniesione w apelacji okazały się bezzasadne.

Nie ma racji pełnomocnik strony skarżącej wskazując na obrazę przepisów postępowania (zarzut z pkt 2 i 3 apelacji) poprzez dokonanie wadliwej oceny dowodów oraz błędne zastosowanie normy art. 554 § 2b pkt 3 k.p.k. i w konsekwencji błędne określenie organu reprezentującego Skarb Państwa w niniejszej sprawie. Również zarzut obrazy prawa materialnego sformułowany w pkt I apelacji jest chybiony.

Sąd Apelacyjny w Lublinie w pełni podziela ustalenia Sądu pierwszej instancji prowadzące do częściowego uwzględnienia wniosku W. N. o zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania za szkodę i krzywdę wynikłą z zatrzymania, wydania i wykonania orzeczenia byłego Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta L. z dnia 31 sierpnia 1982 r. w sprawie o sygn. 3634/82. Tych ustaleń skarżący zdaje się nie kwestionować i słusznie, gdyż znajdują one pełne oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. W szczególności nie budzi wątpliwości fakt, iż w okresie od dnia 31 sierpnia 1982 r. do dnia 2 września 1982 r. W. N. był pozbawiony wolności w związku z jego zatrzymaniem za udział w manifestacji antykomunistycznej. W tym czasie wnioskodawca pozostawał w dyspozycji Komendy Wojewódzkiej MO w L., a czynności procesowe były realizowane przez podległych tej jednostce funkcjonariuszy ( książka kontroli osób zatrzymanych – k. 61-62 akt sprawy IV Ko 620/20). Za udowodniony należy uznać również fakt, że w dniu 31 sierpnia 1982 r. wobec W. N. zapadło orzeczenie Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta L. w sprawie o sygnaturze 3634/82, na mocy którego uznano go winnym czynu polegającego na braniu udziału w nielegalnym zgromadzeniu, za co wymierzono mu grzywnę w wysokości 20 000 zł. Po uiszczeniu grzywny wnioskodawca został zwolniony z Komendy Wojewódzkiej MO w L.. Z materiału dowodowego sprawy wynika również, że prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 19 października 2021 r. w sprawie IV Ko 620/20 stwierdzono nieważność w/w orzeczenia uznając, iż czyn za który skazano W. N. był związany z prowadzoną przez niego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ( k. 112-112v akta sprawy IV Ko 620/20).

Nie budzi przy tym zastrzeżeń podstawa prawna zasądzonego roszczenia i okoliczności przemawiające za częściowym uwzględnieniem wniosku.

Wbrew twierdzeniom skarżącego przepis art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, gdyż dotyczy osoby wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia wydanego w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzenie w trybie art. 1 ust. 1 ustawy lutowej nieważności orzeczenia kończącego postępowanie z powodu jego represyjności za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jest równoznaczne z uznaniem, że taki charakter miało całe postępowanie, które doprowadziło do wydania tego orzeczenia (k. 50v). Zatrzymanie wnioskodawcy w dniu 31 sierpnia 1982 r. stanowiło środek przymusu służący realizacji określonych celów postępowania zakończonego unieważnionym orzeczeniem.

W tym stanie rzeczy za bezzasadne należy uznać twierdzenia, że przepis art. 8 ust. 1 cyt. ustawy nie daje podstawy do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z faktu zatrzymania, przesłuchania i osadzenia w KWMO w L. w okresie od 31 sierpnia 1982 r. do dnia 2 września 1982 r.

Zaznaczyć należy, że przepis art. 552 § 4 k.p.k. stanowi, że odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. W stosunku do osoby W. N. doszło do unieważnienia orzeczenia byłego Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta L. z dnia 31 sierpnia 1982 r. w sprawie 3634/82 w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Skutki tego unieważnienia rozciągają się zatem na wszystkie czynności procesowe podjęte w przedmiotowej sprawie. Dotyczą całości postępowania, a więc także czynności faktycznych związanych z zatrzymaniem dając podstawę do oceny, iż było ono niesłuszne.

Ponadto, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie IV Ko 33/11, przepis art. 8 ust. 1 nie ogranicza możliwości zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia jedynie do skutków wykonania orzeczeń o pozbawieniu wolności, ale dotyczy wszelkich orzeczeń, które spowodowały szkodę lub krzywdę, także orzeczeń o skazaniu na karę grzywny lub zasądzających koszty procesu.

Zarzut dotyczący wadliwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego jest także bezzasadny. Wbrew twierdzeniom strony skarżącej ustalenia co do faktu wykonania orzeczenia z dnia 31 sierpnia 1982 r. (uiszczenia grzywny w wysokości 20 000 zł), którego nieważność stwierdzono w sprawie IV Ko 620/20, znajdują oparcie w wyjaśnieniach wnioskodawcy W. N. (k. 38-38v i 39), który przedstawił okoliczności z tym związane. Dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena tego dowodu nie budzi zastrzeżeń, gdyż jest zgodna z kryteriami, o których mowa w art. 7 k.p.k. W szczególności pozostaje w zgodzie z zasadami wiedzy, logiki i prawidłowego rozumowania (k. 49v). Brak możliwości udokumentowania uiszczenia grzywny nie oznacza, że do wykonania orzeczenia nie doszło. Wnioskodawca konsekwentnie utrzymywał, że grzywna została zapłacona przez członków jego rodziny, którzy powzięli informację o jego zatrzymaniu i osadzeniu w KWMO w L.. Okoliczność co do faktu uiszczenia grzywny należy zatem uznać za udowodnioną w świetle wyjaśnień wnioskodawcy potwierdzonych jego zeznaniami, które zostały uznane za szczere, logiczne i przekonujące. Uwzględniając stosowane w postępowaniu w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie reguły dowodzenia (zgodnie z k.p.k.), ustalenie powyższego faktu w oparciu o zeznania W. N. spełniające kryterium wiarygodności, uznać należy za prawidłowe. Ponadto, zaistnienie szkody oraz jej wysokość wynika z faktu ukarania W. N. karą grzywny w wysokości 20 000 zł unieważnionym orzeczeniem Kolegium. Myli się zatem skarżący twierdząc, że przeprowadzone w sprawie dowody nie mogły stanowić wystarczającej podstawy do poczynionych ustaleń w zakresie zasądzonego odszkodowania.

Chybiony jest również zarzut z pkt 3 apelacji. W sprawie niniejszej nie doszło do błędnego określenia organu reprezentującego Skarb Państwa. W realiach sprawy organem reprezentującym Skarb Państwa jest organ, który dokonał zatrzymania wnioskodawcy w dniu 31 sierpnia 1982 r. i do którego dyspozycji w związku z realizowanymi czynnościami W. N. pozostawał, a więc obecnie Komendant Wojewódzki Policji w L.. Ustalenie organu reprezentującego Skarbu Państwa w oparciu o przepis art. 554 § 2b pkt 3 k.p.k. nie nasuwa zastrzeżeń.

W tych warunkach zarówno podniesione zarzuty, jak i opartą na nich argumentację, należy uznać za chybione.

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie pkt I i oddalenie roszczenia (wniosku) w tym zakresie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec bezzasadności zarzutów wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość wyroku Sądu I instancji.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Bezzasadność zarzutów podniesionych w apelacji oraz brak uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

--------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.1.4.1.

--------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Pkt II

Zgodnie z art. 554 § 4 k.p.k. wydatkami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Leszek Pietraszko SSA Tadeusz Bizior SSO del. Anna Grodzicka

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik Komendanta Wojewódzkiego Policji w L.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Pkt I wyroku

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części uwzględniającej wniosek

☒

co do zadośćuczynienia

☒

co do odszkodowania

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

Uchylenie

☒

zmiana